علی بن محمد (هادی): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (Javadi صفحهٔ علی بن محمد (علی النقی الهادی) را به علی بن محمد (هادی) منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات انبیا | {{جعبه اطلاعات انبیا | ||
| عنوان = | | عنوان = علی بن محمد (هادی) | ||
| تصویر = امام هادی.jpg | | تصویر = امام هادی.jpg | ||
| نام = علی بن محمد | | نام = علی بن محمد | ||
| تاریخ تولد = ۱۵ [[ذی‌الحجه]]، | | تاریخ تولد = ۱۵ [[ذی الحجه|ذی‌الحجه]]، ۲۱۲ ق | ||
| محل تولد = مدینه | | محل تولد = [[مدینه]] | ||
| تاریخ وفات = ۳ [[رجب]]، | | تاریخ وفات = ۳ [[رجب]]، ۲۵۴ ق | ||
| مدفن = [[عراق]]، [[سامرا]] | | مدفن = [[عراق]]، [[سامرا]] | ||
| لقب = {{فهرست جعبه افقی |هادی |نقی |نجیب |مرتضی |عالم |فقیه |امین |طیب}} | | لقب = {{فهرست جعبه افقی |هادی |نقی |نجیب |مرتضی |عالم |فقیه |امین |طیب}} | ||
| کنیه = ابوالحسن ثالث | | کنیه = ابوالحسن ثالث | ||
| پدر = [[ | | پدر = [[محمد بن علی (جواد)|امام جواد(علیه‌السلام)]] | ||
| مادر = سمانه مغربیه | | مادر = سمانه مغربیه | ||
}} | }} | ||
'''علی بن محمد (علی النقی الهادی)''' امام دهم [[شیعیان]] است. آن حضرت در سال 212 [[سال قمری|هجری قمری]] دیده به جهان گشود و در سال 220 هجری قمری [[امامت]] [[شیعه]] از پدر بزرگوارشان به آن حضرت منتقل شد. مدت امامت آن حضرت حدود 34 سال بود و در سال 254 هجری قمری به دست [[معتمد عباسی]] به [[شهید|شهادت]] رسیدند.[[مذهب شیعه|شیعیان]] امام هادی و فرزندشان [[ | '''علی بن محمد (علی النقی الهادی)''' امام دهم [[مذهب شیعه|شیعیان]] است. آن حضرت در سال 212 [[سال قمری|هجری قمری]] دیده به جهان گشود و در سال 220 هجری قمری [[امامت]] [[مذهب شیعه|شیعه]] از پدر بزرگوارشان به آن حضرت منتقل شد. مدت امامت آن حضرت حدود 34 سال بود و در سال 254 هجری قمری به دست [[معتمد عباسی]] به [[شهید|شهادت]] رسیدند.[[مذهب شیعه|شیعیان]] امام هادی و فرزندشان [[حسن بن علی (عسکری)|امام حسن عسکری(علیه‌السلام)]] را به دلیل این‌که در [[سامرا]] در منطقه‌ای به نام عسکر ساکن بودند، امامین عسکریین می‌خوانند. | ||
== ولادت امام هادی == | == ولادت امام هادی == | ||
علی بن محمد مشهور به امام هادی یا | علی بن محمد مشهور به امام هادی یا امام علی النقی در 15 [[ذی الحجه]] سال 212 ق در منطقه‌ای به نام صریا در نزدیکی [[مدینه]] متولد شده است<ref>مفید، الارشاد، 1413ق، ج2، ص297</ref>. | ||
پدر ایشان [[ | پدر ایشان [[محمد بن علی (جواد)|امام جواد (علیه‌السلام)]] و مادرش کنیزی به نام [[سمانه مغربیه]] بود. | ||
== القاب و کنیه امام هادی == | == القاب و کنیه امام هادی == | ||
مشهورترین لقب امام دهم شیعیان، هادی است زیرا در زمان خود بهترین هدایت کننده مردم به سوی خیر بوده است<ref>قرشی، حیاة الامام علی الهادی، ص21</ref>. | مشهورترین لقب [[علی بن محمد (هادی)|امام دهم]] شیعیان، هادی است زیرا در زمان خود بهترین هدایت کننده مردم به سوی خیر بوده است<ref>قرشی، حیاة الامام علی الهادی، ص21</ref>. | ||
القاب دیگر این امام عبارتند از: | القاب دیگر این امام عبارتند از: | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
* طیب<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401</ref>. | * طیب<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401</ref>. | ||
[[شیعیان]] به امام هادی و امام حسن عسکری (علیه‌السلام) امامین عسکریین می‌گویند زیرا در سامرا در منطقه‌ای به نام عسکر ساکن بودند<ref>سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج2، ص492 </ref>. کنیه امام دهم ابوالحسن است<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401</ref>. | [[مذهب شیعه|شیعیان]] به امام هادی و امام حسن عسکری (علیه‌السلام) امامین عسکریین می‌گویند زیرا در سامرا در منطقه‌ای به نام عسکر ساکن بودند<ref>سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج2، ص492 </ref>. کنیه امام دهم ابوالحسن است<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401</ref>. | ||
== خصوصیات ظاهری و اخلاقی امام هادی == | == خصوصیات ظاهری و اخلاقی امام هادی == | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
امام هادی (علیه‌السلام) بسیار بخشنده بودند و همیشه بر لبانش تبسم بود، به طوری که هر غمگینی که بر وی می‌نگریست، شاد می‌شد. امام دارای شکوه و هیبتی بودند که همه افراد از جمله حاکمان آن زمان به ایشان احترام زیادی قائل بودند. | امام هادی (علیه‌السلام) بسیار بخشنده بودند و همیشه بر لبانش تبسم بود، به طوری که هر غمگینی که بر وی می‌نگریست، شاد می‌شد. امام دارای شکوه و هیبتی بودند که همه افراد از جمله حاکمان آن زمان به ایشان احترام زیادی قائل بودند. | ||
حضرت هادی دارای خصال پسندیده و [[زهد]] و دانش فراوان بودند که بر مسائل فقهی و اسلامی تسلط کامل داشتند. شب‌ها اوقات امام (علیه‌السلام) پیوسته به [[نماز]] و طاعت و تلاوت قرآن و راز و نیاز با معبود می‌گذشت. | حضرت هادی دارای خصال پسندیده و [[زهد]] و دانش فراوان بودند که بر مسائل فقهی و اسلامی تسلط کامل داشتند. شب‌ها اوقات امام (علیه‌السلام) پیوسته به [[نماز]] و طاعت و تلاوت [[قرآن]] و راز و نیاز با معبود می‌گذشت. | ||
== امامت امام هادی == | == امامت امام هادی == | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
=== دلائل امامت === | === دلائل امامت === | ||
# حادیثی که از [[محمد ( | # حادیثی که از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم]] نقل شده و در آن اسامی دوازده امام آمده است<ref>نمایه «اسامی ائمه علیه‌السلام در احادیث متواتر شیعی»، سؤال ۲۵۴۳</ref>. | ||
# در احادیث متعدّدی نیز به صورت خاص به امامت آن حضرت تصریح شده است؛ مانند احادیث زیر: | # در احادیث متعدّدی نیز به صورت خاص به امامت آن حضرت تصریح شده است؛ مانند احادیث زیر: | ||
امام جوادعلیه‌السلام فرمود: «[پس از من] امر امامت به امام علی النقی (علیه‌السلام) واگذار خواهد شد، در صورتی که او پسر بچه‌ای است. دوباره فرمود: آری و کمتر از هفت ساله، چنان که [[حضرت | امام جوادعلیه‌السلام فرمود: «[پس از من] امر امامت به امام علی النقی (علیه‌السلام) واگذار خواهد شد، در صورتی که او پسر بچه‌ای است. دوباره فرمود: آری و کمتر از هفت ساله، چنان که [[حضرت مریم|حضرت عیسی بن مریم]] نیز چنین بود<ref>مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیّة، ص ۲۲۸ و ۲۲۹، انصاریان، قم، چاپ سوم، ۱۳۶۲ش؛ شیخ حر عاملی، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۴۱۷، اعلمی، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۵ق</ref>». | ||
همچنین آن حضرت فرمود: «امام بعد از من پسرم علی است. دستور او دستور من و سخنش سخن من است. فرمان‌برداری از او فرمان‌برداری از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود...<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج ۲، ص ۳۷۸، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق</ref>». | همچنین آن حضرت فرمود: «امام بعد از من پسرم علی است. دستور او دستور من و سخنش سخن من است. فرمان‌برداری از او فرمان‌برداری از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود...<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج ۲، ص ۳۷۸، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق</ref>». | ||
== علم امام هادی == | == علم امام هادی == | ||
علم و دانش امام هادی (علیه‌السلام) همانند آباء و اجداد گرامی‌اش، علم لدنّی بود؛ یعنی مستقیماً از طریق غیب و همچنین از علوم و معارف [[قرآن]] و | علم و دانش امام هادی (علیه‌السلام) همانند آباء و اجداد گرامی‌اش، علم لدنّی بود؛ یعنی مستقیماً از طریق غیب و همچنین از علوم و معارف [[قرآن]] و [[سنت پیامبر|سنت رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم)]] و پدران بزرگوارش دریافت می‌نمود<ref>نمایه‌های «علم اولیای خدا»، سؤال ۱۸۹؛ «رابطۀ علم خدا و معصومین به غیب با تکلیف»، سؤال ۲۱۷۸؛ «منابع علم امام علیه‌السلام»، سؤال ۳۰۲۴</ref>. | ||
[[ | [[سید محسن امین]] تألیفاتی برای امام هادی (علیه‌السلام) بر می‌شمرد<ref>امین عاملی، سید محسن، أعیان الشیعة، ج۲، ص ۳۹، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۳ق</ref>: | ||
== مدت امامت امام علی النقی == | == مدت امامت امام علی النقی == | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۶: | ||
== همسر و فرزندان امام هادی == | == همسر و فرزندان امام هادی == | ||
نام همسر حضرت هادی (علیه‌السلام) سوسن یا سلیل و پنج فرزند داشته است. علمای [[مذهب شیعه|شیعه]] از چهار پسر به نام‌های حسن، محمد، حسین و جعفر (مدّعی امامت و معروف به [[جعفر کذاب]]) برای امام هادی یاد کرده‌اند<ref>مفید، الارشاد، 1413ق، ج2، ص311-312</ref>. دختری نیز به او نسبت داده شده که [[شیخ مفید]]، نامش را [[عایشه]] و [[ابن شهرآشوب]]، او را عِلِّیّه خوانده است. | نام همسر حضرت هادی (علیه‌السلام) سوسن یا سلیل و پنج فرزند داشته است. علمای [[مذهب شیعه|شیعه]] از چهار پسر به نام‌های حسن، محمد، حسین و جعفر (مدّعی امامت و معروف به [[جعفر کذاب]]) برای امام هادی یاد کرده‌اند<ref>مفید، الارشاد، 1413ق، ج2، ص311-312</ref>. دختری نیز به او نسبت داده شده که [[محمد بن محمد بن نعمان|شیخ مفید]]، نامش را [[عایشه]] و [[ابن شهرآشوب]]، او را عِلِّیّه خوانده است. | ||
نویسندگان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز فرزندان امام دهم شیعیان را چهار پسر و یک دختر دانسته‌اند<ref>ابن حجر، الصواعق المحرقة، مکتبة القاهرة، ص207</ref>. | نویسندگان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز فرزندان امام دهم شیعیان را چهار پسر و یک دختر دانسته‌اند<ref>ابن حجر، الصواعق المحرقة، مکتبة القاهرة، ص207</ref>. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۳: | ||
== اصحاب و یاران امام دهم == | == اصحاب و یاران امام دهم == | ||
از میان یاران و [[صحابه|اصحاب]] امام دهم می‌توان به [[علی بن جعفر میناوی]]، ابن سکیت، [[عبدالعظیم حسنی|حضرت عبدالعظیم حسنی]] اشاره نمود. شمار اصحاب امام هادی (علیه‌السلام) را حدود 190 تن گفته‌اند. بر اساس رجال [[شیخ طوسی]]، تعداد کسانی که از آن حضرت حدیث نقل کرده‌اند بالغ بر 185 نفر می‌شود<ref>طوسی، رجال، 1415ق، ص378</ref>. | از میان یاران و [[صحابه|اصحاب]] امام دهم می‌توان به [[علی بن جعفر میناوی]]، ابن سکیت، [[عبدالعظیم حسنی|حضرت عبدالعظیم حسنی]] اشاره نمود. شمار اصحاب امام هادی (علیه‌السلام) را حدود 190 تن گفته‌اند. بر اساس رجال [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]]، تعداد کسانی که از آن حضرت حدیث نقل کرده‌اند بالغ بر 185 نفر می‌شود<ref>طوسی، رجال، 1415ق، ص378</ref>. | ||
[[ابن شهرآشوب|ابن شهر آشوب]] از افرادی هم‌چون احمد بن حمزة بن یسع، صالح بن محمد همدانی، محمد بن جزک الجمال، یعقوب بن یزید الکاتب، [[ابوحسین بن هلال]]، ابراهیم بن اسحاق، خیران خادم و نضر بن محمد همدانی به عنوان افراد مورد اطمینان وی یاد کرده است. | [[ابن شهرآشوب|ابن شهر آشوب]] از افرادی هم‌چون احمد بن حمزة بن یسع، صالح بن محمد همدانی، محمد بن جزک الجمال، یعقوب بن یزید الکاتب، [[ابوحسین بن هلال]]، ابراهیم بن اسحاق، خیران خادم و نضر بن محمد همدانی به عنوان افراد مورد اطمینان وی یاد کرده است. | ||
| خط ۸۰: | خط ۷۹: | ||
همچنین از اصحاب وی داود بن زید، ابوسلیم زنکان، حسین بن محمد همدانی، احمد بن اسماعیل بن یقطین و بشر بن بشار نیشابوری، سلیمان بن جعفر مروزی، فتح بن یزید جرجانی و محمد بن سعید کلثوم، معاویه بن حکیم کوفی، علی بن معد بن محمد بغدادی و ابوحسن بن رجاء عبراتی و از وکیلان او از جعفر بن سهیل الصیقل نام برده است. او محمد بن عثمان را باب او معرفی کرده است<ref>ابن شهر آشوب، 1379ق، ج4، ص402</ref>. | همچنین از اصحاب وی داود بن زید، ابوسلیم زنکان، حسین بن محمد همدانی، احمد بن اسماعیل بن یقطین و بشر بن بشار نیشابوری، سلیمان بن جعفر مروزی، فتح بن یزید جرجانی و محمد بن سعید کلثوم، معاویه بن حکیم کوفی، علی بن معد بن محمد بغدادی و ابوحسن بن رجاء عبراتی و از وکیلان او از جعفر بن سهیل الصیقل نام برده است. او محمد بن عثمان را باب او معرفی کرده است<ref>ابن شهر آشوب، 1379ق، ج4، ص402</ref>. | ||
افرادی چون بشر بن بشار نیشابوری، فتح بن یزید جرجانی، حسین بن سعید اهوازی، حمدان بن اسحاق خراسانی، علی بن ابراهیم طالقانی، محمد بن علی کاشانی، ابراهیم بن شیبه اصفهانی، و ابومقاتل دیلمی از اصحاب آن حضرت در ایران بوده‌اند<ref>جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ص658</ref>. | افرادی چون بشر بن بشار نیشابوری، فتح بن یزید جرجانی، حسین بن سعید اهوازی، حمدان بن اسحاق خراسانی، علی بن ابراهیم طالقانی، محمد بن علی کاشانی، ابراهیم بن شیبه اصفهانی، و ابومقاتل دیلمی از اصحاب آن حضرت در [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]] بوده‌اند<ref>جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ص658</ref>. | ||
== شاگردان مکتب امام هادی == | == شاگردان مکتب امام هادی == | ||
دوران زندگی امام هادی علیه‌السلام، هرچند عصر اختناق و استبداد بود و امامعلیه‌السلام برای فعالیت فرهنگی، علمی و سیاسی، آزادی عمل نداشت و از این نظر فضای جامعه با عصر [[ | دوران زندگی امام هادی علیه‌السلام، هرچند عصر اختناق و استبداد بود و امامعلیه‌السلام برای فعالیت فرهنگی، علمی و سیاسی، آزادی عمل نداشت و از این نظر فضای جامعه با عصر [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیه‌السلام)]] و [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السلام)]] تفاوت فراوان داشت، اما آن حضرت در همان شرایط نامساعد، علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی؛ نظیر مناظرات، مکاتبات، پاسخ‌گویی به شبهات و... ، راویان و محدّثان و بزرگانی از شیعه را تربیت کرد، علوم و معارف اسلامی را به آنان آموزش داد تا آنان، هم جامعۀ زمان خود را از آسیب‌های فرهنگی اعتقادی حفظ نمایند و هم این میراث بزرگ را به نسل‌های بعدی منتقل کنند. | ||
شیخ طوسی (ره)، دانشمند نامدار اسلامی، تعداد شاگردان و اصحاب آن حضرت را در زمینه‌های مختلف [[علوم اسلامی]]، بیش از ۱۸۰ نفر می‌داند<ref>شیخ طوسی، رجال الطوسی، تحقیق: قیّومی اصفهانی، جواد، ص ۳۸۳ - ۳۹۴، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۴۱۵ق</ref>. | |||
در میان شاگردان امام هادی (علیه‌السلام)، چهره‌های درخشان علمی و معنوی و شخصیت‌های برجسته‌ای مانند: [[فضل بن شاذان]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[علی بن مهزیار]] اهوازی دورقی، ایوب بن نوح، حسن بن راشد (مکنّی به ابوعلی غلام آل هلب بغدادی)، [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی]] و عثمان بن سعید عمری، به چشم می‌خورند که برخی از ایشان شاگرد ائمه دیگر نیز بوده و دارای آثار و تألیفات ارزشمند در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی هستند. | در میان شاگردان امام هادی (علیه‌السلام)، چهره‌های درخشان علمی و معنوی و شخصیت‌های برجسته‌ای مانند: [[فضل بن شاذان]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[علی بن مهزیار]] اهوازی دورقی، ایوب بن نوح، حسن بن راشد (مکنّی به ابوعلی غلام آل هلب بغدادی)، [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی]] و عثمان بن سعید عمری، به چشم می‌خورند که برخی از ایشان شاگرد ائمه دیگر نیز بوده و دارای آثار و تألیفات ارزشمند در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی هستند. | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۰: | ||
== شهادت و آرامگاه امام هادی == | == شهادت و آرامگاه امام هادی == | ||
امام دهم او در [[رجب|ماه رجب]] سال 254ق پس از 20 سال و 9 ماه اقامت در [[سامرا]]، در 41 سالگی از دنیا رفت<ref>مفید، الارشاد، ج2، ص311و312</ref>. | امام دهم او در [[رجب|ماه رجب]] سال 254ق پس از 20 سال و 9 ماه اقامت در [[سامرا]]، در 41 سالگی از دنیا رفت<ref>مفید، الارشاد، ج2، ص311و312</ref>. | ||
امام دهم در زمان حکومت [[معتز عباسی]] مسموم شده و به شهادت رسید<ref>طبری شیعی، دلائل الامامه، ص212</ref>. اما [[ابن شهرآشوب|ابن شهر آشوب]] می‌نویسد امام در اواخر حکومت معتمد مسموم و شهید شده است و از [[محمد بن علی بن بابویه قمی|ابن بابویه]] نقل کرده که معتمد به او سم داده است<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401</ref>. | |||
[[حسن بن علی (عسکری)]] در تشییع جنازه پدر شرکت کرد و قبل از آنکه [[عباسیان|خلیفه عباسی]] در تشییع شرکت نماید، بر جنازه پدر [[نماز]] خواند. سپس امام دهم را در خانه‌ای که در آن بیست سال زندانی و تحت نظر بود، به خاک سپردند. | |||
[[ | |||
از آن سال به بعد امام حسن عسکری پیشوای حق شد و بار تعهد امامت را بر دوش گرفت. محل دفن امام هادی (علیه‌السلام) و فرزندش امام حسن عسکری (علیه‌السلام) در سامرا به حرم عسکریین شناخته می‌شود. | از آن سال به بعد امام حسن عسکری پیشوای حق شد و بار تعهد امامت را بر دوش گرفت. محل دفن امام هادی (علیه‌السلام) و فرزندش امام حسن عسکری (علیه‌السلام) در سامرا به حرم عسکریین شناخته می‌شود. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۰: | ||
[[ur:علی بن محمد]] | [[ur:علی بن محمد]] | ||
[[رده:اهل بیت]] | [[رده:اهل بیت]] | ||
[[رده:معصومین]] | [[رده:معصومین]] | ||
[[رده:امامان دوازده‌گانه شیعه]] | [[رده:امامان دوازده‌گانه شیعه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۱۷
| علی بن محمد (هادی) | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | علی بن محمد |
| کنیه‌ها | ابوالحسن ثالث |
| پدر | امام جواد(علیه‌السلام) |
| مادر | سمانه مغربیه |
| مدفن | عراق، سامرا |
علی بن محمد (علی النقی الهادی) امام دهم شیعیان است. آن حضرت در سال 212 هجری قمری دیده به جهان گشود و در سال 220 هجری قمری امامت شیعه از پدر بزرگوارشان به آن حضرت منتقل شد. مدت امامت آن حضرت حدود 34 سال بود و در سال 254 هجری قمری به دست معتمد عباسی به شهادت رسیدند.شیعیان امام هادی و فرزندشان امام حسن عسکری(علیه‌السلام) را به دلیل این‌که در سامرا در منطقه‌ای به نام عسکر ساکن بودند، امامین عسکریین می‌خوانند.
ولادت امام هادی
علی بن محمد مشهور به امام هادی یا امام علی النقی در 15 ذی الحجه سال 212 ق در منطقه‌ای به نام صریا در نزدیکی مدینه متولد شده است[۱]. پدر ایشان امام جواد (علیه‌السلام) و مادرش کنیزی به نام سمانه مغربیه بود.
القاب و کنیه امام هادی
مشهورترین لقب امام دهم شیعیان، هادی است زیرا در زمان خود بهترین هدایت کننده مردم به سوی خیر بوده است[۲].
القاب دیگر این امام عبارتند از:
- نقی،
- مرتضی،
- عالم، فقیه،
- امین،
- ناصح،
- متوکل،
- خالص،
- طیب[۳].
شیعیان به امام هادی و امام حسن عسکری (علیه‌السلام) امامین عسکریین می‌گویند زیرا در سامرا در منطقه‌ای به نام عسکر ساکن بودند[۴]. کنیه امام دهم ابوالحسن است[۵].
خصوصیات ظاهری و اخلاقی امام هادی
امام هادی (علیه‌السلام) دارای قامتی متوسط، گونه‌هایش اندکی برآمده و سرخ و سفید و چشمانی درشت بود. لباس امام جبه‌ای خشن بود و او زیر پای خود حصیری پهن می‌کرد و زندگی ساده‌ای داشت. ایشان انگشتری به انگشت داشتند که نقش انگشتر «اللّه ربّی و هو عصمنی من خلقه؛ خداوند پروردگار من است و حامی ام از شر آفریدگانش» گزارش شده است[۶]. همچنین نقش انگشتر دیگر وی، «حفظ العهود من أخلاق المعبود؛ پایبندی به پیمان‌ها از خُلق خداوند است» ثبت شده است[۷].
امام هادی (علیه‌السلام) بسیار بخشنده بودند و همیشه بر لبانش تبسم بود، به طوری که هر غمگینی که بر وی می‌نگریست، شاد می‌شد. امام دارای شکوه و هیبتی بودند که همه افراد از جمله حاکمان آن زمان به ایشان احترام زیادی قائل بودند. حضرت هادی دارای خصال پسندیده و زهد و دانش فراوان بودند که بر مسائل فقهی و اسلامی تسلط کامل داشتند. شب‌ها اوقات امام (علیه‌السلام) پیوسته به نماز و طاعت و تلاوت قرآن و راز و نیاز با معبود می‌گذشت.
امامت امام هادی
پس از شهادت امام جواد (علیه‌السلام) در سال ۲۲۰هـ. ق فرزندش امام هادی (علیه‌السلام) که هنوز بیش از هشت سال نداشت، به امامت رسید. از آنجا که شیعیان به استثنای معدودی مشکل بلوغ امام دربارۀ امام جواد (علیه‌السلام) را پشت سر گذاشته بودند، در زمینۀ امامت امام هادی (علیه‌السلام) تردید خاصی برای بزرگان آنها به وجود نیامد[۸].
دلائل امامت
- حادیثی که از پیامبر اکرم نقل شده و در آن اسامی دوازده امام آمده است[۹].
- در احادیث متعدّدی نیز به صورت خاص به امامت آن حضرت تصریح شده است؛ مانند احادیث زیر:
امام جوادعلیه‌السلام فرمود: «[پس از من] امر امامت به امام علی النقی (علیه‌السلام) واگذار خواهد شد، در صورتی که او پسر بچه‌ای است. دوباره فرمود: آری و کمتر از هفت ساله، چنان که حضرت عیسی بن مریم نیز چنین بود[۱۰]».
همچنین آن حضرت فرمود: «امام بعد از من پسرم علی است. دستور او دستور من و سخنش سخن من است. فرمان‌برداری از او فرمان‌برداری از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود...[۱۱]».
علم امام هادی
علم و دانش امام هادی (علیه‌السلام) همانند آباء و اجداد گرامی‌اش، علم لدنّی بود؛ یعنی مستقیماً از طریق غیب و همچنین از علوم و معارف قرآن و سنت رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم) و پدران بزرگوارش دریافت می‌نمود[۱۲].
سید محسن امین تألیفاتی برای امام هادی (علیه‌السلام) بر می‌شمرد[۱۳]:
مدت امامت امام علی النقی
علی بن محمد در سال 220ق در 8 سالگی به امامت رسید اما به امامت رسیدن امام جواد (علیه‌السلام) در سن کم باعث شد که شیعیان تردیدی در امامت امام هادی (علیه‌السلام) نداشته باشند.
شیعیان پس از امام نهم به استثنای عده اندکی، امامت امام هادی (علیه‌السلام) را پذیرفتند و آن عده اندک، موسی بن محمد معروف به موسی مبرقع را امام دانستند[۱۴]. اما پس از مدتی این عده نیز امامت امام هادی را پذیرفتند.
دوران امامت علی بن محمد، امام دهم شیعیان 33 سال بود که 7 سال از امامت خود را در دوره خلافت معتصم عباسی سپری کرد. پنج سال از دوران امامت خود را با خلافت واثق، چهارده سال با خلافت متوکل، شش ماه با خلافت مستنصر، دو سال و نه ماه با خلافت مستعین و هشت سال و اندی با خلافت معتز سپری نمود.
در زمان امام هادی اختناق شدیدی از سوی خلفای عباسی حاکم بود و ایشان از طریق سازمان وکالت و نامه نگاری با شیعیان در ارتباط بود و علی بن جعفر الهمانی، ابوعلی بن راشد و حسن بن عبدربّه یا بنا به گزارش برخی فرزندش «علی» از وکیلان امام هادی بودند[۱۵].
همسر و فرزندان امام هادی
نام همسر حضرت هادی (علیه‌السلام) سوسن یا سلیل و پنج فرزند داشته است. علمای شیعه از چهار پسر به نام‌های حسن، محمد، حسین و جعفر (مدّعی امامت و معروف به جعفر کذاب) برای امام هادی یاد کرده‌اند[۱۶]. دختری نیز به او نسبت داده شده که شیخ مفید، نامش را عایشه و ابن شهرآشوب، او را عِلِّیّه خوانده است.
نویسندگان اهل‌سنت نیز فرزندان امام دهم شیعیان را چهار پسر و یک دختر دانسته‌اند[۱۷].
محمد پسر امام هادی (علیه‌السلام) جوانی آراسته و پرهیزگار بود که یک سال قبل از پدر بزرگوارش فوت کرد و بسیاری گمان می‌کردند مقام ولایت به وی منتقل خواهد شد.
اصحاب و یاران امام دهم
از میان یاران و اصحاب امام دهم می‌توان به علی بن جعفر میناوی، ابن سکیت، حضرت عبدالعظیم حسنی اشاره نمود. شمار اصحاب امام هادی (علیه‌السلام) را حدود 190 تن گفته‌اند. بر اساس رجال شیخ طوسی، تعداد کسانی که از آن حضرت حدیث نقل کرده‌اند بالغ بر 185 نفر می‌شود[۱۸].
ابن شهر آشوب از افرادی هم‌چون احمد بن حمزة بن یسع، صالح بن محمد همدانی، محمد بن جزک الجمال، یعقوب بن یزید الکاتب، ابوحسین بن هلال، ابراهیم بن اسحاق، خیران خادم و نضر بن محمد همدانی به عنوان افراد مورد اطمینان وی یاد کرده است.
همچنین از اصحاب وی داود بن زید، ابوسلیم زنکان، حسین بن محمد همدانی، احمد بن اسماعیل بن یقطین و بشر بن بشار نیشابوری، سلیمان بن جعفر مروزی، فتح بن یزید جرجانی و محمد بن سعید کلثوم، معاویه بن حکیم کوفی، علی بن معد بن محمد بغدادی و ابوحسن بن رجاء عبراتی و از وکیلان او از جعفر بن سهیل الصیقل نام برده است. او محمد بن عثمان را باب او معرفی کرده است[۱۹].
افرادی چون بشر بن بشار نیشابوری، فتح بن یزید جرجانی، حسین بن سعید اهوازی، حمدان بن اسحاق خراسانی، علی بن ابراهیم طالقانی، محمد بن علی کاشانی، ابراهیم بن شیبه اصفهانی، و ابومقاتل دیلمی از اصحاب آن حضرت در ایران بوده‌اند[۲۰].
شاگردان مکتب امام هادی
دوران زندگی امام هادی علیه‌السلام، هرچند عصر اختناق و استبداد بود و امامعلیه‌السلام برای فعالیت فرهنگی، علمی و سیاسی، آزادی عمل نداشت و از این نظر فضای جامعه با عصر امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) تفاوت فراوان داشت، اما آن حضرت در همان شرایط نامساعد، علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی؛ نظیر مناظرات، مکاتبات، پاسخ‌گویی به شبهات و... ، راویان و محدّثان و بزرگانی از شیعه را تربیت کرد، علوم و معارف اسلامی را به آنان آموزش داد تا آنان، هم جامعۀ زمان خود را از آسیب‌های فرهنگی اعتقادی حفظ نمایند و هم این میراث بزرگ را به نسل‌های بعدی منتقل کنند.
شیخ طوسی (ره)، دانشمند نامدار اسلامی، تعداد شاگردان و اصحاب آن حضرت را در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی، بیش از ۱۸۰ نفر می‌داند[۲۱].
در میان شاگردان امام هادی (علیه‌السلام)، چهره‌های درخشان علمی و معنوی و شخصیت‌های برجسته‌ای مانند: فضل بن شاذان، حسین بن سعید اهوازی، علی بن مهزیار اهوازی دورقی، ایوب بن نوح، حسن بن راشد (مکنّی به ابوعلی غلام آل هلب بغدادی)، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی و عثمان بن سعید عمری، به چشم می‌خورند که برخی از ایشان شاگرد ائمه دیگر نیز بوده و دارای آثار و تألیفات ارزشمند در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی هستند.
شهادت و آرامگاه امام هادی
امام دهم او در ماه رجب سال 254ق پس از 20 سال و 9 ماه اقامت در سامرا، در 41 سالگی از دنیا رفت[۲۲]. امام دهم در زمان حکومت معتز عباسی مسموم شده و به شهادت رسید[۲۳]. اما ابن شهر آشوب می‌نویسد امام در اواخر حکومت معتمد مسموم و شهید شده است و از ابن بابویه نقل کرده که معتمد به او سم داده است[۲۴].
حسن بن علی (عسکری) در تشییع جنازه پدر شرکت کرد و قبل از آنکه خلیفه عباسی در تشییع شرکت نماید، بر جنازه پدر نماز خواند. سپس امام دهم را در خانه‌ای که در آن بیست سال زندانی و تحت نظر بود، به خاک سپردند.
از آن سال به بعد امام حسن عسکری پیشوای حق شد و بار تعهد امامت را بر دوش گرفت. محل دفن امام هادی (علیه‌السلام) و فرزندش امام حسن عسکری (علیه‌السلام) در سامرا به حرم عسکریین شناخته می‌شود.
پانویس
- ↑ مفید، الارشاد، 1413ق، ج2، ص297
- ↑ قرشی، حیاة الامام علی الهادی، ص21
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401
- ↑ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج2، ص492
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401
- ↑ دخیل، ائمتنا، ج2، ص209.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ج50، ص117
- ↑ حیات فکری و سیاسی ائمه، ص ۵۰۱
- ↑ نمایه «اسامی ائمه علیه‌السلام در احادیث متواتر شیعی»، سؤال ۲۵۴۳
- ↑ مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیّة، ص ۲۲۸ و ۲۲۹، انصاریان، قم، چاپ سوم، ۱۳۶۲ش؛ شیخ حر عاملی، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۴۱۷، اعلمی، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۵ق
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج ۲، ص ۳۷۸، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق
- ↑ نمایه‌های «علم اولیای خدا»، سؤال ۱۸۹؛ «رابطۀ علم خدا و معصومین به غیب با تکلیف»، سؤال ۲۱۷۸؛ «منابع علم امام علیه‌السلام»، سؤال ۳۰۲۴
- ↑ امین عاملی، سید محسن، أعیان الشیعة، ج۲، ص ۳۹، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۳ق
- ↑ نوبختی، فرق الشیعه، 1361ش، ص134
- ↑ جباری، سازمان وکالت، 1382ش، ج2، ص513ـ514، 537
- ↑ مفید، الارشاد، 1413ق، ج2، ص311-312
- ↑ ابن حجر، الصواعق المحرقة، مکتبة القاهرة، ص207
- ↑ طوسی، رجال، 1415ق، ص378
- ↑ ابن شهر آشوب، 1379ق، ج4، ص402
- ↑ جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ص658
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، تحقیق: قیّومی اصفهانی، جواد، ص ۳۸۳ - ۳۹۴، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۴۱۵ق
- ↑ مفید، الارشاد، ج2، ص311و312
- ↑ طبری شیعی، دلائل الامامه، ص212
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص401