محمد مورخان (کتاب)
| محمدِ مورخان | |
|---|---|
.jpg) | |
| نام | محمدِ مورخان |
| پدیدآوران | |
| زبان | زبان فارسی |
| سال نشر | 2025 م |
| ناشر | انتشارات سرف (CERF) در پاریس |
محمدِ مورخان، عنوان کتابی است که به تازگی انتشارات سرف (CERF) در فرانسه منتشر شده است. کتاب محمدِ مورخان (به انگلیسی: Le Mahomet des historiens)، حاصل همکاری بین محمدعلی امیرمعزی و جان ویکتور تولان بوده و حجمی بیش از ۲۲۰۰ صفحه دارد. این کتاب در امتداد مجموعه دیگری به نام «قرآن مورخان» قرار دارد که قبلاً به منتشر شده بود. این نوشتار در بردارندۀ تازهترین پژوهشهای تاریخی، زبانشناختی و دینی دربارۀ پیامبر اسلام حضرت محمد (صلیالله علیه وآله) میباشد. کتاب از دیدگاه تحلیلی به منابع کهن اسلامی و نیز به متون غیرمسلمان معاصر ظهور اسلام میپردازد و در پی آن است که تصویری چندجانبه از پیامبر ارائه کند. نگارش این کتاب پنجاه محقق بینالمللی را گرد هم آورده است.
مصاحبۀ امیرمعزی با نشریۀ فرانسوی لوپوئن
محمدعلی امیرمعزی در مصاحبه با نشریۀ فرانسوی لوپوئن (Le Point) برخی جوانب کار خود را تشریح کرده است. او توضیح میدهد که منابع اسلامی و سیرههای موجود به لحاظ تاریخی چندان قابل اتکا نیستند. در انتهای قرن نوزدهم ارنست رنان اظهار کرد که پیامبر اسلام، تنها پیامبریست که واجد شخصیت تاریخی بوده و ما به دقایق زندگی وی آگاهیم. اشارۀ رنان احتمالاً به سیرۀ ابن هشام بوده اما این سیره با فاصله زیادی از زمان پیامبر و به سفارش خلفای عباسی تدوین شد و به یکدستسازی و تلفیق مطالب متناقض و ناهمگونی میپرداخت که سیرهنویسان پیش از وی بیان کرده بودند. مراجعه به متون غیرعربی و غیراسلامی به ما کمک میکند تا تصویر پیامبر اسلام را بهتر ترسیم کنیم. همچنین باید توجه کنیم که چهرۀ محمد (صلیالله علیه وآله) در طول تاریخ اسلام مورد تفسیر و بازنماییهای مختلفی قرار گرفته است. عرفای مناطق و فرقههای مختلف تصویر خاص خود را از پیامبر داشتند؛ همچنین برخلاف تصور بسیاری، اسلام واجد یک سنت شمایل است که تصویر پیامبر و اولیا را نمایش میدهد.
بازنمایی پیامبر اسلام نزد مسلمانان
بخش مهمی از کتاب حاضر به نحوۀ بازنمایی پیامبر اسلام نزد مسلمانان در موقعیتهای مختلف اختصاص دارد؛ میفهمیم که پیامبر اسلام در هرجا چگونه تصویر شده: از قرآن تا متون عرفانی مناطق مختلف، از ادبیات کلاسیک تا ادبیات مدرن، از منابع یهودی تا سینمای معاصر. همچنین بازنمایی غربیان از پیامبر اسلام در ادوار مختلف تاریخی (از قرون وسطی تا قرن بیستم) بررسی شده است. محمدِ مورخان هم صحت منابع کلاسیک اسلامی را مورد سنجش دوباره قرار میدهد و هم تصویر پیامبر نزد گروههای مختلف را شرح داده است.
بخشهایی از کتاب
- پیکره قرآنی: تحلیل ساختار تاریخی قرآن، دورههای مکی و مدنی، و بازنمایی پیامبر در مطالعات قرآنی مدرن؛
- سنت سنی: بررسی نخستین روایتهای زندگی پیامبر در منابع اهلسنت، از دوره اموی تا عباسی؛
- تناقضهای سیره: تحلیل ناسازگاریهای روایی در سیره و مفهوم «زندگیهای موازی» محمد (صلیالله علیه وآله) در روایتهای مختلف؛
- قانوننامه مدینه: بررسی انتقادی اصالت و ساختار «میثاق مدینه» و جایگاه آن در تاریخنگاری اسلامی؛
- منابع مستند سدههای نخست اسلام: تحلیل دادههای کتیبهای، پاپیروسها و اسناد نخستین پیرامون محمد (صلیالله علیه وآله) در قرون اولیه؛
- محمد (صلیالله علیه وآله) و حقوق اسلامی: مطالعه مفهوم حقوقی پیامبر در فقه اولیه، موضوع ارث، نسب و فرزندخواندگی؛
- سفر شبانه و عروج آسمانی: تحلیل تطور روایتهای اسراء و معراج در منابع سنی، شیعی و تطبیق میانفرهنگی؛
- چهرۀ پیامبر در تشیع دوازدهامامی کهن: بازنمایی محمد (صلیالله علیه وآله) در الهیات و ادبیات امامیه نخستین؛
- آموزههای شیعیِ غُلات و نصیریان: بررسی کیهانشناسی، نبوت و الوهیت محمد (صلیالله علیه وآله) در میان غالیان و نصیریه (علویان)؛
- بازنماییهای اباضیان: تصویر پیامبر در سنت اباضی و نقش او در مشروعیت دینی و هویت تاریخی این جریان؛
- عرفان در زبان عربی: محمد (صلیالله علیه وآله) به عنوان «قدیس کامل» و حضور فراطبیعی در متون صوفیانه عربی؛
- عرفان در زبان فارسی: شکلگیری عرفان ایرانی، شعر نبوی و نقش محمد (صلیالله علیه وآله) در عرفان کلاسیک فارسی؛
- عرفان ترکی: بازنمایی پیامبر در تصوف ترکی، مولانا و متون عبادی ترکزبان؛
- عرفان آفریقا: نقش محمد (صلیالله علیه وآله) در تصوف و جنبشهای اسلامی آفریقا؛
- از جهاد تا خلافت سوکوتو، فلسفه اسلامی کلاسیک: جایگاه پیامبر در معرفتشناسی و فلسفه سیاسیِ فیلسوفان مسلمان؛
- اسماعیلیه: تاثیر دوگانه محمد (صلیالله علیه وآله) و علی (علیهالسلام) در باطنگرایی فاطمی و نزاری؛
- نمادشناسی وحی، منابع شیعی امامی در تاریخنگاری و فلسفه تاریخ: تحلیل زندگی محمد (صلیالله علیه وآله) در روایتهای امامی و رابطهاش با علی (علیهالسلام) و اهلبیت؛
- بازنمایی پیامبر در اسلام (هنر تصویری): سیر تاریخی تصویرگری پیامبر، از ممنوعیتهای دینی تا هنر مغولی و صفوی؛
- دگرگونیها و مسائل در هنرهای تجسمی معاصر: تحول بازنمایی پیامبر در هنر معاصر و کشمکش میان زیباییشناسی و ایمان؛
- پردههای بزرگ و کوچک (سینما و رسانه): بازنمایی محمد (صلیالله علیه وآله) در سینما و تلویزیون، از «سیره سینمایی» تا قدرت نرم در رسانه؛
- ادبیات عربی کلاسیک: نقش شاعران عرب در تکوین تصویر پیامبر و سنت ادبیِ مدح نبوی؛
- بازخوانیهای ادبی مدرن: تصویر محمد (صلیالله علیه وآله) در شعر و رمان معاصر عربی؛
- از شوقی تا نجیب محفوظ، تاریخ و فرهنگ تاتارهای قازان: بازنمایی پیامبر در ادبیات و فرهنگ اسلامی تاتار و درک مدرن آن در روسیه.
پیوند به بیرون
جستارهای وابسته
منابع
- محمدِ (ص) مورخان، تارنمای خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ درج مطلب: 30 مهرماه 1404 ش، مشاهدۀ مطلب: 29 آذرماه 1404 ش.