بشر مریسی

بشر بن غیاث مَریسی با کنیه ابوعبدالرحمان ۷۵۵ – ۸۳۴ فقیه حنفی، متکلم معتزلی و محدث مصری مرجئی قرن سوم هجری قمری است. فرقه مریسیه به او متصل می‌شوند.

شرح حال بشر مریسی

بشر بن غیاث مَریسی با کنیه ابوعبدالرحمان ۷۵۵ – ۸۳۴ فقیه حنفی، متکلم معتزلی و محدث مصری مرجئی قرن سوم هجری قمری است. فرقه مریسیه به او متصل می‌شوند. پدر بشر بن غیاث یهودی بوده و منسوب به مِرِّیس (و یا مِرِیس) از روستاهای مصر است. وی از جمله شخصیت های نامدار جَهمیه و فقیه دوره مأمون عباسی معرفی شده است و علاوه، در تبلیغ و ترویج این فرقه نقش مهمی داشته است. مریسی در فقه شاگرد قاضی ابویوسف فقیه مشهور حنفی بوده و از اصحاب رأی شناخته می شده است و در مباحث کلامی نیز دست داشته و در این فن دارای آرای خاصی بوده است. گویا نجار متکلم معتزله و مؤسس فرقه نجاریه شاگرد وی بوده و عقاید او را اتخاذ کرده است. مرجئه بغداد نیز پیروان او بوده اند. مجموعه عقاید کلامی وی باعث طرد او از جانب اهل سنت و حتی ابویوسف شده است و سر انجام این شخصیت در سال 218 یا 219 و یا 228 هجری قمری از دنیا رفت.

عقاید مریسیی

مریسی در فقه موافق رأى ابویوسف قاضى بود و چون گفتار خود را درباره خلق قرآن آشکار کرد، ابویوسف او را از خود طرد کرد.از این جهت «صفاتیه» او را گمراه به حساب آوردند. وى درباره ایمان مى ‏گفت که تصدیق به دل و زبان با هم است. بشر مریسی در این عقیده که خدا خالق افعال بندگان است و استطاعت همراه با فعل است و قبل از فعل نیست؛ با اندیشه اهل سنت موافق بود و به همین جهت، معتزله نیز او را تکفیر کردند. وی در باره ایمان، علاوه بر تصدیق زبانی تصدیق قلبی را شرط می دانست. شافعی به او می گفت که نصف تو مومن و نصف دیگر تو کافر است.

جایگاه بشر در بین علما

بشر مریسی به دلیل عقاید خاصی که در باره مسایل کلامی و فقهی اظهار می کرد موجب شد تا از سوی علمای آن روزگار به ویژه اهل حدیث و ظاهریه مذمت و تکفیر شود همان طور که نقل شده است وی از سوی ابویوسف حنفی به دلیل خلق قرآن گمراه خوانده شده و طرد شده است. ازین‌رو، زمانی که بشر از دنیا رفت، کسی از اهل علم و سنت در تشییع جنازه او شرکت نکرد مگر عُبید شونیزی که صرفاً به قصد لعن و نفرین بر جنازه او حاضر شد.