۸۷٬۱۹۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'تجدید نظر' به 'تجدیدنظر') |
جز (جایگزینی متن - 'هدف ها' به 'هدفها') |
||
خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
یگانه مشکل در تکیه پروژه تقریب بر عنصر سیاسی محض کهاشاره کردهایم نبودهاست، بلکه به جای راههای ریشهای دنبال راهحلها موقت بودهاست. علاوه بر آن مشکل دیگری که تجربه تقریب با آن آشنا شدهاست ـ به عقیده ما ـ محذور دوگانگی است که در طول قرن بیستم در پیش از یک واقعیت اسلامی شاهد نمونههای آن بودهایم. <br> | یگانه مشکل در تکیه پروژه تقریب بر عنصر سیاسی محض کهاشاره کردهایم نبودهاست، بلکه به جای راههای ریشهای دنبال راهحلها موقت بودهاست. علاوه بر آن مشکل دیگری که تجربه تقریب با آن آشنا شدهاست ـ به عقیده ما ـ محذور دوگانگی است که در طول قرن بیستم در پیش از یک واقعیت اسلامی شاهد نمونههای آن بودهایم. <br> | ||
طرفداران وحدت قبلا سخن توحیدی متحدسازی و یک پارچه کردن به نحو کلی داشتهاند، ولی در اغلب اوقات صاحب سخن گروهی بودهاند و گاهی سخن آنان به هنگام بازگشت به قوم و قبیله و مذاهب خود کشنده بوده و انسانها فکر میکنند که نفاق، اصل حاکم بر حرکت پروژه نزد برخی از آنهاست. بنابراین چهانتظاری میرود از پروژهای که در ذات و عمق خود از ایمان برخی نظریه پردازان و طرفداران خود بیبهرهاست؟! به نظر میرسد که یکی از آنان در دیدار با فرقه دیگر، زیر پای او را خالی میکند تا پروژه تقریب را به نفع خود در آورد. | طرفداران وحدت قبلا سخن توحیدی متحدسازی و یک پارچه کردن به نحو کلی داشتهاند، ولی در اغلب اوقات صاحب سخن گروهی بودهاند و گاهی سخن آنان به هنگام بازگشت به قوم و قبیله و مذاهب خود کشنده بوده و انسانها فکر میکنند که نفاق، اصل حاکم بر حرکت پروژه نزد برخی از آنهاست. بنابراین چهانتظاری میرود از پروژهای که در ذات و عمق خود از ایمان برخی نظریه پردازان و طرفداران خود بیبهرهاست؟! به نظر میرسد که یکی از آنان در دیدار با فرقه دیگر، زیر پای او را خالی میکند تا پروژه تقریب را به نفع خود در آورد. | ||
این پدیده بر نفعگرایی پروژه تقریب تأکید دارد نه بر شایسته بودن آن در ماهیت خود که مد نظر است. این مصلحت خود پروژه را در صورت به وجود آمدن تحولات در منافعی که پروژه بر پایهان به وجود آمدهاست به خطر میاندازد. حرکت پاراگماتیک پروژه تقریب و ترویج برای این پروژه تنها به منظور مقابله با دشمن خارجی حتی نمیتواند موجبات ایجاد رضایت طرفداران خود را فراهم کند، چراکه چنین پروژهای به یک وسیله و نه یک هدف تبدیل خواهد شد. اصل برادری اسلامی یا اصل وحدت و همبستگی تنها به یک وسیله و ابزاری برای تحقق اهدافی خارج از چهارچوب خود پروژه تبدیل خواهد شد، از این رو انتظار میرود در این مسئله تجدیدنظر شود تا این گونهاصول بر پایههای شرعی عالی و قواعد دینی قویتر از چیزهای دیگر باشد و به یک هدف تبدیل شود نهاین که وسیلهای برای | این پدیده بر نفعگرایی پروژه تقریب تأکید دارد نه بر شایسته بودن آن در ماهیت خود که مد نظر است. این مصلحت خود پروژه را در صورت به وجود آمدن تحولات در منافعی که پروژه بر پایهان به وجود آمدهاست به خطر میاندازد. حرکت پاراگماتیک پروژه تقریب و ترویج برای این پروژه تنها به منظور مقابله با دشمن خارجی حتی نمیتواند موجبات ایجاد رضایت طرفداران خود را فراهم کند، چراکه چنین پروژهای به یک وسیله و نه یک هدف تبدیل خواهد شد. اصل برادری اسلامی یا اصل وحدت و همبستگی تنها به یک وسیله و ابزاری برای تحقق اهدافی خارج از چهارچوب خود پروژه تبدیل خواهد شد، از این رو انتظار میرود در این مسئله تجدیدنظر شود تا این گونهاصول بر پایههای شرعی عالی و قواعد دینی قویتر از چیزهای دیگر باشد و به یک هدف تبدیل شود نهاین که وسیلهای برای هدفهای دیگر باشد. همان گونه که علامه شیخ محمد مهدی شمس الدین دربارهاین موضوع نظریه پردازی کردهاند. مشکل دیگری وجود دارد که عنصر سیاسی در حال طغیان و شدّت خود آن را ایجاد میکند و آن این تصور است که جدایی و اختلاف علت واحدی دارند و آن توطئه خارجی و عناصر ذیربط آن است. برخی از نویسندگان معاصر چنین تصوری دارند <ref>(بهعنوان نمونه ر. ک. : مصطفی الشكعة، اسلام بلامذاهب، ص 524).</ref> و میگویند مسئولیت تفرقه به عهده مسلمانان نبوده بلکه ناشی از قومی که مدعی اسلاماند همچون زرتشتیها و سبأیها و شعوبیها و غیرهاست. ما در مسئولیت غرب یا کفر جهانی در تفرقهافکنی میان مسلمانان و به ویژه در دو قرن گذشته تردیدی نداریم، ولی نباید حس سیاسی افراطی سبب اختلاف را منحصر در آن نماید تا مصداقی برای منطق توطئه باشد. این فرایند بر این پایهاست که خود را معاف کند و ملامت را بر گردن دیگری اندازد. این منطق را بیشتر ما مسلمانان به کار میبریم تا کوتاهی و سستی خود را توجیه نماییم. برخی از علمای دینی از هر مذهبی که باشند مسئولیت بسیاری از رویدادهای تفرقهافکنی و ستیزه را به دوش میکشند و برخی زمامداران و سیاستمداران مسلمان که نقشی در ایجاد عقب ماندگی و این مانعتراشی در کیان اسلامی داشتهاند نیز مسئولاند. اصلاح خود و بررسی اوضاع داخلی خویش، شرط اساسی این کار است. لازم است مراکز علمی و دانشگاههای اسلامی و حوزههای علمیه خود تا آنجایی کهامکانات اجازه میدهد اینگونه خللها را اصلاح نمایند.<br> | ||
=هدف تقریب= | =هدف تقریب= | ||
در میان این اشکالها با اشکال دیگری مواجه میشویم کهاز حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است و آن شرکت طرفهای گفتوگو در پروژه تقریب است. به نظر میرسد هر یک از طرفهای شرکت کننده در این پروژه غالباً سعی میکند | در میان این اشکالها با اشکال دیگری مواجه میشویم کهاز حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است و آن شرکت طرفهای گفتوگو در پروژه تقریب است. به نظر میرسد هر یک از طرفهای شرکت کننده در این پروژه غالباً سعی میکند هدفهای مذهب و گروه خود را بیش از تحقق هدف کلی آن که برای همگان به نسبت برابر سود دارد، محقق نماید. هدف سنی مذهب که وارد پروژه تقریب میشود تلاش برای متقاعد کردن شیعه یا پایان دادن به بی احترامی به برخی از صحابه و نمادهای آنهاست. یا شیعهای که در این پروژه شرکت میکند در نظر دارد دانشگاهالازهر شریف یا هر گروهی از علمای مسلمان مذهب او را به رسمیت بشناسد تا مذهب وی در پی تبعید و جدایی اعمال شده علیهاو میان مسلمانان به رسمیت شناخته شود. تلاش برای ایجاد جامعهاسلامی طرفدار وحدت بر این اساس که هر فرقهای به دنبال تحقق هدفهای فرقه یا مذهب ویژه خود باشد، چیزی جز به خدمت گرفتن این پروژه در جهت منافع و حسابهای ویژه نخواهد بود. بنابراین چگونه ممکن است پروژهای که بر منطق فرقهای استوار است بتواند فرهنگ فرقهای موجود در جامعه را پشت سر بگذارد؟ و چگونه یک پروژه که بر نقیض خود تکیه دارد میتواند نقیض خود را نفی کند؟<br> | ||
مشخص نمودن هدفهایی که تقریب در صدد تحقق آن در پروژه تحقیق است اهمیت بالایی دارد. به هر میزانی کهاین اهداف بلند باشند این پروژه خود به خود ارزش والایی خواهد داشت و به هر میزانی کهاین | مشخص نمودن هدفهایی که تقریب در صدد تحقق آن در پروژه تحقیق است اهمیت بالایی دارد. به هر میزانی کهاین اهداف بلند باشند این پروژه خود به خود ارزش والایی خواهد داشت و به هر میزانی کهاین هدفها با کمبود و ضعف و مسائل کوچک روبهرو شوند این پروژه به شکست و یا توقف منجر خواهد شد.<br> | ||
از این رو باید در چنین هدفی که مجوّز ورود در عرصه طرح تقریب است تعدیلی صورت گیرد. این تعدیل با بازگرداندن امور به روند خود در داخل جامعهای واحد فراهم خواهد شد. منظور ما آن است که با پروژه تقریب به وحدت واقعی و اجتماعی منسجم تبدیل شویم و اختلاف نظرها زیانی بهانسجام اجتماعی و ملی نرساند؛ درست همانند هر کشوری ازکشورهای جهان که مردم آن نسبت به موضوعهای گوناگون نظرهای متنوعی دارند ولی تابعیت ملی آنها همچنان به عنوان معیار نخست وحدت میان افراد و گروههای درونی آن باقی میماند و از آرامش و توسعه و تحول و انسجام آن حفاظت میکند.<br> | از این رو باید در چنین هدفی که مجوّز ورود در عرصه طرح تقریب است تعدیلی صورت گیرد. این تعدیل با بازگرداندن امور به روند خود در داخل جامعهای واحد فراهم خواهد شد. منظور ما آن است که با پروژه تقریب به وحدت واقعی و اجتماعی منسجم تبدیل شویم و اختلاف نظرها زیانی بهانسجام اجتماعی و ملی نرساند؛ درست همانند هر کشوری ازکشورهای جهان که مردم آن نسبت به موضوعهای گوناگون نظرهای متنوعی دارند ولی تابعیت ملی آنها همچنان به عنوان معیار نخست وحدت میان افراد و گروههای درونی آن باقی میماند و از آرامش و توسعه و تحول و انسجام آن حفاظت میکند.<br> | ||
به عقیده ما پروژه تقریب در نظر ندارد که هدفهای گروههای گوناگون را تحقق ببخشد بلکه باید در راستای تحقق هدف گروه وسیعتری که همه طرف ها را در بر گیرد تلاش کند و وحدتی از مجموع وحدتها را تشکیل دهد و این وحدت شکلی، تشریفاتی، تعارفی و مانند آن نباشد. این بدین معنا است که هدف از پروژه تقریب بازگرداندن اوضاع جامعهاسلامی به راه طبیعی آن است: از یک سو موانع موجود در داخل جامعه را برطرف نماید و از سوی دیگر گروهها و همان جماعتها با هم آمیخته شوند؛ آمیختگیای کهاز یک طرف وحدت اجتماعی عمومی را تشکیل دهد و از طرف دیگر واحدهای کوچک تر را در داخل جامعه به طور اتوماتیک حفظ نماید. در این روند همکاری و انسجام دو عنصر قابل فعل و انفعال برای تحقق | به عقیده ما پروژه تقریب در نظر ندارد که هدفهای گروههای گوناگون را تحقق ببخشد بلکه باید در راستای تحقق هدف گروه وسیعتری که همه طرف ها را در بر گیرد تلاش کند و وحدتی از مجموع وحدتها را تشکیل دهد و این وحدت شکلی، تشریفاتی، تعارفی و مانند آن نباشد. این بدین معنا است که هدف از پروژه تقریب بازگرداندن اوضاع جامعهاسلامی به راه طبیعی آن است: از یک سو موانع موجود در داخل جامعه را برطرف نماید و از سوی دیگر گروهها و همان جماعتها با هم آمیخته شوند؛ آمیختگیای کهاز یک طرف وحدت اجتماعی عمومی را تشکیل دهد و از طرف دیگر واحدهای کوچک تر را در داخل جامعه به طور اتوماتیک حفظ نماید. در این روند همکاری و انسجام دو عنصر قابل فعل و انفعال برای تحقق هدفهای گروه بزرگ همکاری خواهند کرد و هدفهای خود را به عنوان هدف همه گروههای کوچک در جامعه میدانند نهاین که تنها به نفع یک گروه و به زیان گروه دیگری باشد.<br> | ||
«ما معتقدیم باید به دنبال تهیه یک برنامه فرهنگی بر مبنای تولید طرز تفکر اسلامی باشیم که در آن مسلمانان پیش از آن که مذهب خود را مد نظر قرار دهند، اسلام را مد نظر قرار دهند. برای دراز مدت برنامهریزی کنیم به گونهای که در آن روحیهاسلامی تعیین کننده روحیه مذهب باشد و بر پایه تمرکز طرز تفکر موضوعی عقلانی، جدا از احساسات و انفعال، استوار باشد.» <ref>(فضلالله، محمد حسين، «حقائق هامة فی الحوار الاسلامی ـ الاسلامی»، مجلة رسالة التقريب، شماره19و20، ص281ـ285).</ref><br> | «ما معتقدیم باید به دنبال تهیه یک برنامه فرهنگی بر مبنای تولید طرز تفکر اسلامی باشیم که در آن مسلمانان پیش از آن که مذهب خود را مد نظر قرار دهند، اسلام را مد نظر قرار دهند. برای دراز مدت برنامهریزی کنیم به گونهای که در آن روحیهاسلامی تعیین کننده روحیه مذهب باشد و بر پایه تمرکز طرز تفکر موضوعی عقلانی، جدا از احساسات و انفعال، استوار باشد.» <ref>(فضلالله، محمد حسين، «حقائق هامة فی الحوار الاسلامی ـ الاسلامی»، مجلة رسالة التقريب، شماره19و20، ص281ـ285).</ref><br> | ||
ذوب شدن منافع گروه در منافع گروههای کوچک و اتحاد آنها هدف عمده پروژه تقریب است و این موضوع احساس عضویت در گروه مذهبی کوچک را لغو نمینماید و یا به زیان آن نخواهد بود. بلکه بر عکس، سرانجام کاملا به نفع آن تمام خواهد شد و در نهایت این سودی که برای گروه مذهبی کوچک خواهد بود برای گروه دیگر نیز خواهد بود. بدین معنا که هیچ کس به هیچ عنوان زیان نخواهد دید یا ذوب نخواهد شد و برای هیچ کس بی فایده نخواهد بود. این یک نقطه حساس و اساسی است.<br> | ذوب شدن منافع گروه در منافع گروههای کوچک و اتحاد آنها هدف عمده پروژه تقریب است و این موضوع احساس عضویت در گروه مذهبی کوچک را لغو نمینماید و یا به زیان آن نخواهد بود. بلکه بر عکس، سرانجام کاملا به نفع آن تمام خواهد شد و در نهایت این سودی که برای گروه مذهبی کوچک خواهد بود برای گروه دیگر نیز خواهد بود. بدین معنا که هیچ کس به هیچ عنوان زیان نخواهد دید یا ذوب نخواهد شد و برای هیچ کس بی فایده نخواهد بود. این یک نقطه حساس و اساسی است.<br> |