هوش مصنوعی
هوش مصنوعی، (به انگلیسی: Artificial intelligence) که به اختصار (AI) گفته میشود، توسط ماشینها یا نرمافزارها به نمایش گذاشته شده و قابلیت استفاده به تناسب دادههای اولیه در علوم مختلف را به کاربر میدهد. همچنین نام شاخهای از علوم است که نحوۀ ایجاد رایانه و نرمافزارهای رایانهای را که قادر به رفتار هوشمند هستند، مطالعه و کنکاش میکند. عصر حاضر، عصر کلان داده یا (big data) است. امروزه ما میتوانیم حجم بالایی از اطلاعات مختلف را ذخیرهسازی کنیم و آنها را پردازش کنیم. استفاده از هوش مصنوعی توانسته پای خود را به صنایع مختلف از جمله پزشکی باز کند و باعث شکوفایی در حوزههای بازاریابی، بانکداری و سرگرمی شود. ما شاهدیم که با اینکه پیشرفت به خصوصی در الگوریتمها و کدها روی نداده است، اما کلان داده و قدرت پردازش فوقالعاده، به هوش مصنوعی این توانایی را داده که از طریق آن با سرعت و نیروی فوقالعادهای پیشرفت کند.
تعریف
هنوز تعریف جامع و دقیقی که تمامی دانشمندادن بر روی آن توافق داشته باشند از هوش مصنوعی ارائه نشده است. هوش مصنوعی در حقیقت نوعی شبیهسازی هوش انسانی برای رایانه است و منظور از هوش مصنوعی در واقع ماشینی است که به شکلی طراحی و برنامهنویسی شده که همانند انسان فکر کند و توانایی تقلید از رفتار انسان را داشته باشد. این تعریف میتواند به تمامی ماشینهایی اطلاق شود که همانند ذهن انسان عمل میکنند و میتوانند کارهایی مانند حل مسأله و یادگیری داشته باشند.
تاریخچه
تاریخچه هوش مصنوعی به سالهای جنگ جهانی دوم بر میگردد. زمانی که نیروهای آلمانی برای رمزنگاری و ارسال ایمن پیامها از ماشین enigma استفاده میکردند و دانشمند انگلیسی، آلن تورینگ در تلاش برای شکست این کدها برآمد. تورینگ به همراه تیمش ماشین bombe را ساختند که enigma را رمز گشایی میکرد. هر دو ماشین enigma و bombe پایههای یادگیری ماشینی (machine learning) هستند که یکی از شاخههای هوش مصنوعی یا همان Artificial intelligence میباشد. تورینگ ماشینی را هوشمند میدانست که بدون اینکه به انسان حس صحبت با ماشین را بدهد، با او ارتباط برقرار کند و این مسأله پایۀ علم هوش مصنوعی است؛ یعنی ساخت ماشینی که همانند انسان فکر، تصمیمگیری و عمل کند[۱].
پدر هوش مصنوعی
جان مک کارتی (John McCarthy) برای اولین بار سال 1956 در کنفرانس تابستانی کالج دارتموث، کلمه هوش مصنوعی را اختراع کرد. جان مککارتی یک دانشمند برجسته آمریکایی بود که در زمینه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی تحقیق میکرد. مک کارتی به خاطر تلاشهای فراوان در توسعه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی، در سال ۱۹۷۱ جایزه تورینگ را از آکادمی علوم رایانه و اطلاعات IEEE دریافت کرد به همین دلیل از مک کارتی بهعنوان پدر هوش مصنوعی یاد میکنند. البته تلاشهای افرادی مانند: آلن تورینگ (Alan Turing)، ماروین مینسکی (Marvin Minsky)، آلن نیول (Allen Newell) و هربرت الکساندر سایمون (Herbert Alexander Simon) را در زمینه هوش مصنوعی نباید فراموش کرد.
پدر هوش مصنوعی جهان
برای اولین بار در سال ۱۹۵۰ م، آلن تورینگ به مسأله هوش مصنوعی در مقالهای با عنوان «ماشین آلات و هوشمند سازی محاسبات» پرداخت و تست تورینگ (آزمایش توانایی ماشین برای نمایش دادن رفتاری هوشمندانه شبیه به انسان) را طراحی کرد.
پدر هوش مصنوعی ایران
پروفسور کارو لوکاس (Caro Lucas) استاد دانشگاه و مخترع ایرانی ارمنیتبار بود. او مدرک دکترای مهندسی برق و علوم کامپیوتر را از دانشگاه برکلی کالیفرنیا گرفته بود و از او بهعنوان پدر هوش مصنوعی و روباتیک ایران یاد میشود.
زبان هوش مصنوعی
هوش مصنوعی نیازمند سختافزار و نرمافزار تخصصی برای نوشتن و آموزش الگوریتمهای یادگیری ماشین است. هیچ زبان برنامهنویسی بهطور انحصاری در هوش مصنوعی استفاده نمیشود؛ اما پایتون (Python)، آر (R)، جاوا (Java)، سی++ (++C) و جولیا (Julia) جزء زبانهای محبوب در بین توسعهدهندگان هوش مصنوعی هستند.
هوش مصنوعی و علوم اسلامی
پژوهش در علوم اسلامی به دلیل گستردگی و پیچیدگی منابع متنی آن، همواره با چالشهای گوناگونی روبهرو بوده است. گستره وسیع متون دینی، تنوع زبانها، ظرافتهای معنایی و تفسیری، و ضرورت تحلیلهای دقیق و متقن، از جمله عواملی است که فرایند پژوهش را برای پژوهشگران دشوار میسازد. در طول تاریخ، محققین علوم اسلامی از ابزارها و روشهای مختلفی برای آسانسازی فعالیتهای تحقیقاتی خود بهره گرفتهاند. در دوره پیش از ظهور رایانهها، ابزارهایی همچون: فهرستنویسی، نمایهسازی و تدوین معاجم و فرهنگنامهها بهعنوان راهکارهای اصلی برای ساماندهی و بازیابی اطلاعات مورد استفاده قرار میگرفتند. با پیشرفت فناوری و ورود رایانهها، روشهای تحقیقاتی بهطور چشمگیری متحول شدند.
بهرهگیری از هوش تحقیقاتی
هوش تحقیقاتی، همان مجموعۀ متشکل از دانش، هوش و شناخت نهفته و متبلور در شبکههای انسانی و فناوریمحور است که با استفاده از عملکردها، شاخصها و معیارهای مشخص، دستیابی به اهداف و فرایند دانایی را در تحقیقات راهبردی، هموار میکند. بنابراین، به کمک ابزارها و روشهای ادراک و شناخت و الگوریتمها، حل مسأله صورت میگیرد؛ مسألههایی که انسانها در علوم مختلف از جمله علوم اسلامی و انسانی نیاز به حل آنها دارد. فناوریهای مرتبط با دادههای حجیم، فناوریهای معنایی، شفافیت و اصالت نتایج، هویت واحد، علوم داده پیشرفته، شبکههای عصبی مصنوعی، پردازش زبان طبیعی، معیارها و شاخصها و اپلیکیشنها، همه توانمندیهای حوزۀ هوش مصنوعی هستند که در اختیار پژوهشگران قرار گرفته و میتواند بر دادههای مختلف بار شود. بهرهگیری از هوش مصنوعی در پژوهشهای علوم اسلامی، مستلزم شکلگیری همکاریهای بینرشتهای میان متخصصان علوم اسلامی و هوش مصنوعی است.
جستارهای وابسته
پیوند به بیرون
- تدوین سند توصیهنامه اخلاق هوش مصنوعی یونسکو به پایان رسید.
- نقش هوش مصنوعی در پژوهشهای علوم اسلامی و انسانی.
- هوش مصنوعی چیست؟ به زبان ساده + تاریخچه AI.
- انواع روشهای تحقیق علمی.
پانویس
منابع
- هوش مصنوعی؛ دستیار قدرتمند پژوهشگران در عصر اطّلاعات، تاریخ درج مطلب: 31 تیرماه 1403 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: فروردینماه 1404 ش.
- تاریخچه هوش مصنوعی، وبسایت دانشبنیان عامراندیش هوشمند، تاریخ درج مطلب: بیتا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: فروردینماه 1404 ش.
- هوش مصنوعی چیست؟ – به زبان ساده + مسیر یادگیری، تارنمای فرادرس، تاریخ درج مطلب: 23 بهمنماه 1403 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: فروردینماه 1404 ش.