قتاده

نام	حارث بن ربعی بن رافع انصاری
سایر نامها و القاب	ابوقتاده • فارسُ رسول الله
درگذشت	۳۸ یا ۴۰ ق • کوفه یا مدینه
استادان	سعر بن سوادة العامری • عائشة بنت أبی بکر الصدیق • علی بن ابی طالب • عمر بن الخطاب العدوی • معاذ بن جبل الأنصاری
شاگردان	أنس بن مالک بن النضر بن ضمضم بن زید • حسن بن یسار مشهور به الحسن البصری جابر بن زید • محمد بن سیرین مشهور به محمد بن سیرین الأنصاری
دین و مذهب	اسلام • اهل تسنن
فعالیت‌ها	تمامی غزوات (غزوه بدر اختلافی) • جمل • جنگ صفین • نهروان مقابله با ابورافع سلّام بن ابی الحقیق (۴ ق) • شزکت در فتح ایران

ابوقتاده انصاری از قبیله خزرج و از صحابه حضرت محمد(صلی الله علیه)، پیامبر اسلام است. عمدتاً نام وی را حارث بن ربعی بن بلدمه ثبت کرده‌اند، اما برخی نیز نام وی را نعمان یا عمرو گفته‌اند. پسرانش عبداللّه و عبدالرحمن نام داشتند. وی در زمان حضرت محمد(صلی الله علیه) در غزوات و سرایای فراوان شرکت داشت و به «سوارکار پیامبر خدا» (فارس رسول‌الله) مشهور شد.

ابوقتاده انصاری کیست

اسم او، حارث و به قولی نعمان یا عمرو است. او فرزند «ربعی بن بَلدَمة انصاری» و مشهور به کنیه‌اش «ابو قتاده» بود. او از قبیله خزرج و مادرش کبشه دختر «مطهر بن حرام» است. ابو قتاده در زمره اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه) و از شجاعان و دلاوران کم نظیر و افاضل یاران آن حضرت به شمار می‌آید که به فارس رسول اللَّه(صلی الله علیه) (یعنی یکه سوار پیامبر) معروف بود.

مورخان معتقدند:

«ابو قتاده» در تمامی غزوه‌ها و جنگ‌های صدر اسلام همراه پیامبر خدا(صلی الله علیه) بوده، منتها درباره حضور وی در بدر بر یک رأی و نظرِ واحد نیستند، لذا برخی او را از بدریون می‌دانند و جمعی بر این عقیده اند که او در جنگ احد به بعد حضور داشته است.

ابو قتاده ملازم رکاب علی(علیه السلام)

ابو قتاده از یاران مخلص و با وفای امیرالمؤمنین(علیه السلام) به شمار می‌آید، او در تمامی جنگ‌های زمان خلافت آن حضرت حضور داشته و در جمل و صفین و نهروان ملازم رکاب امام(علیه السلام) بود.

ابو قتاده والی مکه

امیرالمؤمنین(علیه السلام) هنگامی که به خلافت رسید، «خالد بن عاصی بن‌هاشم بن مغیره مخزومی» را که از سوی عثمان والی مکه بود، عزل کرد و «ابو قتاده انصاری» را بر آن شهر گماشت ولی پس از مدتی ابو قتاده را نیز از ولایت مکه برکنار نمود و قثم فرزند عباس را به جای او منصوب کرد و قثم تا زمانی که امیرالمؤمنین(علیه السلام) به شهادت رسید در مکه ولایت و حکومت داشت.

ابو قتاده و آمادگی برای جنگ جمل

موقعی که امیرالمؤمنین(علیه السلام) آماده حرکت به سوی بصره و جنگ با ناکثین بود، ابو قتاده مطالبی گفت که حکایت از ایمان عمیق او به ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و وفاداری در راه آن حضرت داشت.

حضور در جنگ نهروان و عزیمت به مدینه

امیرالمؤمنین(علیه السلام) در جنگ خوارج (پس از آن که از هدایت آنها مأیوس شد) سپاه خود را آرایش داد و فرماندهی میمنه را به حجر بن عدی و میسره را به «شبث بن ربعی» یا «معقل بن قیس ریاحی» و سواره نظام را به «ابو ایوب انصاری» و پیاده نظام را به «ابوقتاده انصاری» سپرد. در این نبرد که هفت صد یا هشت صد تن از صحابی رسول اللَّه(صلی الله علیه) از مدینه در رکاب امیرالمؤمنین(علیه السلام) حضور داشتند، فرماندهی آنان را به «قیس بن سعد بن عباده» واگذار نموده و خود حضرت در قلب لشکر قرار گرفت.

خطیب بغدادی نقل می‌کند:

هنگامی که امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) از جنگ با نهروانیان فارغ شد، ابو قتاده انصاری با شصت یا هفتاد نفر از اصحاب انصار رسول خدا(صلی الله علیه) به مدینه مراجعت نمود و ابتدا به دیدار عایشه شتافت.

آن دو گفت و گوهای زیادی درباره حضرت علی(علیه السلام) و اقدامات او و سخنان رسول خدا درباره علی(علیه السلام) انجام دادند... در پایان عایشه گفت:

ای ابو قتاده، نباید چیزی مانع این شود که من حقی درباره علی بن ابی طالب بگویم و آن حق این است که: از رسول خدا(صلی الله علیه) شنیدم که می‌فرمود:

تفترق اُمتی علی فرقتین، تمرق بینهما فُرقة مُحَلِّقونَ رؤسهم مُحفّونَ شواربهم... یقرأون القرآن لا یتجاوز تراقیهم، یقتلهم أحبّهم إلیّ و أحبّهم الی اللَّه تعالی؛

امت من به دو گروه تقسیم می‌شوند: یکی از این دو گروه سرهای خود را می‌تراشند و سبیل‌های خود را کوتاه می‌کنند و... ، قرآن می‌خوانند اما قرآن از گلوی آنها تجاوز نمی کند، این گروه را کسانی می‌کشند که نزد من و نزد خداوند محبوب ترند.

چون عایشه اقرار به حق کرد و علی(علیه السلام) و یارانش را که کشندگان خوارج بودند، محبوب ترین افراد نزد خدا و رسول اعلام کرد، ابو قتاده گفت:

ای عایشه، آیا تو این حقیقت را می‌دانی؟! پس چرا با علی (علیه السلام) چنین کردی؟! (و جنگ جمل را بپا داشتی؟)

عایشه از جواب طفره رفت و گفت:

ای ابو قتاده، برای امر خدا اندازه و مقدار معینی است و برای این اندازه اسباب و وسایلی است،... .

وفات ابو قتاده

ابوقتاده در سال 38 یا 40 هجری در کوفه و در زمان خلافت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در گذشت. حضرت بر جنازه او نمازگزارد و بر او شش یا هفت بار تکبیر گفت. و قول دیگری هم در وفات او آمده که:

وی در سال 54 هجری در مدینه از دنیا رفت و سن او در آن زمان 70 یا 72 سال بوده است.

منابع

برگرفته از سایت ابو قتاده انصاری - ابوترابhttps://www.aboutorab.com