سوره روم
| سوره روم | |
|---|---|
 | |
 | |
| شماره سوره | ۳۰ |
| محل نزول | مکه(مکی) |
| جزء | ۲۱ |
| تعداد آیات | ۶۰ |
سوره روم، مکی و چهلمین سوره به ترتیب نزول است. این سوره ۶۰ آیه دارد و در جزء ۲۱ قرآن است. سوره روم درباره جنگ ایران و روم پیشگویی کرده است و رومیان را پیروز این جنگ معرفی کرد. این سوره درباره مشرکان و گنهکاران و وضع آنان در قیامت، و توحید و شرک و نشانه‌های خداوند در خلقت، هدایت ناپذیری برخی انسان‌ها و عدم خلف وعده خداوند سخن گفته است. امر به تسبیح خداوند و انفاق، در این سوره آمده است. در این سوره انسان‌ها دعوت شده‌اند به اینکه در دنیا سیر کنند و در مخلوقات و سرگذشت پیشینیان تأمل کنند.
روم
روم نام اقوامی از انسان‌هاست که در ساحل مدیترانه در غرب آسیا زندگی می‌کنند، در آن ایام این اقوام امپراطوری بزرگ و وسیعی تشکیل داده بودند، به طوری که دامنه آن تا حدود شامات توسعه یافته بود[۱].
مفهوم کلی سوره
- نشانه‌های الهی در جهان و توحید فطری؛
- ثواب و عقاب‌های رستاخیر؛
- ارتباط حالات مردم با رویدادهای زندگی؛
- ارتباط گذشته و آینده ی بشر؛
- پیش گویی اعجازآمیز درباره ی جنگ ایران و روم[۲].
علت نام‌گذاری
سوره روم تنها نام این سوره روم است که به مناسبت آیۀ دوم آن نام‌گذاری شده است[۳].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره روم شصت آیه دارد[۴].
- سوره روم هشتصدونوزده کلمه دارد[۵].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
- سوره روم سه‌هزاروپانصدوسی‌وچهار حرف دارد[۶]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
محتوا و موضوعات
مطالب سوره روم را در هفت بخش می‌توان خلاصه کرد.
- پیشگویی از پیروزی رومیان بر ایرانیان در جنگی که در آینده درگیر می‌شد، به مناسبت گفتگویی که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روی داده بود؛
- گوشه‌ای از طرز فکر و چگونگی حالات افراد بی ایمان، و سپس تهدیدهایی نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهی در رستاخیز؛
- بخش مهمی از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسان‌ها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاک، نظام زوجیت و آفرینش همسران برای انسان‌ها و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبان‌ها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، و حیات زمین بعد از مرگ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا؛
- سخن از توحید فطری بعد از بیان دلائل آفاقی و انفسی برای شناخت خدا؛
- بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بی ایمان و گنه کار، و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها؛
- اشاره‌ای به مساله مالکیت و حق ذی‌القربی و نکوهش از رباخواری؛
- بازگشت مجددی به دلائل توحید و نشانه‌های حق و مسائل مربوط به معاد.
- روی هم رفته در این سوره همچون سوره‌های دیگر قرآن مسائل استدلالی و عاطفی و خطابی چنان به هم آمیخته شده است که معجون کاملی برای هدایت و تربیت نفوس فراهم ساخته است[۷].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌کعب از پیامبر روایت کرده که فرمود: «هر که سوره روم را قرائت کند ده برابر اجر ملائکهای که بین آسمان و زمین مشغول تسبیح پروردگار بوده، به او اجر داده شده و آنچه را که در آن روز و شب از او ثواب فوت شده باشد به او داده خواهد شد[۸]».
محل و زمان نزول
- تمام سوره روم بگفتار حسن در مکه نازل شده بجز یک آیه و آن «فَسُبْحانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ ... می‌باشد[۹]».
- سوره روم بعد از سوره عنکبوت در مکه نازل گردید، بنابراین سوره روم هم در نزدیکی‌های هجرت نازل شده است[۱۰].
فضای نزول
روم امپراطوری بزرگی بود که بر متصرفات وسیعی در آسیا و اروپا و آفریقا حکومت داشت، ایتالیا نیز قسمتی از آن محسوب می‌شد، میان آنها و اهل فارس (ایرانیان) جنگ‌های بزرگی واقع شده است، یکی از آن جنگ‌ها در نواحی شام نزدیک حجاز رخ داد که به هزیمت رومیان تمام شد. مشرکان از پیروزی ایرانیان مشرک بر رومیان مسیحی که صاحب کتاب بودند خوشحال بودند و آن را مقدمه‌ای بر شکست دین نو پای اسلام در مکه می‌دانستند و استدلال می‌کردند اگر ادیانی که ادعا می‌کنند الهی هستند مورد تایید خداوند بودند هیچوقت نباید شکست بخورند. این استدلال هر چند که پایه استواری نداشت اما ممکن بود در دل برخی از تازه مسلمانان تردید ایجاد کند فلذا خداوند در چنین فضایی این سوره را نازل نمود. و قرآن خبر داد که رومیان در عرض سه تا نه سال بر فارس پیروز خواهند شد.
سوره روم با وعده‌ای از خدا شروع می‌شود و آن اینکه روم بعد از مغلوب شدن که به وقت نزول سوره مغلوب شده بود، بر اهل فارس غلبه خواهد کرد، سپس وعده بزرگ آخرت مطرح می‌شود که همه آن روز به سوی خدا بر می‌گردند، آنگاه مقداری از آیات ربوبیت و صفات خاصه خدا ذکر می‌شود و در آخرت با وعده نصرت به رسول خدا، سوره مبارکه به انجام می‌رسد و با آیه فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ وعده موعود تأکید می‌گردد و چند آیه پیش از آن گفته شده: وَ کانَ حَقًّا عَلَیْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِینَ. پس غرض سوره روم در رابطه با وعده قطعی خدا در نصرت دین است، وعده غلبه روم بر فارس جلو افتاده تا با عملی شدن وعده پیروزی روم به عملی شدن وعده پیروزی دین استدلال شود و نیز از این راه و راه عقل به وعده آخرت احتجاج شده است[۱۱].
ویژگی
سوره روم با حروف مقطعه آغاز شده و از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند[۱۲].
سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر[۱۳].
روایتی است که از رسول خدا نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۴].
پانویس
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، ج 16، ص: 233.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 16، ص 115.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 16، ص 117.
- ↑ الكشف و البیان، ج 7، ص 291.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسیر نمونه، ج 16، ص 356-355.
- ↑ ترجمه تفسیر مجمع‌البیان، ج 19، ص 93.
- ↑ همان.
- ↑ تفسیر أحسن‌الحدیث، ج 8، ص 167.
- ↑ تفسیر أحسن‌الحدیث، ج 8، ص 169-168 با تصرف و اضافات.
- ↑ زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 4، ص 141.
- ↑ التمهید فی علوم القرآن، ج1، ص 313.
- ↑ جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 34.
منابع
برگرفته از سایت معرفی سوره روم - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir