عقیل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '[[حسین بن علی' به '[[حسین بن علی (سید الشهدا) ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
عقیل فرزند [[ابوطالب]] بن [[عبدالمطلب]] بن هاشم، مادرش [[فاطمه بنت اسد]] بن هاشم و پسرعموى [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر گرامى اسلام(صلی الله علیه)]] است. او از ناحیه پدر و مادر [[بنی‌هاشم|هاشمى]] است. على(علیه‌السلام)، جعفر، طالب، ام هانى(فاخته)، جمانه و ریطه، برادران و خواهران اویند<ref> الطبقات الکبرى، ج 8، ص 51</ref>. | عقیل فرزند [[ابوطالب]] بن [[عبدالمطلب]] بن هاشم، مادرش [[فاطمه بنت اسد]] بن هاشم و پسرعموى [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر گرامى اسلام(صلی الله علیه)]] است. او از ناحیه پدر و مادر [[بنی‌هاشم|هاشمى]] است. على(علیه‌السلام)، جعفر، طالب، ام هانى(فاخته)، جمانه و ریطه، برادران و خواهران اویند<ref> الطبقات الکبرى، ج 8، ص 51</ref>. | ||
وى 20 سال از على(علیه‌السلام) و 10 سال از جعفر بزرگ‌تر و 10 سال از طالب | وى 20 سال از على(علیه‌السلام) و 10 سال از جعفر بزرگ‌تر و 10 سال از طالب کوچک‌تر بود. بنابراین مى توان سال تولد او را 30 سال پیش از [[بعثت]] [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه)]] دانست. عقیل مورد علاقه و محبت ویژه ابوطالب بود. درسالى که مردم [[مکه]] بر اثر خشکسالى روزگار سختى را سپرى مى کردند، رسول خدا(صلی الله علیه) به عمویش عباس پیشنهاد کرد تا به خانه ابوطالب بروند و هرکدام یکى از فرزندان وى را به خانه بیاورند و نگه دارى کنند و بدین سان بار زندگى او را سبک نمایند. | ||
وقتى آنها به خانه ابوطالب رفتند و موضوع را طرح کردند ابوطالب گفت: عقیل را براى من بگذارید و دیگر هرچه مى خواهید انجام دهید. پیامبر گرامى(صلی الله علیه) حضرت على(علیه‌السلام) را و عباس جعفر را به خانه خود برد<ref>مجاهد مى گوید: ازجمله نعمت‌هاى خداوند بر على(علیه‌السلام) همین بود که آن حضرت به خانه رسول خدا(صلی الله علیه) رفت و با آن حضرت بود تا به پیامبرى مبعوث گردید و على(علیه‌السلام) ایمان آورد. ابوالفرج اصفهانى مى افزاید: پیامبر(صلی الله علیه) فرمود: ((همان را برگزیدم که خداوند برایم برگزیده بود.)) ابن ابى الحدید پس از نقل این مطلب، مى گوید: على(علیه‌السلام) از شش سالگى درکنار پیامبر(صلی الله علیه) بود. آن حضرت در تربیت او مى کوشید. على(علیه‌السلام) به این فراز از زندگى اش اشاره مى کند و مى‌فرماید: ((من 7 سال پیش از دیگران خدا را عبادت کرده‌ام و آواز فرشتگان را زمانى مى شنیدم که هنوز پیامبر(صلی الله علیه) مإمور به ابلاغ رسالتش نشده بود.)) (تاریخ طبرى، ج 3، ص ;313 مقاتل الطالبیین، ص ;15 شرح نهج‌البلاغه، ج 1، ص 15.)</ref>. | وقتى آنها به خانه ابوطالب رفتند و موضوع را طرح کردند ابوطالب گفت: عقیل را براى من بگذارید و دیگر هرچه مى خواهید انجام دهید. پیامبر گرامى(صلی الله علیه) حضرت على(علیه‌السلام) را و عباس جعفر را به خانه خود برد<ref>مجاهد مى گوید: ازجمله نعمت‌هاى خداوند بر على(علیه‌السلام) همین بود که آن حضرت به خانه رسول خدا(صلی الله علیه) رفت و با آن حضرت بود تا به پیامبرى مبعوث گردید و على(علیه‌السلام) ایمان آورد. ابوالفرج اصفهانى مى افزاید: پیامبر(صلی الله علیه) فرمود: ((همان را برگزیدم که خداوند برایم برگزیده بود.)) ابن ابى الحدید پس از نقل این مطلب، مى گوید: على(علیه‌السلام) از شش سالگى درکنار پیامبر(صلی الله علیه) بود. آن حضرت در تربیت او مى کوشید. على(علیه‌السلام) به این فراز از زندگى اش اشاره مى کند و مى‌فرماید: ((من 7 سال پیش از دیگران خدا را عبادت کرده‌ام و آواز فرشتگان را زمانى مى شنیدم که هنوز پیامبر(صلی الله علیه) مإمور به ابلاغ رسالتش نشده بود.)) (تاریخ طبرى، ج 3، ص ;313 مقاتل الطالبیین، ص ;15 شرح نهج‌البلاغه، ج 1، ص 15.)</ref>. | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
عقیل داراى 17 فرزند به نام‌هاى: مسلم، عبدالله، عبیدالله، محمد، عبدالرحمن، حمزه، على، جعفر، یزید، عثمان، سعید، سعد، رمله، زینب، فاطمه، اسمإ و ام هانى بود. | عقیل داراى 17 فرزند به نام‌هاى: مسلم، عبدالله، عبیدالله، محمد، عبدالرحمن، حمزه، على، جعفر، یزید، عثمان، سعید، سعد، رمله، زینب، فاطمه، اسمإ و ام هانى بود. | ||
[[مسلم بن عقیل]] در جریان نهضت و قیام | [[مسلم بن عقیل]] در جریان نهضت و قیام امام حسین(علیه‌السلام) از جانب آن حضرت به [[کوفه]] اعزام و در آن جا به دست [[عبیدالله بن زیاد]] والى [[کوفه]] دستگیر شد و با وضع دلخراشى به شهادت رسید. عبدالله و عبدالرحمن نیز در روز عاشورا شهید شدند<ref> از برخى شواهد استفاده مى شود که تعداد فرزندان عقیل که در روز عاشورا به شهادت رسیدند، بیش از دو نفر است. ر. ک: تاریخ طبرى، ج 6، ص ;64 العقد الفرید، ج 5، ص ;132 المعارف، ص 204 و اعیان الشیعه، ج 3، ص 219 و ج 4، ص 129 و ج 7، ص 36. | ||
هنگامى که اسیران از خاندان امام حسین(علیه‌السلام) را پس از شهادت آن حضرت نزد یزید در شام آوردند، دختر عقیل و خواهر مسلم در مرثیه شهیدان چنین سرود: | هنگامى که اسیران از خاندان امام حسین(علیه‌السلام) را پس از شهادت آن حضرت نزد یزید در شام آوردند، دختر عقیل و خواهر مسلم در مرثیه شهیدان چنین سرود: | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۴: | ||
خطاب به چشمش مى کند که در رثاى 6 نفر از فرزندان على و 5 نفر از فرزندان عقیل اشک بریزد.</ref>. | خطاب به چشمش مى کند که در رثاى 6 نفر از فرزندان على و 5 نفر از فرزندان عقیل اشک بریزد.</ref>. | ||
فرزندان دیگر عقیل منقرض شدند و از آنان اولادى باقى نماند جز محمد که عبدالله فقیه و مفسر معروف و عبدالرحمن فرزندان او هستند. | فرزندان دیگر عقیل منقرض شدند و از آنان اولادى باقى نماند جز محمد که عبدالله فقیه و مفسر معروف و عبدالرحمن فرزندان او هستند. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
== عقیل از دیدگاه رجال شناسان اهل‌سنت == | == عقیل از دیدگاه رجال شناسان اهل‌سنت == | ||
در این بحثِ «شخصیت عقیل از دیدگاه رجال شناسان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]» این مطلب مطرح است که تخصّص آنها [[علم رجال]] و کارشان معرفی ناقلان [[حدیث]] از لحاظ موقعیت معنوی و مورد اعتماد بودن آنها و یا عکس آن است. اینان عقیل را نه از نظر کثرت و قلّتِ حدیث ونه از زاویه تاریخ و [[صحابی]] بودن، بلکه از این جهت از وی یاد کرده‌اند که او از رجال حدیث و ناقلان اثر و سنت رسول خدا(صلی الله علیه) است. از جمله رجال شناسان و منابعی که در اختیار داریم عبارتند از | در این بحثِ «شخصیت عقیل از دیدگاه رجال شناسان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]» این مطلب مطرح است که تخصّص آنها [[علم رجال]] و کارشان معرفی ناقلان [[حدیث]] از لحاظ موقعیت معنوی و مورد اعتماد بودن آنها و یا عکس آن است. اینان عقیل را نه از نظر کثرت و قلّتِ حدیث ونه از زاویه تاریخ و [[صحابی]] بودن، بلکه از این جهت از وی یاد کرده‌اند که او از رجال حدیث و ناقلان اثر و سنت رسول خدا(صلی الله علیه) است. از جمله رجال شناسان و منابعی که در اختیار داریم عبارتند از | ||
# سرسلسله رجال شناسان اهل‌سنت، [[ابوحاتم رازی]] (متوفای 327 هـ .ق.) است که عقیل را جزء ناقلین حدیث معرفی کرده و کسانی را که از وی اخذ حدیث نمودهاند، چهار نفر میشمارد و چنین می‌گوید:«عقیل جزء صحابه رسول خدا است و ناقلان حدیث پیامبر از وی عبارتند از: [[موسی بن طلحه]]، [[عطاء بن ابی ریاح]]، [[حسن (بصری)]] و [[مالک بن ابی عامر]]<ref> الجرح و التعدیل، ج 6، ص 218 </ref>. | # سرسلسله رجال شناسان اهل‌سنت، [[ابوحاتم رازی]] (متوفای 327 هـ .ق.) است که عقیل را جزء ناقلین حدیث معرفی کرده و کسانی را که از وی اخذ حدیث نمودهاند، چهار نفر میشمارد و چنین می‌گوید:«عقیل جزء صحابه رسول خدا است و ناقلان حدیث پیامبر از وی عبارتند از: [[موسی بن طلحه]]، [[عطاء بن ابی ریاح]]، [[حسن (بصری)]] و [[مالک بن ابی عامر]]<ref> الجرح و التعدیل، ج 6، ص 218 </ref>. | ||
# و از کسانی که عقیل را با این سمت معرفی نموده است، ابن حجر عسقلانی است در «تهذیب التهذیب»، ولی او تعداد ناقلان حدیث از عقیل را هفت نفر ذکر نموده، مینویسد:«نقل کنندگان حدیث از وی; عبارتند از فرزندش محمد، نوادهاش عبدالله بن محمد و علاوه بر اینها عطاء، ابوصالح سمّان، موسی بن طلحه، [[حسن بصری]] و مالک بن ابی عامر اصبحی<ref>ج 7، ص 254 </ref>». ابن حجر در کتاب دیگرش «تقریب التهذیب» نیز از عقیل به عنوان یکی از رجال حدیث یاد نموده است<ref>الجرح و التعدیل، ج 2، ص 29 </ref>. | # و از کسانی که عقیل را با این سمت معرفی نموده است، ابن حجر عسقلانی است در «تهذیب التهذیب»، ولی او تعداد ناقلان حدیث از عقیل را هفت نفر ذکر نموده، مینویسد:«نقل کنندگان حدیث از وی; عبارتند از فرزندش محمد، نوادهاش عبدالله بن محمد و علاوه بر اینها عطاء، ابوصالح سمّان، موسی بن طلحه، [[حسن بصری]] و مالک بن ابی عامر اصبحی<ref>ج 7، ص 254 </ref>». ابن حجر در کتاب دیگرش «تقریب التهذیب» نیز از عقیل به عنوان یکی از رجال حدیث یاد نموده است<ref>الجرح و التعدیل، ج 2، ص 29 </ref>. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۵
| عقیل | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | عقیل بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب |
| اطلاعات شخصی | |
| روز تولد | ده سال بعد از عام الفیل |
| محل درگذشت | مدینه، بقیع |
| دین | اسلام، شیعه |
عقیل بن ابی‌طالب برادر بزرگ‌تر حضرت على(علیه‌السلام) است.
عقیل کیست
عقیل فرزند ابوطالب بن عبدالمطلب بن هاشم، مادرش فاطمه بنت اسد بن هاشم و پسرعموى پیامبر گرامى اسلام(صلی الله علیه) است. او از ناحیه پدر و مادر هاشمى است. على(علیه‌السلام)، جعفر، طالب، ام هانى(فاخته)، جمانه و ریطه، برادران و خواهران اویند[۱].
وى 20 سال از على(علیه‌السلام) و 10 سال از جعفر بزرگ‌تر و 10 سال از طالب کوچک‌تر بود. بنابراین مى توان سال تولد او را 30 سال پیش از بعثت پیامبر(صلی الله علیه) دانست. عقیل مورد علاقه و محبت ویژه ابوطالب بود. درسالى که مردم مکه بر اثر خشکسالى روزگار سختى را سپرى مى کردند، رسول خدا(صلی الله علیه) به عمویش عباس پیشنهاد کرد تا به خانه ابوطالب بروند و هرکدام یکى از فرزندان وى را به خانه بیاورند و نگه دارى کنند و بدین سان بار زندگى او را سبک نمایند.
وقتى آنها به خانه ابوطالب رفتند و موضوع را طرح کردند ابوطالب گفت: عقیل را براى من بگذارید و دیگر هرچه مى خواهید انجام دهید. پیامبر گرامى(صلی الله علیه) حضرت على(علیه‌السلام) را و عباس جعفر را به خانه خود برد[۲].
عقیل داراى 17 فرزند به نام‌هاى: مسلم، عبدالله، عبیدالله، محمد، عبدالرحمن، حمزه، على، جعفر، یزید، عثمان، سعید، سعد، رمله، زینب، فاطمه، اسمإ و ام هانى بود.
مسلم بن عقیل در جریان نهضت و قیام امام حسین(علیه‌السلام) از جانب آن حضرت به کوفه اعزام و در آن جا به دست عبیدالله بن زیاد والى کوفه دستگیر شد و با وضع دلخراشى به شهادت رسید. عبدالله و عبدالرحمن نیز در روز عاشورا شهید شدند[۳].
فرزندان دیگر عقیل منقرض شدند و از آنان اولادى باقى نماند جز محمد که عبدالله فقیه و مفسر معروف و عبدالرحمن فرزندان او هستند.
مسلمان شدن عقیل در تاریخ صحیح
چند نفر از بنی هاشم قبل از جنگ بدر در مکه به اسلام گرویده بودند و بنا به مصالحی و از روی تقیه از اظهار آن امتناع میورزیدند و شرکت نمودن آنان به همراه مشرکین در جنگ بدر نیز از روی اجبار و اکراه بوده است[۴].
لذا رسول خدا(صلی الله علیه) به اصحاب خود دستور داد که «در این جنگ (بدر) تعدادی از بنی هاشم شرکت نموده اند که نیازی در جنگ نداشتند، اگر به آنان دست یافتید از ریختن خونشان خودداری کنید.»، که از جمله آنان عباس، عقیل و ابوالبختری بودند[۵].
عقیل و عباس پس از آنکه در جنگ بدر به اسارت مسلمانان در آمدند اسلام خود را علنی نمودند. ابن قتیبه دینوری دراین مورد می‌گوید: «فاسلم العباس و أمر عقیلاً فأسلم، و لم یسلم من الأساری غیر هما»[۶] «از اسیران مکه که در اختیار مسلمانان قرار گرفته بودند، بجز عباس و عقیل کسی اسلام را نپذیرفت.» مسلمان شدن عقیل اگر قبل از جنگ بدر هم نبود، بطور مسلم و یقین در جنگ بدر و از سال دوم هجرت، به اسلام گرویده و جزء مسلمانان بوده است.
عقیل از دیدگاه رجال شناسان اهل‌سنت
در این بحثِ «شخصیت عقیل از دیدگاه رجال شناسان اهل‌سنت» این مطلب مطرح است که تخصّص آنها علم رجال و کارشان معرفی ناقلان حدیث از لحاظ موقعیت معنوی و مورد اعتماد بودن آنها و یا عکس آن است. اینان عقیل را نه از نظر کثرت و قلّتِ حدیث ونه از زاویه تاریخ و صحابی بودن، بلکه از این جهت از وی یاد کرده‌اند که او از رجال حدیث و ناقلان اثر و سنت رسول خدا(صلی الله علیه) است. از جمله رجال شناسان و منابعی که در اختیار داریم عبارتند از
- سرسلسله رجال شناسان اهل‌سنت، ابوحاتم رازی (متوفای 327 هـ .ق.) است که عقیل را جزء ناقلین حدیث معرفی کرده و کسانی را که از وی اخذ حدیث نمودهاند، چهار نفر میشمارد و چنین می‌گوید:«عقیل جزء صحابه رسول خدا است و ناقلان حدیث پیامبر از وی عبارتند از: موسی بن طلحه، عطاء بن ابی ریاح، حسن (بصری) و مالک بن ابی عامر[۷].
- و از کسانی که عقیل را با این سمت معرفی نموده است، ابن حجر عسقلانی است در «تهذیب التهذیب»، ولی او تعداد ناقلان حدیث از عقیل را هفت نفر ذکر نموده، مینویسد:«نقل کنندگان حدیث از وی; عبارتند از فرزندش محمد، نوادهاش عبدالله بن محمد و علاوه بر اینها عطاء، ابوصالح سمّان، موسی بن طلحه، حسن بصری و مالک بن ابی عامر اصبحی[۸]». ابن حجر در کتاب دیگرش «تقریب التهذیب» نیز از عقیل به عنوان یکی از رجال حدیث یاد نموده است[۹].
- حافظ شمس الدین ذهبی، ناقلان حدیث از عقیل را همانند ابن حجر، به استثنای مالک بن ابی عامر، میشمارد و مینویسد: «روی عنه ابنه محمد و ...[۱۰]»
حضور عقیل در مراسم ازدواج علی و فاطمه
باید توجه داشت که جنگ بدر در آخر جمادی الثانی سال دوم هجرت رخ داده و ازدواج امیر مؤمنان با [[فاطمه بنت محمد (زهرا) |حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)]] پنج ماه پس از این جنگ در اول یا ششم ذی حجه همان سال واقع شده است[۱۱].
طبق گفته منابع شیعه، عقیل در دو مرحله از مراسم این ازدواج حضور و مشارکت داشته است:
مرحله اول
طبق گزارش «اربلی» محدث و مورخ معروف در کشف الغمه، ضمن روایت مشروحی از امیر مؤمنان (علیه‌السلام) در مورد ازدواج آن حضرت با فاطمه(س) چنین آمده است:
«پس از گذشت یک ماه از مراسم عقد، برادرم عقیل نزد من آمد و ضمن اظهار مسرّت از ازدواجم با دختر پیامبر چنین گفت: برادر! چرا از رسول خدا درخواست نمی کنی تا اجازه دهد همسرت را به خانه ات بیاوری و با تشکیل زندگی جدید چشم مان روشن تر و قلب مان شادمان تر شود؟ گفتم برادر! شرم و حیا از رسول خدا(صلی الله علیه) مانع از این درخواست گردیده است. آنگاه به من قسم داد که به همراه او به محضر رسول خدا (صلی الله علیه) برویم و...[۱۲]»
مرحله دوم
بزرگ محدث شیعه، شیخ صدوق ضمن روایتی، جریان بدرقه و مشایعت حضرت زهرا به خانه امیر مؤمنان(علیه‌السلام) را نقل نموده و در آن روایت چنین آمده است که: «رسول خدا(صلی الله علیه) فاطمه(س) را بر شتر شهبا سوار نمود. سلمان افسار شتر را به دست گرفت و رسول خدا و حمزه و عقیل و جعفر و اهل‌بیت از پشت سرش با شمشیر کشیده میرفتند و همسران پیامبر نیز در پیشاپیش در حالی که سرود میخواندند، در حرکت بودند. (والنّبی و حمزة و عقیل و جعفر و أهل البیت یمشون خلفها مشهرین سیوفهم...[۱۳])
وفات عقیل
درگذشت وی را برخی در دوره حکومت معاویه و برخی در ابتدای خلافت یزید (قبل از واقعه حره) دانسته‌اند[۱۴].
پانویس
- ↑ الطبقات الکبرى، ج 8، ص 51
- ↑ مجاهد مى گوید: ازجمله نعمت‌هاى خداوند بر على(علیه‌السلام) همین بود که آن حضرت به خانه رسول خدا(صلی الله علیه) رفت و با آن حضرت بود تا به پیامبرى مبعوث گردید و على(علیه‌السلام) ایمان آورد. ابوالفرج اصفهانى مى افزاید: پیامبر(صلی الله علیه) فرمود: ((همان را برگزیدم که خداوند برایم برگزیده بود.)) ابن ابى الحدید پس از نقل این مطلب، مى گوید: على(علیه‌السلام) از شش سالگى درکنار پیامبر(صلی الله علیه) بود. آن حضرت در تربیت او مى کوشید. على(علیه‌السلام) به این فراز از زندگى اش اشاره مى کند و مى‌فرماید: ((من 7 سال پیش از دیگران خدا را عبادت کرده‌ام و آواز فرشتگان را زمانى مى شنیدم که هنوز پیامبر(صلی الله علیه) مإمور به ابلاغ رسالتش نشده بود.)) (تاریخ طبرى، ج 3، ص ;313 مقاتل الطالبیین، ص ;15 شرح نهج‌البلاغه، ج 1، ص 15.)
- ↑ از برخى شواهد استفاده مى شود که تعداد فرزندان عقیل که در روز عاشورا به شهادت رسیدند، بیش از دو نفر است. ر. ک: تاریخ طبرى، ج 6، ص ;64 العقد الفرید، ج 5، ص ;132 المعارف، ص 204 و اعیان الشیعه، ج 3، ص 219 و ج 4، ص 129 و ج 7، ص 36.
هنگامى که اسیران از خاندان امام حسین(علیه‌السلام) را پس از شهادت آن حضرت نزد یزید در شام آوردند، دختر عقیل و خواهر مسلم در مرثیه شهیدان چنین سرود:
عینى ابکى بعبره و عویل و اندبى سته کلهم لصلب على قد اصیبوا و خمسه لعقیل خطاب به چشمش مى کند که در رثاى 6 نفر از فرزندان على و 5 نفر از فرزندان عقیل اشک بریزد.
- ↑ ابن سعد در طبقات، ج 4، ق 1، ص 30 می‌گوید: «و کان عقیل ممّن أخرج من بنی‌هاشم کرها الی بدر فاسر یومئذ.»
- ↑ تاریخ طبری حوادث سال دوم هجرت؛ کامل ابن اثیر، ج 2، ص 89؛ سیره ابن هشام، ج 2، ص 197
- ↑ معارف، چاپ دوم، ص 68
- ↑ الجرح و التعدیل، ج 6، ص 218
- ↑ ج 7، ص 254
- ↑ الجرح و التعدیل، ج 2، ص 29
- ↑ تاریخ اسلام عهد معاویه، ص 84
- ↑ مرحوم سید بن طاوس در اقبال با اسناد از شیخ مفید در کتاب حدائق الریاضش در اعمال ماه محرم نقل میکند: «ولیلة احدی و عشرین منه و کانت لیلة خمیس سنة ثلث من الهجرة کانت زفاف فاطمة بنت رسول اللّهـ صلّی اللّه علیه و آله و سلم ـ الی منزل امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ یستحب صومه شکرا للّه بما وقف من جمع حجته و صفیته»
- ↑ کشف الغمه، ج 1، ص 360
- ↑ به نقل مناقب، ج 3، ص 354، از مولد فاطمه ـ سلام اللّه علیها
- ↑ بن حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۳۹