سوره احزاب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات سوره قرآن | |||
[[ | | عنوان = | ||
| تصویر = سوره احزاب.jpg | |||
''''' | | نام‌های دیگر سوره = | ||
| شماره سوره = 33 | |||
|محل نزول = [[مدینه|مدینه]](مدنی) | |||
| جزء = 21 و 22 | |||
| تعداد آیات = 73 | |||
}} | |||
'''سوره اَحزاب''' [[مدنی]] است و نامگذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] (خندق) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ [[ظهار|ظِهار]] و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش [[نفاق|منافقان]]، به مسئلهٔ همسران [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر]] (صلّی‌الله علیه وآله) می‌پردازد و آنان را الگوی زنان [[مسلمان]] معرفی می‌کند. سپس به داستان [[زینب بنت جحش]] اشاره می‌کند و در مورد [[حجاب]] نیز سخن می‌گوید. موضوع [[معاد]] آخرین مبحث این سوره است. | |||
سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌های [[جاهلیت|جاهلی]] و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جریان [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش [[نفاق|منافقان]] در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد. | |||
== احزاب == | |||
جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» یازده مرتبه در [[قرآن]] مبین آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های [[اهل کتاب]] و [[مشركان|مشرکین]] و تکذیب کنندگان [[پیامبران]] است<ref>قاموس قرآن، ج 2، ص 126.</ref>. | |||
</ | |||
== مفهوم کلی سوره == | |||
* ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان قوانین؛ | |||
* پاکسازی خرافات [[جاهلیت]] از میان مسلمانان؛ | |||
* آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و [[بنی‌قریظه]]؛ | |||
* خاتمیت [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله)]] و الگو بودن ایشان؛ | |||
* پاکی و [[عصمت]] [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)]]؛ | |||
* آداب معاشرت و [[حجاب]] زنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.</ref>. | |||
== علت نامگذاری == | |||
«سوره احزاب» تنها نام این سوره، احزاب به معنای حزب‌ها و گروه‌هاست و سبب نامگذاری آن آیات بیست و بیست ودوم این سوره است که در آنها سخن از احزاب و گروه‌ها گفته شده است<ref>همان، ص 299.</ref>. | |||
= | == اهداف و آموزه‌ها == | ||
اساسی ترین هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از: | |||
# سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان؛ | |||
# هدایت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشرکان و خیانت [[يهود|یهودیان]] طی دو جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛ | |||
# مبارزه با رسوبات [[خرافات]] جاهلی در میان مسلمانان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>. | |||
[[ | == محتوا و موضوعات == | ||
[[ | سوره احزاب یکی از پربارترین سوره‌های [[قرآن|قرآن مجید]] است و مسائل متنوع و بسیار مهمی را در زمینه اصول و فروع [[اسلام]] تعقیب می‌کند. | ||
[[ | |||
[[رده: | بحث‌هایی را که در این سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد: | ||
* '''بخش اول''': سرآغاز سوره است که [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله)]] را به اطاعت [[خداوند]] و ترک تبعیت از [[کافر|کافران]] و پیشنهادهای [[نفاق|منافقان]] دعوت می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که در برابر کارشکنی‌های آنها از وی حمایت خواهد فرمود. | |||
* '''بخش دوم''': به پاره‌ای از خرافات زمان [[جاهلیت]] مانند مساله [[ظهار]] که آن را وسیله [[طلاق]] و جدایی زن و مرد از هم می‌دانستند و همچنین مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره کرده و قلم بطلان بر آنها می‌کشد، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر می‌سازد. | |||
* '''بخش سوم''': که مهم‌ترین بخش این سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان‌دهنده آن و پیروزی اعجاز‌آمیز مسلمین بر [[كفار|کفار]] و کارشکنی‌ها و بهانه‌جوئی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد و در این زمینه دستورهای جامع و جالبی بیان شده است. | |||
* '''بخش چهارم''': مربوط به همسران پیامبر است که باید در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند و در این زمینه دستورات مهمی به آنها می‌دهد. | |||
* '''بخش پنجم''': به داستان زینب دختر جحش که روزی همسر [[زید بن حارثه|زید]] پسر‌خوانده پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) [[ازدواج]] کرد و دستاویزی برای منافقان گشت قرآن در این زمینه پاسخ کافی به بهانه‌جویان می‌دهد. | |||
* '''بخش ششم''': از مساله [[حجاب]] سخن می‌گوید که با بخش‌های گذشته نیز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با [[ايمان|ایمان]] را به رعایت این دستور اسلامی توصیه می‌کند. | |||
* '''بخش هفتم''': که آخرین بخش را تشکیل می‌دهد، اشاره‌ای به مساله مهم [[معاد]] دارد و راه نجات در آن عرصه عظیم و همچنین مساله امانت‌داری بزرگ [[انسان]] یعنی مساله تعهد و تعهد و تکلیف و مسئولیت او را شرح می‌دهد<ref>تفسير نمونه، ج 17، ص 184</ref>. | |||
== فضائل، خواص و ثواب قرائت == | |||
[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] روایت نموده که آن حضرت فرمود: «کسی که سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر کس که در تحت تملّک اوست تعلیم نماید خداوند متعال او را از [[عذاب قبر]] ایمنی دهد». | |||
[[عبدالله بن سنان|عبد اللَّه‌بن‌سنان]] از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السّلام)]] روایت کرده که فرمودند: «کسی که زیاد [[سوره احزاب]] را قرائت کند [[روز قيامت|روز قیامت]] در همسایگی پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.</ref>». | |||
== محل و زمان نزول == | |||
# سوره احزاب در مدینه بر پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) [[نزول قرآن|نازل]] شده است<ref>همان</ref>. | |||
# سوره احزاب در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299</ref>. | |||
== فضای نزول == | |||
با توجه به اینکه سوره احزاب در [[مدینه]] و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است. آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است. با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد: | |||
اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نیستند، احکام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را باید با نام پدران اصلی‌شان صدا کرد. | |||
دوم: پیامبر برای [[مؤمنان]] از خودشان مقدم‌تر است، زنان پیامبر مادران مؤمنان هستند، ازدواج با آنان [[حرام]] می‌باشد حتی بعد از رحلت آن حضرت. | |||
سوم: جریان [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] به طور مفصل. | |||
چهارم: اجلاء [[يهود بنی‌قريظه|یهود بنی‌قریظه]] از مدینه و تصرف اراضی آنها. | |||
پنجم: جریان زید و زینب و طلاق زینب و اینکه خدا بعد از طلاق زید زینب را به رسولش تزویج کرد تا مردم در تزویج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند. | |||
ششم: مطالب مفصلی درباره زنان [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله)]] در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان که خواهد آمد. | |||
هفتم: آداب ورود و خروج به محضر رسول (صلّی‌الله علیه وآله). | |||
هشتم: بررسی حالات و تفتین‌های [[نفاق|منافقان]] [[مدینه]] و تهدید آنان به [[تبعید]] و اعدام و تعقیب. | |||
نهم: آیۀ امانت و حمل انسان امانت خدا را<ref>تفسير احسن‌الحديث، ج 8، ص 304 با اندکی تصرف در ابتدای عبارت.</ref>. | |||
== ویژگی == | |||
* سوره احزاب از [[سور مثانی]] می‌باشد. مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از [[سوره|سور مئین]] قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه [[سوره|سور مئین]] مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند<ref>زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>. | |||
* سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>. | |||
* روایتی است که از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئین را به جای [[انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | |||
* آیۀ مهم تطهیر که در مورد [[اهل بیت |اهل‌البیت (علیه‌السّلام)]] و پاکی آنان نازل شده آیۀ سی‌ودوم همین سوره است و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] | |||
* [[غزوه خندق|خندق]] | |||
* [[حجاب]] | |||
* [[طلاق]] | |||
* [[ازدواج]] | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
* [https://quran.inoor.ir/fa/surah/33/ برگرفته از سایت معرفی سوره احزاب - پایگاه جامع قرآن] quran.inoor.ir | |||
{{سوره‌های مکی و مدنی}} | |||
[[رده:قرآن]] | |||
[[رده:سوره‌های قرآن]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۲۶
| سوره احزاب | |
|---|---|
 | |
 | |
| شماره سوره | 33 |
| محل نزول | مدینه(مدنی) |
| جزء | 21 و 22 |
| تعداد آیات | 73 |
سوره اَحزاب مدنی است و نامگذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات جنگ احزاب (خندق) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ ظِهار و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش منافقان، به مسئلهٔ همسران پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) می‌پردازد و آنان را الگوی زنان مسلمان معرفی می‌کند. سپس به داستان زینب بنت جحش اشاره می‌کند و در مورد حجاب نیز سخن می‌گوید. موضوع معاد آخرین مبحث این سوره است. سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌های جاهلی و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جریان جنگ احزاب و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش منافقان در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد.
احزاب
جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» یازده مرتبه در قرآن مبین آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های اهل کتاب و مشرکین و تکذیب کنندگان پیامبران است[۱].
مفهوم کلی سوره
- ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان قوانین؛
- پاکسازی خرافات جاهلیت از میان مسلمانان؛
- آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
- خاتمیت پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) و الگو بودن ایشان؛
- پاکی و عصمت اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)؛
- آداب معاشرت و حجاب زنان[۲].
علت نامگذاری
«سوره احزاب» تنها نام این سوره، احزاب به معنای حزب‌ها و گروه‌هاست و سبب نامگذاری آن آیات بیست و بیست ودوم این سوره است که در آنها سخن از احزاب و گروه‌ها گفته شده است[۳].
اهداف و آموزه‌ها
اساسی ترین هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:
- سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان؛
- هدایت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشرکان و خیانت یهودیان طی دو جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
- مبارزه با رسوبات خرافات جاهلی در میان مسلمانان[۴].
محتوا و موضوعات
سوره احزاب یکی از پربارترین سوره‌های قرآن مجید است و مسائل متنوع و بسیار مهمی را در زمینه اصول و فروع اسلام تعقیب می‌کند.
بحث‌هایی را که در این سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد:
- بخش اول: سرآغاز سوره است که پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) را به اطاعت خداوند و ترک تبعیت از کافران و پیشنهادهای منافقان دعوت می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که در برابر کارشکنی‌های آنها از وی حمایت خواهد فرمود.
- بخش دوم: به پاره‌ای از خرافات زمان جاهلیت مانند مساله ظهار که آن را وسیله طلاق و جدایی زن و مرد از هم می‌دانستند و همچنین مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره کرده و قلم بطلان بر آنها می‌کشد، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر می‌سازد.
- بخش سوم: که مهم‌ترین بخش این سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان‌دهنده آن و پیروزی اعجاز‌آمیز مسلمین بر کفار و کارشکنی‌ها و بهانه‌جوئی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد و در این زمینه دستورهای جامع و جالبی بیان شده است.
- بخش چهارم: مربوط به همسران پیامبر است که باید در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند و در این زمینه دستورات مهمی به آنها می‌دهد.
- بخش پنجم: به داستان زینب دختر جحش که روزی همسر زید پسر‌خوانده پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) ازدواج کرد و دستاویزی برای منافقان گشت قرآن در این زمینه پاسخ کافی به بهانه‌جویان می‌دهد.
- بخش ششم: از مساله حجاب سخن می‌گوید که با بخش‌های گذشته نیز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با ایمان را به رعایت این دستور اسلامی توصیه می‌کند.
- بخش هفتم: که آخرین بخش را تشکیل می‌دهد، اشاره‌ای به مساله مهم معاد دارد و راه نجات در آن عرصه عظیم و همچنین مساله امانت‌داری بزرگ انسان یعنی مساله تعهد و تعهد و تکلیف و مسئولیت او را شرح می‌دهد[۵].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌کعب از پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله) روایت نموده که آن حضرت فرمود: «کسی که سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر کس که در تحت تملّک اوست تعلیم نماید خداوند متعال او را از عذاب قبر ایمنی دهد».
عبد اللَّه‌بن‌سنان از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده که فرمودند: «کسی که زیاد سوره احزاب را قرائت کند روز قیامت در همسایگی پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود[۶]».
محل و زمان نزول
- سوره احزاب در مدینه بر پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شده است[۷].
- سوره احزاب در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است[۸].
فضای نزول
با توجه به اینکه سوره احزاب در مدینه و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است. آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است. با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:
اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نیستند، احکام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را باید با نام پدران اصلی‌شان صدا کرد.
دوم: پیامبر برای مؤمنان از خودشان مقدم‌تر است، زنان پیامبر مادران مؤمنان هستند، ازدواج با آنان حرام می‌باشد حتی بعد از رحلت آن حضرت.
سوم: جریان جنگ احزاب به طور مفصل.
چهارم: اجلاء یهود بنی‌قریظه از مدینه و تصرف اراضی آنها.
پنجم: جریان زید و زینب و طلاق زینب و اینکه خدا بعد از طلاق زید زینب را به رسولش تزویج کرد تا مردم در تزویج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.
ششم: مطالب مفصلی درباره زنان رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان که خواهد آمد.
هفتم: آداب ورود و خروج به محضر رسول (صلّی‌الله علیه وآله).
هشتم: بررسی حالات و تفتین‌های منافقان مدینه و تهدید آنان به تبعید و اعدام و تعقیب.
نهم: آیۀ امانت و حمل انسان امانت خدا را[۹].
ویژگی
- سوره احزاب از سور مثانی می‌باشد. مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند[۱۰].
- سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر[۱۱].
- روایتی است که از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۲].
- آیۀ مهم تطهیر که در مورد اهل‌البیت (علیه‌السّلام) و پاکی آنان نازل شده آیۀ سی‌ودوم همین سوره است و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است[۱۳].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج 2، ص 126.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.
- ↑ همان، ص 299.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.
- ↑ تفسير نمونه، ج 17، ص 184
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.
- ↑ همان
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 8، ص 304 با اندکی تصرف در ابتدای عبارت.
- ↑ زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.
- ↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.
منابع
- برگرفته از سایت معرفی سوره احزاب - پایگاه جامع قرآن quran.inoor.ir