آیت الکرسی
آیَتُ الکُرسی، نام یک یا چند آیه از قرآن است که خواندن آن بسیار ثواب داشته و شخص را از بلایا دور می‌کند. حضرت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) آیةالکرسی را با عظمت‌ترین و سید آیات قرآن کریم دانسته‌اند. ائمه معصومین: به تلاوت آن در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون سفارش کرده‌اند و آن را چون تابلوی زیبایی که همواره فراروی انسان است، قرار داده‌اند.
وجه تسمیه آیت‌الکرسی
آيه 255 سوره بقره/2 به «آية‌الكرسی» مشهور است كه از واژه «كرسی» مذكور در همين آيه گرفته شده[۱]: وجود رواياتی منقول از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، امامان(علیه‌السلام) و صحابه درباره اين آيه نشان می‌دهد كه شهرت آن به آية‌الكرسی به صدر اسلام و حتی عصر پيامبر برمی‌گرد[۲].
شأن نزول آیةالکرسی
در مورد شأن نزول آیةالکرسی امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: «یهود معتقد بودند وقتی خدای توانا آسمان‌‌ها و زمین را آفرید در حالی‌که بر فراز کرسی نشسته بود که روی دو زانوی خود تکیه کرده بود و بدین وسیله رفع خستگی نمود؛ لذا آیةالکرسی بر ردّ اعتقاد آنان نازل شد[۳]».
اهمیت و جایگاه «آیة الکرسی»
در اهمیت و فضیلت آیةالکرسی احادیث زیادی با ثواب‌های گوناگون نقل شده است، که برای نمونه دو مورد بیان می‌شود: پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید: «برگزیده قرآن سوره بقره و برگزیده بقره، آیة الکرسی است، در آن پنجاه کلمه است و در هر کلمه‌ای پنجاه برکت است[۴]». همچنین امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: «برای هر چیز نخبه‌ای است و نخبه و قلّه قرآن، آیة الکرسی است هر کس یک‌بار آن‌را بخواند خداوند هزار ناگواری از ناگواری‌های دنیا و هزار ناگواری از ناگواری‌های آخرت را از او بر می‌گرداند، آسان‌ترین ناگواری دنیا فقر و سهل‌ترین ناگواری آخرت عذاب قبر است و من به امید ارتقای درجه و مقامم آن‌را می‌خوانم[۵]» . در روایات به خواندن آیةالکرسی در منزل[۶]، در تعقیب نمازها[۷]، موقع خواب[۸]، هنگام خارج شدن از منزل[۹]، زمان سوار شدن بر مرکب[۱۰]، وقت زیارت قبور مؤمنان[۱۱] و... سفارش شده است.
حدود آیةالکرسی
در مورد حدود آیةالکرسی دو دیدگاه وجود دارد و قائلان به هر دیدگاه، دلایلی ارائه کرده‌اند که به اختصار بیان می‌شود.
آیةالکرسی، یک آیه است؛ یعنی از «اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» تا «وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ» است:
- ظاهر بسیاری از روایات همین را تأیید می‌کند، بویژه این‌که آنچه مشهور است و در روایات آمده عبارت «آیة الکرسی» است که کلمه «آیة» مفرد است و تنها شامل یک آیه می‌شود[۱۲]. و اگر تا «هُمْ فِیها خالِدُونَ» بود باید تعبیر به آیات می‌شد.
- اضافه شدن آیه به کرسی هم، مؤیّد دیگر است؛ زیرا آیه‌ای که مشتمل بر لفظ «کرسی» است، آیه 255 سوره بقره بوده، ولی در آیات بعد از آن، لفظ کرسی نیامده است[۱۳].
- تمام مفسران شیعی و سنی؛ فضائل و خواص آیة الکرسی را ذیل آیه 255 سوره بقره بیان کرده‌اند، سپس به تفسیر دو آیه بعد از آن پرداخته‌اند.
برخی نیز آیةالکرسی را تا آیه 257 (هُمْ فِیها خالِدُونَ) دانسته‌اند.
الف. متعارف بودن بین مسلمانان.
ب. در روایات سفارش شده است که آیة الکرسی و دو آیه بعد از آن خوانده شود[۱۴].
آنچه درباره آیةالکرسی مناسب به نظر می‌رسد این است که؛ با توجه به روایاتی که عنوان «آیةالکرسی» در آن ذکر شده، به همان آیه 255 سوره بقره می‌گویند، اما در برخی روایات علاوه بر سفارش به خواندن آیةالکرسی، به خواندن دو آیه بعد از آن هم سفارش شده است، ولی نه به عنوان آیةالکرسی؛ از این‌رو، میان عرف مؤمنان جا افتاده است که آیةالکرسی به سه آیه 255 تا 257 سوره بقره گفته می‌شود.
آیت‌الکرسی سید آیات
صدر المتألهین در‌این‌باره می‌گوید: «هنگامی که شخص متفکر تامل نماید و با چشم بصیرت به معارف الهی و مطالب ربوی, از توحید و تقدیس شرح و صفات علیا و افعال عظمی, که آیت‌الکرسی مشتمل بر آن است بنگرد, آنها را یکجا در آیه‌ای به جز آیت‌الکرسی نخواهد یافت. به همین جهت آیت‌الکرسی به تنهایی سیادت و ریاست را بر سایر آیات خواهد داشت.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: در شب معراج دو لوح را دیدم، که در یک لوح سوره حمد و در لوح دیگر کل قرآن قرار داشت که سه نور از آن می‌درخشید. پس گفتم ای جبرئیل این نور چیست؟ جبرئیل در جواب گفت: آن سه نور یکی سوره توحید و یکی سوره یاسین و دیگری آیةالکرسی می‌باشد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: در معراج در آسمان هفتم دیدم که ملائکه حجب سوره نور را می‌خوانند، خزان کرسی آیةالکرسی و حمله عرش سوره مؤمن را می‌خوانند. امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: همانا من از آیةالکرسی برای بالا رفتن درجات استفاده می‌کنم. امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: هرگاه سوره حمد و توحید و قدر را با آیةالکرسی بخوانید و بعد از آن برخیزید و و رو به قبله حاجات خود را از خدا بخواهید که حاجاتتان بر آورده خواهد شد زیرا اسم اعظم هستند.
امام علی(علیه‌السلام) فرمودند اگر شما از آثار معنوی آیةالکرسی آگاه بودید در هیچ حال خواندن آن را ترک نمی‌کردید. امام محمد باقر(علیه‌السلام) فرمودند: هر کس یک بار آیةالکرسی را بخواند خداوند هزار ناراحتی از ناراحتی‌های دنیا و هزار سختی آخرت را از او دور می‌کند که کمترین ناراحتی دنیا فقر و کمترین سختی آخرت فشار قبر است.
رسول خدا در خواب به دختر خویش فرمودند: ترازوی اعمال خویش را با آیةالکرسی سنگین گردان. زیرا هرکس آن را قرائت نماید آسمان وزمین با فرشتگانش به جنبش و حرکت در آیند و خداوند را با صدای بلند به پاکی یاد کنند و او را بزرگ بدارند و تسبیح گویند. پس از آن تمامی فرشتگان از خداوند می‌خواهند که گناه خواننده آیةالکرسی را ببخشد و از خطا و لغزشش در‌گذرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هرکس آیةالکرسی را یک بار بخواند اسم او از دیوان اشقیا و انسان‌های بد محو می‌شود. امام رضا(علیه‌السلام) به نقل از پیامبر فرمودند: هر کس 100 مرتبه آیةالکرسی را بخواند چنان باشد که همه عمر خود را عبادت کرده باشد.
پانویس
- ↑ البحر المحيط، ج 2، ص 606.
- ↑ الميزان، ج 2، ص 337.
- ↑ کلینی، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 661، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: بلاغی، محمد جواد، ج 2، ص 626، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
- ↑ عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 1، ص 136، تهران، چاپخانه علمیه، چاپ اول، 1380ق.
- ↑ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 626؛ سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 1، ص 20، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق.
- ↑ شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 45 – 46، نجف، مطبعة حیدریة، چاپ اول، بی‌تا.
- ↑ الکافی، ج 2، ص 539.
- ↑ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 345، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 73، ص 295، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
- ↑ دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 176، قم، شریف رضی، چاپ اول، 1412ق.
- ↑ جعفری، یعقوب، کوثر، ج 1، ص 581 – 582؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 2، ص 276، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
- ↑ همان.
- ↑ الکافی، ج 2، ص 621.