قطب راوندی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۰: خط ۲۰:
'''قطب‌الدین سعید بن عبدالله بن حسین بن هبه الله راوندی کاشانی معروف به قطب راوندی''' (متوفای ۵۷۳ق) [[محدث]]، مفسر، [[متکلم]]، [[فقیه]]، فیلسوف و مورخ [[شیعه]] در قرن ششم هجری و از شاگردان [[شیخ طبرسی]] صاحب تفسیر [[مجمع البیان]] است. وی دارای تألیفات بسیاری است که معروف‌ترین اثر وی کتاب الخرائج و الجرائح است.
'''قطب‌الدین سعید بن عبدالله بن حسین بن هبه الله راوندی کاشانی معروف به قطب راوندی''' (متوفای ۵۷۳ق) [[محدث]]، مفسر، [[متکلم]]، [[فقیه]]، فیلسوف و مورخ [[شیعه]] در قرن ششم هجری و از شاگردان [[شیخ طبرسی]] صاحب تفسیر [[مجمع البیان]] است. وی دارای تألیفات بسیاری است که معروف‌ترین اثر وی کتاب الخرائج و الجرائح است.


== زادگاه و نیاكان ==
== زادگاه و نیاکان ==
«راوند» كه در آن زمان روستایی در نزدیکی [[كاشان]] بود زادگاه عالمان بسیاری شناخته می‌شد به گونه‌ای كه [[آقا بزرگ تهرانی]] بیش از ده نفر از بزرگان راوند را منحصر قرن ششم یاد می‌كند<ref>الثقات العیون فی سادس القرون، آقا بزرگ تهرانی، ص 103.</ref>.
«راوند» که در آن زمان روستایی در نزدیکی [[كاشان|کاشان]] بود زادگاه عالمان بسیاری شناخته می‌شد به گونه‌ای که [[آقا بزرگ تهرانی]] بیش از ده نفر از بزرگان راوند را منحصر قرن ششم یاد می‌کند<ref>الثقات العیون فی سادس القرون، آقا بزرگ تهرانی، ص 103.</ref>.
«سعید» گلی از بوستان مكتب محمدی بود كه از آن دیار برخاست و قلب‌الدین لقب یافت او فرزند «هبةالله بن حسین بن هبةالله بن حسن راوندی» بود. گرچه اطلاعات كافی از همه نیاكان او به دست نیامده، همین اندازه معلوم است كه پدر و جد قطب‌الدین، از عالمان و برجستگان آن دیار بوده‌اند<ref> همان، ص 124، امل الآمل، و عامل، ج 2، ص 125؛ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج 7، ص 260.</ref>. با تأسف تاریخچه و شرح حالی از تولد و دوران كودكی او نیز به دست نیامده است.  
«سعید» گلی از بوستان مکتب محمدی بود که از آن دیار برخاست و قلب‌الدین لقب یافت او فرزند «هبةالله بن حسین بن هبةالله بن حسن راوندی» بود. گرچه اطلاعات کافی از همه نیاکان او به دست نیامده، همین اندازه معلوم است که پدر و جد قطب‌الدین، از عالمان و برجستگان آن دیار بوده‌اند<ref> همان، ص 124، امل الآمل، و عامل، ج 2، ص 125؛ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج 7، ص 260.</ref>. با تأسف تاریخچه و شرح حالی از تولد و دوران کودکی او نیز به دست نیامده است.  


== تحصیل ==
== تحصیل ==
فرزانه برومند راوند، علاوه بر پدر، از محضر بزرگان دیگری استفاده كرده است. قطب الدین خوشه‌چین خرمن عالمانی است كه ثمره اندیشه‌شان قرن‌های متمادی مشام انسان‌ها را معطر ساخته است. افكار بزرگ شخصیت هایی چون [[شیخ صدوق]]، [[سید مرتضی]]، [[سید رضی]] و [[شیخ طوسی]]، در اندیشه و تفكر او جای پیدا كرده و با نقل حدیث از شاگردان آنان، جوهره علمی وعملی او نضج یافته است.
فرزانه برومند راوند، علاوه بر پدر، از محضر بزرگان دیگری استفاده کرده است. قطب‌الدین خوشه‌چین خرمن عالمانی است که ثمره اندیشه‌شان قرن‌های متمادی مشام انسان‌ها را معطر ساخته است. افکار بزرگ شخصیت‌هایی چون [[شیخ صدوق]]، [[سید مرتضی]]، [[سید رضی]] و [[شیخ طوسی]]، در اندیشه و تفکر او جای پیدا کرده و با نقل حدیث از شاگردان آنان، جوهره علمی و عملی او نضج یافته است.
بنابر آنچه در [[ریاض العلماء]] آمده است، قطب الدین روایاتی از بزرگان [[حدیث]] در شهرهای [[اصفهان]]، [[خراسان]] و [[همدان]] شنیده و نقل كرده است<ref>ریاض العلماء، میرزا عبدالله افندی، ج 2، ص 435.</ref> و از این روزنه می‌توان به مسافرت‌های علمی او به شهرهای مختلف پی برد. چنان‌كه قرار داشتن قبر شریف او در شهر [[قم]]، دلیلی بر استفاده او از محضر استادان آن دیار است.
بنابر آنچه در [[ریاض العلماء]] آمده است، قطب‌الدین روایاتی از بزرگان [[حدیث]] در شهرهای [[اصفهان]]، [[خراسان]] و [[همدان]] شنیده و نقل کرده است<ref>ریاض العلماء، میرزا عبدالله افندی، ج 2، ص 435.</ref> و از این روزنه می‌توان به مسافرت‌های علمی او به شهرهای مختلف پی برد. چنان‌که قرار داشتن قبر شریف او در شهر [[قم]]، دلیلی بر استفاده او از محضر استادان آن دیار است.


== استادان ==
== استادان ==
# ابو جعفر محمد بن علی بن محسن حلبی. او موفق به درك محضر شیخ طوسی شده و قطب الدین راوندی از وی روایت نقل كرده است.
# ابو جعفر محمد بن علی بن محسن حلبی. او موفق به درک محضر شیخ طوسی شده و قطب‌الدین راوندی از وی روایت نقل کرده است.
# ابوالحسن محمد بن علی بن عبدالصمد تمیمی نیشابوری. او از شاگردان فرزند شیخ طوسی بوده است.
# ابوالحسن محمد بن علی بن عبدالصمد تمیمی نیشابوری. او از شاگردان فرزند شیخ طوسی بوده است.
# سید ابوالبركات محمد بن اسماعیل مشهدی. وی از شاگردان شیخ طوسی بوده است و علاوه بر قطب الدین منتجب الدین (صاحب كتاب الفهرست) و امام ضیاء الدین از جمله شاگردانش بوده‌اند.
# سید ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی. وی از شاگردان شیخ طوسی بوده است و علاوه بر قطب‌الدین منتجب‌الدین (صاحب کتاب الفهرست) و امام ضیاء‌الدین از جمله شاگردانش بوده‌اند.
# صفی الدین مرتضی بن داعی بن قاسم. او از شاگردان شیخ طوسی و مؤلف كتاب تبصره العوام است.
# صفی‌الدین مرتضی بن داعی بن قاسم. او از شاگردان شیخ طوسی و مؤلف کتاب تبصره العوام است.
# شیخ الساده مجتبی بن داعی بن قاسم. ایشان نیز همچون برادرش از محدثان بزرگ بوده و قطب الدین از این دو برادر روایت نقل كرده است.
# شیخ الساده مجتبی بن داعی بن قاسم. ایشان نیز همچون برادرش از محدثان بزرگ بوده و قطب‌الدین از این دو برادر روایت نقل کرده است.
# ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد شیبانی.
# ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد شیبانی.
# ابو جعفر محمد بن مرزبان. از شاگردان شیخ مفید است كه قطب‌الدین در كتاب قصص الانبیاء از او روایت نقل كرده است.
# ابو جعفر محمد بن مرزبان. از شاگردان شیخ مفید است که قطب‌الدین در کتاب قصص الانبیاء از او روایت نقل کرده است.
# هبه الله بن دعویدار. از شاگردان شیخ صدوق به شمار آمده است.
# هبه الله بن دعویدار. از شاگردان شیخ صدوق به شمار آمده است.
# ابوجعفر بن كمیح.
# ابوجعفر بن کمیح.
# ابونصر الغاری.
# ابونصر الغاری.
# ابوصمصام احمد بن سعید طوسی.
# ابوصمصام احمد بن سعید طوسی.
# ابوالحسین احمد بن محمد بن علی مرشكی.
# ابوالحسین احمد بن محمد بن علی مرشکی.
# ابوسعید حسن بن علی لارآبادی.
# ابوسعید حسن بن علی لارآبادی.
# ابوالقاسم حسن بن محمد حدیقی.
# ابوالقاسم حسن بن محمد حدیقی.
# ابو صمصام ذوالفقار بن محمد بن معبد حسینی.
# ابو صمصام ذوالفقار بن محمد بن معبد حسینی.
علاوه بر آنها، نام هفت نفر از بزرگان و اندیشه‌وران آن عصر در شمار استادان قطب الدین قرار دارد<ref>الثقات العیون فی سادس القرون، ص 15، 62، 66، 82، 99، 135، 158، 178، 196، 240، 242، 250، 274، 276، 288، 297، 299، 302، 332، 333؛ ریاض العلماء، ج 5، ص 62؛ الغدیر، علامه امینی، ج 5، ص 381. </ref>.
علاوه بر آنها، نام هفت نفر از بزرگان و اندیشه‌وران آن عصر در شمار استادان قطب‌الدین قرار دارد<ref>الثقات العیون فی سادس القرون، ص 15، 62، 66، 82، 99، 135، 158، 178، 196، 240، 242، 250، 274، 276، 288، 297، 299، 302، 332، 333؛ ریاض العلماء، ج 5، ص 62؛ الغدیر، علامه امینی، ج 5، ص 381. </ref>.


== استاد بزرگ ==
== استاد بزرگ ==
ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی، معروف به «امین الدین» از بزرگترین دانشمندان و مفسران شیعی در قرن ششم هجری است. شیخ طبرسی با خلق تفسیر بی‌نظیر از [[قرآن كریم]] به نام [[مجمع البیان]] جاودانگی نام و یاد خویش را موجب گشت.
ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی، معروف به «امین‌الدین» از بزرگترین دانشمندان و مفسران شیعی در قرن ششم هجری است. شیخ طبرسی با خلق تفسیر بی‌نظیر از [[قرآن كریم|قرآن کریم]] به نام [[مجمع البیان]] جاودانگی نام و یاد خویش را موجب گشت.
گرچه او بیش از دهها اثر مفید همچون «اعلام الوری» از خود به جا گذاشت، [[تفسیر قرآن]](مجمع البیان) برای شناساندن شخصیت علمی‌اش از همه ممتازتر است<ref>شرح زندگانی این مفسر بزرگ را در كتاب شیخ طبرسی (از مجموعه دیدار با ابرار) نوشته محمد باقر پورامینی مطالعه كنید.</ref>. قطب راوندی شاگر ممتاز شیخ طبرسی بوده است و این امتیاز و شایستگی شاگرد، به حدّی رسیده كه قطب را با او و او را با قطب می‌شناسند.
گرچه او بیش از دهها اثر مفید همچون «اعلام الوری» از خود به جا گذاشت، [[تفسیر قرآن]](مجمع البیان) برای شناساندن شخصیت علمی‌اش از همه ممتازتر است<ref>شرح زندگانی این مفسر بزرگ را در كتاب شیخ طبرسی (از مجموعه دیدار با ابرار) نوشته محمد باقر پورامینی مطالعه كنید.</ref>. قطب راوندی شاگر ممتاز شیخ طبرسی بوده است و این امتیاز و شایستگی شاگرد، به حدّی رسیده که قطب را با او و او را با قطب می‌شناسند.
قطب راوندی خود به قرآن عشق می‌ورزید و در راه نشر معارف آن پرتلاش بود اما تأثیر نفس قدسی استادش طبرسی بزرگ، در اندیشه و آثار گران سنگ او نقش بسزایی داشت و از این رو، آثار و تألیفات قطب راوندی، رنگ خدایی و بوی وحی به خود گرفت<ref> الغدیر، ج 5، ص 380، روضات الجنات، میرزا محمد باقر خوانساری، ج 4، ص 7.</ref>.
قطب راوندی خود به قرآن عشق می‌ورزید و در راه نشر معارف آن پرتلاش بود اما تأثیر نفس قدسی استادش طبرسی بزرگ، در اندیشه و آثار گران سنگ او نقش بسزایی داشت و از این رو، آثار و تألیفات قطب راوندی، رنگ خدایی و بوی وحی به خود گرفت<ref> الغدیر، ج 5، ص 380، روضات الجنات، میرزا محمد باقر خوانساری، ج 4، ص 7.</ref>.


== شاگردان ==
== شاگردان ==
راوندی دانشمند بزرگ و وارسته قرن ششم از چهره‌های درخشانی است كه فرزانگان بسیاری از محضر نورانی‌اش به فیض رسیده و دانش اندوخته و خود نیز شمع فروزان محافل علمی گردیده‌اند.
راوندی دانشمند بزرگ و وارسته قرن ششم از چهره‌های درخشانی است که فرزانگان بسیاری از محضر نورانی‌اش به فیض رسیده و دانش اندوخته و خود نیز شمع فروزان محافل علمی گردیده‌اند.
از میان انبوه جویندگان علم كه از خرمن فضل راوندی خوشه‌چینی كرده‌اند نام فرزندان وی درخششی ویژه دارد. او نه تنها در [[مسجد]] و منزل و مكتب بلكه در سفر و حضر، به نورافشانی پرداخته و شاگردان بسیاری را به جامعه اسلامی آن روز ارائه داده است. شاگردان قطب الدین چهره‌های برجسته‌ای هستند كه از وی به نقل روایت پرداخته‌اند. برخی از آنان عبارت‌اند از:
از میان انبوه جویندگان علم که از خرمن فضل راوندی خوشه‌چینی کرده‌اند نام فرزندان وی درخششی ویژه دارد. او نه تنها در [[مسجد]] و منزل و مکتب بلکه در سفر و حضر، به نورافشانی پرداخته و شاگردان بسیاری را به جامعه اسلامی آن روز ارائه داده است. شاگردان قطب‌الدین چهره‌های برجسته‌ای هستند که از وی به نقل روایت پرداخته‌اند. برخی از آنان عبارت‌اند از:


# احمد بن علی بن عبدالجبار طبرسی. او علاوه بر قضاوت به نقل [[حدیث]] نیز می‌پرداخت.
# احمد بن علی بن عبدالجبار طبرسی. او علاوه بر قضاوت به نقل [[حدیث]] نیز می‌پرداخت.
خط ۶۰: خط ۶۰:
# علی بن محمدالمدائنی.
# علی بن محمدالمدائنی.
# محمد بن الحسن البغدادی.
# محمد بن الحسن البغدادی.
# محمد بن سعید بن هبه الله. او فرزند دیگر قطب راوندی است كه به ظهیر الدین معروف بود<ref>الثقات العیون فی سادس القرون، ص 13، 75، 192، 206، 254.</ref>.
# محمد بن سعید بن هبه الله. او فرزند دیگر قطب راوندی است که به ظهیر‌الدین معروف بود<ref>الثقات العیون فی سادس القرون، ص 13، 75، 192، 206، 254.</ref>.


محمد بن علی معروف به [[ابن شهرآشوب|ابن شهر آشوب]] از ستارگان درخشان [[مذهب شیعه|تشیع]] و برجسته‌ترین شاگردان قطب بود. «ابن شهر آشوب» در كتاب خویش «معالم العلماء» با یادی از قطب الدین به عنوان استاد خویش نام چند كتاب وی را ثبت كرده است<ref> معالم العلماء، ابن شهر آشوب، ص 55.</ref>.
محمد بن علی معروف به [[ابن شهرآشوب|ابن شهر آشوب]] از ستارگان درخشان [[مذهب شیعه|تشیع]] و برجسته‌ترین شاگردان قطب بود. «ابن شهر آشوب» در کتاب خویش «معالم العلماء» با یادی از قطب‌الدین به عنوان استاد خویش نام چند کتاب وی را ثبت کرده است<ref> معالم العلماء، ابن شهر آشوب، ص 55.</ref>.


== دانش و آثار ==
== دانش و آثار ==
مردان خدا الگوهای روشنی هستند كه به رغم مشكلات و كمبودهای عصر خویش، همه تلاش و همتشان خدمت به [[اسلام]] عزیز و احیای مجد و عظمت آن بوده است.
مردان خدا الگوهای روشنی هستند که به رغم مشکلات و کمبودهای عصر خویش، همه تلاش و همتشان خدمت به [[اسلام]] عزیز و احیای مجد و عظمت آن بوده است.
آنان با عشق به [[قرآن مجید]] و [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت علیه السلام]] به نشر و پخش آثار ایشان پرداخته، همواره از سرچشمه زلال ابدیت سیراب می‌شوند.
آنان با عشق به [[قرآن مجید]] و [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت علیه السلام]] به نشر و پخش آثار ایشان پرداخته، همواره از سرچشمه زلال ابدیت سیراب می‌شوند.
قطب الدین راوندی در زمره مردان بزرگی است كه با دانش فراوان خود پس از بهره‌مندی از علوم مختلف و تبحر در آنها، حلقه زرینی در سلسله حافظان و راویان معارف اسلامی گردید و در بیشتر رشته‌های [[علوم اسلامی]] تبحر و تخصص خود را به نمایش گذارد كه می‌توان به آثار زیر اشاره نمود:
قطب‌الدین راوندی در زمره مردان بزرگی است که با دانش فراوان خود پس از بهره‌مندی از علوم مختلف و تبحر در آنها، حلقه زرینی در سلسله حافظان و راویان معارف اسلامی گردید و در بیشتر رشته‌های [[علوم اسلامی]] تبحر و تخصص خود را به نمایش گذارد که می‌توان به آثار زیر اشاره نمود:


# «ام القرآن».
# «ام القرآن».
# «تفسیر القرآن» در دو جلد.
# «تفسیر القرآن» در دو جلد.
# «خلاصه التفاسیر» در ده جلد.
# «خلاصه التفاسیر» در ده جلد.
# «شرح آیات المشكله فی التنزیه».
# «شرح آیات المشکله فی التنزیه».
# «اللباب فی فضل آیه الكرسی».
# «اللباب فی فضل آیه الکرسی».
# «الناسخ و المنسوخ من القرآن»<ref> الذريعة، آقا بزرگ تهراني، ج 2، ص 303؛ ج 4، ص 301؛ ج 7، ص 220؛ ج 13، ص 56؛ ج 18، ص 280؛ ج 24، ص 14.</ref>.
# «الناسخ و المنسوخ من القرآن»<ref> الذريعة، آقا بزرگ تهراني، ج 2، ص 303؛ ج 4، ص 301؛ ج 7، ص 220؛ ج 13، ص 56؛ ج 18، ص 280؛ ج 24، ص 14.</ref>.
# «الخرایج و الجرایح». این كتاب كه معروفترین آثار قطب به شمار می‌آید در بیان مسائل كلامی و عقاید بوده و در برگیرنده هفت كتاب پیرامون مسأله معجزه و شیوه زندگی [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] است.
# «الخرایج و الجرایح». این کتاب که معروفترین آثار قطب به شمار می‌آید در بیان مسائل کلامی و عقاید بوده و در برگیرنده هفت کتاب پیرامون مسأله معجزه و شیوه زندگی [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] است.
# «ام المعجزات». نام كتابی است كه راوندی پس از چندی به عنوان «تتمه الخرایج» به نگارش درآورد.
# «ام المعجزات». نام کتابی است که راوندی پس از چندی به عنوان «تتمه الخرایج» به نگارش درآورد.
# «الاختلافات». این كتاب در برگیرنده اختلاف‌های كلامی بین [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] (علم الهدی) بوده و 95 مسأله اختلافی در آن بررسی شده است.
# «الاختلافات». این کتاب در برگیرنده اختلاف‌های کلامی بین [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] (علم الهدی) بوده و 95 مسأله اختلافی در آن بررسی شده است.
# «تهافت الفلاسفه». این كتاب كه نشان دهنده دانش فلسفی قطب است در موضوع حكمت و فلسفه نگارش شده و به تناقض گویی فلاسفه پرداخته است.
# «تهافت الفلاسفه». این کتاب که نشان دهنده دانش فلسفی قطب است در موضوع حکمت و فلسفه نگارش شده و به تناقض گویی فلاسفه پرداخته است.
# «جواهر الكلام فی شرح مقدمه الكلام». شرحی بر كتاب «مقدمه الكلام» [[شیخ طوسی]] در علم كلام است<ref>رياض العلماء، ج 2، ص 424 و 425؛ الذريعة، ج 4، ص 502؛ ج 5، ص 277.</ref>.
# «جواهر الکلام فی شرح مقدمه الکلام». شرحی بر کتاب «مقدمه الکلام» [[شیخ طوسی]] در علم کلام است<ref>رياض العلماء، ج 2، ص 424 و 425؛ الذريعة، ج 4، ص 502؛ ج 5، ص 277.</ref>.
# «آیات الاحكام». این كتاب آیاتی از [[قرآن كریم]] را كه مربوط به مسائل فقهی واحكام دینی است مورد بحث و بررسی قرار داده است.
# «آیات الاحکام». این کتاب آیاتی از [[قرآن كریم|قرآن کریم]] را که مربوط به مسائل فقهی واحکام دینی است مورد بحث و بررسی قرار داده است.
# «احكام الاحكام».
# «احکام الاحکام».
# «الانجاز». شرحی است بر كتاب «الایجاز فی الفرائض» شیخ طوسی.
# «الانجاز». شرحی است بر کتاب «الایجاز فی الفرائض» شیخ طوسی.
# «حل المعقود فی الجمل و العقود».
# «حل المعقود فی الجمل و العقود».
# «الشافیه فی الغسله الثانیه».
# «الشافیه فی الغسله الثانیه».
خط ۸۸: خط ۸۸:
# «من حضره الاداء و علیه القضاء».
# «من حضره الاداء و علیه القضاء».
# «رساله الفقهاء».
# «رساله الفقهاء».
# «مشكلات النهایه».
# «مشکلات النهایه».
# «المنتهی فی شرح النهایه». این كتاب به شرح نهایه شیخ طوسی پرداخته و در ده جلد به چاپ رسیده است.
# «المنتهی فی شرح النهایه». این کتاب به شرح نهایه شیخ طوسی پرداخته و در ده جلد به چاپ رسیده است.
# «الرائع فی الشرایع».
# «الرائع فی الشرایع».
# «النیات فی جمیع العبادات».
# «النیات فی جمیع العبادات».
# «نهیه النهایه».
# «نهیه النهایه».
# «فقه القرآن». این كتاب گرانسنگ با تلاش و كوششی ستودنی به دست توانمند قطب راوندی نوشته شده است. او در كتاب فوق تمام آیات قرآنی را كه به احكام فقهی مربوط بوده است به ترتیب ابواب فقه دسته‌بندی كرده و در دو جلد به یادگار نهاده است.
# «فقه القرآن». این کتاب گرانسنگ با تلاش و کوششی ستودنی به دست توانمند قطب راوندی نوشته شده است. او در کتاب فوق تمام آیات قرآنی را که به احکام فقهی مربوط بوده است به ترتیب ابواب فقه دسته‌بندی کرده و در دو جلد به یادگار نهاده است.
#  
#  
# «تحفه العلیل». در موضوع دعا و آداب آن و [[احادیث]] مربوط به امراض و بلاها.
# «تحفه العلیل». در موضوع دعا و آداب آن و [[احادیث]] مربوط به امراض و بلاها.
# «رساله فی صحه احادیث اصحابنا». موضوع آن بیان صحت احادیثی است كه علمای [[شیعه]] نقل كرده‌اند.
# «رساله فی صحه احادیث اصحابنا». موضوع آن بیان صحت احادیثی است که علمای [[شیعه]] نقل کرده‌اند.
# «شرح الكلمات المائه». شامل شرح صد كلمه از سخنان [[علی بن ابی طالب|حضرت علی علیه السلام]].
# «شرح الکلمات المائه». شامل شرح صد کلمه از سخنان [[علی بن ابی طالب|حضرت علی علیه السلام]].
# «ضیاء الشهاب». شرحی بر كتاب شهاب الاخبار قاضی سلامه مصری.
# «ضیاء الشهاب». شرحی بر کتاب شهاب الاخبار قاضی سلامه مصری.
# «لباب الاخبار».
# «لباب الاخبار».
# «لب اللباب». اخبار و احادیثی در موضوع اخلاق.
# «لب اللباب». اخبار و احادیثی در موضوع اخلاق.
# «مزار». كتابی بزرگ در موضوع زیارتنامه‌ها.
# «مزار». کتابی بزرگ در موضوع زیارتنامه‌ها.
# «المجالس فی الحدیث».
# «المجالس فی الحدیث».
# «دعوات» معروف به سلوه الحزین. موضوع این كتاب ارزشمند مربوط به آداب دعاها و تأثیر آنها است كه در چهار باب تدوین گشته است.
# «دعوات» معروف به سلوه الحزین. موضوع این کتاب ارزشمند مربوط به آداب دعاها و تأثیر آنها است که در چهار باب تدوین گشته است.
# «جنی الجنتین». در تاریخ اولاد [[امام هادی|امام هادی علیه السلام]] و [[امام حسن عسکری|امام عسكری علیه السلام]].
# «جنی الجنتین». در تاریخ اولاد [[امام هادی|امام هادی علیه السلام]] و [[امام حسن عسکری|امام عسکری علیه السلام]].
# «قصص الانبیاء». در این كتاب تاریخ و شرح زندگی [[پیامبران]] از زبان روایات بیان شده است<ref> معالم العلماء، ص 55.</ref>.
# «قصص الانبیاء». در این کتاب تاریخ و شرح زندگی [[پیامبران]] از زبان روایات بیان شده است<ref> معالم العلماء، ص 55.</ref>.
# «المستقصی». نام كتابی از راوندی در علم [[اصول فقه]] است. این كتاب شرحی بر «الذریعه» سید مرتضی در [[علم اصول]] می‌باشد<ref>الذريعة، ج 21، ص 13.</ref>.
# «المستقصی». نام کتابی از راوندی در علم [[اصول فقه]] است. این کتاب شرحی بر «الذریعه» سید مرتضی در [[علم اصول]] می‌باشد<ref>الذريعة، ج 21، ص 13.</ref>.
# «التغریب فی التعریب».
# «التغریب فی التعریب».
# «الاغراب فی الاعراب».
# «الاغراب فی الاعراب».
# «شرح العوامل المأئه». شامل صد عامل در علم نحو.
# «شرح العوامل المأئه». شامل صد عامل در علم نحو.
# «غریب النهایه». در شرح لغتهای مشكل فقهی كتاب نهایه شیخ طوسی.
# «غریب النهایه». در شرح لغتهای مشکل فقهی کتاب نهایه شیخ طوسی.
# «نفثه المصدور». این كتاب دیوان اشعار قطب راوندی است<ref> الذريعة، ج 4، ص 228، ج 13، ص 372، ج 16، ص 50.</ref>.  
# «نفثه المصدور». این کتاب دیوان اشعار قطب راوندی است<ref> الذريعة، ج 4، ص 228، ج 13، ص 372، ج 16، ص 50.</ref>.  
#
== وفات ==
== وفات ==
چهاردم شوال 573 ق. آسمان شهر [[قم]] رنگی دیگر به خود گرفته بود و عالمان و اندیشمندان و دوستداران [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت علیه السلام]] در خانه قطب راوندی، بر بالین یكی از بزرگمردان گرد آمده بودند نزدیکیهای اذان ظهر بود كه نسیم عطرآگین [[بهشت]] مشام راوندی را نوازش داد و شبنم اشك از دیدگان زنان و كودكان سرازیر گشت و [[جهان اسلام]] در عزای یكی از فرهیختگان مكتب اهل‌بیت به سوگ نشست.
چهاردم شوال 573 ق. آسمان شهر [[قم]] رنگی دیگر به خود گرفته بود و عالمان و اندیشمندان و دوستداران [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت علیه السلام]] در خانه قطب راوندی، بر بالین یکی از بزرگمردان گرد آمده بودند نزدیکی‌های اذان ظهر بود که نسیم عطرآگین [[بهشت]] مشام راوندی را نوازش داد و شبنم اشک از دیدگان زنان و کودکان سرازیر گشت و [[جهان اسلام]] در عزای یکی از فرهیختگان مکتب اهل‌بیت به سوگ نشست.
پس از مراسم تشییع پیكر پاك آن فرزانه در جوار مرقد مطهر [[حضرت معصومه]] به خاك سپرده شد و روح «سعید» محدثان با زمزمه «عاش سعیدا و مات سعیدا» به ملكوت اعلی پر كشید.
پس از مراسم تشییع پیکر پاک آن فرزانه در جوار مرقد مطهر [[حضرت معصومه]] به خاک سپرده شد و روح «سعید» محدثان با زمزمه «عاش سعیدا و مات سعیدا» به ملکوت اعلی پر کشید.
از آن پس جسم مطهرش با كتابها و نوشته‌هایش جاودانه شد و روزی كه پس از هشت قرن تعمیرگران صحن مطهر حضرت معصومه(سلام الله علیه) با پیكر سالم و سیمای نورانیش رو به رو شدند چیزی جز این منزلت را برای او تصور نكردند كه باید جسم مطهرش چون روح شاهد و ناظرش بر حوزه فقاهت اهل‌بیت(علیه السلام) تا قیام قیامت سالم بماند. [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی]] ـ رحمه الله ـ به پاس خدمات او، سنگ قبری بلند و به یاد ماندنی را بر فرازش به یادگار نهاد تا زائران [[حرم حضرت معصومه|حرم فاطمه معصومه(سلام الله علیه)]] در ابتدای ورود وخروج از صحن مباركش چشمان‌شان به قبر این فرزانه بزرگ روشن شود.  
از آن پس جسم مطهرش با کتابها و نوشته‌هایش جاودانه شد و روزی که پس از هشت قرن تعمیرگران صحن مطهر حضرت معصومه(سلام الله علیه) با پیکر سالم و سیمای نورانیش رو به رو شدند چیزی جز این منزلت را برای او تصور نکردند که باید جسم مطهرش چون روح شاهد و ناظرش بر حوزه فقاهت اهل‌بیت(علیه السلام) تا قیام قیامت سالم بماند. [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]] ـ رحمه الله ـ به پاس خدمات او، سنگ قبری بلند و به یاد ماندنی را بر فرازش به یادگار نهاد تا زائران [[حرم حضرت معصومه|حرم فاطمه معصومه(سلام الله علیه)]] در ابتدای ورود وخروج از صحن مبارکش چشمان‌شان به قبر این فرزانه بزرگ روشن شود.  


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۱۲۲: خط ۱۲۱:


== منابع ==
== منابع ==
[https://rasekhoon.net/article/show/134095/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DB%8C-%D9%82%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86-%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%8A-%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87 برگرفته از سایت زندگی‌نامه ی قطب الدين راوندي (رحمت الله علیه) - راسخونhttps://rasekhoon.net]  
[https://rasekhoon.net/article/show/134095/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DB%8C-%D9%82%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86-%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%8A-%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87 برگرفته از سایت زندگی‌نامه ی قطب‌الدین راوندی (رحمت الله علیه) - راسخونhttps://rasekhoon.net]  


[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان شیعه]]
[[رده:عالمان شیعه]]
  [[رده:ایران]]
  [[رده:ایران]]

نسخهٔ ‏۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۵

قطب راوندی
قطب راوندی.jpg
نام کاملقطب‌الدین سعید بن عبدالله بن حسین بن هبهالله راوندی کاشانی
اطلاعات شخصی
محل تولدکاشان
سال درگذشت۵۷۳ ق، ۵۵۶ ش‌، ۱۱۷۸ م
محل درگذشتقم
استادان
  • فضل بن حسن طبرسی
  • صفی الدین مرتضی بن داعی رازید
شاگردانابن شهرآشوب
آثار
  • الخرائج و الجرائح
  • تهافت الفلاسفه
  • جواهر الکلام فی شرح مقدمه الکلام

قطب‌الدین سعید بن عبدالله بن حسین بن هبه الله راوندی کاشانی معروف به قطب راوندی (متوفای ۵۷۳ق) محدث، مفسر، متکلم، فقیه، فیلسوف و مورخ شیعه در قرن ششم هجری و از شاگردان شیخ طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان است. وی دارای تألیفات بسیاری است که معروف‌ترین اثر وی کتاب الخرائج و الجرائح است.

زادگاه و نیاکان

«راوند» که در آن زمان روستایی در نزدیکی کاشان بود زادگاه عالمان بسیاری شناخته می‌شد به گونه‌ای که آقا بزرگ تهرانی بیش از ده نفر از بزرگان راوند را منحصر قرن ششم یاد می‌کند[۱]. «سعید» گلی از بوستان مکتب محمدی بود که از آن دیار برخاست و قلب‌الدین لقب یافت او فرزند «هبةالله بن حسین بن هبةالله بن حسن راوندی» بود. گرچه اطلاعات کافی از همه نیاکان او به دست نیامده، همین اندازه معلوم است که پدر و جد قطب‌الدین، از عالمان و برجستگان آن دیار بوده‌اند[۲]. با تأسف تاریخچه و شرح حالی از تولد و دوران کودکی او نیز به دست نیامده است.

تحصیل

فرزانه برومند راوند، علاوه بر پدر، از محضر بزرگان دیگری استفاده کرده است. قطب‌الدین خوشه‌چین خرمن عالمانی است که ثمره اندیشه‌شان قرن‌های متمادی مشام انسان‌ها را معطر ساخته است. افکار بزرگ شخصیت‌هایی چون شیخ صدوق، سید مرتضی، سید رضی و شیخ طوسی، در اندیشه و تفکر او جای پیدا کرده و با نقل حدیث از شاگردان آنان، جوهره علمی و عملی او نضج یافته است. بنابر آنچه در ریاض العلماء آمده است، قطب‌الدین روایاتی از بزرگان حدیث در شهرهای اصفهان، خراسان و همدان شنیده و نقل کرده است[۳] و از این روزنه می‌توان به مسافرت‌های علمی او به شهرهای مختلف پی برد. چنان‌که قرار داشتن قبر شریف او در شهر قم، دلیلی بر استفاده او از محضر استادان آن دیار است.

استادان

  1. ابو جعفر محمد بن علی بن محسن حلبی. او موفق به درک محضر شیخ طوسی شده و قطب‌الدین راوندی از وی روایت نقل کرده است.
  2. ابوالحسن محمد بن علی بن عبدالصمد تمیمی نیشابوری. او از شاگردان فرزند شیخ طوسی بوده است.
  3. سید ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی. وی از شاگردان شیخ طوسی بوده است و علاوه بر قطب‌الدین منتجب‌الدین (صاحب کتاب الفهرست) و امام ضیاء‌الدین از جمله شاگردانش بوده‌اند.
  4. صفی‌الدین مرتضی بن داعی بن قاسم. او از شاگردان شیخ طوسی و مؤلف کتاب تبصره العوام است.
  5. شیخ الساده مجتبی بن داعی بن قاسم. ایشان نیز همچون برادرش از محدثان بزرگ بوده و قطب‌الدین از این دو برادر روایت نقل کرده است.
  6. ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد شیبانی.
  7. ابو جعفر محمد بن مرزبان. از شاگردان شیخ مفید است که قطب‌الدین در کتاب قصص الانبیاء از او روایت نقل کرده است.
  8. هبه الله بن دعویدار. از شاگردان شیخ صدوق به شمار آمده است.
  9. ابوجعفر بن کمیح.
  10. ابونصر الغاری.
  11. ابوصمصام احمد بن سعید طوسی.
  12. ابوالحسین احمد بن محمد بن علی مرشکی.
  13. ابوسعید حسن بن علی لارآبادی.
  14. ابوالقاسم حسن بن محمد حدیقی.
  15. ابو صمصام ذوالفقار بن محمد بن معبد حسینی.

علاوه بر آنها، نام هفت نفر از بزرگان و اندیشه‌وران آن عصر در شمار استادان قطب‌الدین قرار دارد[۴].

استاد بزرگ

ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی، معروف به «امین‌الدین» از بزرگترین دانشمندان و مفسران شیعی در قرن ششم هجری است. شیخ طبرسی با خلق تفسیر بی‌نظیر از قرآن کریم به نام مجمع البیان جاودانگی نام و یاد خویش را موجب گشت. گرچه او بیش از دهها اثر مفید همچون «اعلام الوری» از خود به جا گذاشت، تفسیر قرآن(مجمع البیان) برای شناساندن شخصیت علمی‌اش از همه ممتازتر است[۵]. قطب راوندی شاگر ممتاز شیخ طبرسی بوده است و این امتیاز و شایستگی شاگرد، به حدّی رسیده که قطب را با او و او را با قطب می‌شناسند. قطب راوندی خود به قرآن عشق می‌ورزید و در راه نشر معارف آن پرتلاش بود اما تأثیر نفس قدسی استادش طبرسی بزرگ، در اندیشه و آثار گران سنگ او نقش بسزایی داشت و از این رو، آثار و تألیفات قطب راوندی، رنگ خدایی و بوی وحی به خود گرفت[۶].

شاگردان

راوندی دانشمند بزرگ و وارسته قرن ششم از چهره‌های درخشانی است که فرزانگان بسیاری از محضر نورانی‌اش به فیض رسیده و دانش اندوخته و خود نیز شمع فروزان محافل علمی گردیده‌اند. از میان انبوه جویندگان علم که از خرمن فضل راوندی خوشه‌چینی کرده‌اند نام فرزندان وی درخششی ویژه دارد. او نه تنها در مسجد و منزل و مکتب بلکه در سفر و حضر، به نورافشانی پرداخته و شاگردان بسیاری را به جامعه اسلامی آن روز ارائه داده است. شاگردان قطب‌الدین چهره‌های برجسته‌ای هستند که از وی به نقل روایت پرداخته‌اند. برخی از آنان عبارت‌اند از:

  1. احمد بن علی بن عبدالجبار طبرسی. او علاوه بر قضاوت به نقل حدیث نیز می‌پرداخت.
  2. حسین بن سعید بن هبه الله. وی فرزند دانشور قطب‌الدین بوده و از او به عنوان شهید یاد شده است.
  3. علی بن عبدالجبار بن محمد. از دانشمندان و فقهای بنام.
  4. علی بن محمدالمدائنی.
  5. محمد بن الحسن البغدادی.
  6. محمد بن سعید بن هبه الله. او فرزند دیگر قطب راوندی است که به ظهیر‌الدین معروف بود[۷].

محمد بن علی معروف به ابن شهر آشوب از ستارگان درخشان تشیع و برجسته‌ترین شاگردان قطب بود. «ابن شهر آشوب» در کتاب خویش «معالم العلماء» با یادی از قطب‌الدین به عنوان استاد خویش نام چند کتاب وی را ثبت کرده است[۸].

دانش و آثار

مردان خدا الگوهای روشنی هستند که به رغم مشکلات و کمبودهای عصر خویش، همه تلاش و همتشان خدمت به اسلام عزیز و احیای مجد و عظمت آن بوده است. آنان با عشق به قرآن مجید و اهل‌بیت علیه السلام به نشر و پخش آثار ایشان پرداخته، همواره از سرچشمه زلال ابدیت سیراب می‌شوند. قطب‌الدین راوندی در زمره مردان بزرگی است که با دانش فراوان خود پس از بهره‌مندی از علوم مختلف و تبحر در آنها، حلقه زرینی در سلسله حافظان و راویان معارف اسلامی گردید و در بیشتر رشته‌های علوم اسلامی تبحر و تخصص خود را به نمایش گذارد که می‌توان به آثار زیر اشاره نمود:

  1. «ام القرآن».
  2. «تفسیر القرآن» در دو جلد.
  3. «خلاصه التفاسیر» در ده جلد.
  4. «شرح آیات المشکله فی التنزیه».
  5. «اللباب فی فضل آیه الکرسی».
  6. «الناسخ و المنسوخ من القرآن»[۹].
  7. «الخرایج و الجرایح». این کتاب که معروفترین آثار قطب به شمار می‌آید در بیان مسائل کلامی و عقاید بوده و در برگیرنده هفت کتاب پیرامون مسأله معجزه و شیوه زندگی رسول خدا(صلی الله علیه) است.
  8. «ام المعجزات». نام کتابی است که راوندی پس از چندی به عنوان «تتمه الخرایج» به نگارش درآورد.
  9. «الاختلافات». این کتاب در برگیرنده اختلاف‌های کلامی بین شیخ مفید و سید مرتضی (علم الهدی) بوده و 95 مسأله اختلافی در آن بررسی شده است.
  10. «تهافت الفلاسفه». این کتاب که نشان دهنده دانش فلسفی قطب است در موضوع حکمت و فلسفه نگارش شده و به تناقض گویی فلاسفه پرداخته است.
  11. «جواهر الکلام فی شرح مقدمه الکلام». شرحی بر کتاب «مقدمه الکلام» شیخ طوسی در علم کلام است[۱۰].
  12. «آیات الاحکام». این کتاب آیاتی از قرآن کریم را که مربوط به مسائل فقهی واحکام دینی است مورد بحث و بررسی قرار داده است.
  13. «احکام الاحکام».
  14. «الانجاز». شرحی است بر کتاب «الایجاز فی الفرائض» شیخ طوسی.
  15. «حل المعقود فی الجمل و العقود».
  16. «الشافیه فی الغسله الثانیه».
  17. «الخمس».
  18. «من حضره الاداء و علیه القضاء».
  19. «رساله الفقهاء».
  20. «مشکلات النهایه».
  21. «المنتهی فی شرح النهایه». این کتاب به شرح نهایه شیخ طوسی پرداخته و در ده جلد به چاپ رسیده است.
  22. «الرائع فی الشرایع».
  23. «النیات فی جمیع العبادات».
  24. «نهیه النهایه».
  25. «فقه القرآن». این کتاب گرانسنگ با تلاش و کوششی ستودنی به دست توانمند قطب راوندی نوشته شده است. او در کتاب فوق تمام آیات قرآنی را که به احکام فقهی مربوط بوده است به ترتیب ابواب فقه دسته‌بندی کرده و در دو جلد به یادگار نهاده است.
  26. «تحفه العلیل». در موضوع دعا و آداب آن و احادیث مربوط به امراض و بلاها.
  27. «رساله فی صحه احادیث اصحابنا». موضوع آن بیان صحت احادیثی است که علمای شیعه نقل کرده‌اند.
  28. «شرح الکلمات المائه». شامل شرح صد کلمه از سخنان حضرت علی علیه السلام.
  29. «ضیاء الشهاب». شرحی بر کتاب شهاب الاخبار قاضی سلامه مصری.
  30. «لباب الاخبار».
  31. «لب اللباب». اخبار و احادیثی در موضوع اخلاق.
  32. «مزار». کتابی بزرگ در موضوع زیارتنامه‌ها.
  33. «المجالس فی الحدیث».
  34. «دعوات» معروف به سلوه الحزین. موضوع این کتاب ارزشمند مربوط به آداب دعاها و تأثیر آنها است که در چهار باب تدوین گشته است.
  35. «جنی الجنتین». در تاریخ اولاد امام هادی علیه السلام و امام عسکری علیه السلام.
  36. «قصص الانبیاء». در این کتاب تاریخ و شرح زندگی پیامبران از زبان روایات بیان شده است[۱۱].
  37. «المستقصی». نام کتابی از راوندی در علم اصول فقه است. این کتاب شرحی بر «الذریعه» سید مرتضی در علم اصول می‌باشد[۱۲].
  38. «التغریب فی التعریب».
  39. «الاغراب فی الاعراب».
  40. «شرح العوامل المأئه». شامل صد عامل در علم نحو.
  41. «غریب النهایه». در شرح لغتهای مشکل فقهی کتاب نهایه شیخ طوسی.
  42. «نفثه المصدور». این کتاب دیوان اشعار قطب راوندی است[۱۳].

وفات

چهاردم شوال 573 ق. آسمان شهر قم رنگی دیگر به خود گرفته بود و عالمان و اندیشمندان و دوستداران اهل‌بیت علیه السلام در خانه قطب راوندی، بر بالین یکی از بزرگمردان گرد آمده بودند نزدیکی‌های اذان ظهر بود که نسیم عطرآگین بهشت مشام راوندی را نوازش داد و شبنم اشک از دیدگان زنان و کودکان سرازیر گشت و جهان اسلام در عزای یکی از فرهیختگان مکتب اهل‌بیت به سوگ نشست. پس از مراسم تشییع پیکر پاک آن فرزانه در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه به خاک سپرده شد و روح «سعید» محدثان با زمزمه «عاش سعیدا و مات سعیدا» به ملکوت اعلی پر کشید. از آن پس جسم مطهرش با کتابها و نوشته‌هایش جاودانه شد و روزی که پس از هشت قرن تعمیرگران صحن مطهر حضرت معصومه(سلام الله علیه) با پیکر سالم و سیمای نورانیش رو به رو شدند چیزی جز این منزلت را برای او تصور نکردند که باید جسم مطهرش چون روح شاهد و ناظرش بر حوزه فقاهت اهل‌بیت(علیه السلام) تا قیام قیامت سالم بماند. سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی ـ رحمه الله ـ به پاس خدمات او، سنگ قبری بلند و به یاد ماندنی را بر فرازش به یادگار نهاد تا زائران حرم فاطمه معصومه(سلام الله علیه) در ابتدای ورود وخروج از صحن مبارکش چشمان‌شان به قبر این فرزانه بزرگ روشن شود.

پانویس

  1. الثقات العیون فی سادس القرون، آقا بزرگ تهرانی، ص 103.
  2. همان، ص 124، امل الآمل، و عامل، ج 2، ص 125؛ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج 7، ص 260.
  3. ریاض العلماء، میرزا عبدالله افندی، ج 2، ص 435.
  4. الثقات العیون فی سادس القرون، ص 15، 62، 66، 82، 99، 135، 158، 178، 196، 240، 242، 250، 274، 276، 288، 297، 299، 302، 332، 333؛ ریاض العلماء، ج 5، ص 62؛ الغدیر، علامه امینی، ج 5، ص 381.
  5. شرح زندگانی این مفسر بزرگ را در كتاب شیخ طبرسی (از مجموعه دیدار با ابرار) نوشته محمد باقر پورامینی مطالعه كنید.
  6. الغدیر، ج 5، ص 380، روضات الجنات، میرزا محمد باقر خوانساری، ج 4، ص 7.
  7. الثقات العیون فی سادس القرون، ص 13، 75، 192، 206، 254.
  8. معالم العلماء، ابن شهر آشوب، ص 55.
  9. الذريعة، آقا بزرگ تهراني، ج 2، ص 303؛ ج 4، ص 301؛ ج 7، ص 220؛ ج 13، ص 56؛ ج 18، ص 280؛ ج 24، ص 14.
  10. رياض العلماء، ج 2، ص 424 و 425؛ الذريعة، ج 4، ص 502؛ ج 5، ص 277.
  11. معالم العلماء، ص 55.
  12. الذريعة، ج 21، ص 13.
  13. الذريعة، ج 4، ص 228، ج 13، ص 372، ج 16، ص 50.

منابع

برگرفته از سایت زندگی‌نامه ی قطب‌الدین راوندی (رحمت الله علیه) - راسخونhttps://rasekhoon.net