استان کرمان
استان کرمان پهناورترین استان ایران و مرکز آن کلانشهر کرمان است. استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار گرفته است. کرمان با دربر گرفتن بیش از ۱۱ درصد از وسعت ایران با حدود ۱۸۳٬۲۸۵ کیلومتر مربع بزرگی دارد و پهناورترین استان ایران می‌باشد. این استان از نظر وسعت دومین استان کشور است از شمال به استان های یزد و خراسان جنوبی،از جنوب به استان هرمزگان،از شرق به استان سیستان و بلوچستان و از غرب به استان فارس محدود می‌شود. این استان شهدای بزرگی همچون سیدالشهدای جبهه مقاومت سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی فرمانده محور مقاومت را در بطن خود پرورش داده است. استان کرمان محل سکونت مردمی با عقاید متنوع دینی و مذهبی است که عمدتاً تحت تاثیر فضای فرهنگی اسلامی و ایرانی شکل گرفته است. علاوه برمسلمانان شیعه، پیروان زرتشت، فرقه شیخیه، اهل حق و ... . نیز در محدوده استان زندگی می‌کنند که هر کدام از آنها آیین و مراسم مذهبی و دینی خاصی دارند.
| استان کرمان | |
|---|---|
 | |
| نام | استان کرمان |
| کشور | ایران |
| استان | کرمان |
| تعداد جمعیت | ۳۱۶۴۷۱۸ نفر |
| پراکندگی دینی | |
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
نام کرمان در دوره‌های قبل از اسلام، "بوتیا" و "کارامانیا" بوده است. برخی عقیده دارند که کرمان دگرگون شده کلمه «کریمان» است و عده‌ای نیز آن را مشتق از "کارمانیا" قدیم به معنی "جایگاه دلاوری و نبرد" ذکر می‌کنند. در حالی که تواریخ عرب و یهود، "کرمان" را فرزند هیتال یا هپتال از نبیره‌های نوح می‌دانند، کتب فارسی از طهمورث به عنوان جد وی یاد می‌کنند. هرودوت از شش نژاد فارسی نام می‌برد که یکی از آنها "گرمانیان" است. مرکز کرمان را در قدیم "گواشیر" و "بردشیر" می‌خواندند. "گواشیر" در اصل "کوره اردشیر"یعنی شهر اردشیر بوده که به تدریج "گواشیر" شده است. از لحاظ تاریخی سابقه سکونت و استقرار انسان در دیار کرمان به هزاره چهارم قبل از میلاد می‌رسد. این منطقه یکی از قدیمی‌ترین نواحی ایران به شمار می‌رود. وجود هر فضای تاریخی در کرمان بیان گر بخشی از زوایا و ابعاد زندگی مردم و حکومت‌های این مرز و بوم می‌باشد. تاسیس و تخریب، مرمت و انهدام، همه نشان گر حیات پر جنب و جوش این دیار ناشناخته است. کمی آثار تاریخی کرمان در مقایسه با شهرهایی، چون اصفهان و شیراز به دلیل آسیبی است که حوادث ناگوار تاریخ در این منطقه پدید آورده است. همین معدود آثار نیز نشانه توانایی، پایداری و کوشش‌های مردم این خطه از کشور است.
مشخصات جغرافیایی
استان کرمان در جنوب خاوری ایران واقع شده و از شمال با استان‌های خراسان و یزد، از جنوب با استان هرمزگان، از خاور با سیستان و بلوچستان و از باختر با استان فارس همسایه است. این استان از نظر جغرافیایی بین ۵۵ درجه و ۲۵ دقیقه تا ۳۲ درجه پهنای شمالی و ۲۶ درجه و ۵۳ دقیقه تا ۲۹ درجه و ۵۹ دقیقه درازای خاوری از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. این استان یکی از مرتفع‌ترین استان‌های کشوربوده و شهرستان بافت آن با ۲۲۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین شهرستان استان است. میزان بارندگی به حدود ۱۲۰ میلی‌متر در سال می‌رسد.
جمعیت
جمعیت کل استان کرمان 3,460,891 نفر می‌باشد که در آن شهرهای کرمان، سیرجان، و رفسنجان، سه شهر پرجمعیت این استان می‌باشند. این اطلاعات جمعیتی می‌تواند به شدت در برنامه‌ریزی‌های شهری و استانی مفید واقع شود همچنین دسترسی به داده‌های دقیق جمعیتی می‌تواند به طیف وسیعی از مشاغل و افراد کمک کند تا تصمیمات بهتری اتخاذ نمایند.
مردم‌شناسی
- مردم استان کرمان به زبان فارسی با لهجه کرمانی تکلم می‌کنند.
- در شهرستان‌های ریگان، فهرج، رودبارجنوب، قلعه گنج و منوجان در جنوب شرقی استان کرمان اقوام بلوچ سکونت دارند.
- در شهرستان‌های سیرجان، بافت و جیرفت مردم لر زندگی می‌کنند.
- مردم ترک در بافت و سیرجان و عرب‌ها در شهر بابک، جیرفت و بافت زندگی می‌کنند.
- جمعیت چند هزارنفری از زرتشتیان و اقلیتی از کلیمیان (یهودیان) نیز در کرمان زندگی می‌کنند.
مذهب
در استان کرمان در گذشته خدایان مختلفی مورد ستایش قرار می‌گیرفته است که هرکدام مسئول یه چیزی بوده است الهه کشاورزی، بانو بغی نگهدارنده حیوانات و زیاد کننده آنان به شمار می‌رفته است و الهه باران که از او طلب آب می‌کرده‌اند. در زمان آل بويه مذهب شيعه در كرمان به رسميت شناخته شد. آیین زرتشتی هم در استان کرمان رواج داشته است؛ مسلمانان در كرمان در آغاز پذيرش اسلام پيرو مذهب اهل‌سنت بودند. با شكلگيرى مذاهب فقهى، مسلمانان كرمان پيرو مذهب حنفى و شافعى بودند و از خلفا به بزرگى ياد مىنمودند. استان کرمان پس از تهران، یزد و خراسان بزرگ، چهارمین مرکز بزرگ زرتشتیان می‌باشد.
جمعیت اهل سنت
اهل‌سنت این استان که در واقع بافت مذهبی استان سیستان و بلوچستان به حساب می آیند در حاشیه شرقی و جنوب شرقی آن و در مناطق هم مرز با این استان سکونت دارند. به استثنای تعداد اندک اهل‌سنت که به صورت انفرادی در شهرستان‌های استان پراکنده اند. عمده پیروان مذهب اهل‌سنت در بخش های قلعه گنج و منوجان[۱] بخش های فهرج و ریگان[۲] و همچنین در قسمت هایی از بشاگرد، مارز، رمشک، و رودبا از توابع شهرستان جیرفت زندگی می‌کنند. اهل‌سنت استان کرمان عمدتاً پیرو مذهب حنفی می‌باشند[۳]. بر اساس آماری که توسط کمیته پژوهش اداره ارشاد اسلامی کرمان در سال 1373 منتشر شده است جمعیت اهل‌سنت استان کرمان را بالغ بر 7500 نفر می‌دانند که اکثراً در مناطق روستایی زندگی می‌کنند.
مسجد تاریخی اهل‌سنت
- یکی از بناهای تاریخی اهل‌سنت و از مساجد ارزشمند کرمان است.
- مسجد پامنار کرمان از مساجد تاریخی به جا مانده از قرن هشتم هجری و دوران حکمرانی آل مظفر در این شهر است.
- بر اساس کتیبه تاریخی سردر مسجد، این بنا در سال ۷۹۳ هجری قمری به فرمان عمادالدین سلطان محمود پسر امیر مبارزالدین محمد و برادر شاه شجاع ، از خاندان آل مظفر ساخته شده است .
- این مسجد تاریخی در شهر کرمان، خیابان شریعتی ، خیابان شهید فتحعلی‌شاهی قرار دارد.
- مسجد پا منار کرمان شامل سردر ورودی و مناره و صحن کوچکی است.
- نمای سردر این مسجد با کاشی‌کاری ، مقرنس‌کاری زیبا و آجر تزئین شده است که قسمت عمده کاشی‌ها هفت رنگ و معرق فیروزه‌ای، طلایی، لاجوردی، سیاه، خردلی و سفید هستند.
- قدیمی‌ترین و با ارزش ترین قسمت بنا سردر ورودی و مناره مسجد است که تاریخ ساخت آن سال ۷۹۳ هجری قمری است . در زیر مقرنس سردر ورودی نورگیر مشبکی دیده می‌شود.
- بنای مسجد مشتمل بر سردر، صحن و شبستان نسبتاً کوچکی است. شبستان مسجد دارای پوشش طاق و گنبد است که بر روی پایه‌های آجری حجیمی قرار گرفته است. بالای هر یک از این پایه‌ها، طاقچه‌هایی تعبیه شده است .
- نمای کل شبستان با گچ پوشیده شده است و در ضلع غربی آن محرابی گچکاری شده، وجود دارد که در میانه آن، قطعه کاشی بزرگی با طرح محرابی به چشم می‌خورد.
- صحن مسجد کوچک است و در قسمت شرق آن کتابخانه مسجد قرار دارد. سنگ کاری ازاره شبستان و پوشش کف از سرامیک بوده و به همراه تعمییر مناره و سنگ فرش حیاط انجام شده است.
- مسجد پامنار در تاریخ ۳۱/۴/۱۳۱۳ به شماره ۲۱۰ در فهرست بناهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است.
مکان های دیدنی و تاریخی
مكان های دیدنی و تاریخی استان كرمان عبارتند از: كویر لوت، رودخانه هلیل رود، كوه های هزار، جوپار، لاله زار، باغ بالا، خیبر، قبله، ارگ بم، خرابه‌های شهر كمادین، گنبد جبلیه، مقبره خواجه اتابك، قلعه قهقه، قلعه كهنه، گنبد مشتاقیه، مسجد ملك، مسجد جامع، مسجد امام، قلعه سودك، گورستان دژیمند، باغ شاه زاده ماهان، مزار شاه نعمت الله ولی، قلعه ستگ، زیارت گاه شاه زاده حسین، حمام گنج علی خان، مجموعه وكیل، مجموعه ابراهیم خان، میدان گنج علی خان، مسجد چهل ستون، آتشكده شاه فیروز، قلعه اردشیر، قلعه دختر، موزه سكه، قلعه راین، ارگ جدید بم، گنبد سبز، تخت دریا قلی بیك و بازار كرمان.
ارگ بم
بزرگترین مجموعه شهری خشتی جهان است که در حدود 2200 سال قدمت دارد. این بنا در شمال شرقی بم بر فراز تپه آذرین قرار گرفته است و از چهار قسمت 38 برج دیده‌بانی، یک خندق و بارویی عظیم تشکل شده است. مساحت ارگ در حدود 20 هکتار است. دور تا دور ارگ، خندقی عمیق بوده که طی قرنها این مجموعه را از یورش‌ها حفظ کرده است. مصالح اصلی بنا، خشت خام و گل‌رس است. بندرت سنگ، آجر و تنه خرما نیز در بنای ارگ به کار رفته است. از مکان‌های شناخته شده ارگ بم یک راهروی اصلی است‌که در گذشته بازار بوده علاوه بر این در مجموعه ارگ بم آثاری از بقای آتشکده دوره ساسانی، زورخانه، حمام عمومی، اصطبل، سرباز خانه، زندان وعمارت چهار فصل نیز باقی مانده است. خانه‌های عمومی متصل به هم ساخته شده و به یکدیگر راه دارند. در بعضی از خانه‌ها آثاری از حمام‌های خصوصی دیده می‌شود. اصطبل‌ها در مکانی جدا از خانه‌ها قرار داشته‌اند. تعدادی از خانه‌های ارگ دو طبقه ساخته شده‌اند که این امر نشانگر روند ازدیاد جمعیت در یکی از دوره‌های گذشته است. زورخانه ارگ به شیوه سیر ورزشگاه‌های سنتی از چهار ایوان، یک گنبد و گود تشکیل شده است. در دوره اسلامی، در ارگ بم دو مسجد با نام مسجد جامع و مسجد حضرت محمد(صلی‌الله علیه وآله) و یک حسینیه شامل یک صحن، یک ایوان دو طبقه و چند اتاق ساخته شده است. سه منبر خشتی نیز در حسینیه وجود دارد. قسمت حاکم نشین ارگ شامل عمارت چهار فصل و خانه حاکم است. عمارت چهار فصل سه طبقه و قصر حکومت بوده و کلیه اوامر و احکام حکومتی در این عمارت صادر می‌شده است. در کنار عمارت چهار فصل یک حمام اختصاصی و یک چاه آب دیده می‌شود. آب آشامیدنی ساکنان ارگ از چاه‌هایی در حیاط خانه‌هایشان تأمین می‌شد.
حاج قاسم سلیمانی
شهید قاسم سلیمانی در 20 اسفند‌ماه سال 1335 در روستای قنات ملک از توابع رابر کرمان متولد شد. او از جوانی به فعالیت‌های انقلابی مشغول بود، و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت سپاه پاسداران درآمد. از سال 1376 فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران بود و در 13 دی‌ماه سال 1389 به همراه ابومهدی المهندس، فرمانده حشدالشعبی عراق، توسط نیروهای آمریکایی در بغداد به شهادت رسید.
نگارخانه
مسجد پامنار کرمان
سردار شهید حاج قاسم سلیمانی
ارگ بم
حمام گنجعلی خان
آتشکده زرتشتیان کرمان
آرامگاه شاه نعمت الله ولی
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- پیشینه تاریخی استان کرمانaf.samta.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/15.
- فرق مذهبی استان کرمانaf.samta.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/15.
- مسجد پامنار کرمان shamsaa.net، تاریخ درج مطلب۰۹/۱۰/۱۴۰۲، اخذ شده در تاریخ 1403/8/14.
- تنوع فرهنگی در استان کرمانjameshenasiy.blogfa.com، اخذ شده در تاریخ 1403/8/15.
- جمعیت شهرهای استان كرمانsdata.ir، تاریخ درج مطلب 1403/02/10، اخذ شده در تاریخ 1403/8/15.
- معرفی استان کرمانmiras.kr.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/15.