سوره انعام

نام	سوره انعام
شماره سوره	۶
ترتیب نزول	۷ و ۸
جزء	۵۵
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۱۶۵
تعداد کلمات	۳۰۵۵
تعداد حروف	۱۲۴۲۰

سوره اَنعام ششمین سوره قرآن کریم، در اجرا هفتم و هشتم قرآن واقع شده است و شامل 165 آیه است. این سوره مکی، دومین سوره از سوره‌های حامدات است و حامدات به سوره‌هایی گفته می‌شود که با حمد خداوند متعال آغاز می‌شوند. سوره انعام، پنجاه و پنجمین سوره‌ای است که پس از سوره حجر و قبل از سوره صافات بر نبی اکرم(ص) نازل شد. همچنین پس از سوره بقره و سوره نساء در رتبه سوم طولانی‌ترین سوره‌های قرآن کریم است و از این رو در شمار سوره‌های سبح طوال یعنی هفت سوره طولانی قرآن کریم قرار دارد. «انعام» تنها نامی است که برای این سوره ذکر شده چرا که احکام و مسائل بسیاری درباره انعام (چهارپایان) در این سوره بیان شده است. در واقع این نام گذاری توجه و افکار انسان‌های اندیشمند را به اهمیت جهان شگفت انگیز حیوانات و چهارپایان که برکات و منافع سرشاری برای بشر در بردارند، معطوف می‌کند.

أنعام

احشام و چهارپایان، جمع نعم (بر وزن فرس) گفته‌اند عبارت است از گاو، گوسفند و شتر.

مفهوم کلی سوره

1. فراخوان به اصول سياسى دين؛
3. ابراهيم بت‌شكن تاريخ؛
5. احكام گوشت‌هاى حلال و حرام؛
7. ممنوعيت فرزندكشى.

اسامی سوره

أنعام، حجت.

علت نام‌گذاری

1. «سوره أنعام»؛ به خاطر اين که ذکر انعام و احکام آن در اين سوره آمده است.
3. «سوره حجت»؛ به خاطر ذکر حجت نبوت و اينکه اين حجت تکرار شده است.

تعداد آيات و کلمات و حروف

سوره انعام صدوشصت‌وپنج آيه دارد.

سوره انعام سه‌هزار وپنجاه و دو کلمه دارد. (لازم به ذکر است که اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).

سوره انعام دوازده‌ هزار وچهار صد و بيست حرف دارد.(لازم به ذکر است که اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).

اهداف و آموزه‌ها

همانند اکثر سوره‌های مکی اهداف اساسى سوره انعام دعوت به اصول اساسى دين، يعنى توحيد، نبوت و معاد است.

محتوا و موضوعات

آيات نخست (اول تا هفتم) سوره انعام به حمد و ستايش پروردگار و اثبات يگانگى خداوند از طريق يادآورى خلقت آسمانها و زمين و چگونگى آفرينش انسان اختصاص دارد و مى افزايد كه دلايل روشن و غير قابل انكارى بر برترى و حاكميت خداوند بر جهان هستى دلالت مى كند؛ اما كافران كه جز بهانه جويى كارى ندارند از اين نشانه‌هاى آشكار روى برتافته، پيامبران را استهزاء مى كنند و از عذاب الهى كه پيشينيان آنها را در بر گرفت غفلت مى كنند، در حالى كه آنان از قدرت و ثروتى بيش از مشركان مكه برخوردار بودند؛ اما به سبب رفتار ناشايستشان به عذاب الهى دچار شدند.

پس از اين مقدمه كوتاه ساير آيات اين سوره به بيان انحرافات فكرى و رفتارى مشركان و پاسخگويى به شبهات آنان مى پردازد و به مناسبت، اصولى از توحيد و هدايت را مطرح مى كند، بر اين اساس آيات هشتم تا يکصدوسي‌وپنجم انحرافات فكرى و شبهات مطرح شده از سوى مشركان را بررسى مى كند و آيات يکصدوسي‌وششم تا يکصدوپنجاه‌ودوم رفتارهاى ناشايست و بدعت‌هايى را كه در آيين ابراهيم پديد آورده بودند بيان و احكام الهى را تشريح مى كند و در انتها با جمع بندى اين مطالب در آيات يکصدوپنجاه‌وسوم تا يکصدوشصت‌وپنجم سوره به پايان مى رسد.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

همراهی هفتاد هزار فرشته هنگام نزول، صلوات فرشتگان؛

ابىّ‌بن‌كعب، از پيامبر اسلام(ص) روايت كرده است كه فرمود: «سوره انعام يكجا بر من نازل شد، در حالى كه هفتاد هزار فرشته با صداى حمد و تسبيح، سوره را همراهى مي‌كردند. هر كس اين سوره را بخواند، همين هفتاد هزار فرشته به عدد هر آيه اى يك شبانه روز بر او صلوات مى فرستند»

عبادت چهل‌هزار فرشته، دوری از وسوسه‌های شيطان؛

جابربن‌عبداللَّه‌انصارى روايت كرده است كه حضرت رسول(ص) فرمود: «هر كس سه آيه اول سوره انعام را، تا «وَ يَعْلَمُ ما تَكْسِبُونَ» بخواند، خداوند چهل‌هزار فرشته، موكل او مى سازد كه مثل عبادت ايشان را تا روز قيامت، برايش بنويسند و فرشته اى از آسمان هفتم با عصائى آهنين نازل مي‌شود و هر گاه شيطان بخواهد در دلش وسوسه اى كند، با آن عصا بر سرش مى كوبد...»

همراهی هفتادهزار فرشته هنگام نزول، برآورده شدن حاجت؛

عياشى به اسناد خود از ابى‌بصير روايت كرده است كه امام صادق(ع) فرمود: «سوره انعام، يك جا نازل شد و هفتاد هزار ملك، سوره را با تعظيم همراهى كردند، زيرا در هفتاد جاى آن نام خداوند آمده است. اگر مردم مي‌دانستند در قرائت آن چقدر فضيلت است، آن را ترك نمي‌كردند»، سپس فرمود: «هر كه را به خداوند حاجتى است كه مي‌خواهد بر آورده شود، چهار ركعت نماز با فاتحةالكتاب و سوره انعام بخواند و بعد از آنكه از قرائت فارغ شد، بگويد: يا كريم يا كريم يا كريم، يا عظيم يا عظيم يا عظيم، يا اعظم من كل عظيم يا سميع الدعاء، يا من لا تغيره الليالى و الايام. صل على محمد و آل محمد. و ارحم ضعفى و فقرى و فاقتى و مسكنتى يا من رحم الشيخ يعقوب حين رد عليه يوسف قرة عينه. يا من رحم ايوب بعد طول بلائه. يا من رحم محمداً و من اليتم آواه و نصره على جبابرة قريش و طواغيتها و امكنه منهم. يا مغيث يا مغيث يا مغيث .... به خدا قسم اگر اين دعا را بخوانى و همه حوائج خود را از خدا بخواهى، به تو عطا مى كند»

همراهی هفتادهزار فرشته هنگام نزول، تسبيح فرشتگان؛

على‌بن‌ابراهيم نقل كرده است كه حضرت رضا(ع) فرمود: «سوره انعام، يكجا نازل شد و هفتادهزار فرشته با صداى تسبيح و تهليل و تكبير سوره را همراهى كردند. هر كس اين سوره را بخواند، فرشتگان تا روز قيامت، برايش تسبيح مى كنند».

ايمنی از آتش؛

ابوصالح نقل كرده است كه ابن‌عباس مى گفت: «هر كس سوره انعام را هر شب بخواند، روز قيامت از مردمى است كه ايمن هستند و آتش را هرگز به چشم خود نمى بيند».

محل نزول و زمان

ابن عباس مى گويد: سوره انعام مكى است، بجز شش آيه: آن از آيه «وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ ...» تا پايان سه آيه و از آيه: «قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ ...» تا پايان سه آيه، اين شش آيه، در مدينه نازل شده اند.

در روايت ديگر از وى نقل شده است كه فقط سه آيه دوم در مدينه نازل شده است.

تاريخ نزول سوره انعام در ما بين اسراء و هجرت پيامبر به مدينه است و بعد از سوره حجر نازل شده است.

فضای نزول

به احتمال قوى سوره انعام در سال چهارم يا پنجم بعثت، يعنى يك يا دو سال پس از آنكه پيامبر(ص) مأمور به آشكار كردن دعوت خود شد فرود آمده است. مشركان كه با سخنان و تعاليم جديدى مواجه شده بودند و تأثير شگرف آن را بر مردم مشاهده مى كردند تلاش گسترده اى را براى تخريب شخصيت پيامبر(ص) و روياروئى با تعاليم حيات‌بخش اسلام سامان دادند و با شبهه افكنى درباره آموزه‌هاى قرآنى مانع از ايمان آوردن عموم مردم و گسترش دين اسلام در جامعه خود شدند.

مشركان مكه پيامبر اكرم(ص) را به دروغگويى متهم و اعلام كردند كه پيامبران بايد از فرشتگان باشند؛ نه از نوع انسان. آنان معاد را انكار كرده، آن را به سخره مى گرفتند و شرك و بت پرستى را برتر از يگانه پرستى مى دانستند. آيات خدا را تكذيب مى كردند، اعجاز قرآن را زير سؤال برده و مى گفتند: قرآن چيزى جز سخنان پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله نيست و تقاضاى معجزات ديگرى مى كردند. در چنين فضايى سوره مباركه انعام نازل شد و ضمن ارائه پاسخ‌هاى منطقى و مستدل به شبهات مشركان و ابطال عقايد نادرست آنها اصول و بنيادهاى دين اسلام را بيان كرد.

ويژگى

سوره انعام يکی از پنج سوره‌ای است که با عبارت «الحمدلله» آغاز شده است اين سوره‌ها عبارتند از فاتحه، انعام، کهف، سبأ، فاطر که همه آنها جزو سور مکی هستند.

سوره انعام يکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) می‌باشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره‌های بقره، آل عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال می‌گويند ولی برخی ديگر هفتمی را يونس می‌دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نيست (اين قول سعيد بن جبير می‌باشد).

روايت از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد.

سوره انعام اولين سوره مكى است که در ميان هفت سوره طولانی قرآن قرار گرفته است.

از روايات اهل بيت(ع) و سخنان مفسران استفاده مى شود كه اين سوره يكباره بر پيامبر(ع) فرود آمده است. در اين سوره، نام خدا هفتاد بار ياد شده است.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره انعام - پایگاه جامع قرآن https://quran.inoor.ir