شیخ عباس قمی: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
یکی دیگر از خصلت های پسندیده آن مرحوم پایبندی به [[نماز شب]] و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت [[دعا|ادعیه]] و اوراد و اذکار مأثور، از [[ائمه معصومین(ع)|ائمه معصومین (علیه‌السلام)]] بود و در این مورد فرزند بزرگش می‌گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیداری آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتی در سفرها» او مانند [[شیخ طوسی]] که نخست خود به [[مصباح المتهجد]] عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح‌الجنان عمل میکرد. | یکی دیگر از خصلت های پسندیده آن مرحوم پایبندی به [[نماز شب]] و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت [[دعا|ادعیه]] و اوراد و اذکار مأثور، از [[ائمه معصومین(ع)|ائمه معصومین (علیه‌السلام)]] بود و در این مورد فرزند بزرگش می‌گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیداری آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتی در سفرها» او مانند [[شیخ طوسی]] که نخست خود به [[مصباح المتهجد]] عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح‌الجنان عمل میکرد. | ||
یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه ای بود که از خود نشان می داد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که می دیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانی که با [[حدیث]] و اخبار [[اهل بیت | یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه ای بود که از خود نشان می داد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که می دیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانی که با [[حدیث]] و اخبار [[اهل بیت|اهل‌بیت(علیه‌السلام)]] سر و کار داشتند فروتنی می نمود و هیچ گاه در مجالسی که وارد می شد در صدر مجلس نمی نشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمی داشت. آثار صدق و صفا از رخسار و رفتار وی هویدا بود<ref>بخش ویژگی‌های اخلاقی این مقاله، برگرفته شده از: مجله نورعلم، دوره دوم، شماره دوم، شماره مسلسل 14، با عنوان: «نجوم امت» (11): آیة اللّه حاج شیخ عباس قمی (رحمه الله) با اضافات و اصلاحات، ص 24- 27. ر. ک: مرکز کامپیوتری اسلامی نور، نرم‌افزار محدث قمی، شناخت نامه محدث قمی، ص 24- 27</ref>. | ||
== آثار و تألیفات شیخ عباس قمی == | == آثار و تألیفات شیخ عباس قمی == | ||
نسخهٔ ۳۰ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۳۸
| عباس قمی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | عباس بن محمدرضا قُمی |
| نام‌های دیگر | شیخ عباس قمی، محدث قمی |
| اطلاعات شخصی | |
| محل تولد | قم |
| روز درگذشت | ۲۲ ذی‌الحجه |
| محل درگذشت | عراق، نجف |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان | |
| شاگردان |
|
| آثار |
|
عباس قمی (م ۱۳۵۹ق)، عالم بزرگ شیعی قرن چهاردهم قمری است. در سال ۱۲۹۴ ه. ق، شهر مقدس قم شاهد تولد کودکی با باور اسلامی و شیعی بود؛ انسانی که از دامان پاک پدر و مادری مومن و دین‌باور برای دمیدن روح خدایی در کالبد جامعه به عرصه گیتی گام نهاد.
عباس قمی یکی از محدثان و مورخان بزرگ شیعه بود که با نگارش مفاتیح‌الجنان اسم خود را در جهان تشیع جاودانه ساخت. وی در طول عمر پربرکت خود بیش از ۶۰ کتاب را به رشته تحریر درآورد مفاتیح‌الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات اوست.
زندگی‌نامه شیخ عباس قمی
شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در قم به دنیا آمد[۱]. پدرش محمدرضا قمی فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام بانو زینت نیز از زنان متدین و پارسا بود[۲]. شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد[۳].
شیخ عباس در بازگشت از نجف به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در مشهد اقامت داشت، با دختر آیت‌الله سید احمد طباطبایی ازدواج کرد[۴].
تحصیل شیخ عباس قمی
شیخ عباس قمی دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاهش شهر قم گذراند[۵] و دروس مقدماتی را نزد استادانی بزرگ فراگرفت.
او در دوران نوجوانی مراحل آغازین تحصیلات حوزوی را به پایان برده بود و در سال 1316 قمری به دنبال فراگیری دانش، عازم نجف اشرف گردید[۶].
از آنجا که شیخ عباس اشتیاق وصف ناپذیری به شناخت راویان و محدثان و نقل اخبار اهل‌بیت(علیه‌السلام) داشت، شیفته حاج میرزا حسین نوری (متوفای 1320ق) گشت و در درس او شرکت جست[۷]. شیخ عباس قمی بر آن بود تا آنچه را از استاد فرا میگیرد بی کم و کاست بنویسد و همانند استاد، بازگویش کند. به همین سبب طولی نکشید که به کمک حافظه قوی و تلاش پیگیر به مقام و منزلت والایی در نزد استاد خود دست یافت؛ تا آنجا که در همان ایام نسخه برداریِ مستدرک الوسائل را در اختیار گرفت.
محدث قمی درک محضر این استاد بزرگ را لطف خداوند میداند و مینویسد: «... پس خداوند متعال ملازمت ثقة الاسلام نوری طبرسی را به من منّت گذارد، مستدرک الوسائل را برای او نسخه برداری کردم که برای چاپ به ایران فرستاده شد[۸]».
وی چهار سال در محضر محدّث نوری بود و در این چهار سال تلاش و کوشش او به حدّی رسید که جزو شاگردان طراز اول استاد به شمار رفت. سپس در سال 1322 قمری به قم بازگشت و مشغول تألیف و تدریس و وعظ و ارشاد مردم شد و تا سال 1329 قمری در این شهر مذهبی اقامت داشت. در این ایام عازم بیت الله الحرام شد و پس از مراجعت از زیارت خانه خدا همچنان در قم سکونت داشت. در سال 1332 قمری بنا به عللی -مخصوصاً به موجب تنگدستی- به مشهد مقدّس مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید[۹].
نکاتی از ویژگی‌های اخلاقی شیخ
شیخ عباس قمی در زمان خود یکی از مربّیان بزرگ و معلّمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزههای علمیه شناخته میشده و در کلیه اخلاق حسنه و ملکات فاضله انسانی برجسته بود. در مسیری که می رفت اگر کوچک‌ترین شبهه ای در دلش رخنه می کرد که قدمش برای خدا نیست یا وسوسه ای قلبش را می لرزاند بدون هیچ تأمل، از آنجا باز میگشت.
یکی از ویژگی‌های اخلاقی ایشان این بود که علاقه زیادی به مطالعه و نوشتن داشته است. هم درس و هم دوره اش آیت اللَّه شیخ آقا بزرگ تهرانی، در بارۀ او می نویسد: «... او پیوسته سرگرم کار بود، عشق شدید به نوشتن، بحث و تحقیق داشت. هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمیکرد و مانعی در این راه نمی شناخت».
یکی دیگر از خصلت های پسندیده آن مرحوم پایبندی به نماز شب و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت ادعیه و اوراد و اذکار مأثور، از ائمه معصومین (علیه‌السلام) بود و در این مورد فرزند بزرگش می‌گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیداری آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتی در سفرها» او مانند شیخ طوسی که نخست خود به مصباح المتهجد عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح‌الجنان عمل میکرد.
یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه ای بود که از خود نشان می داد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که می دیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانی که با حدیث و اخبار اهل‌بیت(علیه‌السلام) سر و کار داشتند فروتنی می نمود و هیچ گاه در مجالسی که وارد می شد در صدر مجلس نمی نشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمی داشت. آثار صدق و صفا از رخسار و رفتار وی هویدا بود[۱۰].
آثار و تألیفات شیخ عباس قمی
محدث قمی از عالمان پرکار و با اخلاص بود و در تاریخ، رجال، تراجم، علوم قرآن، اخلاق، عقاید و علم حدیث تألیف کرده است[۱۱]، که به چند نمونه اشاره می‌شود:
- کلمات لطیفه (در علم اخلاق)
- الدرّ النظیم فی لغات القرآن العظیم[۱۲]،
- کحل البصر فی سیرة سید البشر[۱۳]؛ یعنی سرمه چشم، پیرامون زندگی سرور انسانها پیامبر اسلام (صلی الله علیه)
- کتاب نقد الوسائل (مختصر کتاب وسائل الشیعه شیخ حر عاملی)
- شرح حکم نهج‌البلاغه (شرح کلمات قصار امام علی(علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه)
- وقایع الایام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام)؛ در این کتاب، علاوه بر وقایع و حوادث تاریخی، به اعمال روزها و ماههای قمری نیز پرداخته شده است[۱۴].
- سفینة البحار[۱۵]؛ این کتاب، فهرست موضوعی بحارالانوار علامه مجلسی است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است.
- مفاتیح‌الجنان؛ کتاب مشهوری که در اکثر مشاهد مشرف و خانههای شیعیان مورد استفاده بوده و به عربی نوشته شده و به فارسی نیز ترجمه گردیده است. این کتاب شریف در جایگاه خود کم‌نظیر است؛ زیرا بسیاری از دعاها و نوافل و مستحباب و زیارات ائمه اطهار(علیه‌السلام) را در یکجا گردآوری کرده و در دسترس همگان قرار داده است.
- منتهی الآمال فی تاریخ النبی و الآل[۱۶]؛ در زمینۀ زندگانی رسول اکرم (صلی الله علیه)، حضرت زهرا (سلام الله علیها) و ائمه اطهار(علیه‌السلام) و تاریخ ولادت و وفات و وقایع دوران آنها نوشته شده است.
- منازل الآخره[۱۷]؛ کتاب نفیسی است که مکرر چاپ شده و مراحل دشوار سفر آخرت را بر اساس روایات بررسی نموده و توشه لازم را یادآور شده است.
نرم‌افزار محدث قمی
نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه و تنظیم شده است[۱۸].
وفات محدث قمی
محدث قمی پس از عمری تلاش و خدمت به اسلام و مسلمین و تحمل سختی‌ها و مرارات زمان به ویژه در اواخر عمر که مصادف با توطئههای دشمنان اسلام و دین زدایی رضاخانی بود، در شب سه شنبه بیست و دوم ذیحجه سال 1359 قمری بدرود حیات گفت و پس از تشییع، در نجف اشرف صحن مطهر علی(علیه‌السلام) در جوار استادش مرحوم حاجی نوری به خاک سپرده شد[۱۹].
پانویس
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش
- ↑ ناصرالشریعه، محمد حسن، تاریخ قم، ص 274، دار العلم، قم، 1345ش
- ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
- ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
- ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181 و 182، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
- ↑ تاریخ قم، 274
- ↑ بخش ویژگی‌های اخلاقی این مقاله، برگرفته شده از: مجله نورعلم، دوره دوم، شماره دوم، شماره مسلسل 14، با عنوان: «نجوم امت» (11): آیة اللّه حاج شیخ عباس قمی (رحمه الله) با اضافات و اصلاحات، ص 24- 27. ر. ک: مرکز کامپیوتری اسلامی نور، نرم‌افزار محدث قمی، شناخت نامه محدث قمی، ص 24- 27
- ↑ برای آگاهی بیشتر از سایر تألیفات شیخ عباس قمی(ره) به منابعی مانند «الذریعة إلی تصانیف الشیعة» و نرم‌افزارهای «تراجم و کتابشناسی» و مجموعه آثار شیخ عباس قمی از آثار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور مراجعه کنید
- ↑ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، ص 854، نوید اسلام، قم، چاپ چهارم، 1387ش
- ↑ این کتاب، توسط محمد محمدی اشتهاردی، تحت عنوان «سیرت پیامبر اعظم و مهربان» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ محمدی اشتهاردی، محمد، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، انتشارات ناصر، قم، چاپ اول، 1385ش
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 25، ص 128، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 12، ص 195، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ وج 23، ص 9، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 22، ص 245، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
- ↑ جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج 2، ص 574، نور السجاد، قم، 1384ش