انصار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَنْصار''' یا انصارالنبی(ص) لقب [[مسلمانان]] [[مدینه]] از تیره‌های [[اوس]] و [[خزرج]] که پیش از هجرت، با [[پیامبر اکرم(ص)]] هم پیمان شدند و پس از هجرت در حمایت و یاری آن حضرت و [[مهاجران]] پایداری کردند. در دوره خلافت [[امیرالمومنین]](ع) جایگاه خاصی نزد حضرت داشتند و آنان نیز همواره از ایشان حمایت می‌کردند.  

انصار جمع ناصر به معنای یاری‌کننده است. هر کمکی را نصرت نمی‌گویند؛ <ref>العین، ص808؛ معجم مقاییس اللغه، ج5، ص435؛ لسان‏العرب، ج14، ص160، «نصر.</ref> بلکه یاری‌رسانی به‌گروهی در برابر گروهی دیگر را نصرت گویند. <ref>معجم الفروق اللغویه، ص540</ref> بر این اساس، پیوستن اهالی یثرب به پیامبر در مواجهه او با [[قریش]] و دیگر کافران را نصرت دانسته‌اند.

در حدود سال ۱۰ [[بعثت]] /۶۱۹م، شش نفر از خزرجیان با پیامبر(ص) در موسم [[حج]] دیدار کردند و اسلام را پذیرفتند. <ref> ابن هشام، ج۲، ص۲۹۲-۲۹۳؛ ابن اثیر، ج۲، ص۹۴-۹۶</ref>

سال بعد ۱۲ تن برای حج از [[یثرب]] به [[مکه]] رفتند و با [[پیامبر(ص)]] دیدار کردند و با او پیمانی بستند که به [[پیمان عقبه اول]] مشهور شد. مطابق این پیمان، مسلمانان یثرب متعهد شدند که شرک نورزند، دزدی و زنا نکنند، فرزندانشان را نکشند، [[تهمت]] نزنند و کار خلافی نکنند. پس از انعقاد این پیمان، پیامبر(ص)، مصعب بن عمیر را برای تبلیغ اسلام به یثرب فرستاد. <ref>بلاذری، انساب... ، ج۱، ص۲۳۹؛ ابن اثیر، ج۲، ص۹۶- ۹۸</ref>

درباره حمایت انصار از پیامبر نیز ‌گزارش‌های فراوان در دست است. ابوایوب انصاری تا ساخته شدن [[مسجد]]<ref>ر. ک:مقاله مسجد</ref>، چند ماه یک طبقه از خانه خود را در اختیار پیامبر نهاد. <ref> الطبقات، ج1، ص172؛ انساب‌الاشراف، ج1، ص266-267</ref> وی و برخی از انصار چون [[سعد بن عباده]]، سعد بن مُعاذ و [[عمارة بن حزم]] برای پیامبر غذا می‏‌فرستادند. <ref> الطبقات، ج8، ص163</ref> نیز پیامبر مسجد مرکزی خود را در زمین‌های انصاریان خزرجی [[طایفه بنی‌نجار]] بنا کرد. به‌رغم میل آنان، پیامبر هزینه زمین را پرداخت کرد. <ref> السیرة‌النبویه، ابن‌کثیر، ج2، ص303؛ الطبقات، ج1، ص239</ref> در نخستین مرحله به سال دوم ق.  

ابعاد این زمین، نزدیک 30 در 35 متر بود. <ref>التعریف بتاریخ، ص20</ref> پنج سال بعد زمین‌هایی دیگر خریداری و به مساحت مسجد افزوده شد. این افزایش به دلیل گسترش اسلام و افزایش جمعیت مسلمانان رخ داد. در دوره خلافت [[عمر]]<ref>ر. ک:مقاله عمر</ref> بن خطاب، وی بسیاری از زمین‌های پیرامون مسجد را خریداری کرد و شماری فراوان از انصار نیز زمین‌های خود را هدیه کردند. <ref>التعریف بتاریخ، ص226-240</ref> به سال 29ق. نیز انصار زمین‌‌هایی را برای گسترش حرم نبوی بخشیدند.

[[حارثة بن ‏نعمان]] چند خانه در اختیار مهاجران نهاد که برخی زنان و نیز دختر پیامبر، [[فاطمه(س)]]<ref>ر. ک:مقاله فاطمه(س)</ref> و [[علی(ع)]]<ref>ر. ک:مقاله علی (ع)</ref> در آن جای داشتند. <ref>الطبقات، ج8، ص166؛ المنتظم، ج3، ص87</ref> زنان انصاری همسایه پیامبر، برای ایشان و همسرانش شیر می‌‏فرستادند <ref>الطبقات، ج1، ص401، 403</ref> و برخی از آنان که زندگی ساده پیامبر را دیدند، برایشان رخت‌خواب و لباس بافتنی فراهم کردند. <ref>الطبقات، ج1، ص457</ref> برخی نیز فرزندان خود را به خدمت‌کاری نزد ایشان فرستادند و برای شیردهی به ابراهیم، فرزند پیامبر(ص)، با یکدیگر رقابت می‏‌کردند. <ref>الطبقات، ج1، ص136</ref> همچنین آنان در وفات پیامبر به سر و صورت خود می‌زدند و به دلیل شیون و ناله‌های بسیار، صدایشان گرفته بود. <ref>انساب الاشراف، ج1، ص574</ref>

انصار دلبستگی ویژه‌ای به پیامبر داشتند. برای نمونه، در نبرد [[احد]] (3ق.) هنگامی که جان پیامبر به‌خطر افتاد و به مدافعان خود وعده بهشت ‏داد، تنها انصاریان در دفاع از پیامبر به استقبال [[شهادت]] رفتند که مایه گلایه پیامبر از بیشتر مهاجران شد. <ref>صحیح مسلم، ج5، ص178؛ السنن الکبری، ج9، ص44</ref> هنگام توزیع سهم پیامیر از [[خمس]]<ref>ر. ک:مقاله خمس</ref> [[غنیمت‌]]های [[حنین]] (8ق.) میان تازه مسلمانان مکه (مؤلفة قلوبهم)، انصار در پی سخنان پیامبر که اعلام کرد با وجود فتح زادگاهش مکه، همراه ایشان به مدینه بازخواهد گشت، به این تقسیم پیامبر خشنود شدند. <ref>صحیح البخاری، ج4، ص59؛ الارشاد، ج1، ص145-146</ref> ایشان چون انصار را راضی دید، جدایی ناپذیری خود از آنان را هر چند بر خلاف همه مردم باشد، تکرار کرد. <ref> الطبقات، ج2، ص251</ref> این سخن نشان می‏‌دهد که ایمان و رفتار انصار نزد پیامبر در اواخر زندگانی ایشان از چه اعتباری برخوردار بوده است. ایشان سپس مسلمانان را سفارش کرد تا پس از حیاتش به انصار نیکی کنند <ref> الآحاد و المثانی، ج3، ص351؛ سنن الترمذی، ج5، ص371</ref> و دشمنی با آنها را نشانه نفاق دانست. <ref>صحیح البخاری، ج1، ص10؛ الآحاد و المثانی، ج3، ص328</ref>

رابطه گسترده انصار با پیامبر موجب شد تا ایشان میراث‌دار بخشی گسترده از تعالیم نبوی شوند. برای نمونه، بیشتر کسانی که در دوران پیامبر قرآن را جمع کردند، انصاری بودند که [[خلیفه دوم]] در پی فتح [[شام]]<ref>ر. ک:مقاله شام</ref>، سه تن از ایشان را برای تعلیم قرآن به‌تازه مسلمانان بدان‌جا فرستاد. <ref>الطبقات، ج2، ص355</ref> بسیاری از مفتیان برجسته <ref> الطبقات، ج2، ص350</ref> انصاری بودند و فرزندان آنها نیز [[فتوا]] می‏‌دادند. در دوره تابعان 120 انصاری به سؤال‌های دینی پاسخ می‌‏دادند. <ref>الطبقات، ج2، ص3؛ الطبقات، ج2، ص379</ref> ابن عباس بسیاری از حدیث‌های نبوی را نزد آنان یافت و از ایشان دریافت کرد. <ref> الطبقات، ج6، ص109-110</ref>

حضور پویای انصار در صحنه‌های نبرد اسلام با مشرکان مکه، زمینه را برای کینه‌توزی و اختلاف میان قریشیان و انصار که سابقه اختلاف میان اعراب شمالی عدنانی (قریش مکه) و جنوبی یمانی (اهل مدینه) داشتند، بیش از پیش فراهم ‌کرد. نگرانی از این اختلاف، در روایتی مشهور از پیامبر که بی‏‌مهری به انصار را در پی رحلت خود پیشگویی کرد، <ref>الطبقات، ج2، ص368؛ انساب الاشراف، ج4، ص34</ref> هویدا است. باتوجه به همین جنبه است که می‌توان اجتماع انصار در سقیفه بنی‌ساعده برای پیشدستی در تعیین جانشین پیامبر از میان انصار یا پیشنهاد امارت مشترک میان انصار و مهاجر را تبیین کرد. البته این پیشنهاد با مخالفت عمر و [[ابوبکر]]<ref>ر. ک:مقاله ابوبکر</ref> رویارو و به بیعت با ابوبکر منتهی شد. این موضع‌گیری انصار، قریشیان طرفدار خلافت را واداشت تا [[عمرو عاص]] را به‌سرزنش انصار تشویق نمایند.

عبادة بن صامت انصاری خزرجی در محور شام حضور داشت و والی حمص گردید. <ref>فتوح البلدان، ص133</ref> او در فتح قبرس نیز حضور داشت و لاذقیه، انطرطوس و جبله را فتح کرد. <ref>فتوح البلدان، ص135؛ فتوح البلدان، ص155</ref> مسجد جامع لاذقیه به کوشش او ساخته شد. <ref>الکامل، ج2، ص395</ref> وی در پی درگیری با [[معاویه]]<ref>ر. ک:مقاله معاویه</ref> به مدینه بازگشت؛ ولی عمر او را بازگرداند و ولایت معاویه را از او برداشت. وی که قرآن را در زمان پیامبر گردآورده بود، از دانشوران برجسته دوران خود در شام به‌شمار می‌آمد و نخستین قاضی فلسطین بود و در قیام مردم بر ضد عثمان، آنان را به حمایت از وی فراخواند.<ref>الاستیعاب، ج2، ص808</ref>

[[رده:اصحاب پیامبر ص]]