صحیفه سجادیه (کتاب)
| نام | صحیفه سجادیه |
|---|---|
| نامهای دیگر | اخت القرآن • انجیل اهل بیت • زبور آل محمد • صحیفه کامله |
| موضوع | دعا |
| ترجمه به دیگر زبان‌ها | فارسی • انگلیسی، فرانسو • اندونزیایی • ترکی • اردو • اسپانیولی • بوسنیایی • آلبانیایی • تامیلی |
| نویسنده | امام سجاد(ع) |
| زبان | عربی |
صحیفه سجادیه مجموعه دعاهایی است که امام زین‌العابدین (ع) انشا فرموده‌‌اند و فرزندشان امام محمد باقر (ع)[۱] و نیز برادرش زید بن علی آنها را نوشته‌‌اند و امام جعفر صادق[۲] (ع) نیز در مجلس حاضر بوده و آنها را می‌شنیده است. از صحیفه سجادیه که سند آن به امام سجاد (ع) منتهی می‌شود، به اخت القرآن و انجیل اهل البیت[۳] (ع) و زبور آل محمد (ع) و صحیفه کامله تعبیر شده است.
نامهای دیگر صحیفه سجادیه
به باور برخی صاحب نظران مسلمان «صحیفه سجادیه» پس از قرآن و نهج‌البلاغه بزرگ‌ترین گنجینه حقایق و معارف الهی است و بدین رو، به آن «اخت القرآن» (خواهر قرآن)، «انجیل اهل بیت»، «زبور آل محمد» و «صحیفه کامله» لقب داده‌اند. [۴]
گفته‌اند علت نام‌گذاری این کتاب به «صحیفه کامله» این است که نزد زیدیه نسخه‌ای از صحیفه وجود دارد که کامل نیست، بلکه در حدود نصف صحیفه کامله است. به همین سبب، امامیه صحیفه موجود نزد خویش را صحیفه کامله گویند. [۵]
ویژگی‌هاصحیفه سجادیه
این کتاب به «انجیل اهل بیت» و «زبور آل محمد» و «اخت القرآن» معروف است. [۶] این کتاب اگرچه در موضوع دعا و نیایش است، ولی شامل بسیاری از علوم و معارف اسلامی و عرفانی، و قوانین و احکام شرعی و مسائل حساس سیاسی و اجتماعی و تربیتی و اخلاقی است که در شکل و قالب دعا امام سجاد(ع) بدانها اشاره کرده‌است. [۷]
مباحث صحیفه سجادیه
- مسائل اعتقادی: «توحید خالص، اسماء الله، نبوت و محبت به نبی مکرم، پیامبر اسلام (ص)، امامت، معاد»
- اسلام
- فرشتگان
- مباحث اخلاقی
- طاعات
- ذکر و دعا
- سیاست
- اقتصاد
- مسائلی درباره انسان و جهان
- مسائل اجتماعی
- علم
- تاریخ
- مسائل مربوط به بهداشت و سلامت جسم و آرامش روانی
- مسائل نظامی و یک سلسله مباحث دیگر. [۸]
صحیفه سجادیه و اندیشمندان شیعه
با توجه به شرح‌هایی که توسط بزرگان شیعه مانند: سید علی خان، فیض کاشانی، شیخ بهایی[۹]، میرداماد بر صحیفه نوشته شده است، در می‌یابیم، این کتاب در نگاه شیعیان خیلی اهمیت دارد، که به برخی از موارد اشاره می‌شود.
هدیه امام عصر(عج)
محمدتقی مجلسی[۱۰] در شرح احوال خود می‌نویسد:
«در اوایل جوانی به جهت برخی از مشکلات به امام زمان(عج) توسل جستم. ایشان در مکاشفه‌ای مرا به صحیفه ارجاع دادند. بعد از انس با این کتاب همه مشکلاتم حل شد و به تبلیغ این کتاب در اصفهان پرداختم. در نتیجه در خانه‌های مردم اصفهان، در کنار قرآن یک نسخه از صحیفه هم یافت می‌شد و به برکت انس مردم با این اثر، نیمی از مردم اصفهان مستجاب الدعوه شده بودند». [۱۱]
کتاب درسی حوزه
عزالدین جزائری در مقدمه شرح صحیفه سجادیه می‌نویسد: «برخی ازبزرگان حوزه‌های علمیه هندوستان، این کتاب را تدریس می‌کردند».[۱۲]
امام خمینی و صحیفه
امام خمینی با صحیفه انس داشت. وقتی او را به ترکیه تبعید کردند، نامهای به خانواده‌اش می‌نویسد و بعد از سفارش به صبر، درخواست فرستادن صحیفه را به آنکارا می‌کند. [۱۳]
وی به همراه اهدای یک جلد صحیفه به نوه‌اش، این کتاب را این‌گونه وصف می‌کند: «صحیفه کامله سجادیه، نمونه کامل قرآن صاعد است و از بزرگ‌ترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور الله نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم‌الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می‌آموزد.
کتاب شریفی است که سبک بیان معارف الهیه اصحاب معرفت را چون سبک قرآن کریم، بدون تکلف الفاظ در شیوه دعا و مناجات برای تشنگان معارف الهیه بیان می‌کند. این کتاب مقدس چون قرآن کریم سفره الهی است که در آن، همه گونه نعمت موجود است و هرکس به مقدار اشتهای معنوی خود از آن استفاده می‌کند. این کتاب همچون قرآن الهی ادقِّ(دقیق‌ترین) معارف غیبی که از تجلیات الهی در ملک و ملکوت و جبروت و لاهوت و ما فوق آن حاصل می‌شود، در ذهن من و تو نیاید و دست طلبکاران از حقایق آن کوتاه است، به شیوه خاص خود قطراتی که از دریای بیکران عرفان خود می‌چشاند و آنان را محو و نابود می‌کند...» [۱۴]
ایشان در وصیت نامه هم یادآور شدند: «ما مفتخریم که ادعیه حیات‌بخش که او را «قرآن صاعد» می‌خوانند از ائمه معصومین(ع) ما است. ما به مناجات شعبانیه امامان و دعای عرفات حسین بن علی(ع) و «صحیفه سجادیه» این زبور آل‌محمد و «صحیفه فاطمیه» که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است از ما است.» [۱۵]
صحیفه سجادیه و اندیشمندان اهل سنت
ابن شهر آشوب
«وقتی در بصره[۱۶] نزد یکی از بلغاء از فصاحت صحیفه کامله سخن به میان آمد، او گفت: من هم می‌توانم مانند آن را بر شما املاء و بیان کنم. آنگاه قلم برداشت و سر به زیر افکند [و هیچ جمله‌ای نتوانست به زبان آورد] و در همان حال سرافکندگی از دنیا رفت». [۱۷]
در ۱۳۵۳ق آیت‌الله مرعشی نجفی نسخه‌ای از صحیفه سجادیه را برای طنطاوی دانشمند اهل سنت و مؤلف تفسیر طنطاوی (مفتی اسکندریه) به قاهره فرستاد. وی پس از دریافت آن را با عبارت «گفتاری از کلام مخلوق برتر و از خالق پایین تر» ستود. [۱۸]
ابن جوزی
علی بن الحسین زین العابدین (ع) در املاء و انشاء و کیفیت سخن گفتن و خطاب و عرض حاجت به پیشگاه الهی بر مسلمین حق تعلیم دارد؛ زیرا اگر آن حضرت نبود، مسلمانان آیین سخن گفتن و عرض حوائج خود را به خدای متعال نمی‌دانستند؛ لذا آن امام به مردم آموخت که هنگام استغفار چگونه با خدا سخن بگویند و در موقع درخواست باران رحمت با چه زبانی از خداوند نزول باران بخواهند، و زمان ترس از دشمن چگونه به خدا پناه برده، دفع شر دشمنان را بخواهند. [۱۹]
زکی مبارک در کتاب التصوف الاسلامی والادب والاخلاق صحیفه را از جهات گوناگون با انجیل همانند دانسته است با این تفاوت که انجیل روی دل را به سوی حضرت عیسی[۲۰] می‌گرداند و صحیفه، صفحه دل را به آستان الهی متوجه می‌سازد. [۲۱]
پانویس
- ↑ ر. ک:مقاله امام باقر (ع)
- ↑ ر. ک: مقاله امام جعفر صادق
- ↑ ر. ک: مقاله اهل بیت
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹
- ↑ مقدمه مرعشی نجفی بر صحیفه، ص۴۶ مقدمه
- ↑ معالم العلماء، ص ۱۳۵
- ↑ «کتاب صحیفه سجادیه». کتابخانه طهور. دریافت‌شده در ۱۵ دی ۱۳۸۶
- ↑ الدلیل الی موضوعات الصحیفه السجادیه، محمد حسین المظفر
- ↑ ر. ک:مقاله شیخ بهایی
- ↑ ر. ک:مقاله محمدتقی مجلسی
- ↑ مجلسی، روضه المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۳۸۲
- ↑ جزائری، شرح الصحیفه السجادیه، ۱۴۰۲ق، ص۱۹
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱ ص۴۲۸
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱ ص۲۰۹
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱ ص۳۹۲
- ↑ ر. ک مقاله بصره
- ↑ مقدمه مرعشی نجفی، ص۱۳
- ↑ مقدمه مرعشی نجفی، ص۳۷ مقدمه؛ ر. ک: پیشوایی، سیره پیشوایان، ص۲۷۰-۲۷۱
- ↑ به نقل از: مقدمه مرعشی بر صحیفه، ص۴۳-۴۵
- ↑ ر. ک:مقاله حضرت عیسی
- ↑ به نقل مبشری، صحیفه سجادیه، مقدمه، ص۱۳