صادق المهدی
صادق المهدی نخست‌وزیر اسبق سودان رئیس حزب امت سودان و عضو هیئت مؤسس اتحادیه جهانی تقریب نهاد فعالان سیاسی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بود.
| صادق المهدی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | الصادق الصدّیق عبدالرحمان المهدی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1935 م، ۱۳۱۳ ش، ۱۳۵۳ ق |
| محل تولد | سودان، ام درمان |
| سال درگذشت | ۲۰۲۰ م، ۱۳۹۸ ش، ۱۴۴۱ ق |
| محل درگذشت | امارات متحده عربی |
| دین | اسلام، اهل‌سنت |
| آثار |
|
| فعالیت‌ها |
|
ولادت
صادق المهدی در روز 25 دسامبر سال 1935 میلادی در ام‌درمان سودان به دنیا آمد.
المهدی سیاست مدار اندیشه و اصلاح
صادق المهدی، سیاست‌مدار نامدار و رئیس حزب امت (حزب الامه) سودان، چهارشنبه گذشته در ۸۵سالگی بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشت. صادق المهدی در دوران زندگی سیاسی نسبتا طولانی خود دو بار عهده‌دار اداره سرزمین وسیع سودان در مقام نخست‌وزیری (بالاترین پست حکومت در سیستم پارلمانی) شد: نخستین دوره زمامداری او در جوانی پس از استقلال سودان (۱۹۶۵) از استعمار بریتانیا و بین سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۶۷ بود. کودتای نظامی جعفر نمیری و حکمرانی او تا سال ۱۹۸۵ سودان در یوغ دیکتاتوری او قرار داشت تا اینکه در این سال به دلیل وخامت اوضاع اقتصادی و شدت گرفتن جنگ داخلی جنوب، نمیری با کودتای ژنرال سوارالذهب از قدرت خلع شد. سوارالذهب که نظامی خوش نامی بود، به سرعت کشور را به دست غیرنظامیان سپرد و به این ترتیب صادق المهدی برای بار دوم در فاصله سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۸۹ از سوی مجلس به این سمت انتخاب شد.
کودتای ژنرال عمرالبشیر در سال ۱۹۸۹ که با همدستی دومین حزب بانفوذ (اخوان‌المسلمین) کشور که حسن الترابی دیگر سیاست مدار برجسته زعامت آن را برعهده داشت، حکومت قانونی و منتخب صادق المهدی را برانداخت و برخلاف تصور الترابی که در اندیشه زعامت بود، نظام سیاسی این کشور همچون دوره ژنرال جعفر نمیری (۸۹-۱۹۶۹) زیر سلطه نظامیان قرار گرفت. صادق المهدی در زندگی سیاسی بارها بازداشت و زندانی شد که آخرین آن در سال ۲۰۱۴ در دوره حکمرانی و در انتقاد از دولت عمرالبشیر بود.
او پیش از این نیز بارها در سال‌های ۱۹۶۹، ۱۹۷۳، ۱۹۸۳ و ۱۹۸۹ بازداشت و زندانی شده بود. طرفه آنکه حسن الترابی نیز که نقشی کلیدی در براندازی دولت صادق المهدی داشت، مدتی را در زندان ژنرال البشیر گذراند. صادق المهدی فارغ‌التحصیل دانشگاه آکسفورد بود.
آثار
از او تالیفات متعددی از جمله «آینده اسلام در سودان»، «اسلام و نظام جدید جهانی» و «سودان به کجا؟» بر جای مانده است.
ویپژگی‌های خاص صادق المهدی
- خاندان المهدی در عرصه مذهبی- سیاسی سودان از اعتبار خاصی برخوردار است. امام محمداحمد المهدی معروف به «مهدی سودانی» جد صادق المهدی در فاصله سال‌های ۱۸۸۱ تا ۱۸۸۵ تحت نام «جنبش المهدی» رهبری مبارزات علیه اشغالگران ترکی (عثمانی) - مصری را که از ۱۸۲۰ بر سرزمین پهناور سودان حکومت می‌کردند، علم مبارزه برافراشت، بر عهده داشت. محمداحمد المهدی با ادعای مهدویت، طرفداران بسیاری را گرد خود جمع کرد و با جنبشی تحت عنوان «مهدیون» اشغالگران را شکست داد و از سودان اخراج کرد. پس از درگذشت مهدی سودانی در سال ۱۸۸۵، عبدالرحمن المهدی جد صادق المهدی و بنیان‌گذار حزب انصار به مبارزه با ژنرال چارلز جورج گوردن که ابتدا از سوی خدیو مصر و پس از جدایی سودان از مصر (۱۸۸۴) از سوی بریتانیا به فرمانداری کل سودان منصوب شده بود، به مبارزه پرداخت تا اینکه در سال ۱۸۸۶ و شکست او مقابل نیروهای بریتانیا و فرانسه که از دو جبهه شمال و غرب به سودان یورش برده بودند، تا سال ۱۹۶۵ به مستعمره بریتانیا تبدیل شد. فرقه المهدیه و حزب سیاسی آن، که به نام «انصار» معروف بود، در کنار فرقه «ختمیه» تحت زعامت خاندان میرغنی دو خاندان بزرگ صوفی در سودان هستند.
- صادق المهدی فارغ‌التحصیل فوق لیسانس در فلسفه و اقتصاد از دانشگاه آکسفورد (۱۹۵۷) است که از همان عنفوان جوانی مبارزه علیه استعمار بریتانیا را آغاز کرد. المهدی به پیروی از اجداد خود، مسلمانی معتقد و متمسک بود و در عین اعتقاد به آزادی مردم در مناسک مذهبی، اسلام را عامل وحدت ملی در کشور پهناور سودان می‌دانست و با وجود وابستگی به فرقه مهدیه، روشنفکری آزاداندیش، اصلاح‌طلب و معتقد به حکمرانی براساس دموکراسی و حاکمیت مردم از طریق انتخابات آزاد بود. المهدی در دوره دوم نخست‌وزیری درصدد بود مشکل «جنوب سودان» را که از زمان نمیری و به تحریک انگلستان و دولت‌های هم جوار مسیحی آغاز شده بود، از طریق راه حل‌های مبتنی بر خودمختاری و با حفظ تمامیت ارضی سودان حل وفصل کند. کودتای عمرالبشیر و برکناری صادق المهدی، فرصت را برای رهبران شورشی جنوب فراهم کرد تا تحت حکومت بی کفایت ژنرال عمرالبشیر و با فشار بین‌المللی بخش بزرگی از سرزمین سودان که بیشترین منابع نفت، ذخایر آب نیل و جنگل‌های این کشور در آن قرار دارد، در سال ۲۰۱۱ از سرزمین اصلی جدا و کشوری تحت نام «سودان جنوبی» تشکیل شود. کشوری که با وجود ثروت‌های عظیم، در حال حاضر در زمره فقیرترین و فاسدترین کشورهای جهان قرار دارد.
- مردم سودان به دلیل ویژگی‌های تاریخی و تمدنی و با وجود فقر از سطح فرهنگ بالا و تاثیر‌گذاری برخوردار هستند. در واقع سودان از نظر جغرافیایی امتداد مصر و از نظر فرهنگی در کنار این کشور تولیدکننده بزرگ فرهنگی جهان عرب است. تا چند سال قبل بخش معتنابهی از استادان دانشگاه‌ها، مهندسان شاغل و حتی اطبای کشورهای خلیج فارس را تحصیل کردگان سودانی تشکیل می‌دادند. همین ویژگی چنانچه شاهد بودیم باعث شکل گیری مقاومت و اعتراض به عادی سازی روابط با اسرائیل در خارطوم و دیگر شهرهای بزرگ سودان شد. صادق المهدی خود نیز باور عمیقی به مسئله فلسطین داشت و با هرگونه «عادی سازی» روابط اعراب با اسرائیل مخالف بود. وی در نشستی با عنوان «خطرات سازش با رژیم صهیونیستی» در خارطوم تصریح کرده بود «طرح عادی سازی جاری هیچ ارتباطی با صلح ندارد. اسرائیل دولتی طبیعی نیست بلکه چیزی خلاف قاعده و تحمیلی است و ما باید همان موضعی که در مقابل آپارتاید در آفریقای جنوبی داشتیم، اکنون در مقابل نژادپرستی رژیم صهیونیستی داشته باشیم». المهدی عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل را در جهت تقویت شانس دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در انتخابات بعدی و نجات بنیامین نتانیاهو و همچنین مقدمه سازی برای جنگ با ایران ارزیابی کرده بود. حزب الله لبنان با صدور بیانیه‌ای از صادق المهدی به عنوان شخصیت «اندیشه و جهاد در راه خدا، حامی قضیه فلسطین و مقاومت و مخالف هر گونه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی به ویژه عادی سازی روابط میان خارطوم و تل آویو» یاد کرد.
- صادق المهدی از دوست داران وفادار امام خمینی و حامیان جدی انقلاب اسلامی بود. وی پس از تصدی نخست‌وزیری به ایران سفر کرد. او پس از دوره نخست‌وزیری نیز به ایران سفر کرد و در زمره سیاست مداران حامی طرح گفت وگوی بین تمدن‌های سیدمحمد خاتمی (رئیس‌جمهور دوره اصلاحات) بود. به همین دلیل کشورهای ثروتمند و سازشکار عرب از او در دوره زمامداری در سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۸۹ حمایت نکردند. متاسفانه پس از سرنگونی صادق المهدی، ایران با تصور «روی کارآمدن دولت اسلامی» از عمرالبشیر حمایت کرد و سفرهای متعددی در سطح روسای جمهور بین دو کشور انجام شد.
ایران کمک‌های سخاوتمندانه را در اختیار دولتی گذاشت که نه تنها به دلیل بی کفایتی باعث جدایی بخش بزرگی از یک کشور بزرگ اسلامی شد، بلکه در نهایت روابط با ایران را قطع کرد، به ائتلاف سعودی در تهاجم به یمن پیوست و نهایتا چنانچه ذکر آن رفت، به برقراری روابط با اسرائیل تن داد[۱][۲].
حضور در همایش وحدت امت اسلامی
همایش وحدت امت اسلامی تونس به همت، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، رایزنی فرهنگی ایران و انجمن جهانی اعتدال در کشور تونس برگزار شد.
در این همایش ده‌ها تن از اندیشمندان و نخبگان دینی، فرهنگی و دانشگاهی و برخی از رؤسای احزاب تونسی، صادق المهدی نخست‌وزیر سابق سودان و آیت‌الله محسن اراکی دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی شرکت کردند.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در همایش «وحدت امت اسلامی» که در تونس برگزار شد، گفت: آیا بهتر نیست یوسف القرضاوی و امثال او به جای دامن زدن به آتش جنگ در سوریه، توجه مردم را به دشمن حقیقی یعنی رژیم غاصب صهیونیستی جلب کنند؟[۳].
حمایت صادق المهدی از اقدامات جمهوری اسلامی ایران
عباس خامه یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان در یادداشتی به مناسبت درگذشت صادق المهدی، نخست‌وزیر اسبق سودان نوشت: شاید کمتر کسی از هم‌نسلی‌هایم باشد که «صادق المهدی» نخست‌وزیر اسبق و رئیس حزب «الامه» سودان را که بامداد پنجشنبه، ششم آذرماه بر اثر ابتلا به بیماری کرونا در سن ۸۵ سالگی درگذشت، نشناسد و از حضور پُر رنگ او در عرصه سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی آگاه نباشد.
صادق المهدی و حزب سیاسی‌اش در نیم‌قرن اخیر، نقش برجسته و تأثیرگذاری در تحولات شمال آفریقا و مغرب عربی ایفا کرد و علاوه بر ریاست حزب «امت» در سودان، از سال ۱۹۸۶ تا ۱۹۸۹ عهده‌دار منصب نخست‌وزیری آن کشور بود که در سال ۱۹۸۹ به دنبال کودتای «عمرالبشیر» سرنگون شد و پس از آن، البشیر جایگاه نخست‌وزیری سودان را منحل کرد.
حزب الامه که ریاست آن را صادق المهدی بر عهده داشت، بزرگ‌ترین حزب سیاسی سودان است و همواره مخالف شدید عادی‌سازی روابط این کشور با رژیم صهیونیستی به شمار می‌رود. او تا آخرین لحظات حیاتش و به‌رغم تهدیدها و تطمیع‌های فراوان قدرت‌های منطقه‌ای، سرسختانه، شجاعانه و صادقانه پای این موضع ایستاد و هیچ تهدید و ترغیبی نتوانست اراده وی را متزلزل کند.
صادق المهدی بسیار باهوش و باذکاوت، واقع‌گرا و واقع‌بین بود. نهضت مردمی و انقلاب اسلامی ایران را می‌شناخت و احترام خاص و ویژه‌ای برای ملت ایران قائل بود و همواره از مواضع جمهوری اسلامی حمایت می‌کرد؛ چه زمانی که درون حاکمیت و چه در دوره‌ای که بیرون آن قرار داشت.
از سالیان پیش صادق المهدی را می‌شناختم و در تهران، خارطوم و دوحه با وی دیدار داشتم. آخرین‌بار، زمانی بود که هردویمان در هم‌اندیشی سالیانه مرکز مطالعات الجزیره قطر در ۲۶ و ۲۷ فروردین‌ماه ۱۳۹۶ میهمان قطری‌ها برای شرکت در کنفرانس «بحران دولت و آینده نظام منطقه‌ای در خاورمیانه» بودیم.
آنچه که بیشتر من را در این شرایط سخت منطقه‌ای و در غیبت اندوهناک او به یادش می‌اندازد، جمله‌ای است که پس از پایان سخنرانی‌ام در کنفرانس به من گفت.
موضوع و عنوان سخنرانی من، «مرور یکصد سال توافق بالفور: چرایی موجودیت آینده اسرائیل در منطقه» بود که با واکنش عده‌ای از معارضان سوری که از کشورهای مختلف در آن کنفرانس گرد هم آمده بودند، مواجه شد. شادروان صادق المهدی من را در کنار خود نشاند (همانطور که در عکس زیر آمده است) و ضمن تحسین و تأیید مطالبم و تکرار جمله: «براوو علیک»، اظهار کرد: «دکتر! ناراحت نشو! دوسوم جمعیت انبوه این سالن قلباً با ایران و تو هستند. اما چه کنیم که... (جمله‌اش را با ساییدن دو انگشتان دستش به هم ادامه داد که به معنای رایج دریافت پول است). سری تکان دادم و پرسیدم: «سیادت الرئیس! یعنی به قول سرور شهیدان: قُلوبُهُم‌ْ مَعَنا و سُیُوفُهُمْ عَلَیْنا؟». با تکان دادن سر، پاسخم را داد. [۴].
درگذشت
صادق المهدی در ۲۶ نوامبر ۲۰۲۰ (بامداد پنجشنبه، ششم آذرماه) بر اثر ابتلا به بیماری کرونا و در سن ۸۴ سالگی درگذشت.
پیام‌های تسلیت به مناسبت درگذشت صادق المهدی
پیام جنبش حزب الله لبنان
جنبش حزب الله لبنان پنجشنبه طی این بیانیه اعلام کرد که صادق المهدی یکی از شخصیت‌های اندیشه و جهاد فی سبیل الله و مدافع آرمان فلسطین و راه مقاومت بود.
حزب الله درگذشت المهدی را که پیشتر نخست‌وزیر سودان بود، به خانواده و طرفداران او تسلیت گفته و تأکید کرده است که او مخالف هرگونه انواع عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی به ویژه عادی‌سازی روابط بین سودان و این رژیم بوده است.
در بیانیه حزب الله آمده است: «مرحوم الصادق به داشتن اهتمام و توجه زیاد به وحدت و یکپارچگی مردم سودان و حفظ هویت ملی و اسلامی آنها شناخته شده بود».
رسانه‌های سودان گزارش دادند که نخست‌وزیر سابق سودان بامداد پنجشنبه در سن ۸۴ سالگی به دلیل ابتلا به ویروس کرونا فوت کرده است.
جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) نیز در بیانیه‌ای درگذشت او را تسلیت گفته و از مواضع او در حمایت از فلسطین و حقوق مردم این کشور قدردانی کرده است.
صادق المهدی طی یادداشتی در واکنش به احتمال عادی‌سازی سودان با رژیم تل‌آویو در برابر لغو تحریم‌های آمریکا عیله خارطوم نوشته بود: «سازش با اسرائیل هرگز از لحاظ مالی کمکی به سودان نمی‌کند و تحریم‌های تحمیلی علیه آن را رفع نخواهد کرد».
رئیس حزب الامه سودان تاکید کرده بود: «آنهایی که می‌گویند سازش با اسرائیل منافع سودان را تامین می‌کند خیالاتی هستند». به گفته المهدی ارتباط با اسرائیل در سایه صلحی عادلانه قابل قبول است، اما در سایه معامله قرن خیانتی ملی، قومی، اسلامی و بین‌المللی است[۵].
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با انتشار پیامی در گذشت سید صادق المهدی رئیس حزب امت سودان و نخست‌وزیر اسبق این کشور را تسلیت گفت.
متن پیام به شرح زیر است:
انا لله و انا الیه راجعون
روح سید صادق المهدی، مجاهد بزرگ، پس از گذران عمری رهبری فکری، فرهنگی، تربیتی و سیاسی امت اسلامی به جوار رحمت الهی شتافت. تمام جهان اسلام و به ویژه جامعه سودان این شخصیت برجسته و رهبر مقاوم سودانی که عمری در مقابل چالش‌ها پایداری کرد را از دست داده است.
صادق المهدی (رحمت الله علیه) در مواضع خود بر سه «نه» یعنی نه به عادی سازی روابط با اسرائیل، نه به تسلیم شدن و نه به شکست تکیه داشت. او از پدران و اجداد خود شعار «هیهات منا الذله» را به ارث برده بود و مبلغی شجاع برای عزت سودان و امت اسلامی بود.
رد عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و تقویت روحیه مقاومت در تمام مواضع آن سید فقید آشکار بود و صدای او و روحیه مقاوم او در سودان برای مبارزه با خائنان به حقوق ملت سودان و امت اسلامی باقی خواهد ماند.
ما مراتب تسلیت خود را به خانواده آن فقید بزرگوار در کشور برادر، سودان و دوستان و ملت این کشور ابلاغ می‌کنیم و از خداوند سبحان مسئلت می‌کنیم که پرچم عزت و کرامت و رد عادی سازی و تسلیم را به دست نسلی که به وسیله ایشان تربیت شده است برساند و روح او در جوار پروردگارش خوشنود باشد. رضوان خدا بر او باد و خداوند او را با اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیه السلام) محشور فرموده و به خانواده ایشان صبر عنایت فرماید[۶].
اتحادیه عرب
احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب امروز (پنجشنبه) در پیامی درگذشت «صادق المهدی» رئیس حزب الامه سودان و نخست‌وزیر اسبق این کشور به علت ابتلا به ویروس کرونا را تسلیت گفت.
او گفت: تاریخ صادق المهدی را به عنوان رئیسی بزرگ و فرزانه به یاد خواهد آورد که به گفتگوی سیاسی به عنوان وسیله‌ای برای پیشبرد امور کشورش ایمان داشت و زندگی خود را در راه دفاع از میهن و هویت عربی خود فدا کرد. ابوالغیط افزود: درگذشت صادق المهدی را به دولت و ملت سودان و همچنین حزب الامه سودان و خانواده و دوستداران او تسلیت می‌گوییم. «صادق المهدی» نخست‌وزیر اسبق سودان که ریاست حزب «الامه» را بر عهده داشت، دیشب به اثر ابتلا به کرونا در ۸۵ سالگی در بیمارستانی در امارات جان باخت.
او رهبر حزب الامه و آخرین نخست‌وزیر سودان قبل از روی کار آمدن عمرالبشیر رئیس‌جمهور سابق این کشور در سال ۱۹۸۹ میلادی بود زیرا بعد از آن سمت نخست‌وزیری سودان به دستور البشیر منحل شد.
صادق المهدی بیش از ۷ سال از عمر خود را در زندان‌های سودان سپری کرد و چند سال نیز در تبعید به سر برد. حزب الامه به ریاست او بزرگ‌ترین حزب سیاسی سودان و مخالف شدید عادی سازی روابط این کشور با رژیم صهیونیستی است.
صادق المهدی چند روز قبل از اعلام عادی سازی روابط سودان و رژیم صهیونیستی با صدور بیانیه‌ای مخالفت خود را با توافق سازش اعلام کرد و گفت: موضع حزب الامه در قبال روند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی یک موضع اصولی است و مبتنی بر موضع کشورهای عربی نیست و نوعی «باجگیری» است که سودان با چانه زنی برای دریافت کمک مالی ناچیز در قبال عادی سازی روابط با تل آویو به انجام آن اقدام کرده است[۷].
تعیین جانشین صادق المهدی
پس از درگذشت، صادق المهدی، رهبر حزب الامه سودان، مقامات این حزب فضل الله برمه ناصر، معاون اول وی را به عنوان جانشین موقت رهبر متوفی این حزب تعیین کردند.
طبق این گزارش، فضل الله برمه ناصر تا زمان برگزاری کنفرانس عمومی حزب الامه ریاست این حزب را بر عهده خواهد داشت. برمه ناصر در سخنانی در‌این‌باره اظهار کرد: صادق المهدی نهادها و مؤسسات توانمندی را بنا نهاد که قادر به انجام نقش خود هستند. وی بر وحدت حزب الامه، ادامه راه و اجرای چشم‌انداز صادق المهدی و همچنین برگزاری هرچه سریعتر کنفرانس عمومی این حزب تأکید کرد. این مقام سودانی در ادامه گفت که "عبدالمحمود ابو"، تا زمان برگزاری کنفرانس عمومی حزب الامه امام جماعت حامیان این حزب خواهد بود[۸].
پانویس
- ↑ نویسنده: دکتر جاوید قربان اوغلی (مدیرکل آفریقای وزارت خارجه دولت اصلاحات)
- ↑ برگرفته از پایگاه روزنامه شرقبرگرفته از آرشیو روزنامه شرق
- ↑ به نقل از خبرگزاری قدس آنلاین
- ↑ به نقل از خبرگزاری ایکنا
- ↑ منبع متن بیانیه
- ↑ به نقل از خبرگزاری ایلنا
- ↑ منبع ذکر کننده بیانیه
- ↑ به نقل از خبرگزاری ایسنا