جریان‌ها و احزاب در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'اهل‌سنت' به 'اهل سنت') |
|||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:احزاب | <div class="wikiInfo">[[پرونده:احزاب سیاسی.jpg|جایگزین=احزاب سیاسی|بندانگشتی|احزاب سیاسی]]</div> | ||
'''جریان‌ها و احزاب در ایران''' مدخلی است که به فهرستی از تشکل‌ها، جریان‌ها، جنبش‌ها و حزب‌های فعال سیاسی در [[جمهوری اسلامی ایران]] می‌پردازد. | |||
== جریان‌ها و حزب‌های فعال در ایران == | == جریان‌ها و حزب‌های فعال در ایران == | ||
=== اصول‌گرایان === | === اصول‌گرایان === | ||
«[[اصول‌گرایان]]» یا پیروان اصول یا بنیادگرایان و پیش‌تر به آن جناح راست یا راست گفته می‌شد. یکی از دو جریان سیاسی اصلی در [[ایران]] هستند. پس از سال ۱۳۷۸ و انتخابات مجلس ششم تا ۱۳۸۱ و انتخابات شوراها، جریان اصول‌گرایان از دل جریان راست متولد شد. بخشی از بنیان‌گذاران این جریان از اعضای گروه جامعتین ( | «[[اصول‌گرایان]]» یا پیروان اصول یا بنیادگرایان و پیش‌تر به آن جناح راست یا راست گفته می‌شد. یکی از دو جریان سیاسی اصلی در [[ایران]] هستند. پس از سال ۱۳۷۸ شمسی و انتخابات مجلس ششم تا ۱۳۸۱ شمسی و انتخابات شوراها، جریان اصول‌گرایان از دل جریان راست متولد شد. بخشی از بنیان‌گذاران این جریان از اعضای گروه جامعتین (جامعه روحانیت مبارز و [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]]) بوده‌اند. | ||
{|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | | جامعه روحانیت مبارز | ||
| مصطفی پورمحمدی | | مصطفی پورمحمدی | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| [[سیدهاشم حسینی بوشهری|سید هاشم حسینی بوشهری]] | | [[سیدهاشم حسینی بوشهری|سید هاشم حسینی بوشهری]] | ||
|- | |- | ||
| | | حزب مؤتلفه اسلامی | ||
| اسدالله بادامچیان | | اسدالله بادامچیان | ||
|- | |- | ||
| | | جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی | ||
| محمد جواد عامری شهرابی | | محمد جواد عامری شهرابی | ||
|- | |- | ||
| | | جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی | ||
| مالک شریعتی | | مالک شریعتی | ||
|- | |- | ||
| | | جبهه پایداری انقلاب اسلامی | ||
| صادق محصولی | | صادق محصولی | ||
|- | |- | ||
| | | جامعه اسلامی مهندسین | ||
| محمدرضا باهنر | | محمدرضا باهنر | ||
|- | |- | ||
| | | انجمن اسلامی پزشکان ایران | ||
| حسین‌علی شهریاری | | حسین‌علی شهریاری | ||
|- | |- | ||
| | | جامعه زینب | ||
| اعظم حاجی‌عباسی | | اعظم حاجی‌عباسی | ||
|- | |- | ||
| | | فدائیان اسلام | ||
| [[سید مجتبی نواب صفوی]]، محمدمهدی عبدخدایی | | [[سید مجتبی نواب صفوی]]، محمدمهدی عبدخدایی | ||
|- | |- | ||
| | |حزب تمدن اسلامی | ||
| محمد مهدوی | | محمد مهدوی | ||
|- | |- | ||
| | | جمعیت وفاداران انقلاب اسلامی | ||
| حبیب‌الله بوربور | | حبیب‌الله بوربور | ||
|- | |- | ||
| | | حزب نواندیشان ایران اسلامی | ||
| امیر محبیان | | امیر محبیان | ||
|- | |- | ||
| | |کانون دانشگاهیان ایران اسلامی | ||
| سید محمد حسینی | | سید محمد حسینی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب توسعه و عدالت ایران اسلامی | ||
| مهدی وکیل‌پور | | مهدی وکیل‌پور | ||
|- | |- | ||
| | | حزب سبز ایران | ||
| حسین کنعانی‌مقدم | | حسین کنعانی‌مقدم | ||
|- | |- | ||
| | | جمعیت پیشرفت و عدالت ایران اسلامی | ||
| محمدسعید احدیان | | محمدسعید احدیان | ||
|} | |} | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:اصلاح و اصول.jpg|جایگزین=اصلاح و اصول|بندانگشتی|اصلاح و اصول]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:اصلاح و اصول.jpg|جایگزین=اصلاح و اصول|بندانگشتی|اصلاح و اصول]]</div> | ||
=== اصلاح‌طلبان === | === اصلاح‌طلبان === | ||
«[[اصلاح‌طلبان]]»، یکی از دو جناح سیاسی اصلی در بین گروه‌های داخل [[ایران]] به‌شمار می‌رود. این جناح پس از واقعه دوم خرداد، خود را [[اصلاح‌طلب]] نامیدند. | «[[اصلاح‌طلبان]]»، یکی از دو جناح سیاسی اصلی در بین گروه‌های داخل [[ایران]] به‌شمار می‌رود. این جناح پس از واقعه دوم خرداد، خود را [[اصلاح‌طلب]] نامیدند. | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۲: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | | مجمع روحانیون مبارز | ||
| سید محمد موسوی خوئینی‌ها | | سید محمد موسوی خوئینی‌ها | ||
|- | |- | ||
| | | حزب اعتماد ملی | ||
| الیاس حضرتی | | الیاس حضرتی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب جمهوریت ایران اسلامی | ||
| رسول منتجب‌نیا | | رسول منتجب‌نیا | ||
|- | |- | ||
| | | حزب اسلامی کار | ||
| حسین کمالی | | حسین کمالی | ||
|- | |- | ||
| | | سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی | ||
| امیر طاهری | | امیر طاهری | ||
|- | |- | ||
| | | حزب ندای ایرانیان | ||
| صادق خرازی | | صادق خرازی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب اتحاد ملت ایران اسلامی | ||
| علی شکوری‌راد | | علی شکوری‌راد | ||
|- | |- | ||
| | | مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم | ||
| سید حسین موسوی تبریزی | | سید حسین موسوی تبریزی | ||
|- | |- | ||
| | | انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران | ||
| محمدرضا ظفرقندی | | محمدرضا ظفرقندی | ||
|- | |- | ||
| | | مجمع نیروهای خط امام | ||
| سید هادی خامنه‌ای | | سید هادی خامنه‌ای | ||
|- | |- | ||
| | | حزب همبستگی ایران اسلامی | ||
| علی‌اصغر احمدی | | علی‌اصغر احمدی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب مردم‌سالاری | ||
| مصطفی کواکبیان | | مصطفی کواکبیان | ||
|- | |- | ||
| | | حزب اراده ملت ایران | ||
| احمد حکیمی‌پور | | احمد حکیمی‌پور | ||
|- | |- | ||
| | | جمعیت زنان جمهوری اسلامی | ||
| زهرا مصطفوی | | زهرا مصطفوی | ||
|- | |- | ||
| | | مجمع اسلامی بانوان | ||
| فاطمه کروبی | | فاطمه کروبی | ||
|- | |- | ||
| | | خانه کارگر | ||
| علیرضا محجوب | | علیرضا محجوب | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۳: | ||
=== اعتدال‌گرایان === | === اعتدال‌گرایان === | ||
اعتدال‌گرایی جریانی اجتماعی-سیاسی با استراتژی مشخص توسعه است که در کنار [[اصلاح‌طلبی]] و [[اصول‌گرایی]] قرار می‌گیرد<ref>عمده افراد شاخص این جریان مانند [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] و حسن روحانی سال‌های گذشته جزو جناح راست بوده‌اند. برخی منتقدان اعتدال‌گرایی را احیا و بازگشت جناح راست می‌دانند.</ref>. | «[[اعتدال‌گرایی]]»، جریانی اجتماعی-سیاسی با استراتژی مشخص توسعه است که در کنار «[[اصلاح‌طلبی]]» و «[[اصول‌گرایی]]» قرار می‌گیرد<ref>عمده افراد شاخص این جریان مانند [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] و حسن روحانی سال‌های گذشته جزو جناح راست بوده‌اند. برخی منتقدان اعتدال‌گرایی را احیا و بازگشت جناح راست می‌دانند.</ref>. | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:جبهۀ اعتدال.jpg|جایگزین=اعتدال|بندانگشتی|اعتدال]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:جبهۀ اعتدال.jpg|جایگزین=اعتدال|بندانگشتی|اعتدال]]</div> | ||
{|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۳۰: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | |حزب کارگزاران سازندگی | ||
|غلامحسین کرباسچی | |غلامحسین کرباسچی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب اعتدال و توسعه | ||
| محمدباقر نوبخت | | محمدباقر نوبخت | ||
|- | |- | ||
| | | حزب مستقل و اعتدال ایران | ||
| قدرتعلی حشمتیان | | قدرتعلی حشمتیان | ||
|- | |- | ||
| | | حزب اسلامی رفاه کارگران | ||
| حسن فرجی | | حسن فرجی | ||
|} | |} | ||
=== اقلیت‌های مذهبی/ دینی<ref>ایرانیان [[زرتشتی]]، [[یهودی]]، صابئی، [[مسیحی]]، اعم ازآشوریان ایران و ارمنی‌های ایران تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند.</ref> === | === اقلیت‌های مذهبی/ دینی<ref>ایرانیان [[زرتشتی]]، [[یهودی]]، صابئی، [[مسیحی]]، اعم ازآشوریان ایران و ارمنی‌های ایران تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند.</ref> === | ||
« [[اقلیت‌های مذهبی]] » اعم از [[ | «[[اقلیت‌های مذهبی]]» اعم از [[اهل سنت]]، یعنی [[حنفی]]، [[شافعی]]، [[مالکی]]، [[حنبلی]] و نیز، [[ زیدی|شیعه زیدی]]، دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه‌ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب. | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:جماعت دعوت.jpg|جایگزین=جمعیت دعوت و اصلاح|بندانگشتی|جمعیت دعوت و اصلاح]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:جماعت دعوت.jpg|جایگزین=جمعیت دعوت و اصلاح|بندانگشتی|جمعیت دعوت و اصلاح]]</div> | ||
{|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | ||
| خط ۱۵۱: | خط ۱۵۲: | ||
! رهبر | ! رهبر | ||
|- | |- | ||
| جماعت دعوت و اصلاح | | [[اخوان المسلمین ایران|جماعت دعوت و اصلاح]] | ||
| [[اخوان‌المسلمین]] | | [[اخوان‌المسلمین]] | ||
| عبدالرحمان پیرانی | | [[ناصر سبحانی]]، عبدالرحمان پیرانی | ||
|} | |} | ||
== حزب‌های غیررسمی داخل ایران == | == حزب‌های غیررسمی داخل ایران == | ||
«[[ناسیونالیسم|ملی‌گرایی]]» یا «[[ناسیونالیسم]]»، یک ایده و جنبش است که هدف آن ترقی بخشیدن منافع یک ملت است. ملی‌گرایی نوعی آگاهی جمعی است، یعنی آگاهی به تعلق به ملت که آن را «آگاهی ملی» می‌خوانند. ناسیونالیسم در سیاست معمولاً | «[[ناسیونالیسم|ملی‌گرایی]]» یا «[[ناسیونالیسم]]»، یک ایده و جنبش است که هدف آن ترقی بخشیدن منافع یک ملت است. ملی‌گرایی نوعی آگاهی جمعی است، یعنی آگاهی به تعلق به ملت که آن را «آگاهی ملی» می‌خوانند. ناسیونالیسم در سیاست معمولاً به‌عنوان یک زیرمجموعه برای دیگر باورهای همسو شناخته می‌شود و قابلیت ارتجاع به «راست و چپ» را داراست. | ||
{|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۶۶: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | | جبهه ملی ایران | ||
| | | ملی‌گرایی | ||
| [[سکولار]] | | [[سکولار]] | ||
| سید حسین موسویان | | سید حسین موسویان | ||
|- | |- | ||
| | | حزب مردم ایران | ||
| ملی‌گرایی، سوسیال دموکرات | | ملی‌گرایی، [[دموکراسی|سوسیال دموکرات]] | ||
| [[سکولار]] | | [[سکولار]] | ||
|محمدصادق مسرت | |محمدصادق مسرت | ||
|- | |- | ||
| | | حزب ایران | ||
| | | ملی‌گرایی ایرانی|ملی‌گرایی، [[دموکراسی|سوسیال دموکرات]] | ||
| [[سکولار]] | | [[سکولار]] | ||
| باقر قدیری‌اصل | | باقر قدیری‌اصل | ||
|- | |- | ||
| | | حزب پان ایرانیست | ||
| | | پان‌ایرانیسم | ||
| [[سکولار]] | | [[سکولار]] | ||
| زهرا صفارپور | | زهرا صفارپور | ||
|- | |- | ||
| | | حزب ملت ایران | ||
| | | پان‌ایرانیسم | ||
| [[سکولار]] | | [[سکولار]] | ||
| — | | — | ||
|- | |- | ||
| | | نهضت آزادی ایران | ||
| [[لیبرالیسم| لیبرال اسلامی]] | | [[لیبرالیسم| لیبرال اسلامی]] | ||
| [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرا]] | | [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرا]] | ||
| محمد توسلی | | محمد توسلی | ||
|- | |- | ||
| | | جنبش مسلمانان مبارز | ||
| [[سوسیال دموکراسی | | [[دموکراسی|سوسیال دموکراسی]] | ||
| [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرا]] | | [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرا]] | ||
| حبیب‌الله پیمان | | حبیب‌الله پیمان | ||
|- | |- | ||
| شورای فعالان ملی-مذهبی ایران | |||
| [[ | | [[ دموکراسی|سوسیال دموکراسی]] | ||
| [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرا]] | | [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرا]] | ||
|— | |— | ||
| خط ۲۱۵: | خط ۲۱۶: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | | حزب مرز پرگهر | ||
| | | ملی‌گرایی | ||
| روزبه فراهانی‌پور | | روزبه فراهانی‌پور | ||
|- | |- | ||
| | | حزب سکولار دموکرات ایرانیان | ||
| [[سکولاریسم]] | | [[سکولاریسم]] | ||
| اسماعیل نوری علا | | اسماعیل نوری علا | ||
|- | |- | ||
| | | اتحاد جمهوری‌خواهان ایران | ||
| | | سکولار دموکرات | ||
| — | | — | ||
|- | |- | ||
| | | همبستگی جمهوری‌خواهان ایران | ||
| | | سکولار دموکرات | ||
| علی افشاری | | علی افشاری | ||
|- | |- | ||
| | | سازمانهای جبهه ملی ایران در خارج از کشور | ||
| | | ملی‌گرایی | ||
| کامبیز قائم مقام، بهمن مبشری، همایون مهمنش، پوریا مطهری، بهمن انواری | | کامبیز قائم مقام، بهمن مبشری، همایون مهمنش، پوریا مطهری، بهمن انواری | ||
|- | |- | ||
| | | حزب سوسیال دموکرات و لائیک ایران | ||
| [[سوسیالیسم|سوسیال دموکرات]] | | [[سوسیالیسم|سوسیال دموکرات]] | ||
| فرهنگ قاسمی، منوچهر تقوی بیات | | فرهنگ قاسمی، منوچهر تقوی بیات | ||
|- | |- | ||
| | | حزب چپ ایران (فداییان خلق) | ||
| [[سوسیالیسم|سوسیال دموکرات]] | | [[سوسیالیسم|سوسیال دموکرات]] | ||
| بهروز خلیق | | بهروز خلیق | ||
|- | |- | ||
| | |سازمان سوسیالیست‌های ایران | ||
| [[سوسیالیسم|سوسیال دموکرات]] | | [[سوسیالیسم|سوسیال دموکرات]] | ||
| — | | — | ||
| خط ۲۴۹: | خط ۲۵۰: | ||
=== پادشاهی‌خواهان === | === پادشاهی‌خواهان === | ||
پادشاهی‌خواهی ایرانی یا سلطنت‌طلبی ایرانی پشتیبانی از بازیابی پادشاهی در [[ایران]] است که در پی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] منسوخ شد. سازمانهای سیاسی سلطنت‌طلب، [[سکولار]] بوده و خواهان بازگرداندن [[رژیم پهلوی|دودمان پهلوی]] به سلطنت هستند. | «[[پادشاهی‌خواهی ایرانی]]» یا «[[سلطنت‌طلبی ایرانی]]» پشتیبانی از بازیابی پادشاهی در [[ایران]] است که در پی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] منسوخ شد. سازمانهای سیاسی سلطنت‌طلب، [[سکولار]] بوده و خواهان بازگرداندن [[رژیم پهلوی|دودمان پهلوی]] به سلطنت هستند. | ||
{|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | ||
| خط ۲۵۷: | خط ۲۵۸: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | | انجمن پادشاهی ایران | ||
| — | | — | ||
| — | | — | ||
|- | |- | ||
| | | حزب مشروطه ایران | ||
| [[لیبرالیسم]] | | [[لیبرالیسم]] | ||
| هایده توکلی | | هایده توکلی | ||
|- | |- | ||
| | | شورای ملی ایران | ||
| — | | — | ||
| رضا پیرزاده، نازیلا گلستان | | رضا پیرزاده، نازیلا گلستان | ||
|- | |- | ||
| | | فرشگرد (سازمان سیاسی) | ||
| [[لیبرالیسم]]{{سخ}} | | [[لیبرالیسم]]{{سخ}} کاپیتالیسم | ||
| — | | — | ||
| خط ۲۸۱: | خط ۲۸۲: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | | حزب دموکرات کردستان ایران | ||
| مصطفی هجری | | مصطفی هجری | ||
|- | |- | ||
| | | حزب کومله کردستان ایران | ||
| عبدالله مهتدی | | عبدالله مهتدی | ||
|- | |- | ||
| | | کومله سازمان کردستان حزب کمونیست ایران | ||
| | | ابراهیم علیزاده | ||
|- | |- | ||
| | | حزب آزادی کردستان | ||
| حسین یزدان‌پناه | | حسین یزدان‌پناه | ||
|- | |- | ||
| | | سازمان خبات انقلابی کردستان ایران | ||
| شیخ جلال حسینی | | شیخ جلال حسینی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب حیات آزاد کردستان | ||
| سیامند معینی و زیلان وژین | | سیامند معینی و زیلان وژین | ||
|- | |- | ||
| جنبش آزادی‌بخش ملی آذربایجان جنوبی | |||
| پیروز دیلنچی | | پیروز دیلنچی | ||
|- | |- | ||
| جنبش بیداری ملی آذربایجان جنوبی | |||
| محمودعلی چهرگانی | | محمودعلی چهرگانی | ||
|- | |- | ||
| | | جبهه متحد کرد | ||
| رحیم فرهمند | | رحیم فرهمند | ||
|} | |} | ||
| خط ۳۱۱: | خط ۳۱۲: | ||
=== گروه‌های چپ (سوسیالیست و کمونیست) === | === گروه‌های چپ (سوسیالیست و کمونیست) === | ||
در سال ۱۲۸۲ یا ۱۲۸۳ شمسی، حزب سوسیال دموکرات توسط مهاجران ایرانی در قفقاز جنوبی با کمک انقلابیون محلی تشکیل شد و روابط نزدیک خود را با '''حزب کارگر سوسیال دموکرات روسیه''' و '''حزب همت''' تشکیل شد<ref>[[سوسیالیسم]] در [[ایران]] یا سوسیالیسم ایرانی یک ایدئولوژی و مکتب سیاسی در ایران است که از قرن ۲۰ آغاز شده و احزاب مختلف سیاسی این کشور را در بر می‌گیرد. ایران یک دوره کوتاه سوسیالیسم جهان سوم را در اوج حزب توده پس از استعفای رضاشاه و جانشینی وی توسط پسرش محمدرضا پهلوی _هر چند این حزب هرگز به قدرت نرسید_ تجربه کرد. پس از ناکامی در رسیدن به قدرت، این شکل از سوسیالیسم جهان سوم با ملی‌گرایی ایرانی مصدق از حزب جبهه ملی به عنوان اصلی‌ترین نیروی ضد سلطنت در ایران جایگزین شد و به قدرت رسید (۱۹۴۹–۱۹۵۳)، و با آن قدرت حتی در مخالفت تا ظهور [[اسلام‌گرایی]] و [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب ایران]] باقی ماند. حزب توده ایران از آن زمان به سمت کمونیسم اولیه سوسیالیستی حرکت کرد.</ref>. | در سال ۱۲۸۲ یا ۱۲۸۳ شمسی، حزب سوسیال دموکرات توسط مهاجران ایرانی در قفقاز جنوبی با کمک انقلابیون محلی تشکیل شد و روابط نزدیک خود را با '''حزب کارگر سوسیال دموکرات روسیه''' و '''حزب همت''' تشکیل شد<ref>[[سوسیالیسم]] در [[ایران]] یا سوسیالیسم ایرانی یک ایدئولوژی و مکتب سیاسی در ایران است که از قرن ۲۰ آغاز شده و احزاب مختلف سیاسی این کشور را در بر می‌گیرد. ایران یک دوره کوتاه سوسیالیسم جهان سوم را در اوج حزب توده پس از استعفای رضاشاه و جانشینی وی توسط پسرش محمدرضا پهلوی _هر چند این حزب هرگز به قدرت نرسید_ تجربه کرد. پس از ناکامی در رسیدن به قدرت، این شکل از سوسیالیسم جهان سوم با ملی‌گرایی ایرانی مصدق از حزب جبهه ملی به عنوان اصلی‌ترین نیروی ضد سلطنت در ایران جایگزین شد و به قدرت رسید (۱۹۴۹–۱۹۵۳)، و با آن قدرت حتی در مخالفت تا ظهور [[اسلام‌گرایی]] و [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب ایران]] باقی ماند. حزب توده ایران از آن زمان به سمت کمونیسم اولیه سوسیالیستی حرکت کرد.</ref>. | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده: | <div class="wikiInfo">[[پرونده:کومونیست.jpg|جایگزین=کومونیست|بندانگشتی|کومونیست]]</div> | ||
{|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:100%; line-height:16px;" | ||
|- | |- | ||
| خط ۳۱۷: | خط ۳۱۸: | ||
! رهبر / رئیس | ! رهبر / رئیس | ||
|- | |- | ||
| | |شورای ملی مقاومت ایران | ||
| مریم رجوی | | مریم رجوی | ||
|- | |- | ||
| | |سازمان مجاهدین خلق ایران | ||
| زهرا مریخی | | زهرا مریخی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب سبزهای ایران | ||
| کاظم موسوی | | کاظم موسوی | ||
|- | |- | ||
| | | حزب توده ایران | ||
| محمد امیدوار | | محمد امیدوار | ||
|- | |- | ||
| | |حزب کمونیست ایران | ||
| — | | — | ||
|- | |- | ||
| | |حزب کمونیست ایران (مارکسیست-لنینیست-مائوئیست) | ||
|— | |— | ||
|- | |- | ||
| | | حزب رنجبران ایران | ||
|— | |— | ||
|- | |- | ||
| | | حزب کار ایران (توفان) | ||
|— | |— | ||
|- | |- | ||
| | | حزب کمونیست کارگری ایران | ||
| حمید تقوایی | | حمید تقوایی | ||
|- | |- | ||
| | | چریک‌های فدایی خلق ایران | ||
| اشرف دهقانی | | اشرف دهقانی | ||
|- | |- | ||
| | | سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) | ||
| بهروز خلیق | | بهروز خلیق | ||
|- | |- | ||
| | | سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران – پیرو برنامه هویت | ||
| مهدی سامع | | مهدی سامع | ||
|- | |- | ||
| | | سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران | ||
| حسین زهری | | حسین زهری | ||
|- | |- | ||
| | | سازمان کارگران انقلابی ایران – راه کارگر | ||
|— | |— | ||
|} | |} | ||
| خط ۳۷۲: | خط ۳۷۳: | ||
* کتاب «اعتدال چیست؟ اعتدال گرا کیست؟»، نوشتۀ هادی نوری. | * کتاب «اعتدال چیست؟ اعتدال گرا کیست؟»، نوشتۀ هادی نوری. | ||
[[رده:احزاب و گروه‌ها]] | |||
[[رده:جریان‌ها و جنبش‌ها]] | [[رده:جریان‌ها و جنبش‌ها]] | ||
[[رده:ایران]] | [[رده:ایران]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۹
جریان‌ها و احزاب در ایران مدخلی است که به فهرستی از تشکل‌ها، جریان‌ها، جنبش‌ها و حزب‌های فعال سیاسی در جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد.
جریان‌ها و حزب‌های فعال در ایران
اصول‌گرایان
«اصول‌گرایان» یا پیروان اصول یا بنیادگرایان و پیش‌تر به آن جناح راست یا راست گفته می‌شد. یکی از دو جریان سیاسی اصلی در ایران هستند. پس از سال ۱۳۷۸ شمسی و انتخابات مجلس ششم تا ۱۳۸۱ شمسی و انتخابات شوراها، جریان اصول‌گرایان از دل جریان راست متولد شد. بخشی از بنیان‌گذاران این جریان از اعضای گروه جامعتین (جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) بوده‌اند.
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| جامعه روحانیت مبارز | مصطفی پورمحمدی |
| جامعه مدرسین حوزه علمیه قم | سید هاشم حسینی بوشهری |
| حزب مؤتلفه اسلامی | اسدالله بادامچیان |
| جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی | محمد جواد عامری شهرابی |
| جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی | مالک شریعتی |
| جبهه پایداری انقلاب اسلامی | صادق محصولی |
| جامعه اسلامی مهندسین | محمدرضا باهنر |
| انجمن اسلامی پزشکان ایران | حسین‌علی شهریاری |
| جامعه زینب | اعظم حاجی‌عباسی |
| فدائیان اسلام | سید مجتبی نواب صفوی، محمدمهدی عبدخدایی |
| حزب تمدن اسلامی | محمد مهدوی |
| جمعیت وفاداران انقلاب اسلامی | حبیب‌الله بوربور |
| حزب نواندیشان ایران اسلامی | امیر محبیان |
| کانون دانشگاهیان ایران اسلامی | سید محمد حسینی |
| حزب توسعه و عدالت ایران اسلامی | مهدی وکیل‌پور |
| حزب سبز ایران | حسین کنعانی‌مقدم |
| جمعیت پیشرفت و عدالت ایران اسلامی | محمدسعید احدیان |
اصلاح‌طلبان
«اصلاح‌طلبان»، یکی از دو جناح سیاسی اصلی در بین گروه‌های داخل ایران به‌شمار می‌رود. این جناح پس از واقعه دوم خرداد، خود را اصلاح‌طلب نامیدند.
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| مجمع روحانیون مبارز | سید محمد موسوی خوئینی‌ها |
| حزب اعتماد ملی | الیاس حضرتی |
| حزب جمهوریت ایران اسلامی | رسول منتجب‌نیا |
| حزب اسلامی کار | حسین کمالی |
| سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی | امیر طاهری |
| حزب ندای ایرانیان | صادق خرازی |
| حزب اتحاد ملت ایران اسلامی | علی شکوری‌راد |
| مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم | سید حسین موسوی تبریزی |
| انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران | محمدرضا ظفرقندی |
| مجمع نیروهای خط امام | سید هادی خامنه‌ای |
| حزب همبستگی ایران اسلامی | علی‌اصغر احمدی |
| حزب مردم‌سالاری | مصطفی کواکبیان |
| حزب اراده ملت ایران | احمد حکیمی‌پور |
| جمعیت زنان جمهوری اسلامی | زهرا مصطفوی |
| مجمع اسلامی بانوان | فاطمه کروبی |
| خانه کارگر | علیرضا محجوب |
اعتدال‌گرایان
«اعتدال‌گرایی»، جریانی اجتماعی-سیاسی با استراتژی مشخص توسعه است که در کنار «اصلاح‌طلبی» و «اصول‌گرایی» قرار می‌گیرد[۱].
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| حزب کارگزاران سازندگی | غلامحسین کرباسچی |
| حزب اعتدال و توسعه | محمدباقر نوبخت |
| حزب مستقل و اعتدال ایران | قدرتعلی حشمتیان |
| حزب اسلامی رفاه کارگران | حسن فرجی |
اقلیت‌های مذهبی/ دینی[۲]
«اقلیت‌های مذهبی» اعم از اهل سنت، یعنی حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و نیز، شیعه زیدی، دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه‌ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب.
| حزب | ایدئولوژی | رهبر |
|---|---|---|
| جماعت دعوت و اصلاح | اخوان‌المسلمین | ناصر سبحانی، عبدالرحمان پیرانی |
حزب‌های غیررسمی داخل ایران
«ملی‌گرایی» یا «ناسیونالیسم»، یک ایده و جنبش است که هدف آن ترقی بخشیدن منافع یک ملت است. ملی‌گرایی نوعی آگاهی جمعی است، یعنی آگاهی به تعلق به ملت که آن را «آگاهی ملی» می‌خوانند. ناسیونالیسم در سیاست معمولاً به‌عنوان یک زیرمجموعه برای دیگر باورهای همسو شناخته می‌شود و قابلیت ارتجاع به «راست و چپ» را داراست.
| حزب / جریان | ایدئولوژی / مکتب | دین | رهبر / رئیس |
|---|---|---|---|
| جبهه ملی ایران | ملی‌گرایی | سکولار | سید حسین موسویان |
| حزب مردم ایران | ملی‌گرایی، سوسیال دموکرات | سکولار | محمدصادق مسرت |
| حزب ایران | ملی‌گرایی، سوسیال دموکرات | سکولار | باقر قدیری‌اصل |
| حزب پان ایرانیست | پان‌ایرانیسم | سکولار | زهرا صفارپور |
| حزب ملت ایران | پان‌ایرانیسم | سکولار | — |
| نهضت آزادی ایران | لیبرال اسلامی | اسلام‌گرا | محمد توسلی |
| جنبش مسلمانان مبارز | سوسیال دموکراسی | اسلام‌گرا | حبیب‌الله پیمان |
| شورای فعالان ملی-مذهبی ایران | سوسیال دموکراسی | اسلام‌گرا | — |
حزب‌های مخالف جمهوری اسلامی در خارج از کشور
جمهوری‌خواهان
| حزب / جریان | ایدئولوژی / مکتب | رهبر / رئیس |
|---|---|---|
| حزب مرز پرگهر | ملی‌گرایی | روزبه فراهانی‌پور |
| حزب سکولار دموکرات ایرانیان | سکولاریسم | اسماعیل نوری علا |
| اتحاد جمهوری‌خواهان ایران | سکولار دموکرات | — |
| همبستگی جمهوری‌خواهان ایران | سکولار دموکرات | علی افشاری |
| سازمانهای جبهه ملی ایران در خارج از کشور | ملی‌گرایی | کامبیز قائم مقام، بهمن مبشری، همایون مهمنش، پوریا مطهری، بهمن انواری |
| حزب سوسیال دموکرات و لائیک ایران | سوسیال دموکرات | فرهنگ قاسمی، منوچهر تقوی بیات |
| حزب چپ ایران (فداییان خلق) | سوسیال دموکرات | بهروز خلیق |
| سازمان سوسیالیست‌های ایران | سوسیال دموکرات | — |
پادشاهی‌خواهان
«پادشاهی‌خواهی ایرانی» یا «سلطنت‌طلبی ایرانی» پشتیبانی از بازیابی پادشاهی در ایران است که در پی انقلاب ۱۳۵۷ منسوخ شد. سازمانهای سیاسی سلطنت‌طلب، سکولار بوده و خواهان بازگرداندن دودمان پهلوی به سلطنت هستند.
| حزب / جریان | ایدئولوژی / مکتب | رهبر / رئیس |
|---|---|---|
| انجمن پادشاهی ایران | — | — |
| حزب مشروطه ایران | لیبرالیسم | هایده توکلی |
| شورای ملی ایران | — | رضا پیرزاده، نازیلا گلستان |
| فرشگرد (سازمان سیاسی) | لیبرالیسم کاپیتالیسم |
— |
فدرالیست‌ها و حزب‌های قوم‌گرا
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| حزب دموکرات کردستان ایران | مصطفی هجری |
| حزب کومله کردستان ایران | عبدالله مهتدی |
| کومله سازمان کردستان حزب کمونیست ایران | ابراهیم علیزاده |
| حزب آزادی کردستان | حسین یزدان‌پناه |
| سازمان خبات انقلابی کردستان ایران | شیخ جلال حسینی |
| حزب حیات آزاد کردستان | سیامند معینی و زیلان وژین |
| جنبش آزادی‌بخش ملی آذربایجان جنوبی | پیروز دیلنچی |
| جنبش بیداری ملی آذربایجان جنوبی | محمودعلی چهرگانی |
| جبهه متحد کرد | رحیم فرهمند |
گروه‌های چپ (سوسیالیست و کمونیست)
در سال ۱۲۸۲ یا ۱۲۸۳ شمسی، حزب سوسیال دموکرات توسط مهاجران ایرانی در قفقاز جنوبی با کمک انقلابیون محلی تشکیل شد و روابط نزدیک خود را با حزب کارگر سوسیال دموکرات روسیه و حزب همت تشکیل شد[۳].
| حزب / جریان | رهبر / رئیس |
|---|---|
| شورای ملی مقاومت ایران | مریم رجوی |
| سازمان مجاهدین خلق ایران | زهرا مریخی |
| حزب سبزهای ایران | کاظم موسوی |
| حزب توده ایران | محمد امیدوار |
| حزب کمونیست ایران | — |
| حزب کمونیست ایران (مارکسیست-لنینیست-مائوئیست) | — |
| حزب رنجبران ایران | — |
| حزب کار ایران (توفان) | — |
| حزب کمونیست کارگری ایران | حمید تقوایی |
| چریک‌های فدایی خلق ایران | اشرف دهقانی |
| سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) | بهروز خلیق |
| سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران – پیرو برنامه هویت | مهدی سامع |
| سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران | حسین زهری |
| سازمان کارگران انقلابی ایران – راه کارگر | — |
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ عمده افراد شاخص این جریان مانند اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی سال‌های گذشته جزو جناح راست بوده‌اند. برخی منتقدان اعتدال‌گرایی را احیا و بازگشت جناح راست می‌دانند.
- ↑ ایرانیان زرتشتی، یهودی، صابئی، مسیحی، اعم ازآشوریان ایران و ارمنی‌های ایران تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند.
- ↑ سوسیالیسم در ایران یا سوسیالیسم ایرانی یک ایدئولوژی و مکتب سیاسی در ایران است که از قرن ۲۰ آغاز شده و احزاب مختلف سیاسی این کشور را در بر می‌گیرد. ایران یک دوره کوتاه سوسیالیسم جهان سوم را در اوج حزب توده پس از استعفای رضاشاه و جانشینی وی توسط پسرش محمدرضا پهلوی _هر چند این حزب هرگز به قدرت نرسید_ تجربه کرد. پس از ناکامی در رسیدن به قدرت، این شکل از سوسیالیسم جهان سوم با ملی‌گرایی ایرانی مصدق از حزب جبهه ملی به عنوان اصلی‌ترین نیروی ضد سلطنت در ایران جایگزین شد و به قدرت رسید (۱۹۴۹–۱۹۵۳)، و با آن قدرت حتی در مخالفت تا ظهور اسلام‌گرایی و انقلاب ایران باقی ماند. حزب توده ایران از آن زمان به سمت کمونیسم اولیه سوسیالیستی حرکت کرد.
منابع
- کتاب «جمعیت فدائیان اسلام و نقش آنها در تحولات سیاسی اجتماعی ایران»، نوشتۀ داود امینی.
- کتاب «اعتدال چیست؟ اعتدال گرا کیست؟»، نوشتۀ هادی نوری.