منیره گرجی

منیره گرجی
نام کامل	منیره گرجی فرد
نام‌های دیگر	منیره علی بانو گرجی فرد
اطلاعات شخصی
سال تولد	1308 ش، ۱۹۳۰ م، ۱۳۴۸ ق
محل تولد	ایران تهران
سال درگذشت	1403 ش، ۲۰۲۵ م، ۱۴۴۶ ق
دین	اسلام، شیعه

منیره گرجی، قرآن‌پژوه و تنها زنی که توانست به مجلس خبرگان قانون اساسی راه پیدا کند. او همچنین در زمینۀ آموزش و ترویج ارزش‌های اسلامی فعال بود و زندگی ساده و معنوی او همواره مورد توجه قرار داشت. ایشان مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان را تأسیس کرد.

زندگی‌نامه

منیره گرجی، متولد سال ۱۳۰۸ در تهران، یکی ازبانوان قرآن‌پژوه ایران است که نقش مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایفا کرد. او به‌عنوان تنها بانوی عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، جایگاه ویژه‌ای در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران داشت. حضور او در این مجلس نماد مشارکت زنان در ساختارهای سیاسی نوین ایران بود. گرجی تلاش کرد حقوق زنان را در چهارچوب آموزه‌های اسلامی در قانون اساسی بگنجاند و به مسائل مرتبط با جایگاه خانواده و زنان در جامعه توجه ویژه‌ای داشت.

درگذشت

سرانجام منیره گرجی در ۹۵ سالگی به تاریخ ۲۳ دی‌ماه 1403 ش، درگذشت.

پیام‌ها

متن پیام رئیس‌جمهور به شرح زیر است؛

بسم الله الرحمن الرحیم «انا لله و انا الیه راجعون» درگذشت بانوی فرهیخته، استاد منیره گرجی قرآن‌پژوه برجستۀ کشور و صاحب «نشان ارزشمند مهر»، موجب تأثر خاطر شد. این چهره مردمی و متعهد که اولین زن عضو مجلس خبرگان بود، با حضور مؤثر در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از جمله تدریس، تبیین و گسترش مفاهیم قرآنی و ارزش‌های اسلامی، پایه‌گذاری نخستین مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان، نگاه ویژه به جایگاه زنان و خانواده در ساختارهای سیاسی و اجتماعی کشور، نامی ماندگار در تاریخ این مرز و بوم از خود برجای گذاشت. اینجانب این ضایعه را به جامعه فرهنگی و قرآنی کشور به‌ویژه بیت مکرم آن مرحومه تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند منان برای ایشان رحمت و رضوان الهی و همجواری با صالحان و برای عموم بازماندگان معزز صبر و اجر خواستارم. مسعود پزشکیان.

جستارهای وابسته

• قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

یادداشت

«نشان مهر»، از نشان‌های افتخار در ایران است. بر اساس ماده ۱۸ آیین‌نامه اعطای نشان‌های دولتی، «نشان مهر» به زنانی اعطا می‌شود که در یکی از زمینه‌های زیر منشأ آثار ارزنده باشند:

1. ارائه عملی الگوی مادر یا همسر نمونه به‌ویژه در میان مادران و همسران شهدا، جانبازان و آزادگانی که با فداکاری در حفظ و تحکیم خانواده، در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی یا پژوهشی خدمات برجسته‌ای را ارائه نموده باشند؛
2. ابراز شایستگی در عرصه‌های بین‌المللی به نحوی که موجب افتخار برای کشور و معرف شخصیت زن در جمهوری اسلامی ایران باشد؛
3. معرفی الگوی زن مسلمان در جامعه و تلاش برای تبیین و ترویج مبانی عقیدتی و اجتماعی آن؛
4. مشارکت سازنده و فعال در امور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی.

زندگی‌نامه

منیره علی گرجی در سال ۱۳۰۸ش، در محله عین‌الدوله تهران، در خانواده‌ای پرجمعیت با هشت خواهر و برادر بزرگ، متولد شد. پدرش، محمدآقا، در زمین‌های سرخه‌حصار در شرق تهران به فعالیت کشاورزی اشتغال داشت. وی در سن ۱۵ سالگی با مردی کفاش و مذهبی که اجداد گرجستانی داشت، ازدواج کرد.

تحصیلات

او از دوران دبستان علاقه زیادی به مباحث قرآنی به‌ویژه تفسیر داشت و به همین دلیل به صورت فردی شروع به یادگیری قرآن و بعدها دروس حوزوی کرد و به تحصیل علوم دینی ادامه داد. بر اساس روایت خود او از زندگی‌اش قرآن را در دوران ابتدایی به صورت پراکنده و با مطالعه خود فراگرفته و متون دیگر را نیز به صورت خودخوان آموخته است. او در شهریور سال ۱۳۷۱ ش، در مصاحبه‌ای با نشریه پیام زن در این خصوص می‌گوید: «مطالبی که تاکنون خوانده‌ام نه به روش کلاسیک و دانشگاهی بوده و نه به روش معمول حوزه‌ها، بلکه دروسی که لازم می‌دیدم بخوانم، به صورت تک درس نزد استاد می‌خواندم، از قبیل منطق، فلسفه، اصول، فقه و غیره. این روش به خاطر این بود که ضرورتی برای آن احساس نمی‌کردم».

مبارزات انقلابی

بعد از مدتی، جلسات قرآنی و اعتقادی بانو گرجی رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت . طوری که در سال‌های 1356 ش و 1357 ش، این جلسات در تهران معروف شد و به کانونی برای آماده‌سازی زنان و خانواده‌ها برای انقلاب تبدیل شد و حتی شهید محبوبه دانش آشتیانی که در تظاهرات ۱۷ شهریور 1357 ش، از شاگردان او به شهادت رسید. بانو گرجی خاطره‌ای از دوران انقلاب نقل می‌کند که نشان از روحیه مقاومت و استقامت او دارد: «در هفته‌ای که قرار بود امام خمینی به ایران بازگردند، در فرودگاه تحصن کردیم و تهدید به تیراندازی شدیم. دخترم با خشم به من گفت که اگر قرار است تیر بخورم، من باید اول باشم! این روحیه را باید حفظ کنیم!».

نمایندگی در مجلس خبرگان قانون اساسی

منیره گرجی در مورد انگیزه‌اش برای کاندیداتوری مجلس خبرگان می گوید: درمورد راه یافتن به مجلس، من هیچ وقت برای خودم قدمی بر نداشتم. الان هم نه با کسی آشنا هستم و نه در خانه ای رفت و آمد دارم، بلکه سعی دارم بنده خدا باشم و اگر مسؤولیتی احساس کنم حاضرم انجام وظیفه نمایم. وقتی جریان مجلس خبرگان مطرح شد، چند نفر از آقایان مرتب تلفن می زدند و اصرار داشتند که من در انتخابات شرکت کنم. من هم خودم تعجب می کردم، چون نه همسرم در این جریانات حضور داشت و نه پسر یا دامادی داشتم و نه خودم اهل این بودم و هستم که بخواهم خودم را مطرح کنم... من اول نمی پذیرفتم، چون مریض بودم. یک روز از رادیو یا تلویزیون شنیدم که خانم هایی از مجاهدین (منافقین) و فداییان آن زمان مصاحبه می کردند و می خواستند با آن نظرات غیر اسلامی به مجلس بروند. من با خودم گفتم اگر بناست مجلس تشکیل شود و این ها بخواهند کاندید شوند، من باید بروم و لااقل جلوی یکی از این ها را بگیرم. وی درادامه گفت: وقتی دیدم پیشنهاد زیاد است و این مسایل نیز در جامعه وجود دارد، بعد از مدتی به این برادران جواب مثبت دادم. البته این برادران از جمله آقای خزعلی، آن موقع در جلساتی مرا آزمایش کردند.

بانو گرجی به عنوان تنها زن منتخب تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد و با ۱۳۰۶۵۶۲ رأی به این مجلس راه یافت. او در این مجلس به شدت پیگیر مسائل مربوط به حقوق زنان و خانواده بود و سخنرانی‌های زیادی در مورد حقوق زن در اسلام و در مکتب تشیع ایراد کرد. اما این فعالیت‌ها با مخالفت‌های زیادی روبه‌رو شد، از جمله اعتراضات برخی از متحجرین که در ابتدا به حضور یک زن در چنین مجلسی انتقاد کردند. بانو گرجی در پاسخ به این اعتراضات گفت: «من مطمئن هستم که در این مجلس گناه نمی‌کنم، هر کس که فکر می‌کند این مجلس گناه است، می‌تواند آنجا را ترک کند.»

پایان فعالیت سیاسی و بازگشت به تدریس

پس از پایان دوره مجلس خبرگان قانون اساسی، بانو گرجی از فعالیت‌های سیاسی کنار رفت و به تدریس علوم دینی و قرآنی پرداخت. او به تأسیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان پرداخت و در حوزه علمیه خدیجه کبری (س) و مرکز تربیت معلم شهید رجایی به تدریس ادامه داد. با وجود فعالیت‌های علمی و دینی فراوان، نام او همچنان در بسیاری از منابع و دانشنامه‌ها نادیده گرفته شده است.

مبارزه با سکولاریسم و مارکسیسم

با وجود حمایت علمای روشن‌ضمیر چون شهید بهشتی و آیت‌الله طالقانی، بانو گرجی با حملات شدیدی از سوی گروه‌های سکولار و مارکسیست مواجه شد. یکی از نخستین حملات مطبوعاتی علیه او در روزنامه اطلاعات بود که سخنان او را تحریف کرد. بانو گرجی در نامه‌ای به سردبیر این روزنامه، تحریف مطالبش را محکوم کرد و خواستار تصحیح آن شد.