محور مقاومت: تفاوت میان نسخه‌ها
(←سوریه) |
|||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
== سوریه و عراق == | == سوریه و عراق == | ||
تصرف بخش‌های قابل توجهی از کشورهای سوریه و عراق توسط گروه اسلامگرای [[سلفی]] داعش موجب شد محور مقاومت بار دیگر به اتحادی برای مبارزه با تهدیدات نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورهای مرتبط تبدیل شود<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. از همین رو دولت جمهوری اسلامی ایران با حضور نظامی و مستشاری در عراق و سوریه، تلاش خود برای جلوگیری از پیشروی داعش را آغاز کرد<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref> حفاظت از اماکن مقدس در عراق و سوریه از جمله حرم | تصرف بخش‌های قابل توجهی از کشورهای سوریه و عراق توسط گروه اسلامگرای [[سلفی]] داعش موجب شد [[محور مقاومت]] بار دیگر به اتحادی برای مبارزه با تهدیدات نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورهای مرتبط تبدیل شود<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. از همین رو دولت [[جمهوری اسلامی ایران]] با حضور نظامی و مستشاری در عراق و سوریه، تلاش خود برای جلوگیری از پیشروی داعش را آغاز کرد<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref> حفاظت از اماکن مقدس در عراق و سوریه از جمله حرم [[ زینب بنت علی |حضرت زینب بنت علی (علیهاالسلام)]]، از دیگر اهداف حضور ایران دانسته شده است<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. به علاوه رایزنی با کشورهای [[روسیه]] و [[چین]] در حمایت از حکومت سوریه و عراق در مقابل [[داعش]] بخش دیگری از تلاش‌های محور مقاومت بوده است<ref>بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲</ref>. | ||
== گروه‌ها و کشورها == | == گروه‌ها و کشورها == | ||
نسخهٔ ۲۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۲۷
مِحوَر مُقاوِمَت یا جِبههٔ مقاومت عنوانی برای اشاره به ائتلاف منطقه‌ای نانوشته میان کشورها و قدرت‌های عمدتاً شیعه مانند ایران، سوریه، عراق و حزب‌الله لبنان. هدف محور مقاومت مبارزه با اسرائیل، پایان دادن به تسلط غرب در منطقه خاورمیانه و دفاع از آزادی فلسطین است. ترکیب محور مقاومت اولین بار در واکنش به سخنان جرج بوش، رئيس جمهور وقت آمریکا و معاونش، جان بولتون به کار برده شد که در بهمن ۱۳۸۰ ش، دولت‌های ایران، عراق، کره شمالی، لیبی، سوریه و کوبا را محور شرارت خواندند. پس از آن چهره‌های مختلفی از جمله سید علی خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران و سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان و افراد سیاسی و مذهبی دیگری از این عبارت در سخنان خود استفاده کرده‌اند[۱].
مفهوم‌شناسی
محور مقاومت یا جبهه مقاومت، به مجموعه‌ای از کشورها و همچنین گروه‌های نظامی مسلمان و شیعه گفته می‌شود که هدف آنها پایان دادن به تسلط غرب در منطقه خاورمیانه[۲] مبارزه با اسرائیل و دفاع از آزادی فلسطین است[۳].
دولت‌های ایران، سوریه و عراق، حزب‌الله لبنان، گروه‌های مقاومت در فلسطین مانند جهاد اسلامی و حماس و همچنین گروه انصارالله یمن، محور مقاومت دانسته می‌شوند[۴]. شکل‌گیری محور مقاومت با الهام از شعارهای انقلاب اسلامی ایران مبنی بر مقاومت در برابر قدرت‌های جهانی تحلیل شده است[۵]. به باور سید حسن نصرالله، سید علی خامنه‌ای رهبر محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران، قلب و پایه اصلی محور مقاومت است[۶].
اصطلاح محور مقاومت
ترکیب «محور مقاومت» اولین بار پس از آن به کار برده شد که جرج بوش، رئیس‌جمهور آمریکا در بهمن ۱۳۸۰ش (۲۹ ژانویه ۲۰۰۲ م)، کشورهای ایران، عراق و کره شمالی را «محور شرارت» خواند[۷] و جان بولتون معاون وزیر خارجه وقت آمریکا، کشورهای سوریه، لیبی و کوبا را نیز جزو این فهرست دانست[۸]. مجله لیبیایی الزحف الأخضر در پاسخ به این موضع‌گیری، کشورهای مذکور را نه محور شرارت، بلکه محور مقاومت نامید که در برابر ایالات متحده آمریکا قرار گرفته‌اند[۹].
پس از آن نیز سعید سعیم، وزیر کشور فلسطین در گفتگویی با تلویزیون العالم عبارت «محور مقاومت» را برای اشاره به اهداف سیاسی مشترک در مبارزه با آمریکا و اسرائیل به کار برد و تأکید کرد که سوریه، ایران، حزب‌الله لبنان و حماس در فلسطین، محور مقاومت را تشکیل داده‌اند تا علیه آمریکا و اسرائیل مبارزه کنند[۱۰]. همچنین علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه اسبق ایران، در مرداد ۱۳۸۹، زنجیره مقاومت علیه اسرائیل را شامل ایران، سوریه، حزب‌الله لبنان، دولت جدید عراق و حماس دانست[۱۱]. به باور وی از آنجا که این زنجیره از سوریه می‌گذرد، کشور مذکور نقش طلایی در زنجیره مقاومت علیه اسرائیل دارد[۱۲]. در دیدار سعید جلیلی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران با بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه از محور مقاومت سخن گفته شد[۱۳].
سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، اولین بار در مرداد ۱۳۷۲ ش، در دیدار با سیدحسن نصرالله، دبیرکل جنبش حزب‌الله لبنان، از جبهه مقاومت اسلامی سخن گفت و آن را نتیجه تجاوزات اسرائیل دانست که با اقدام خود در تجاوز به لبنان، نه‌تنها به اهداف سیاسی و نظامی موردنظر دست نیافته، بلکه موجب همبستگی و اتحاد مردم شده است[۱۴].
تاریخچه
از جنگ ۶ روزه تا مبارزه با داعش
مفهوم محور مقاومت در بستر رخدادهای تاریخی چند دهه گذشته شکل گرفته است و می‌توان آن را در مواجهه با اسرائیل، داعش (در سوریه و عراق) و حضور ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه دنبال کرد[۱۵].
حماس
هویت اشغال‌گرایانه اسرائیل و عدم پایبندی آن به مرزهای تعیین شده در سال ۱۹۴۸ م، موجب شد فلسطینیان و از جمله جنبش مقاومت اسلامی حماس، همواره نگاهی خصمانه به اسرائیل داشته و موجودیت آن را به مخاطره اندازند[۱۶].
حزب‌الله لبنان
جنگ ۲۲ روزه غزه که در دی‌ماه ۱۳۸۷ ش، رخ داد، یکی از نمونه‌های تهدید امنیت ملی اسرائیل توسط نیروهای مقاومت اسلامی است[۱۷]. علاوه بر آن، سازمان سیاسی-نظامی حزب‌الله لبنان که یک گروه شیعه است، در خرداد ۱۳۷۹، موفق شد به تسلط نظامی ۱۸ ساله اسرائیل بر مناطقی از جنوب لبنان پایان دهد[۱۸]. تقابل میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل در جنگ ۳۳ روزه نیز ادامه پیدا کرد که از اواخر تیر ۱۳۸۵، تا اواخر مرداد همان سال در جریان بود[۱۹].
سوریه
میان سوریه و اسرائیل نیز روابط خصمانه‌ای برقرار بوده و از جنگ شش روزه در دی ۱۳۴۵ ش، آغاز شده است که طی آن اسرائیل بخش بزرگی از سوریه موسوم به بلندی‌های جولان را اشغال کرد[۲۰]. روابط سوریه و اسرائیل پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به‌ویژه با ریاست‌جمهوری بشار اسد در سوریه، خصمانه‌تر شد و به شکل‌گیری اتحادی نزدیک‌تر میان ایران، سوریه، نیروهای جهادی فلسطین و همچنین حزب‌الله لبنان انجامید[۲۱].
سوریه و عراق
تصرف بخش‌های قابل توجهی از کشورهای سوریه و عراق توسط گروه اسلامگرای سلفی داعش موجب شد محور مقاومت بار دیگر به اتحادی برای مبارزه با تهدیدات نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورهای مرتبط تبدیل شود[۲۲]. از همین رو دولت جمهوری اسلامی ایران با حضور نظامی و مستشاری در عراق و سوریه، تلاش خود برای جلوگیری از پیشروی داعش را آغاز کرد[۲۳] حفاظت از اماکن مقدس در عراق و سوریه از جمله حرم حضرت زینب بنت علی (علیهاالسلام)، از دیگر اهداف حضور ایران دانسته شده است[۲۴]. به علاوه رایزنی با کشورهای روسیه و چین در حمایت از حکومت سوریه و عراق در مقابل داعش بخش دیگری از تلاش‌های محور مقاومت بوده است[۲۵].
گروه‌ها و کشورها
کشورهای ایران و سوریه و همچنین گروه نظامی حزب‌الله لبنان، به عنوان ارکان محور مقاومت شناخته می‌شوند و جمهوری اسلامی ایران، رهبر آن دانسته می‌شود[۲۶]. اوج همکاری محور مقاومت، پس از ریاست‌جمهوری بشار اسد در سال ۲۰۰۰ میلادی و سپس حمله اسرائیل به جنوب لبنان در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵ ش) و حمله به غزه در سال ۲۰۰۸ صورت گرفت و در کنار عدم واکنش جدی کشورهای خاورمیانه به حملات اسرائیل به لبنان و غزه، به محبوبیت محور مقاومت در میان مسلمانان انجامید[۲۷].
گروه مقاومت اسلامی حماس در فلسطین و همچنین کشور عراق نیز به دلیل عناصر مشترک تاریخی و فرهنگی و همچنین تهدیدات مشترکی که علیه آنها وجود دارد، جزو محور مقاومت دانسته شده‌اند[۲۸]. در یک کلام گروه‌های عضو جبهه مقاومت شامل: حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن، تیپ فاطمیون افغانستان، تیپ حسینیون آذربایجان لشکر زینبیون پاکستان، جبهه مقاومت جهانی، حشدالشعبی عراق، نیروهای دفاع ملی سوریه، حماس و فلسطین و سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران... می‌باشند[۲۹].
پانویس
- ↑ محور مقاومت
- ↑ محمدی‌سیرت، «الگوی نمایش نقش امنیت‌آفرین شهیدان محور مقاومت در رسانه ملی» ص۶۳
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۳ و ۵
- ↑ محمدی‌سیرت، «الگوی نمایش نقش امنیت‌آفرین شهیدان محور مقاومت در رسانه ملی»، ص۶۳
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۵-۶
- ↑ «سید حسن نصرالله: ارتش اسرائیل یک ارتش هالیوودی ناتوان است/ آیت‌الله خامنه‌ای حسین زمان است»، در سایت خبرگزاری ایسنا
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۲
- ↑ «جان بولتون: لیبی، سوریه و کوبا نیز باید در فهرست محور شرارت قرار گیرند»، در خبرگزاری ایسنا
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۲
- ↑ خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی
- ↑ خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی
- ↑ خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی
- ↑ خسروشاهین، «بازدارندگی محور مقاومت»، در سایت روزنامه سازندگی
- ↑ خامنه‌ای، «دیدار دبیر کل جنبش حزب‌الله لبنان با رهبر انقلاب»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای
- ↑ خامنه‌ای، «بیانات در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای؛ بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۷ و ۱۱ و ۱۳-۱۴ و ۲۰؛ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲-۱۳
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲
- ↑ کریمی، «نقش ج. ا. ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ص۱۲
- ↑ بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲
- ↑ بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲
- ↑ بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲
- ↑ بصیری، «واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۱-۲۲
- ↑ جعفری‌پور، «تأثیرات منطقه‌ای دخالت حزب‌الله و اسرائیل در بحران سوریه»، ص۷۸
- ↑ جعفری‌فر، «تأثیرات منطقه‌ای دخالت حزب‌الله و اسرائیل در بحران سوریه»، ص۷۸
- ↑ مرادی، «بحران سوریه و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، ص۱۲۹-۱۳۰
- ↑ گروه‌های مقاومت