سوره احزاب
| نام | سوره احزاب |
|---|---|
| شماره سوره | ۳۳ |
| ترتیب نزول | ۲۱ و ۲۲ |
| جزء | ۹۰ |
| مکی/مدنی | مدنی |
| تعداد آیات | ۷۳ |
| تعداد کلمات | ۱۳۰۷ |
| تعداد حروف | ۵۷۸۷ |
سوره اَحزاب مدنی است و نام‌گذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات جنگ احزاب(خندق) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ ظِهار و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش منافقان، به مسئلهٔ همسران پیامبر می‌پردازد و آنان را الگوی زنان مسلمان معرفی می‌کند. سپس به داستان زینب بنت جحش اشاره می‌کند و در مورد حجاب نیز سخن می‌گوید. موضوع معاد آخرین مبحث این سوره است. سوره اي است که مطالب خود را در سه بخش بيان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌هاي جاهلي و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جريان جنگ احزاب و بخش سوم احکام الهي مربوط به همسران پيامبر(صلی الله علیه) و احکام گسترش حياء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش منافقان در ايجاد بحران در جامعه اشاره دارد.
احزاب
جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» يازده مرتبه در قرآن مبين آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های اهل كتاب و مشركين و تكذيب كنندگان پيامبران است[۱].
مفهوم کلی سوره
- ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بيان قوانين؛
- پاكسازی خرافات جاهليت از ميان مسلمانان؛
- آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و بنی‌قريظه؛
- خاتميت پيامبر اسلام(صلی الله علیه) و الگو بودن ايشان؛
- پاكی و عصمت اهل‌بيت(علیه السلام)؛
- آداب معاشرت و حجاب زنان[۲].
علت نام‌گذاری
«سوره احزاب» تنها نام اين سوره، احزاب به معنای حزب‌ها و گروه‌هاست، و سبب نام‌گذاری آن، آيات بیست و بیست ودوم اين سوره است كه در آنها سخن از احزاب و گروه‌ها گفته شده است[۳].
اهداف و آموزه‌ها
اساسی ترين هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:
محتوا و موضوعات
سوره احزاب يكی از پربارترين سوره‌های قرآن مجيد است، و مسائل متنوع و بسيار مهمی را در زمينه اصول و فروع اسلام تعقيب می‌كند.
بحثهايی را كه در اين سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسيم كرد:
بخش اول سرآغاز سوره است كه پيامبر اسلام(صلی الله علیه) را به اطاعت خداوند و ترك تبعيت از كافران و پيشنهادهای منافقان دعوت می‌كند، و به او اطمينان می‌دهد كه در برابر كارشكنيهای آنها از وی حمايت خواهد فرمود.
بخش دوم به پاره ای از خرافات زمان جاهليت مانند مساله ظهار كه آن را وسيله طلاق و جدايی زن و مرد از هم می‌دانستند، و همچنين مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره كرده و قلم بطلان بر آنها می‌كشد، و پيوندهای خويشاوندی را در پيوندهای واقعی و طبيعی منحصر می‌سازد.
بخش سوم كه مهمترين بخش اين سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تكان دهنده آن، و پيروزی اعجاز‌آميز مسلمين بر كفار و كارشكني‌ها و بهانه جوئي‌های گوناگون منافقان و پيمان شكنی آنان می‌باشد، و در اين زمينه دستورهای جامع و جالبی بيان شده است.
بخش چهارم مربوط به همسران پيامبر است كه بايد در همه چيز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند، و در اين زمينه دستورات مهمی به آنها می‌دهد.
بخش پنجم به داستان زينب‌دخترجحش كه روزی همسر زید پسر خوانده پيغمبر(صلی الله علیه) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پيامبر(صلی الله علیه) ازدواج كرد و دستاويزی برای منافقان گشت قرآن در اين زمينه پاسخ كافی به بهانه جويان می‌دهد.
بخش ششم از مساله حجاب سخن می‌گويد كه با بخشهای گذشته نيز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با ايمان را به رعايت اين دستور اسلامی‌توصيه می‌كند.
بخش هفتم كه آخرين بخش را تشكيل می‌دهد، اشاره ای به مساله مهم معاد دارد، و راه نجات در آن عرصه عظيم و همچنين مساله امانت داری بزرگ انسان يعنی مساله تعهد و تعهد و تكليف و مسئوليت او را شرح می‌دهد[۵].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌كعب از پيغمبر(صلی الله علیه) روايت نموده كه آن حضرت فرمود: «كسی كه سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر كس كه در تحت تملّك اوست تعليم نمايد خداوند متعال او را از عذاب قبر ايمنی دهد».
عبد اللَّه‌بن‌سنان از امام صادق(علیه السلام) روايت کرده كه فرمودند: «كسی كه زياد سوره احزاب را قرائت كند روز قيامت در همسايگی پيامبر(صلی الله علیه) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود[۶]».
محل و زمان نزول
سوره احزاب در مدينه بر پيامبر اسلام(صلی الله علیه) نازل شده است[۷]. سوره احزاب در بين سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است[۸].
فضای نزول
با توجه به اینکه سوره احزاب در مدینه و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:
اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نيستند، احكام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را بايد با نام پدران اصلي‌شان صدا كرد.
دوم: پيامبر برای مؤمنان از خودشان مقدم‌تر است، زنان پيامبر مادران مؤمنان هستند، ازدواج با آنان حرام می‌باشد حتی بعد از رحلت آن حضرت.
سوم: جريان جنگ احزاب به طور مفصل.
چهارم: اجلاء يهود بنی‌قريظه از مدينه و تصرف اراضی آنها.
پنجم: جريان زيد و زينب و طلاق زينب و اينكه خدا بعد از طلاق زيد زينب را به رسولش تزويج كرد تا مردم در تزويج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.
ششم: مطالب مفصلی درباره زنان رسول خدا(صلی الله علیه) در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان كه خواهد آمد.
هفتم: آداب دخول و خروج به محضر رسول(صلی الله علیه).
هشتم: بررسی حالات و تفتين‌های منافقان مدينه و تهديد آنان به تبعيد و اعدام و تعقيب.
نهم: آيۀ امانت و حمل انسان امانت خدا را[۹].
ویژگی
سوره احزاب از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند[۱۰].
سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر[۱۱].
روايتی است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئين را به جای انجيل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشيد[۱۲].
آيۀ مهم تطهير كه در مورد اهل‌البيت عليهم‌السلام و پاكی آنان نازل شده آيۀ سی‌ودوم همين سوره است و در اين سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است[۱۳].
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج 2، ص 126.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.
- ↑ همان، ص 299.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.
- ↑ تفسير نمونه، ج 17، ص 184
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.
- ↑ همان
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 8، ص 304 با اندکی تصرف در ابتدای عبارت.
- ↑ زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.
- ↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.
منبع
برگرفته از سایت معرفی سوره احزاب - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir