احمد رفاعی
| احمد رفاعی | |
|---|---|
 | |
| نام‌های دیگر | احمد بن علی بن احمد، ابن رفاعی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 500 ق، ۴۸۵ ش، ۱۱۰۷ م |
| محل تولد | عراق |
| سال درگذشت | 578 ق، ۵۶۱ ش، ۱۱۸۲ م |
| دین | اسلام، صوفیه |
| استادان |
|
| فعالیت‌ها | مؤسس طریقت رفاعیه |
احمد رِفاعی که کنیه‌اش ابوالعباس و معروف به ابن رفاعی، از عرفای شافعی قرن ششم و مؤسس طریقت رفاعیه می‌باشد.
زندگی‌نامه
رفاعی در سال ۵۰۰ یا ۵۱۲ در قریۀ حسن (از توابع شهر واسط در عراق) به‌دنیا آمد[۱][۲]. در کودکی پدرش او را برای فراگیری و حفظ قرآن به عبدالسمیع حربونی سپرد.
اصالت
برخی تذکره‌ها[۳][۴] او را عربی‌الاصل و از قبیله بنی‌رفاعه و برخی دیگر[۵][۶] وی را مغربی‌الاصل معرفی کرده‌اند.
نسب
نسب احمد از جانب پدر به امام موسی کاظم علیه‌السلام می‌رسد و از طرف مادر، انصاری است[۷][۸].
تربیت و کفالت رفاعی بعد از پدر
پس از درگذشت پدر رفاعی در ۵۱۹، منصور بطائحی، دایی رفاعی، تربیت و کفالت او را برعهده گرفت و او را به همراه خانواده‌اش به واسط برد، سپس وی را نزد ابوالفضل علی واسطی، عارف و محدّث و از شیوخ شافعی و دایی دیگرش ابوبکر واسطی فرستاد تا به تحصیل بپردازد[۹][۱۰][۱۱].
استادان
علاوه بر این، رفاعی از بندار بن بختیار واسطی، احمد بن عبداللّه آمدی واسطی، ابوغالب عبداللّه بن منصور، ابوالفتح محمد بن عبدالباقی و محمد بن عبدالسمیع عباسی حدیث شنید[۱۲][۱۳][۱۴]. برخی [۱۵][۱۶] معتقدند رفاعی با عبدالقادر گیلانی ملاقات کرده و از شاگردان او به شمار می‌رفته، اما خود رفاعی در مجلس سال ۵۷۸ در سلسلۀ مشایخ خویش از عبدالقادر نام نبرده است. رفاعی از ابوالفضل واسطی اجازۀ جامع در شریعت و طریقت دریافت کرد و از منصور بطائحی خرقه گرفت[۱۷][۱۸] که گفته ابوالفضل واسطی شیخ صحبت رفاعی و اولین کسی بود که به رفاعی خرقه پوشاند منصور بطائحی، دائی رفاعی، شیخ یک انجمن دینی بود. او احمد رفاعی را مکلف کرد که در روستای ام‌عبیده بماند و به ارشاد مریدان بپردازد.
رهبری انجمن رفاعیه
پس از منصور، احمد رفاعی در رهبری آن انجمن را برعهده گرفت و از آن پس، آن انجمن را رفاعیه نامید[۱۹]. از دیگر اسامی طریقت رفاعیه، احمدیه و بطائحیه است[۲۰][۲۱][۲۲]. سلسله مشایخ طریقت احمد را به چند واسطه به شبلی و جنید و سری‌سقطی و مشایخ پیش از اینان می‌رساند[۲۳]. برخی[۲۴][۲۵] گزارش‌های غلوآمیز درباره تعداد خلفای رفاعی در زمان حیات او نقل کرده‌اند.
شاگردان
از شاگردان رفاعی می‌توان به ابوالفتح واسطی، عبدالسلام قلیبی و عبداللّه بلتاجی اشاره کرد[۲۶][۲۷].
فعالیت تبلیغی
رفاعی نه فقط به ارشاد مریدانش بلکه به ارشاد طبقات گوناگون از جمله خلیفه عصر خویش المستنجد باللّه عباسی نیز همت گماشت[۲۸][۲۹].
عقیده رفاعی درباره ائمه معصومین
رفاعی از ائمه معصومین علیهم‌السلام با احترام خاصی یاد کرده، چنان‌که از حضرت علی (علیه‌السلام) به امام جلیل، از حسین بن علی (علیه‌السلام) به مظلوم شهید و از امام رضا (علیه‌السلام) به امام اعظم و امام رضا قبلۀ اهل باطن یاد کرده و با ذکر برخی مصائب امام زین‌العابدین و امام موسی‌کاظم (علیهماالسلام) آنها را صاحب مقام رضا معرفی کرده است[۳۰][۳۱][۳۲].
نظریۀ وحدت
احمد رفاعی با نظریۀ وحدت وجود به شدت مخالف بود و شطحیات عرفا را نوعی کفر تلقی می‌کرد[۳۳][۳۴] وی مبالغه و بزرگ‌نمایی شخصیت مشایخ را تا آن‌جا که آنها را معصوم انگاشته و واسطۀ بین خدا و بنده قرار دهند مردود می‌شمرد[۳۵].
ویژگی محوری طریقت رفاعیه
اهتمام به شریعت از ویژگی‌های محوری طریقت رفاعیه بوده است.
عقیده رفاعی در کتاب و سنت
رفاعی کتاب و سنّت را دو میزان می‌دانست که همۀ اقوال، افعال و احوال عارف باید با آن سنجیده شود. ازاین‌رو رفاعی هرگونه مخالفت با شریعت را کفر می‌دانست[۳۶][۳۷][۳۸].
آثار
در منابع متأخر[۳۹][۴۰] آثاری را از رفاعی دانسته‌اند که از آن جمله‌اند:
- الاحزاب الرفاعیه؛
- الصراط المستقیم فی تفسیر معانی بسم‌اللّه‌الرحمن‌الرحیم؛
- حالة اهل الحقیقة مع‌اللّه؛
- المجالس الاحمدیة؛
- الروایة؛
- شرح التنبیه فی فروع الفقه الشافعی، در شش مجلد؛
- دیوان قصاید؛
- البهجة فی الفقه؛
- تفسیر سوره قدر؛
- السرالمصون؛
- النظام الخاص لاهل الاختصاص؛
- حِکَم الرفاعی؛
- رحیق الکوثر من کلام الغوث؛
- البرهان؛
- الطریق الی اللّه؛
- العقاید الرفاعیه.
درگذشت
رفاعی در ۵۷۸ ق، در ام‌عبیده درگذشت[۴۱][۴۲] و چون فرزندی نداشت، برادرزاده‌هایش جانشین او شدند[۴۳][۴۴].
کتاب‌های سیره و زندگی‌نامه رفاعی
دربارۀ زندگی و سیره رفاعی و طریقت رفاعیه کتاب‌های متعددی نوشته شده و سامرایی[۴۵] از چهل و شش اثر درباره او نام برده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۶، ص۲۴، به اهتمام عبدالفتاح محمدالحلو و محمود محمد طناحی، ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۲۱۷، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۷۱
- ↑ عبدالوهاب شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۴۰، بیروت ۱۴۰۸ /۱۹۸۸
- ↑ صلاح‌الدین صفدی، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۱۹
- ↑ ابن ملقن، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۹۴، تحقیق نورالدین شریبه، بیروت. ۱۴۰۶ /۱۹۸۶
- ↑ ابن ملقن، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۹۳، تحقیق نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶ /۱۹۸۶
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، ج۱، ص۶، بغداد
- ↑ تاریخ الاسلام ذهبی، ج۲۱، ص۷۸
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۲۱۷، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، ج۱، ص۹، بغداد
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، ج۱، ص۸ـ۱۱
- ↑ بوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، ج۱، ص۱۶
- ↑ الکلیات الاحمدیه، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴. یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، ج۱، ص۹ـ۱۰، بغداد
- ↑ نورالدین شطنوفی، بهجه الاسرار و معدن الانوار، ج۱، ص۲۸ـ۲۹، قاهره ۱۴۲۱/۲۰۰۱
- ↑ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۱، ص۱۰۱، نولشکور، ۱۳۸۷/۱۹۲۹
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، ج۱، ص۱۰
- ↑ ترمینگام، ص ۳۷
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۲۱۸ـ۲۱۹، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۷۱
- ↑ ابوالفدا الحافظ ابن کثیر، البدایه و النهایه، بیروت ۱۴۰۷ /۱۹۸۷
- ↑ ابن ملقن، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۹۴، تحقیق نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶ /۱۹۸۶
- ↑ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۱، ص۱۰۱، نولشکور، ۱۳۸۷/۱۹۲۹
- ↑ یوسف بن الیاس سرکیس، معجم‌المطبوعات العربیه و المعربه، ج۱، ص۹۴۸، ج ۱، قم ۱۴۱۰
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، ج۱، ص۳۱، بغداد
- ↑ عبدالرئوف مناوی، الکواکب الدریه، ج ۲، ص ۴۳۱؛عبدالرئوف مناوی، الکواکب الدریه، ج ۲، ص۴۴۲ـ۴۴۳،بیروت ۱۹۹۹
- ↑ عبدالرئوف مناوی، الکواکب الدریه، ج ۴، ص ۱۶۶
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۱۹۱، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، ج۱، ص۳۲ـ۳۳، بغداد
- ↑ احمد رفاعی، حکم الامام الرفاعی، ج۱، ص۷۶ـ۷۷، به‌اهتمام محمد حسنی مصطفی، حلب ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۱۶، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، ج۱ص ۱۵۰-۱۵۸ الکلیات الاحمدیه، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ احمد رفاعی، حکم الامام الرفاعی، ج۱ص۱۵، به‌اهتمام محمد حسنی مصطفی، حلب ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۱۲۶، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۱۳۵، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ احمد رفاعی، حکم الامام الرفاعی، ج۱، ص۶۷، به‌اهتمام محمد حسنی مصطفی، حلب ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲
- ↑ ابوالهدیل افندی الصیادی الرفاعی الحسینی، الکلیات الاحمدیه، ج۱، ص۱۲۶، قاهره ۱۴۲۵ /۲۰۰۴
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی ج۱، ص۱۲ حیاته ـ آثاره، بغداد
- ↑ یوسف بن الیاس سرکیس، ج۱، ص۹۴۸، معجم‌المطبوعات العربیه و المعربه، قم۱۴۱۰
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، ج۱، ص۴۴ـ۴۵، بغداد
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۱۱، ص۴۹۲
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۷۲
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۷۱
- ↑ صلاح‌الدین صفدی، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۱۹
- ↑ یونس ابراهیم سامرایی، السید احمد الرفاعی حیاته ـ آثاره، بغداد