ازبکستان

ازبکستان
نام رایج	ازبکستان
نام کامل	جمهوری ازبکستان
پایتخت	تاشکند
تعداد جمعیت	33375800
دین	اسلام (80 درصد) مسیحیت (5 درصد) سایر ادیان وبی دین(15 درصد)
زبان	ازبکی

ازبکستان (فارسی افغانستان: اوزبیکستان) (ازبکی: O‘zbekiston، به سیریلیک: Ўзбекистон) با نام رسمی جمهوری ازبکستان کشوری محصور در خشکی واقع در آسیای مرکزی است. این کشور از شمال با قزاقستان، از غرب با تاجیکستان و قرقیزستان و از جنوب با افغانستان و ترکمنستان دارای مرز مشترک است.

جمهوری ازبکستان خاستگاه اصلی قوم ازبک است که از دو کلمه از به معنـای خودش و بک یا بیک به معنی خان‌ها و بـزرگ تـشکیل شـده اسـت و از ایـن رو کلمه ازبک تداعی کننده مفهوم خان است. شاید همین امر دلیلی باشد بـر ایـن که برخلاف سایر ملل ساکن در منطقه آسیای مرکزی، ازبک‌ها مردمـی متکـی بـه نفـس بـه شمار می‌‌‌آیند.

ازبکستان از کشورهای با اکثریت مسلمان در آسیای مرکزی و از جمهوری‌های شوروی سابق است و تاشکند پایتخت آن است. شهرهای سمرقند، خیوه، بخارا و ترمذ در ازبکستان، از مراکز تاریخی و مشهور اسلامی در خراسان بزرگ و مناطق اطراف بود. مسلمانان ۸۰ درصد از جمعیت ازبکستان را تشکیل می‌‌‌دهند. ۵ درصد از جمعیت این کشور نیز پیروی مسیحیت ارتدکس روسی می‌‌باشند. ۱۵ درصد نیز پیرو دیگر ادیان یا بی‌دین هستند. نظام حکومتی این کشور سکولار است. زبان روسی همچنان استفاده زیادی در این کشور دارد و رایج‌ترین زبان آموزشی در مدارس این کشور است. در برخی مناطق جنوبی این کشور که اغلب اقوام تاجیک در آنجا زندگی می‌‌کنند نیز زبان فارسی رایج است.

تاریخ ازبکستان

ازبکستان امروزی بیشتر منطقه تاریخی ماوراءالنهر را در برگرفته و در گذشته بخشی از ترکستان بزرگ به شمار می‌‌رفته است. پیش از ورود اسلام به ماوراءالنهر، این منطقه زیر حاکمیت پادشاهی‌های هخامنشی، سلوکی، کوشان‌ها و ساسانیان و در دوره‌هایی زیر سلطه اقوام ترک بود.

فتح ماوراءالنهر در دوران خلافت عثمان آغاز شد و سال‌ها ادامه یافت. مسلمانان به بیشتر شهرهای این نواحی چند بار حمله کردند و هر بار به جای فتح کامل منطقه، به بستن پیمان و دریافت جزیه بسنده نمودند.

تا پیش از قدرت یافتن سامانیان در سده سوم ق. قدرت سیاسی در ماوراءالنهر ساختاری ملوک الطوایفی داشت و شاهان محلی در قلمرو کوچک خود قدرت داشتند، هر چند خراج گزار خلافت اسلامی و تابع حکمرانان خراسان بودند. پس از سامانیان، قراخانیان، قراختاییان، خوارزمشاهیان، مغولان و تیموریان بر ماوراء‌النهر حاکم شدند.

در سده دهم ق. شیبانیان ازبک که فرزندان شیبان پسر جوچی و از نوادگان چنگیزخان مغول بودند، بر ماوراءالنهر چیره شدند. آنان پیشتر در سیبری حاکم بودند. محمد خان شیبانی با بهره بردن از اختلاف شاهزادگان تیموری، به ماوراء‌النهر لشکر کشید. وی با تصرف بخارا به سال ۹۰۶قو سمرقند به سال ۹۰۷ق. سلطه خود را بر ماوراءالنهر تثبیت کرد و با تصرف هرات به سال ۹۱۲ق. آخرین پایگاه تیموریان را تسخیر نمود. بدین سان، با کوچ قوم ازبک شیبانی به ماوراءالنهر، نام ازبکستان برای این سرزمین رواج یافت.

خانات در زمان صفویان، خاندان شیبانی حکومت ازبک‌ها را برقرار کرد. با مرگ آخرین رهبر این خانواده، آستراخانی‌ها در بخارا، خانات خیوه در خوارزم و خانات خوقند در فرغانه، قدرت بیشتری یافتند.

سلطه روس روس‌ها در ۱۲۴۴ش/۱۸۶۵م، تاشکند و سه سال بعد سمرقند را به تصرف خود درآوردند. تا ۱۲۵۵ش خانات بخارا، خیوه و خوقند تحت الحمایگی روسیه را پذیرفتند. تا زمان انقلاب کمونیستی قیام‌های محلی متعددی صورت گرفت که همگی نافرجام بود. پس از انقلاب کمونیستی ۱۲۹۶ش/۱۹۱۷م، ابتدا جمهوری خودمختار سوسیالیستی ترکستان و در ۱۳۰۳ش/۱۹۲۴م جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ازبک اعلام موجودیت کرد. ۵ سال بعد تاجیکستان از ازبکستان جدا شد و در ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶م با الحاق جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان و اندکی از اراضی قزاقستان به ازبکستان، محدوده سیاسی فعلی ازبکستان تثبیت شد.

استقلال همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری ازبکستان در اول سپتامبر سال ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م اعلام استقلال کرد. اولین رئیس‌جمهور ازبکستان اسلام کریم‌اف بود، که دبیر اول حزب کمونیست ازبکستان نیز بود.

آب و هوای کشور ازبکستان

کشور ازبکستان دارای آب و هوای قاره‌ای است و میزان بارندگی کمی‌دارد. شرایط طبیعی ازبکستان سبب ایجاد اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی در کرده است، به همین دلیل بخش زیادی از سال، این کشور دارای آب و هوای گرم و خشک است. تابستان‌های گرم و طولانی و زمستان‌های ملایمی در این منطقه برقرار است.

جغرافیای ازبکستان

جمهوری ازبکستان در بخش مرکزی آسیای میانه و بخش مرکزی از سرزمین‌های واقع در بین رودخانه‌های سیردریا و آمودریا و در مشخصات ,33‌‌ ْْ45 ـ ,11‌‌ ْْ37 عرض شمالی و ,10 ْْ73 ـ ,00 ْْ56 طول شرقی و به طور کلی این کشور از شرق به غرب حدود 1425 و از شمال به جنوب حدود 930 کلیومتر می‌‌باشد. مساحت کلی ازبکستان 7/447 هزار کیلومترمربع است ‌هاو از شمال‌شرقی به واسطه کوه‌های پسکام سلسله جبال چاتقال، سلسه جبال فرغانه و آلای، به قرقیزستان، از شمال به شمال غربی از طریق فلات استورت، دریاچه آرال، صحرای قل قوم، سلسله جبال کارژافتار و بخش شمال‌شرقی سلسله جبال اوگا-به قزاقستان، ‌ از جنوب‌ شرقی از طریق سلسله جبال کورامین، ترکستان، زرافشان، حصر و باباتاق-به تاجیسکتان، از جنوب‌غربی-از طریق آمودریا، کوه‌های کوه‌ تنگ‌تاو جنوب فلات استورت و صحرانی شنی ساحل راست آمودریا-به ترکمنستان و بالاخره از جنوب -از طریق آمودریا- به افغانستان منتهی می‌‌شود.

جمعیت این کشور حدود ۲۸ میلیون و ۲۶۸ هزار نفر با میانگین سنی ۲۳ سال است. ‌مجموع مرزهای ازبکستان 6221 کیلومتر می‌‌باشد که 2203 کیلومتر با قزاقستان، 1099 کیلومتر با قرقیزستان، 1161 کیلومتر با تاجیکستان، 1621 کیلومتر با ترکمنستان و 137 کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد. این کشور از لحاظ مساحتی پنجاه و هشتمین کشور جهان به مساحت 447 هزار و 400 کیلومتر مربع می‌‌باشد.

تقسیمات کشوری

کشور ازبکستان دارای ۱۲ استان (ولایت)، شهر تاشکند و یک جمهوری خودمختار است که عبارت‌اند از:

استان‌ها (ولایت‌های) تاجیکستان
شهر تاشکند
ولایت اندیجان
ولایت بخارا
ولایت فرغانه
ولایت جیزک
ولایت نمنگان
ولایت نوایی
ولایت کشک‌دریا
ولایت سمرقند
ولایت سیردریا
ولایت سرخان‌دریا
ولایت تاشکند
ولایت خوارزم
جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان

شهر‌های مهم کشور ازبکستان

شهر تاشکند این شهر که پایتخت کشور ازبکستان نیز هست یکی از پر جاذبه‌ترین و مهمترین شهرهای کشور ازبکستان است این شهر در گذشته به نام چاچ خوانده می‌‌شده است. وجود چند جاذبه مهم در این شهر مانند: موزه امیر تیمور، کاخ شاهزاده رومانف، بازار چهار سو، و میدان بنیادکار به این شهر چهره‌ای کاملا گردشگری بخشیده است.

شهرخوارزم این شهر در کنار رود آموی و دریاچه خوارزم قرار گرفته است. خیوه شهری در خوارزم است که دارای معماری اسلامی در آثار تاریخی خود است. برای همین از شهرهای مهم ‌هاکشور ازبکستان قلمداد می‌‌شود. در شهر خیوه 50 اثر تاریخی و 250 خانه قدیمی وجود دارد. هر کدام از این خانه‌ها با بنایی سنتی چهره‌ای دیدنی و جذاب به این شهر باستانی کشور ازبکستان داده است. از آثار مهم دیگر خوارزم می‌‌توان به کلته منار، کنیا ارگ، مسجد جامع، آثار دروازه و شهر اور گنج اشاره نمود. در این شهر مقبره پوریای ولی پهلوان نامدار ایرانی قرار دارد.

بخارا یکی از شهرهای مهم ‌کشور ازبکستان شهر بخارا است. دلیل شهرت این شهر بیشتر مردم آن است که تاجیک با زبان فارسی هستند. اما جاذبه‌های گردشگری نیز در این شهر فراوان به چشم می‌‌خورد. آرامگاه اسماعیل سامانی، آرامگاه چهاربکر، ارگ بخارا، چهار منار، مدرسه دیوان بیگی، کوکل تاش، لب حوض و کارگاه عروسک سازی از مهمترین این جاذبه‌ها است. آرامگاه اسماعیل سامانی ‌این شهر را از شهرهای مهم کشور ازبکستان نموده است. زیرا به تازگی از ‌زیر خاک بیرون کشیده شده و برای همین زیاد آسیب ندیده است. سبک این بنا شبیه به آتشکده‌های دوره ساسانی است. در این مقبره نوه اسماعیل سامانی نیز به خاک سپرده شده است.

شهر سمرقند به دلیل قرار گرفته این شهر در آثار یونسکو این شهر اهمیت ویژه‌ای برای ازبکستان دارد. این شهر همچنین در مرکز جاده ابریشم قرار گرفته و دارای اهمیت تجاری ویژه‌ای بوده است. ‌سمرقند با داشتن جاذبه‌های توریست بسیار از شهرهای مهم کشور ازبکستان است. از این آثار می‌‌توان به رصد خانه الغ بیگ، مجموعه ریگستان، مسجد بی‌نظیر بی بی خانم و کارگاه کاغذ سازی اشاره نمود رصد خانه الغ بیگ به شهر سمرقند اهمیت خاصی بخشیده است این بنا با آجر پخته شده ساخته و با نقش‌های هندسی و آجر و لعاب و معرق تزئین شده است. تالارهای کار در طبقه همکف و زاویه یاب فخری روی محور شمال و جنوب قرار گرفته است.

شهر اندیجان این شهر نیز همانند شهرهای دیگر ازبکستان در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته است. این شهر در جنوب غرب شهر فرغانه قرار گرفته است. این شهر در زلزله سال 1902 تماما با خاک یکسان شد. اما دوباره با همتی مضاعف بازسازی و از نو بنیان نهاده شد. این شهر در سال 1941 به ازبکستان پیوست و یکی از شهر‌های مهم کشور ازبکستان شد.

شهر نمنگان این شهر در شرق کشور ازبکستان واقع شده است. در حاشیه جنوبی آن دو رودخانه قاره دریا و نارین به هم متصل می‌‌شوند. یکی از خوش آب و هواترین شهرهای ازبکستان به نام شاهند در این مکان واقع شده است.

نام این شهر از معادن نمکی که در آن قرار داشته است گرفته شده و به نام نمکان مشهور بوده است. اما در طی زمان تغییر نام یافته و به نام نمنگان خوانده می‌‌شود.

از جاذبه‌های گردشی در این شهر می‌‌توان به 20 مدرسه اسلامی و 600 مسجد واقع در آن نام برد. به علت وجود همین مکان‌های اسلامی این شهر یکی از شهرهای مهم کشور ازبکستان دانسته می‌‌شود.

ساختار سیاسی

حکومت ازبکستان جمهوری تک مجلسی می‌‌باشد. مجمع قانونگذاری با ۵۰۰ عضو و همچنین رئیس‌جمهور با رأی تمامی افراد بالغ برای چهار سال انتخاب می‌شوند. شورای عالی قانون‌گذاری در این کشور ۱۰۰ کرسی دارد که ۸۴ نماینده آن با رای مردم و ۱۶ نماینده به انتخاب رئیس‌جمهور برای دوره‌ای پنج ساله انتخاب می‌‌شوند.

مجلس ملی این کشور ۱۲۰ کرسی دارد که نمایندگانش با رای مردم برای دوره‌ای پنج ساله تعیین می‌‌شوند.

قانون اساسی ازبکستان در تاریخ ۸ دسامبر ۱۹۹۲ در یک مقدمه ۶ بخش، ۲۶ فصل و ۱۲۸ ماده به تصویب رسید. طبق اصل ۱۵ قانون اساسی الویت قانون اساسی بر دیگر قوانین بدون قید و شرط تصریح می‌‌شود.

نقش مراکز و گروه‌های دینی در ساختار سیاسی و حزبی ازبکستان

در نخستین سال‌های استقلال تعداد بیشماری مسجد و مدرسه افتتاح گردید. تعداد مساجد ازبکستان در سال 1994 در مقایسه با سال 1987 از 87 باب به حدود سه هزار و تعداد مدارس دینی از دو مدرسه علمیه به پنجاه مدرسه رسید. با تصویب قانون آزادی مذاهب و فعالیت‌های دینی در ازبکستان در سال 1989، زمینه حضور گروه‌های دینی در جامعه و رسانه‌های عمومی فراهم شد.

اما ظهور شخصیت‌ها و گروه‌های مذهبی مخالف، باعث شد تا دولت‌های منطقه از همان سال‌های اول پس از فروپاشی به منظور مهار این گروه‌ها فعالیت سیاسی احزاب دینی را ممنوع اعلام کنند و قوانینی را برای غیرقانونی کردن احزاب سیاسی که ساختار مذهبی دارند به تصویب برسانند. البته این ممنوعیت‌ها در کنار اقبال مردم به گروه‌های اسلامی موجب شد که این احزاب فعالیت خود را به صورت غیررسمی و گاهی زیرزمینی گسترش دهند.

ازبکستان ۵ استان و ۱۲۳ شهر و شهرستان دارد. و مرکز آن تاشکند است. نَمَنگان، اَندیجان، سمرقند، فرغانه، بخارا و قَرشی (نَخشَب یا نَسَف) شهرهای پرجمعیت ازبکستان هستند. بخش شمال غرب ازبکستان را جمهوری خودمختار قر‌ه‌‌قالپاقستان تشکیل می‌‌دهد. مرکز آن نوکوس (نوقوس) و اقوام بزرگ آن قره‌قالپاق و ازبک است.

اقتصاد و منابع مالی و درآمدی ازبکستان

کشور ازبکستان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای آسیای مرکزی محسوب می‌‌­شود که توانسته یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پنبه در دنیا باشد. وضعیت اقتصادی کشور ازبکستان وابستگی شدید به نفت و گاز و طلا دارد به طوری که طلا از غنی‌ترین منابعی است که در کشور ازبکستان یافت می‌‌­شود و ورود به اقتصاد آن نیز بخش مهمی از اقتصاد را در بر­گرفته است. تولید ناخالص داخلی در کشور ازبکستان در حدود 50.5 میلیارد دلار ارزیابی شده است این رقم نشان‌دهنده وضعیت نیروی کاری در کشور ازبکستان است به طوری که بیش از 13 میلیون نفر در این کشور مشغول به کار هستند. نرخ بیکاری در کشور ازبکستان بسیار کم است و به طور کلی در حدود 20 درصد از این افراد به دنبال کار بوده و سایرین خود ترجیح داده‌اند که بیکار باشند.

وضعیت محصولات صادراتی به کشور ازبکستان بیشتر پنبه و طلا و انرژی است. در این کشور کودهای معدنی و همینطور فلزات آهنی نیز صادر می‌­شوند، منسوجات و محصولات غذایی از جدیدترین محصولات صادراتی هستند که در کشور ازبکستان دیده می‌‌­شود. بیشترین وضعیت صادراتی از کشور ازبکستان به روسیه و لهستان و چین دیده می‌‌­شود. این کشور صادرات زیادی به ترکیه و قزاقستان نیز داشته است. صادرات از کشور ازبکستان به اوکراین و بنگلادش نیز دیده می‌‌­شود و رتبه 7.4 و 3.4 را در بر‌گرفته است.

در این کشور مسیر واردات بیشتر در زمینه ماشین آلات و تجهیزات ارزیابی شده است به طوری که مواد شیمیایی و فلزات از گزینه‌های مهم صادراتی این کشور به شمار می‌­‌آیند. در سال‌های اخیر وضعیت واردات به کشور ازبکستان بیش از 5 درصد کاهش داشته است. دولت کشور ازبکستان سعی دارد در تهیه محصولاتی مانند کودهای معدنی بسیار دقت داشته باشد به این ترتیب محصولات تولید شده در این کشور ارگانیک و ارزشمند هستند. رتبه‌های اقتصادی کشور ازبکستان به طور جدی دنبال شده و مشخص است که منابع مالی این کشور در سال‌های اخیر دسته‌بندی‌های مشخصی دارند. اینطور که ارزیابی‌ها نشان می‌‌­دهد وضعیت معماری کشور ازبکستان نیز روز به روز بیشتر شده و مشخص است که رویکرد اقتصادی در این راستا به طور دقیق پیش رفته است. شایان ذکر است که رتبه‌های اقتصادی در این کشور وابسته به سیستم صادرات و واردات بوده و دولت سعی دارد این موضوع را به شکل ایده آلی پیش ببرد ارزیابی‌های اقتصادی وضعیت مالی و اقتصادی کشور ازبکستان را خوب اعلام کرده است.

اعیاد و تعطیلات رسمی در ازبکستان

• سال نو
• روز ملی بانوان
• نوروز
• روز کارگر
• روز حافظه قوی
• عید فطر
• عید قربان
• روز استقلال
• روز پرچم کشور ازبکستان
• روز آزادی بیان

زبان کشور ازبکستان

زبان اُزبکی (به ازبکی: O’zbek tili / Ўзбек тили / اوزبېک تیلی) یکی از زبان‌های ترک‌تبار است. ازبکی زبان رسمی کشور ازبکستان است و حدود ۳۵ میلیون نفر گویش‌ور دارد. این زبان از شاخهٔ قارلوق زبان‌های ترکی است. ازبکی وام‌واژه‌هایی از عربی، روسی و فارسی دارد، گویش برخی از این واژه‌ها در زبان ازبکی نسبت به زبان فارسی، کمی تفاوت دارد ولی بسیاری از آنها همانند کلمات فارسی به کار می‌‌رود. بیش‌تر کتاب‌های قدیمی و تاریخی ازبکستان نیز به زبان فارسی یا به زبان ازبکی با استفاده از الفبای عربی نگاشته شده که در کتاب‌خانه‌ها و موزه‌های این کشور به نمایش گذاشته شده‌است.

نگاهی مختصر بر فرهنگ ازبک‌ها

باید گفت چون ازبک‌ها در اصل ایرانی هستند آداب و رسوم آنان نیز بسیار مشابه ایرانیان کنونی می‌‌باشد. مثلاً برای شروع یک زندگی مشترک اغلب خانواده داماد، عروس خویش را انتخاب می‌‌کنند. اما باید متذکر شد به دلیل وجود قومیت‌های مختلف تنوع فرهنگی زیادی در این کشور به چشم می‌‌خورد. ازبک‌ها مردمانی مهربان و مهمان نواز هستند به طوری که در سفر به ازبکستان حتماً توسط یک شهروند دعوت می‌‌گردید.

آنان برای پذیرایی سعی می‌‌کنند از غذاهای متنوع بسیاری از شما پذیرایی کنند و مسلمانان این کشور فعالیت‌های مذهبی زیادی دارند، از جمله رفتن به نماز جمعه. آنان به صنایع دستی خود توجه ویژه‌ای دارند و بسیار خوشحال می‌‌شوند بتوانند با فروش آنها فرهنگ، دیدگاه و هنر خود را به دیگران ارائه دهند. آنان بیشتر در صنعت منبت کاری، سفال گری، تولید ابریشم، چرم و گلدوزی فعالیت می‌‌کنند. آنان با الهام گرفتن از سبک‌های جدید و تلفیق آنان با هنرهای خویش دنیای جدیدی را در عرصه هنر ساخته‌اند.

نظام آموزشی

سیستم آموزشی ازبکستان تا سال ۱۹۹۰ بر طبق مدل شوروی ارائه می‌شد، ولی از این سال به بعد تغییراتی به خصوص در دروس مربوط به تاریخ و ادبیات ازبکستان به عمل آمد و ساعت آموزش آنها افزایش یافته و از ساعات تدریس زبان روسی کاسته شد. البته اخذ دکترا در ۲ مرحله انجام می‌پذیرد. بدین ترتیب که ابتدا باید نامزدی علوم را اخذ کرده، سپس اخذ دکترا امکانپذیر است که معمولاً افراد در ۵۰-۴۵ سالگی موفق به اخذ آن می‌شوند.

سیستم آموزش و پرورش از سه سطح تشکیل می‌‌شود:

• آموزش ابتدایی شامل کلاسهای اول تا چهارم
• آموزش دوره راهنمایی شامل کلاسهای پنجم تا نهم
• آموزش متوسطه شامل کلاسهای دهم تا دوازدهم

بر اساس آموزش دولتی، کودکان از ۷ سالگی به مدرسه می‌روند و آموزش تا پایان دوره راهنمایی (تا پایان کلاس نهم) اجباری است. مدارس از ۲ سپتامبر تا ۲۵ می‌‌فعال هستند. طبق ماده ۴ قانون اساسی زبان دولتی، ازبکی است و تدریس به زبان ازبکی انجام می‌‌شود ولی صرف نظر از این مطلب، به زبان‌های ملیتهای مختلف ازبکستان احترام گذاشته می‌‌شود. تدریس در مدارس به ۷ زبان انجام می‌‌شود از جمله ازبکی فروسی، قزاقی، قراقالپاقی، قرقیزی، تاجیکی و ترکمنی. در کنار این زبان‌ها، زبان‌های خارجی چون: فارسی، عربی، هندی، چینی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و... نیز در ازبکستان تدریس می‌‌شود.

وضعیت انتشار کتاب و کتابخوانی

برخی از کتابخانه‌های ازبکستان از شهرت بالایی برخوردار هستند. به عنوان مثال می‌توان به کتابخانه علی شیر نوایی اشاره کرد. در سال ۱۸۷۰ کتابخانه مذکور با عنوان ترکستان افتتاح شد که از سال ۱۹۱۹ کتابخانه مردمی نامیده شد و در نهایت از سال ۱۹۲۵ به کتابخانه علی شیر نوایی مرسوم گردید.

کتابخانه مذکور بزرگ‌ترین کتابخانه ازبکستان است و در آن حدود پنج میلیون کتاب نگهداری می‌‌شود. علاوه بر آن باید به نسخ خطی متعدد که در کتابخانه‌های مختلف در پایتخت و استان‌ها محفوظ است، اشاره کرد. از جمله در مخزن نسخ خطی مؤسسه خاورشناسی آکادمی علوم ازبکستان ۴۰ هزار رساله در ۱۸ هزار جلد نسخه خطی محفوظ است. به طور کلی در ۱۰ کتابخانه ازبکستان حدود ۲۰۰۰۰۰ جلد کتاب نسخه خطی و کتاب‌های نادر محفوظ است که مقدار زیادی از نسخ خطی فوق‌الذکر به خط و زبان فارسی نگاشته شده است. مردم ازبکستان علاقه وافر به کتابخوانی دارند و مطالعه کتاب را خیلی دوست دارند و کتاب‌های ارزشمند موجود در غرفه ازبکستان در بازار جهانی کتاب نمایشگاه تهران، شاهدی بر کتابخوان بودن مردم ازبکستان است.

از موسسات انتشاراتی موسسه شرق ازبکستان اقی تور چی یازووچی‌ها و غفور غلام در زمره مؤسسات عمده به شمار می‌‌آیند. اخیراً موسسات انتشاراتی خصوصی نیز در حال تاسیس هستند.

مراکز اسلامی و فرهنگی ازبکستان

1-کانون عالی علمی اسلامی (انستیتو علمی) امام بخاری تاشکند کانون علمی امام بخاری در ماه نوامبر 1971 میلادی در خیابان زرقینار تاشکند شروع به کار کرده است. این کانون به همت رئیس سابق اداره مسلمانان آسیای میانه و قزاقستان جناب" ضیاءالدین خان بن ایشان" تاسیس شده است در این موسسه دانشجویان زیادی از جمهوری‌های شوروی سابق مانند آذربایجان، قفقاز شمالی، تاتارستان، تاجیکستان و قرقیزستان و حتی از کشورهای افغانستان، یمن، ویتنام وبلغارستان آموزش می‌‌بینند. این مرکز در سال 1998 در وزارت دادگستری به ثبت رسیده است. ابتدا دارای دو دانشکده بود. دانشکده اصول دین وعقاید و دانشکده فقه وتاریخ اسلامی. این مرکز دارای سه کرسی علمی در رشته‌های علوم دینی، علوم اجتماعی و زبان‌های خارجی است. همچنین به هدف تربیت اساتید ماهر برای مدارس دخترانه دانشکده مخصوص بانوان افتتاح شده است. فارغ- التحصیلان این کانون در ادارات مختلف ازبکستان و کمیته امور دینی (زیرنظر دولت) ومدارس اسلامی در شهرها واستان‌های مختلف به فعالیت مشغول هستند. عده‌ای از فارغ‌التحصیلان این کانون در دانشگاه اسلامی مدينه منوره و الازهر مصر مدارج عالی علمی را طی می‌‌کنند. این کانون در نظر دارد تدریس علوم دیگر مانند علوم اجتماعی، اقتصادی، تاریخ ازبکستان، تارخ ادیان، سیاست، ریاضی کاربردی، اکولوژی، روانشناسی، تفسیر قرآن وزبان عربی و........ را مورد توجه قرار دهد.

2-مدرسه کوکالداش مدرسه کوکالداش در مرکز شهر تاشکند خیابان امیر علی شیر نوایی واز آثار تاریخی با معماری خاص به شمار می‌‌رود آنچنانکه" محمد صالح بن قارا خواجه تاشکندی " در کتابش بنام " تاریخ جدید تاشکند" نوشته است بنای این مدرسه که مدرسه درویش خان هم نامیده می‌‌شود در سال 1569الی 1570 میلادی به پایان رسیده است. (قدمتی حدود500سال) این مدرسه دارای محوطه وسیعی است که کلاس‌های درس از چهار طرف مشرف به آن هستند ودارای 38 کلاس درس است. در سال‌های 1886 و 1966 در پی زلزله‌های شدید ویران شد ودوباره تجدید بنا شد. علمای مشهوری در این مدرسه درس خواندند مانند محمد امین خواجه مقیمی (سال 1880تا1890) و ذاکرجان حال محمد(1891-1889) و حمزه حکیم زاده نیازی(1911-1910) ویونس مقصودی و ضیاءالدین خان بن ایشان ‌ها و آتین خان تورا و علمای دیگر همه در این مدرسه درس خوانده‌اند. درزمان نظام کمونیستی توجه به این مدرسه کم بود اما بعد از استقلال دوباره رونق گرفت. در این مدرسه علوم مختلف مانند قرائت قرآن، احادیث نبوی، صرف ونحو، زبان و ادبیات و ازبکی، علوم طبیعی، جغرافی، فیزیک وریاضی تدریس می‌‌شود. این مدرسه دارای کتابخانه بزرگی است که انواع کتب ونشریات روزانه و مجله‌ها جدید برای استفاده دانشجویان در آن یافت می‌‌شود. برگزاری مسابقات ورزشی مختلف از دیگر برنامه‌های این مدرسه است.

3-مدرسه دخترانه خدیجه کبری به احترام ام المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر پیامبراعظم(ص) مدرسه ی دخترانه‌ای به همین نام تاسیس شده است. این مدرسه در تاشکند و در منطقه صابر رحیم‌اف خیابان المپیک ‌هااست. هدف این مدرسه آموزش وتربیت زنان متخصص در علم تاریخ اسلامی وادیان است. به منظور رشدعلمی دانشجویان علوم دیگر مانند قرائت، تجوید، فقه، حدیث، زبان عربی، شیمی، فیزیک، نجوم ‌هاوریاضی مورد توجه قرار گرفته است

4-مرکز علم الحدیث امام بخاری این مرکز در ناحیه بای آریق در استان سمرقند روستای خواجه اسماعیل و در سال 1991میلادی در کنار مجموعه ی فرهنگی امام بخاری تاسیس شده است. بخارا دارای عالمان مشهوری است اما وقتی سخن از بخاری می‌‌شود منظور ابوعبدالله محمدبن اسماعیل بن ابراهیم مشهور به شیخ الاسلام، امام الدنیاوامیر المومنین در علم حدیث است. متولد سال 194 هجری قمری که کتاب صحیح بخاری او از مهمترین کتب حدیث به شمار می‌‌رود. در این مدرسه نیز علوم دینی مانند تاریخ اسلام، قرائت، تفسیر، حدیث، زبان عربی، فن خطابه، زبان‌های خارجی، ریاضی، فیزیک وشیمی و...... تدریس می‌‌شود. این مدرسه دارای کتابخانه‌ای سرشار از کتب غنی، کامپیوتر و امکانات مطالعه می‌‌باشد.

5-مدرسه خواجه بخاری دبیرستان خواجه بخاری در سال 1992 در استان قشقادریا در شهر کتاب افتتاح شد. نام کامل این مدرسه " مدرسه اسلامی سید احمدولی کلاه دوز خواجه بخاری " است که از نزدیکان شیخ بهاءالدین نقشبندی امام فرقه نقشبندیه است. هم اکنون دانشجویان از استان‌های مختلف در این مدرسه به تحصیل مشغول هستند. فارغ‌التحصیلان این مدرسه در سمتهای امام جماعت، سخنران، و معلم مدرسه به کار گمارده می‌‌شوند. همه امکانات ولوازم تکنولوژی روز برای دانشجویان مهیا است نظیر کامپیوتر، کتابخانه و سالن مطالعه و... . علوم دینی، قرآنی، تاریخ، فقه، تفسیر، حدیث، عقاید، خطابه، عربی، ریاضی، فیزیک، شیمی وزبان‌های خارجی و..... در این مدرسه تدریس می‌‌شود. مسابقات مختلف ورزشی مانند مشت زنی، فوتبال، والیبال، شطرنج، تنیس و....و حرفه‌های آرایشگری، خیاطی و.... نیز آموزش داده می‌‌شود. ادامه تحصیل دانشجویان در دانشگاه اسلامی تاشکند ودانشگاه ملی و دانشگاه زبان‌های خارجی ودیگر مراکز علمی امکانپذیر است

6-مدرسه ملاقیرغیز این مدرسه اسلامی در شهر نمنگان (نمنغان= نمکّان=نمک کان=معدن نمک) درخیابان اویجی در سال 1991 زیر نظر شیخ عبیداله خان لطف اله‌اف تاسیس شد. اساتید معروف قرآنی مانند قاری‌هاشم جان یوسف‌اف، شمس الدین آخون‌اف، اسحاق مخدوم ساتی‌اف و حاجی یحیی خان خواجه‌اف ‌هادر این مدرسه علوم قرآنی، تجوید، فقه، حدیث و.... را تدریس کرده‌اند. ملا قیرغیز که مدرسه بنام اوست در سال 1850 در شهر نمنکان به دنیا آمد واز مردان نیک وبزرگ زمان خود بود. او در زهد وتقوی نمونه بود.

وهفته‌ای یک بار قرآن را ختم می‌کرد و هرشب نماز شب می‌‌خواند و در هفتاد ودوسالگی در نمنکان وفات یافت. این مدرسه دارای تعدادی اتاق اداری، کلاسهای درس، کتابخانه، اتاق کامپیوتر، خوابگاه دانشجویان، سالن ورزشی و استادیوم ورزشهای تابستانی و سالن غذاخوری و..... است. علاوه بر علوم دینی و اسلامی علوم ریاضی، فیزیک، شیمی، زبان انگلیسی، تاریخ وعلوم کامپیوتر نیز در آن تدریس می‌‌شود. بعضی از دانشجویان واساتید این مدرسه دارای مقامات علمی در مسابقات جهانی هستند)

7-مدرسه سید محی الدین مخدوم این مدرسه در شهر اندیجان در روستای جلابیک در منطقه آلتین کول در سال 1992 تاسیس شده است. محی الدین مخدوم عالمی بود که در دهه‌های 20 و 30 قرن بیستم میلادی مردم را به انجام احکام شریعت وحفظ دین دعوت می‌‌کرد زمانی که حکومت کمونیستی با همه ادیان خصوصا اسلام مبارزه می‌‌کرد. علوم قرآن، حدیث، صرف ونحو، فقه، عقاید، تاریخ اسلام وعلوم کامپیوتر در این مدرسه تدریس می‌‌شود. کتابخانه مدرسه دارای کتاب‌های فراوان دینی و علمی است. مدرسه یک هکتار مساحت دارد و دارای 7 ساختمان است. فارغ‌التحصیلان مدرسه به سمت امام جماعت، خطیب، معلم زبان عربی و علوم دینی در مدارس ابتدایی منصوب می‌‌شوند

8-مدرسه میر عرب این مدرسه در شهر بخارا میدان شهرستان خیابان خواجه نورآباد واقع شده است. در سال‌های (1536-1530) شیخ میرعرب سیدعبداله یمنی از اموالی که عبیدالله خان امیر بخارا به او هدیه کرد این مدرسه را ساخت شیخ در عرفان وتصوف به مقامات بالایی رسید تا آنجا که مردم او را امیر العرب یا میر عرب نامیدند. این مدرسه دارای دو گنبد مشهور است که آن را از سایر آثار تاریخی شهر بخارا متمایز می‌‌سازد مدرسه دارای دو طبقه و114 اتاق به تعداد سوره‌های قرآن کریم می‌‌باشد. در سمت چپ ورودی مدرسه مزار شیخ عبداله (میرعرب) و امیر عبیداله خان قرار دارد بعضی از علما ودولت مردان آسیای میانه، افغانستان، ایران و روسیه در این مدرسه درس خوانده‌اند. در زمان انقلاب کمونیستی این مدرسه تعطیل شد اما از سال 1991 به بعد مجددا باز گشایی شد. علوم تفسیر وحدیث وریاضی کاربردی وخط عربی و..... در آن تدریس می‌‌شود. در کتابخانه مدرسه آثار زیبای علمی اسلامی وکتاب‌های کمیاب وآثار عتیقه تاریخی که باعث جلب توجه بازدید کنندگان می‌‌شود به وفور یافت می‌‌شود.

9-مدرسه دخترانه جویبار کلان این مدرسه در شهر بخارا خیابان حوض ناو واقع شده است. در قرن 17 در زمان سبحان قلی خان به دستور عبدالعزیز خان والی بخارا و همکاری " آیباشه " مادر عبدالعزیز خان که زنی باتقوا وعالم وزاهد بود این بنا ساخته شد. روبروی مدرسه مسجد جامعی است بنام "آیباشه" مادر عبدالعزیز خان وحوض زیبایی میان مدرسه ومسجد است. جویبار یعنی مقام عالی ومحله ایست در بخارا که شیوخ و فقها و عالمان مشهوری داشته است که یکی از آنها محمدرحیم خان پدر آیباشه است. فارغ‌التحصیلان مدرسه که دختران می‌‌باشند در رشته‌های زبان عربی، ادبیات ‌هاو علوم دینی متخصص هستند. علوم قرآنی، تفسیر، حدیث، فقه، عقاید، زبان عربی، تاریخ ازبکستان، زبان‌های خارجی، کامپیوتر، شیمی و غیره در این مدرسه تدریس می‌‌شود. این مدرسه دارای مسجد، کتابخانه، سالن مطالعه، اتاق کامپیوتر، خوابگاه و غذاخوری است. تمرینات بدنسازی و بازیهای ورزشی در میان دانشجویان رواج دارد. مقالات علمی اساتید در روزنامه‌ها چاپ می‌‌شود. دانشجویان علاوه بر تحصیل خیاطی وآشپزی و دیگر حرفه‌ها را فرا می‌‌گیرند. کتابخانه این مدرسه دارای بیش از 6500جلد کتاب است.

10-مدرسه محمدبن احمد بیرونی (ابوریحان بیرونی) این مدرسه در سال 1992 در شهر نوکوس در جمهوری خودمختار قراقل باغستان(ازتوابع ازبکستان) تاسیس شد واولین مدیر آن قاضی اویس علاءالدین بود. ابوریحان محمدبن احمدبیرونی دانشمند معروف در قرون وسطی جامع علوم زمانش در رشته‌های نجوم، فیزیک، ریاضی، معادن، طب و.... بود. دانشجویان این مدرسه در رشته‌های دینی، علمی واجتماعی درس می‌‌خوانند. رشته‌های دینی شامل قرآن، تفسیر، حدیث، عقاید، زبان عربی و فقه است. رشته‌های علمی شامل فیزیک، ریاضی، زبان‌های خارجی، تاریخ و جغرافی است و رشته‌های علوم اجتماعی شامل سیاست وقانون اساسی و تاریخ ادیان و.... است. علاوه بر تدریس علوم آموزش حرفه‌ها ومشاغل مختلف در این مدرسه رایج است. اشعار سعدی، مختوم قلی، احمد یسوی، صوفی الهیار، نوایی و حاجی نیاز نیز تدریس می‌‌شود. اساتید بر بحث‌های علمی ومناظره دانش جویان اشراف ونظارت کامل دارند.

11- مدرسه امام فخر رازی مدرسه امام فخر رازی در سال 1992میلادی در شهر خانقاه(خوارزم) در خیابان باباجان‌اف تاسیس شد. اما درسال 1994 به شهر اورکانج منتقل شد. محل مدرسه ساختمان تاریخی موسوم به " داشقین جان بابا" است که در اوائل قرن 19 میلادی ساخته شده است.

امام فخر رازی در ایران ودر شهر ری بدنیا آمد و سال‌های زیاد در بخارا؛ خجند و مرو و اورگانج زندگی کرد و در بین دانشمندان زمان خود مشهور بود. او 150 رساله در فلسفه حقوق طب و لغت نوشت. هدف از تاسیس این مدرسه آموزش دینی و اسلامی فرزندان این مرزو بوم (ازبکستان) است تا در مساجد و مدارس به مسلمانان خدمت کنند (امام جماعت ومعلم مدرسه) معلمین این مدرسه هر ساله دوره‌های علمی ضمن خدمت را در دانشگاه ملی تاشکند می‌‌گذرانند. علوم قرآنی؛ تجوید، تاریخ اسلام، فقه، تفسیر، عقاید، فن خطابه، زبان عربی، تاریخ معاصر، ریاضی، فیزیک، زبان انگلیسی، شیمی، سیاست و کامپیوتر نیز آموزش داده می‌‌شود. ورزش‌های فوتبال، بسکتبال، والیبال، شطرنج و تنیس در میان دانشجویان رایج است. آموزش حرفه‌های نانوایی، آهنگری ‌هاونجاری نیز رواج دارد.

مذهب و شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان

شخصیت‌های مهم در تاریخ ازبکستان کم نبودند. افرادی که با به خطر انداختن جان خود هویت دینی این مردم را سندیت بخشیدند. با ورود اسلام به این کشور شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان نیز ظهور نمودند. در آن زمان تصوف در میان مردم رواج پیدا نمود. در شهرهایی مانند بخارا و سمرقند تعلیمات صوفیه بیشتر انجام می‌‌شد در این زمان بود که چند شخصیت تاثیر‌گذار از شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان ظهور نمودند و به رواج تصوف در میان مردم پرداختند.

نجم الدین کبری در خیوه و بهاءالدین نقشبندی در بخارا به رواج تصوف پرداختند. این دو ازشخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان هستند.

یکی دیگر از شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان محمد بن اسماعیل بخاری بود. وی در زمانی که ماوراءالنهر به نام سنیان حنفی یا ماتریدی شهرت یافت و شیعیان کمی در آن منطقه می‌‌زیستند از شهیرترین محدثان آن زمان بود که این منطقه هم به نام این عالم گرانقدر منصوب شد.

تیمور مهمترین شخصیت از شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان

تیمور پسر یکی از ملاکان شهر کش ترکستان بود. شاید او هیچگاه در خواب هم نمی دید که روزی یک شخصیت مهم در تاریخ ازبکستان شود. او جوانی عاشق جنگ و خون‌ریزی بود و خود ادعا می‌‌کرد که از نوادگان چنگیز خان است. در سال 781 قمری او خوارزم را فتح نمود و سپس به کشور گشایی‌های خویش ادامه داد تا بیشتر منطقه تحت تصرف وی درآمد. هنگام تصرف شهر تاشکند او بسیاری از هنرمندان و صنعتگران را به این شهر دعوت و برای آبادانی این شهر تلاش مستمر کرد. امروزه نام این سردار بزرگ در کشور ازبکستان به نیکی برده می‌‌شود و تصویر او بر روی هر مکان و چیزی مانند اسکناس، لابی هتل‌ها، موزه‌ها و... قابل رویت است.

اسلام کریموف در کشور ازبکستان رئیس حکومت رئیس‌جمهور استو این ریاست را به رای مردم در هفت سال انجام می‌‌دهد. اولین رئیس‌جمهور این کشور بعد از فروپاشی شوروری، اسلام کریموف بود. اگر‌چه دوره ریاست‌جمهوری در این کشور تنها هفت سال است اما فرد از شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان به مدت 26 سال با این سمت بر مردم ازبک حکومت نمود و تاثیر زیادی بر تاریخ این کشور گذاشت.

او دو سال قبل از فروپاشی شوروری دبیر اول حزب کمونیست بود. اما با فرو ریختن دیوار اتحاد بین جمهوری‌های شوروری او با رای مردم توانست رئیس‌جمهوری را از آن خود کند و این کار به مدت پیاپی و طولانی انجام و 26 سال بر این کشور حکومت نمود. اما بالاخره دوران طلایی برای این فرد نیز با مرگ وی به پایان رسید و یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان چهره در نقاب خاک فرو برد.

شوکت میر ضیایف بعد از مرگ اسلام کریموف نوبت به فرد دیگر ی بود که جای وی را در منصب ریاست بگیرد. با این که همگان فکر می‌‌کردند که این سمت به دختر اسلام کریموف برسد. این امر محقق نشد و در جریان یک انتخابات عمومی شوکت میر ضیایف با حفظ منصب نخست‌وزیری به ریاست‌جمهوری نیز انتخاب شدو اکنون وی یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ ازبکستان شده است. با حضور وی در صحنه ی سیاست اکنون کشور ازبکستان با بسیاری از کشورها مراودات تجاری و بسته و در صحنه رقابت با دیگر کشورها حضوری فعال دارد.

زندگی سیاسی اسلام کریم‌اف

اسلام کریم‌اف در سال ۱۹۳۸ در سمرقند چشم به جهان گشود و بیش از ربع قرن بر ازبکستان حکومت کرد. او پله‌های ترقی را در حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی سابق طی نمود. به دنبال فروپاشی شوروی سابق، او در هر دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری ازبکستان برای مدتی طولانی به این سمت انتخاب شد. رای کسب شده از سوی او همچون میزان مشارکت در انتخابات در هر دوره بالا اعلام شد. او تنها رئیس‌جمهور ازبکستان از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱ میلادی محسوب می‌‌شود.

ازبکستان به عنوان یکی از متحدان راهبردی ایالات متحده آمریکا در پایان سال ۲۰۰۱ و پس از حوادث ۱۱ سپتامبر به واشنگتن اجازه داد از پایگاه‌های هوایی اش برای جنگ در افغانستان استفاده کند.

از سوی دیگر رئیس‌جمهوری ازبکستان به بهانه مبارزه با تروریسم سرکوب گسترده‌ای را در کشورش سازمان داد. روز ۱۳ مه سال ۲۰۰۵ میلادی نیروهای دولتی تحت فرمان اسلام کریم‌اف اقدام به تیراندازی به سوی معترضان در شهر اندیجان کردند. در حالی که دولت ازبکستان شمار کشته شدگان در آن روز را ۱۸۷ نفر اعلام می‌‌کند، فعالان حقوق بشر از کشته شدن بیش از ۳۰۰ تن سخن می‌‌گویند.

اسلام کریم‌اف در ماه مارس سال ۲۰۱۵ میلادی با کسب بیش از ۹۰ درصد آرا برای یک دوره پنج ساله دیگر به عنوان رئیس‌جمهور ازبکستان انتخاب شد. نتیجه این انتخابات به دلیل عدم حضور مخالفان واقعی دولت ازبکستان، غیر منتظره نبود. ناظران کشورهای غربی از وجود تخلفات گسترده در این انتخابات خبر داده بودند.

اسلام کریم‌اف از سوی سازمان‌های غیر دولتی علاوه بر برگزاری انتخابات نمایشی و دستگیری مخالفان، متهم به صدور اجازه شکنجه در این کشور ۳۰ میلیون نفری نیز شده بود.

روز ۲۷ اوت سال ۲۰۱۶ میلادی اسلام کریم‌اف به دنبال خون‌ریزی مغزی در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بستری شد. اکنون با مرگ رئیس‌جمهور ازبکستان که با مشت آهنین بر کشورش حکومت کرده بود، سوالات جدی در مورد جانشینی او به وجود آمده است. با اطمینان می‌‌توان گفت که مقامات ازبکستان در موقعیتی قرار گرفته‌اند که در تاریخ این کشور بی سابقه محسوب می‌‌شود.

دین و دینداری در ازبکستان

با استقلال کشور ازبکستان، در حیات دینی جامعه ازبکستان مرحله جدیدی آغاز شده است. در این مرحله، برای ازبکستان که یک کشور کثیر المله و کثیر الادیان به حساب می‌‌آید، حفاظت از استقلال کشور، تحکیم امنیت در جامعه و تأمین رشد منظم اجتماعی و سیاسی و اقتصادی از عوامل مهم و محرک احیای هویت ملی و رشد معنوی و فرهنگی عموم مردم محسوب می‌‌شود. در دوران شوروی سابق، کمیته مرکزی حذب کمونیست، به جمعیت‌های مذهبی در قلمرو کشور به چشم یک رقیب نگاه می‌‌کرد و برای از بین بردن معارف دینی به تنظیم برنامه‌های ویژه‌ای پرداخته بود. به همین خاطر، هزاران مسجد و مدرسه دینی که جزء‌ آثار گرانمایه تاریخی و معماری محسوب می‌‌شدند، تحت تصرف دولت شوروی قرار گرفت.

دین به طور مصنوعی، به یکی از جبهه‌ها در برابر ایدئولوژی حاکم تبدیل گردید. ورود به معارف اسلامی و معارف ادیانی از قبیل یهودیت و مسیحیت ممنوع گردید. دولت جمهوری ازبکستان و پیش از همه اسلام‌ کریم‌اف، رئیس‌جمهور سابق ازبکستان، اصولاً این نکته را که بیان می‌‌دارد "دین با تقویت نمودن اعتقادات و صفای باطن، به انسان‌ها، روحیه‌ و توانایی بیشتری برای حل مشکلات زندگی و سختی‌ها و شکست‌های روزگار می‌‌بخشد و دین است که ارزش‌های معنوی بشر را از نسلی به نسل دیگر به امانت انتقال می‌‌دهد". در قانون اساسی ازبکستان در فصل هفتم این قانون آمده که همه مردم از آزادی اعتقاد برخوردارند، هر شخصی حق دارد به یکی از ادیان بگرود و یا اصلاً‌ به هیچ کدام از آنها اعتقاد نداشته باشد. تحصیل اجباری عقاید دینی ممنوع است.

با این توصیف تا جمهوری ازبکستان صاحب قلب سرزمین‌های مسلمان‌نشین یعنی شهرهای بخارا و سمرقند و دره فرغانه، و کهن‌ترین تمدن شهرنشینی در منطقه نیز می‌‌باشد. شهرهای ازبکستان امروزی در طول تاریخ، پایتخت‌های امپراتوری‌های متعددی در آسیای میانه قرار گرفته‌اند و دره حاصلخیز فرغانه نیز همیشه موطن بزرگ‌ترین تجمعات انسانی منطقه و مرکز فرهنگی دینداران وشورشیان مسلمان هر دو بوده است. به طوری که می‌‌توان گفت چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ دینی، امروزه ازبکستان بزرگ‌ترین جمهوری آسیای میانه به شمار می‌‌رود.

مسلمانان ازبکستان

اعراب برای نخستین بار در سال 651 میلادی در محدوده آسیای مرکزی شامل هرات، بلخ و مرو و... حضور پیدا کردند. در سال 708 میلادی قتیبه بن مسلم از سوی حجاج به عنوان والی خراسان مأمور فتح نهایی ماوراءالنهر شد و در مدت زمانی حدود 20 سال تا نزدیکی مرز چین و کاشغر و از شمال تا حدود تاشکند کنونی لشکر کشید. وی در سال 709 میلادی به بخارا حمله کرد و سرانجام در سال 712 میلادی آنجا را فتح کرد و به دنبال آن خوارزم در سال 713 میلادی، سمرقند در سال 714 میلادی و تاشکند و فرغان در سال 716 میلادی فتح شدند.

با روی کار آمدن عباسیان به تدریج خاندان‌های ایرانی چون طاهریان و صفاریان در شرق ایران دولت‌های خود را تثبیت کردند و دامنه فتوحاتشان را تا ماوراءالنهر رساندند. با قدرت گرفتن سامانیان از قرن سوم هجری و استقرار حکومت در ماوراءالنهر، از سمرقند و بخارا تا فرغان شکوه تمدن اسلامی نمایان شد. این دوره با عظمت سیاسی و علمی حکومت اسلامی همراه بود. بدین ترتیب دین اسلام به مرور زمان در آسیای مرکزی نفوذ کرد و گسترده شد.

دین اسلام در جامعه ازبک، اکنون از شهرت و معروفیت فراوانی برخوردار است و یکی از ادیان بزرگ جهانی به شمار می‌‌آید. در قلمرو آسیای میانه، بیشتر مسلمانان که ازبک‌ها و تاجیک‌ها و قزاق‌ها و ترکمن‌ها و نیز قرقیزها و اویغورها می‌‌باشند، پیروان حنفی مذهب‌اند. پس از کسب استقلال ازبکستان، توجه مردم به دین به ویژه اسلام، به شکل مثبتی تغییر یافت. جوهر این تغییرات شاید آزادی دینی باشد که در ابتدا در این کشور نمود پیدا کرد. بنابراین بنا به دستور رئیس‌جمهور ازبکستان، برای استفادة بیشتر از ارزش‌های اسلامی و توسعه توانمندی‌های آن، در تاریخ هفتم مارس 1992، شئون دینیه هیأت وزیران جمهوری ازبکستان تأسیس گردید. همچنین در این سال، به تاریخ 27 مارس از سوی رئیس‌جمهور دستور دیگری راجع به اعلام تعطیلی عیدفطر اعلام شد و نیز روز عید قربان نیز تعطیل رسمی‌گردید. سپس ارزش‌های فرهنگی دین اسلام و سنت‌های ارزشمند معنوی، اکنون هم نقش بزرگی در معرفی سیمای ازبکستان جدید دارد.

گروه‌ها و مراکز مسلمانان

در ۱۳۶۸ش، دو سال پیش از استقلال ازبکستان، قانون آزادی مذاهب و فعالیت‌های دینی تصویب شد. پس از استقلال، مساجد و مدارس قابل توجهی تاسیس یا بازگشایی شدند. پس از مدتی با فعالیت‌های افراد و گروه‌های مذهبی مخالف دولت و نیز با اندیشه‌های تندرو و متمایل به القاعده و طالبان، اسلام کریم‌اف، رییس‌جمهور ازبکستان فعالیت سیاسی احزاب دینی را ممنوع اعلام کرد و برخی از این احزاب و گروه‌ها غیرقانونی اعلام شدند. اما چند گروه‌، مخفیانه به عضوگیری و اقدامات خود ادامه دادند.

حزب احیای اسلامی: این حزب مشهورترین حزب اسلامی ازبکستان محسوب می‌‌شود که طرفدار ایجاد نظام سیاسی کشور براساس اصول اسلامی است، مرکز فعالیت آن در شهر تاشکند قرار دارد. بیشتر فعالیت حزب در زمینه جذب جوانان به اسلام متمرکز است.

دفتر مرکز روحانی آسیای مرکزی و قزاقستان: این نهاد در تاشکند قرار دارد. وظیفه اصلی آن تعلیم و تربیت علمای مذهبی است و هزینه لازم برای انتشارات اسلامی در کشورهای آسیای مرکزی را تأمین می‌‌کند.

مدرسه عالی میر عرب: این مدرسه در ۹۱۵ش/۱۵۳۶م در شهر بخارا تاسیس شد. میر عرب، امام جمعه یمنی بخارا بود و عبدالله شیبانی، حاکم بخارا، این مدرسه را نزدیک منار کلان بخارا جهت تدریس این امام جمعه ساخت. انستیتوی عالی امام اسماعیل بخاری: این مرکز در اواسط قرن شانزدهم میلادی به نام بَرَک خان در شهر تاشکند ساخته شد و در ۱۹۷۴م به یادبود هزار و دویستمین سالگرد تولد امام بخاری به اسم فعلی تغییر نام یافت.

گروه‌های صوفی: از ابتدای ورود اسلام به این سرزمین، تصوف نیز مورد توجه گروهی از مردم قرار گرفت. شهرهای بخارا و خیوه از مهم‌ترین مراکز تعلیمات صوفیه در قرون وسطی بود. نجم الدین کبری در شهر خیوه پایه گذار راه و روش کبرویه شد و در بخارا، بهاءالدین نقشبندی مسلک نقشبندی را رواج داد. در آن عصر این دو شهر در اشاعه تصوف در جهان اسلام نقش عمده داشتند.

گروه‌های سلفی و جهادی: پس از ظهور القاعده و نیز طالبان در افغانستان، چند گروه با عناوین جهادی یا سلفی در ازبکستان شروع به فعالیت کردند و برخی از آنان با این دو گروه و نیز داعش در کشورهای مختلف بخصوص افغانستان و سوریه همکاری دارند. حرکت اسلامی ازبکستان یا جنبش اسلامی ازبکستان، کتیبة التوحید و الجهاد، کتیبة (جماعت) امام بخاری، حزب اسلامی ترکستان یا جنبش اسلامی ترکستان شرقی و اتحادیه جهادی اسلامی، معروفترین این گروه‌ها هستند.

شیعیان ازبکستان

تعداد شیعیان این کشور به درستی معلوم نیست، ولی آمار آنها را تا یک میلیون و پانصد هزار نفر ذکر می‌‌کنند، بیشتر شیعیان این کشور در بخارا و سمرقند زندگی می‌‌کنند و اکثراً به زبان فارسی- تاجیکی صحبت می‌‌کنند، گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از آذربایجان شوروی به این منطقه تبعید شده و بیشتر آنها در راه‌آهن بکار گماشته شده‌اند.

مفهوم شیعه و سنی در کشورهای آسیای مرکزی از جمله ازبکستان با دیگرکشورهای مسلمان تفاوت فاحشی دارد به این معنی که اصولاً مفاهیم مذهبی ودینی کم رنگ تر ومذاهب به یکدیگر نزدیک‌ترند.

بسیاری از اهل سنت در این کشور به اهل بیت(علیه السلام) علاقمند و عاشق علی بن ابی طالب (علیه السلام) و حسین بن علی (سید الشهدا)(علیه السلام) هستند و فاطمه بنت محمد (زهرا)(سلام الله علیها) را بی بی فاطمه خطاب می‌‌کنند، از قرن سوم هجری در منطقه ترکستان که شامل ازبکستان نیز می‌‌شود برای امام حسین(علیه السلام) سوگواری می‌‌کنند.

معمولاً ازبک‌های اهل سنت بادیدن سوگواری‌ها و نوحه سرایی و محافل حزن متأثر شده و با عزاداران همراهی می‌‌کنند، در سمرقند و بخارا حسینه‌هایی نیز ساخته شده و در آن به سوگواری می‌‌پردازند.

بیشتر شیعیان در بخــــارا و سمرقند زندگی می‌‌کنند. اکثراً به زبان فارسی تاجیکی صحبت می‌‌کنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از آذربایجان شوروی به این منطقه تبعید شده و بیشتر آنها در راه آهن به کار گماشته شده‌اند. امروز هم بسیاری از فرزندان آنها در کنار راه آهن تاشکند و در محله تزی کوفکا و نیز در روستای چرنی کوفکا سکونت دارند.

ماه مبارک رمضان در ازبکستان

در ازبکستان آئین‌های ماه رمضان بسیار نیکو برگزار می‌‌شود. مردم ازبکستان پس از استقلال یافتن کشورشان، ‌ مراسم و آئین مذهبی و دینی خود را با آزادی انجام می‌‌دهند. فضای ازبکستان در آستانه فرا رسیدن ماه مبارک رمضان بسیار معنوی می‌‌شود و یکی از سنت‌های نیکوی مردم ازبکستان دیدار با خویشاوندان، صله رحم و ملاقات با بزرگان است. مردم این کشور برای مردم کم درآمد و یتیمان کمک مالی فراهم می‌‌کنند و به عیادت بیماران می‌‌روند. دیدن پدرو مادر و خانواده نیز از رسوم مردم ازبکستان است.

مسلمانان این کشور ماه مبارک رمضان را بسیار گرامی و عزیز می‌‌دارند، آئین برگزاری مراسم افطاری، محافل قرآنی، مناجات و دعا به خصوص در شبهای قدر و پختن غذاهای مخصوصی هنگام افطار و سحر از عادات پسندیده مردم این کشور است.

ضیافت افطاری در این ماه برای مسلمانان چنان مهم است که هر کس به اندازه توان خود غذایی فراهم می‌‌کند و با دیگران تقسیم می‌‌کند، افرادی که توان مالی بیشتری دارند با قربانی کردن دام، به مردم کم بضاعت افطاری می‌‌دهند، آنها معتقدند برپایی مراسم ماه رمضان و پهن کردن سفره افطاری برای دیگران، موجب اجر بیشتر و بهره از نعمات الهی می‌‌شود.

برای مراسم افطار فردی روحانی دعوت می‌‌شود تا سخنرانی کند. در مراسم افطاری بانوان، بانوی خطیبی که به مجلس برای سخنرانی دعوت می‌‌شود بی بی آتون لقب دارد. شیرینی مخصوصی مردم مسلمان ازبکستان، نشالده نام دارد. این شیرینی از سفیده تخم مرغ، شکر و ریشه گیاه یتیمک تهیه می‌‌شود.

آنها نشالره را با تالقان (یک نوع غذایی که نان سفت را آرد می‌‌کنند و با شکر و مغز گردو مخلوط می‌‌کنند) استفاده می‌‌کنند و مثل اغلب کشورهای مسلمان، خرما از اجزای سفره افطار است، نشالره شیرینی مخصوصی ماه رمضان است که با اتمام این ماه، تهیه آن نیز پایان می‌‌یابد.

مساجد معروف ازبکستان

مسجد «خواجه احرار ولی» قدیمی‌ترین مسجد جامع ازبکستان قدیمی‌ترین مسجد جامع تاشکند گنجایش تعداد زیادی نمازگزار را داراست که قدمت آن به سال 816 هجری می‌‌رسد. این مسجد که در بالاترین نقطه مرکز ازبکستان بنا شده تاکنون چندبار بازسازی شده است.

مسجد بی بی خانم سمرقند ازبکستان مسجد بی بی خانم یا همان مسجد بی بی خاتون از دیدنی‌های ازبکستان است که قدمتی حدودا 600 ساله دارد. این بنا که در زمان تیموریان با دستور تیمور گورکانی برای یادبود بی بی خانم یا همان سرای ملک خانم (دختر غازان سلطان) همسرش ساخته شده است در شهر سمرقند قرار دارد و در زمان خود از بزرگ‌ترین مساجد جهان محسوب می‌‌شد.

مسجد بولو حوض مسجد بولو حوض یک مسجد تاریخی در «بخارا» واقع در ازبکستان است که در سال 1712 میلادی در منطقه «رجیستان» ساخته شد. نام این مسجد در فهرست میراث جهانی یونسکو همراه با دیگر بخش‌های این شهر تاریخی قرار دارد. ستون‌های نازک ساخته شده از چوب‌های نقاشی شده در سال 1917 به قسمت جلوی ایوان (ورودی) اضافه شدند. این ستون‌ها با مقرنس‌های رنگی تزئین شده‌اند. این مسجد به شکل مستطیل است و نمازخانه آن اتاقی با چهار ستون و چند ورودی است. فضای داخلی این مسجد به سبک معماری قرن 18 در آسیای میانه است و مناره کوچک آن در سال 1917 ساخته شد.

مسجد مینور مسجد کوچک اما مجلل مینور در تاشکند از همان بدو ورود به محوطه آن خودنمایی می‌‌کند و همانند صدفی بر روی زمین خود نمایی می‌‌کند. تمام نمای این مسجد از سنگ‌های مرمر سفید ساخته شده است و نشان می‌‌دهد که هنوز مردم ازبکستان می‌‌دانند که چگونه زیبایی، اسرارآمیز بودن و خیره کننده‌ای مساجد اسلامی را به مخاطب نشان دهند. شبستان مسجد محراب و سقفی زیبا دارد و با مهارت تمام ساخته شده است.

خواجه احرار ولی، عارفی از سمرقند

خواجه عبیدالله احرار ولی یکی از نوابغ قرن 15 میلادی است که در زمینه عرفان و تصوف در منطقه ماوراالنهر یا خراسان بزرگ شهرت زیادی داشته است. وی از مشاهیر فرقه نقشبندیه است و مقبره وی در روستای کمانگران در پانزده کیلومتری سمرقند زیارتگاه مردم ازبکستان و بخصوص اهل سلوک می‌‌باشد. خواجه احرار در سال 806 هجری و در عصر تیموریان در شهر سمرقند بدنیا آمد و درسال 895 هجری در سمرقند در گذشت.

رسوخ ادیان و مذاهب در ازبکستان

ازبکستان کشوری است که پیروان قریب به ۱۵ دین و مذهب مختلف را در خود جای داده است. عمده‌ترین ادیان مذکور عبارتند از: اسلام، مسیحیت، یهودیت.

الف: اسلام به دنبال فتح خراسان بدست اعراب در سال‌های ۷۰-۶۰ هجری، لشکرکشی‌های متفرق اعراب به ماوراءالنهر با کمک حکام محلی که علیه یکدیگر مبارزه می‌‌کردند، منجر به فتوحات اردوی مسلمانان شد که اسکان گروه‌های عرب را در نقاطی از این سرزمین به دنبال داشت. اعراب برای اولین بار در سال ۶۵۱ م در محدوده آسیای مرکزی از جمله هرات، بلخ و مرو حضور پیدا کردند. در سال ۷۰۸ م قتیبةبن مسلم از سوی حجاج به عنوان والی خراسان مامور فتح نهایی ماوراءالنهر شد و وی در طول قریب ۲۰ سال تا نزدیکی مرز چین و کاشغر و از شمال تا حدود تاشکند کنونی لشکر کشید. وی در سال ۷۰۹م به بخارا حمله کرده و در سال ۷۱۲م آنجا را فتح کرد. متعاقبا خوارزم در سال ۷۱۳م، سمرقند در ۷۱۴م و تاشکند و فرغانه در ۷۱۶م فتح شد. بدین ترتیب دین اسلام به مرور زمان در آسیای مرکزی نفوذ کرده، گسترده شد.

ب: مسیحیت در پی تبلیغ مهاجرین در قرن ۴-۲ میلادی، مسیحیت در ازبکستان نفوذ کرد. در قرن ۴م پیروان زیادی در ازبکستان پیدا کرد و در حال حاضر ۲۷ کلیسا به این دین اختصاص دارد. بطور عمده روسها پیرو مسحیت هستند. مذهب کاتولیک نیز در قرن ۱۳م وارد ازبکستان شده که عمدتا لهستانیها و لیتوانیها پیرو آن هستند. کاتولیکها ۳ کلیسا دارند. دیگر فرقه‌های مسیحیت منجمله ادونتیستها، بابپتیستها، متدیستها و ارامنه نیز در ازبکستان پیروانی دارند.

ج: یهودیت مقارن زمانی که شارلمانی تاج امپراطوری غرب را بر سر داشت، درکرانه‌های خاوری اروپا در میان قفقاز و ولگا، دولت یهودی «امپراطوری خزر» فرمان می‌‌راند. کشور خزر‌ها موضع استراتژیکی مهمی را در مدخل حیاتی میان دریای سیاه و دریای مازندران اشغال کرده بود و مردمی از تبار ترکان در آن زندگی می‌‌کردند. این کشور به منزله حائلی بود که کشور بیزانس را در برابر هجوم قبایل وحشی صحرای شمال مانند بلغارها، مجارها و...روسها نگاه می‌‌داشت. دولت خزران نزدیک به چهار قرن دوام آورد. در این مدت امپراطوری خزر مرکز بازرگانی شد. با رفت و آمد آنها مسیحیت، اسلام و یهودیت در آن سرزمین رواج یافت.

در سال ۷۴۰ م پادشاه و درباریان طبقه حاکم خزران به آیین یهود گرویدند و بدین گونه یهودیت مذهب رسمی خزرها شد. یهودیان به عنوان مهاجر و تاجر در سراسر آسیای مرکزی بتدریج پراکنده شدند ولی امروزه قسمت اعظم آنان در بخارا و سمرقند متمرکز هستند و به زبان فارسی تکلم می‌‌کنند. یهودیان ازبکستان از ۱۷ کنیسه و یک مرکز آموزشی برخوردار هستند.

احزاب سیاسی ازبکستان

الف- احزاب قانونی:

حزب دموکراتیک خلق ازبکستان حزب کمونیست ازبکستان پس از استقلال این کشور به حزب دموکراتیک خلق ازبکستان تغییر نام داد. رهبری این حزب به عهدهٔ اسلام کریم‌اف است. این حزب دولتی است و به طور کامل از سیاست‌های دولت حمایت می‌‌کند. روزنامهٔ آوازی ارگان این حزب محسوب می‌‌شود.

حزب وطن ترقیات این حزب قبل از اولین انتخابات مجلس عالی توسط یکی از نزدیکان رئیس‌جمهور ازبکستان تأسیس شد. این حزب معتقد به دخالت کمتر دولت در اقتصاد، حرکت سریع تر به سوی بازار آزاد و روی کار آمدن نخبگان، به ویژه نخبگان اقتصادی، اعم از اشراف و صاحبان صنایع است. ارگان این حزب روزنامهٔ وطن ترقیات است.

ب - احزاب غیرقانونی:

حزب عدالت این حزب خواستار تحقق حقوق بشر، اجرای عدالت اجتماعی و تحکیم اصلاحات دموکراتیک در چارچوب نظام جمهوری اسلامی است. حزب عدالت از سال ۱۹۹۵ فعالیت خود را شروع کرده است. جنبش مردمی بیرلیک

این جنبش قبل از استقلال ازبکستان شکل گرفت و در آن زمان تنها نیروی جایگزین حزب کمونیست بود. این حزب روش‌های پارلمانی برای ادارهٔ کشور را در شرایطی که پارلمان تماماً تحت کنترل دولت است، مناسب نمی‌داند. حزب بیرلیک در حال حاضر، غیرقانونی اعلام شده و عبدالرحیم پولاد تف، رهبر حزب، به خارج رفته است. سایر اعضای فعال حزب نیز به انحای مختلف از صحنهٔ سیاست حذف شده‌اند.

حزب دموکراتیک ارک در آوریل۱۹۹۰، گروهی از اعضای جنبش مردمی بیرلیک منشعب شدند و حزب دموکراتیک ارک را به رهبری محمدصالح تشکیل دادند. حزب ارک برخلاف برلیک استقلال واقعی ازبکستان را نسبت به دموکراسی در اولویت قرار می‌‌دهد. در ابتدا ریاست این حزب با محمدصالح بود که بعد از شکست از کریم‌اف در انتخابات ریاست‌جمهوری، بر اثر فشار حکومت به ترکیه و سپس به آلمان عزیمت کرد. شایان ذکر است حزب دموکراتیک ارک در حال حاضر غیرقانونی است. محمدصالح، رهبر حزب ارک، تحت تأثیر القائات ترکیه روی عنصر ترک و پان ترکیسم تکیه کرده و به طور علنی اظهار داشته است: ما ترک هستیم، الگوی ما ترکیه است و دین از سیاست جداست. جنبش اسلامی ازبکستان

جنبش اسلامی ازبکستان (حرکت اسلامی ازبکستان) کار خود را در روستای حاصل خیز و کوچکی در مرکز درهٔ فرغانه آغاز کرد. پس از اصلاحات سیاسی گورباچف (ایجاد فضای باز سیاسی) در آسیای مرکزی، آگاهی مسلمانان این منطقه افزایش یافت. بعد از فروپاشی شوروی، گروهی از مردان جوان و بیکار در نمنگان در حال ساخت مسجدی برای روستای خود بودند که با مخالفت شهرداری این شهر رو به رو شدند. آنها از اقدام شهرداری عصبانی شدند و به سمت ساختمان مرکزی حزب کمونیست ازبکستان حرکت و آنجا را مصادره کردند.

این آغاز فعالیت جنبشی بود که بعدها در سراسر آسیای مرکزی طنین‌انداز شد. این گروه توسط دو نفر رهبری می‌‌شد: عبدالویچ یلداش‌اف که در دانشگاه ترک تحصیل کرده‌اما در سخنوری و رهبر گروه توانا بود؛ نفر دوم نیز جمعه بای احمد زانویچ خوجیو، اهل نمنگان بود. او که بعدها نام روستای خود را برگزید، فردی شجاع و شخصیتی کاریزماتیک (Charismatic) داشت. نمنگانی در دوران شوروی سابق(۱۹۸۷) سرباز بود. او در عملیات اشغال افغانستان به عنوان چترباز و مسؤول گروهان شرکت کرد. در این جنگ مجاهدین افغانی که شجاعانه از افغانستان در برابر تهاجم شوروی دفاع می‌‌کردند، نمنگانی را تحت تأثیر قرار دادند. بعد از آن نمنگانی به عربستان رفت و وهابیون که در عربستان از امکانات و بودجهٔ خوبی برخوردارند، به جذب و آموزش نمنگانی و دوستان او، همچون عبدالاحد پرداختند. وی در آنجا زبان عربی را یاد گرفت و رابطه خوبی با وهابیون برقرار کرد.

یلداش‌اف بعد از فروپاشی شوروی و افزایش بزهکاری در فرغانه، گروهی را برای مقابله با بی نظمی و بزهکاری تشکیل داد. این گروه در نمنگان مردم را به اجرای شریعت و برپایی نماز در مساجد و زنان را به پوشاندن روی خود با روبند سفید و پرهیز از بدحجابی دعوت می‌‌کردند. یلداش‌اف شجاعانه از کریم‌اف خواست که شریعت را در ازبکستان اجرا نماید و او را برای مناظره دعوت کرد. کریم‌اف در ۱۹۹۱ برای گفت و گو با یلداش‌اف به نمنگان آمد. اما یلداش‌اف چندین خواستهٔ غیر‌عملی را مطرح کرد؛ برای مثال کریم‌اف، در ازبکستان دولت اسلامی تشکیل دهد، مدرسه‌های مذهبی و مساجد را آزاد بگذارد و قانون شریعت را اجرا کند؛ لذا کریم‌اف در حالی که به شدت عصبانی شده بود، قول داد در پارلمان خواسته‌های او را به بحث بگذرد.

در اواخر سال ۱۹۹۱ یلداش‌اف و مردانش به ساختمان سران حزب کمونیست ازبکستان حمله و فعالیت‌های گوناگون را برای سرنگونی کریم‌اف آغاز کردند. در مارس ۱۹۹۲ یلداش‌اف و جمعه نمنگانی به تاجیکستان فرار کردند و به حزب نهضت اسلامی که درگیر جنگ داخلی بود، پیوستند. یلداش‌اف بعد از آن به همراه بعضی از رهبران این حزب به افغانستان رفت و به جمع طالبان پیوست. طالبان تا سال ۲۰۰۳ حامی فعالیت جنبش اسلامی در ازبکستان بود. یلداش‌اف سپس به کشورهای پاکستان، عربستان سعودی، ایران، امارات متحدهٔ عربی و ترکیه سفر کرد. هدف او از این سفرها برقراری رابطه با جنبش‌های اسلامی بود.

سرویس اطلاعات پاکستان به آموزش، تربیت و تأمین بودجه یلداش‌اف پرداخت. به طوری که یلداش‌اف بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۸ در پیشاور ساکن شد. یلداش‌اف با بن لادن ملاقات کرد.

نمنگانی هم از سال ۱۹۹۲ با فرار از ازبکستان در کورگان، جنوب تاجیکستان مستقر شد و در آنجا با بنیادگرایان سعودی رابطه برقرار و با چریک‌های نهضت اسلامی تاجیکستان در جنگ همکاری می‌‌کرد. در سال ۱۹۹۷ پس از آتش‌بس در تاجیکستان، مخالفت خود را با این وضعیت اعلام کرد. وی همراه چریک‌های خود به طویل دره رفت. در آنجا همراه خانواده‌اش و حدود چهل نفر ازبکی و تعدادی عرب زندگی می‌‌کرد. نمنگانی در آنجا مزارع زیاد خرید و به تجارت پرداخت و به بزرگ‌ترین قاچاقچی هروئین از افغانستان به تاجیکستان تبدیل شد.

یلداش‌اف و نمنگانی در سال ۱۹۹۷ جنبش اسلامی ازبکستان را در حیوط بنا کردند. شرایط منطقه به تشکیل سریع این جنبش کمک کرد. رشد طالبان و خروج ربانی و مسعود از کابل، پایان جنگ تاجیکستان، سبب شد نیروهای آنها بیکار شوند و تعداد زیادی مهمات و اسلحه در انبارها و کوه‌ها بماند. به علاوه، بودجهٔ خوبی که از طریق قاجاق مواد مخدر تأمین می‌‌شد و سرانجام، تهدید و ربوده شدن شماری از رهبران اسلامی در آسیای مرکزی، همگی دست به دست هم دادند تا جنبش اسلامی ازبکستان پایه‌گذاری شود.

مبارزات یلداش‌اف و نمنگانی از ۱۹۹۹ با بمب گذاری و انفجار آغاز شد. دولت کریم‌اف نیز به دستگیری و محاکمهٔ اسلام‌گراها، اقدام نمود. حتی پدرانی که فرزندانشان از اعضای جنبش اسلام‌گراها بودند، دستگیر کرد. کریم‌اف گفت: «اگر فرزند من هم این راه‌ها را انتخاب کند، خودم او را اعدام می‌‌کنم».

کمک‌های خارجی: بعد از شدت گرفتن حملات چریک‌های اسلام‌گرا، کمک‌های بین‌المللی به ازبکستان و قیرقیرستان افزایش یافت. آمریکا، روسیه، چین، ترکیه و اسرائیل کمک‌های نظامی خود را به این دو کشور از سر گرفتند. روسیه سی میلیون دلار تجهیزات نظامی به ازبکستان صادر کرد که شامل هواپیمایی میگ-۸ تجهیزات ماهواره‌ای، انواع توپ، موشک‌های تاو و... بود چین نیز ۳۶۵ هزار دلار و آمریکا سه میلیون دلار به ازبکستان و قیرقیزستان کمک کردند.

جایگاه و کارکرد رسانه‌های گروهی

روزنامه: اولین روزنامه به زبان ازبکی در سال ۱۸۹۸ م به نام «روزنامه ولایتی ترکستان» منتشر شد. از ۱۹۰۵ روزنامه‌های دیگری چون: آیینه، خورشید، صدای ترکستان، توران و الغ ترکستان به چاپ رسید. در حال حاضر حدود ۳۹۰ روزنامه و ۷۰ مجله در ازبکستان به چاپ می‌‌رسد. در زمره روزنامه‌های فعلی ازبکستان می‌‌توان به: خلق سوزی، ازبکستان آوازی، ترکستان، ازبکستان ادبیاتی و صنعتی، تاشکند آقشامی، معرفت و… اشاره کرد. روزنامه‌های مذکور به زبان ازبکی چاپ می‌‌شوند.

روزنامه‌های روسی زبان نیز از قبیل «نارودنای اسلوا» و «چرنی» و «آواز تاجیک» به زبان تاجیکی و با حروف ریل چاپ می‌‌شوند. در بین مجله‌ها می‌‌توان به گلستان، شرق یولدوزی، یاشلیک، گلخن و غنچه اشاره کرد.

علاوه بر شبکه‌های دولتی، ازبکستان دارای ۳۵ ایستگاه تلویزیونی و چندین کانال رادیویی خصوصی – از جمله ۱۵ کانال در تاشکند – است. با وجود اینکه دسترسی به برخی کانالهای خارجی از طریق ماهواره میسر است.

خبرگزاری ملی ازبکستان در سال ۱۹۲۴ تاسیس شده، قبل از کسب استقلال به عنوان شعبه «تاس» (خبرگزاری اتحاد شوروی) فعالیت داشت. امروزه خبرگزاری ازبکستان تنها آژانس خبری است که خبرهای داخلی و خارجی را برای روزنامه‌ها، مجله‌ها و رادیو و تلویزیون ازبکستان تهیه می‌‌کند. اخبار به زبان‌های ازبکی و روسی تهیه می‌‌شوند. خبرگزاری ازبکستان با خبرگزاری‌های چین، ترکیه، روسیه و چند کشور دیگر اخبار را مبادله می‌‌کنند. در تمامی استان‌ها خبرنگاران و عکاسان خبر گزاری حضور دارند.

رادیو: اولین ایستگاه رادیویی آسیای مرکزی در سال ۱۹۲۱ در تاشکند بر پا شد. اما پخش برنامه‌های منظم رادیویی در سال ۱۹۲۷ شروع به کار کردند. رادیو ملی ازبکستان در حال حاضر در ۳ کانال روزانه ۵۹ ساعت برنامه پخش می‌‌کند. برنامه‌ها به زبان ازبکی، روسی، تاجیکی، قزاقی و تاتاری پخش می‌‌شوند. بخش برون مرزی رادیو ازبکستان نیز هم اکنون روزانه ۱۴ ساعت در ۱۵ زبان از جمله فارسی، انگلیسی، عربی، هندی، اردو، ازبکی و… برنامه پخش می‌‌کند.

تلویزیون: شرکت دولتی رادیو و تلویزیون ازبکستان تحت نظر کابینه وزرا اداره می‌‌شود، رییس آن در سطح وزیر است. پخش برنامه‌های منظم تلویزیونی از سال ۱۹۵۶ آغاز شده است. برنامه‌ها عمدتاً به زبان ازبکی و بخشی از آن به زبان‌های روسی، تاجیکی، اویغوری، قزاقی، قرقیزی، کره ای، آلمانی و انگلیسی پخش می‌‌شوند. در سال‌های اخیر تلویزیون خصوصی در شهر‌های تاشکند و سمرقند در حال رونق است و همزمان در چند شهر تلویزیون کابلی نیز رواج یافته است. برج تلویزیون ازبکستان ۳۷۵ متر ارتفاع دارد، پس از برج آستانکنیو مقام دوم را در بینکشورهای مشترک المنافع دارد. در ارتفاعات ۱۰۵ و ۱۱۰ متری برج مذکور رستوران گردان وجود داشته، در ارتفاع ۲۰۵-۲۱۰ متری اداره هواشناسی و بخش فنی قرار دارند.

جاهای دیدنی ازبکستان

۱. رصدخانه الغ‌بیگ اولین جایی که به شما پیشنهاد می‌‌کنم در سمرقند ببینید، رصدخانه اُلُغ‌بیگ است. این مکان تاریخی توسط ستاره‌شناس بزرگ، الغ‌بیگ امیر تیموری ساخته شد. جالب است بدانید که مادر الغ‌بیگ، گوهرشاد آغا بود که مسجد گوهرشاد در مشهد را ساخته‌است و پدرش شاهرخ نیز فرزند تیمور از پادشاهان ایران بود.

این رصد خانه بنا به عقیده بسیاری از کارشناسان یکی از بهترین رصدخانه‌های جهان اسلام و عظیم‌ترین آنها در آسیای میانه بوده‌است. الغ‌بیگ در کنار بزرگ‌ترین ستاره‌شناسان آن زمان از جمله قاضی‌زاده رومی، غیاث‌الدین جمشید کاشانی و علی قوشچی در این رصدخانه به تحقیق پرداختند.

رصد خانه الغ بیگ سمرقند را دایره مانند طراحی کردند تا محورهای اصلی آن در چهار جهت جغرافیایی روی نصف‌النهار سمرقند قرار بگیرد. در این رصدخانه یک زاویه سنج برای اندازی‌گیری زاویه‌های بیرونی در نظر گرفته شده است. این ابزار به طور کلی یک شکل دایره‌ای است و شعاع 40 متر و 212 سانتی متری دارد، طول این کمان به 63 متر می‌‌رسد.

۲. میدان ریگستان اگر بخواهیم ردپایی از ایران که در ازبکستان باقی مانده‌است را نام ببریم، بی‌شک باید به میدان ریگستان اشاره کنیم. میدان ریگستان قلب شهر سمرقند و از باشکوه‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است. معماری ایرانی منحصر‌به‌فرد ساختمان‌های اطراف این میدان، بعدها در بناهای مشهوری مثل تاج محل هندوستان، مسجد سن‌پترزبورگ روسیه و میدان نقش جهان اصفهان نیز استفاده شد.

سمرقند در قرن‌های گذشته از مهم‌ترین شهرهای شرق دنیا و بسیار پرهیاهو بوده‌ و میدان ریگستان هم از این قاعده مستثنی نبوده و همیشه مکانی برای تجمع مردم برای خرید، برگزاری جشن‌های عمومی بوده‌است. یکی از مهم‌ترین دلایلی که سمرقند در سال 2001 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد؛ وجود این میدان و مدرسه‌های بی‌نظیر اطرافش است. هر کدام از سه مدرسه معروف الغ‌بیگ، شیردار و طلاکاری معماری خاص و بی‌همتای خودش را دارد و ورودی هر سه آنها به سمت میدان ریگستان است.

۳. مسجد بی‌بی‌خانم سمرقند این بنا به یادبود بی‌بی‌خانم یا همان سرای ملک خانم همسر تیمور گورکانی و به دستور تیمور در حدود 600 سال پیش ساخته شده‌است. مسجد بی‌بی‌خانم یا بی‌بی‌خاتون که در شرق میدان ریگستان قرار دارد، در زمان خودش، از بزرگ‌ترین مساجد جهان بوده‌است. تیمور بعد از لشکرکشی به هندوستان تصمیم گرفت تا مسجدی به یاد همسر خود در سمرقند بنا کند. در ورودی اصلی این بنا با 35 متر ارتفاع یکی از جذاب‌ترین چیزهایی است که در سفر به ازبکستان خواهید دید. قرآن بزرگ ‌هااز جنس مرمر در دل این مسجد قرار دارد و جلوه زیبایی به آن داده‌است.

مسجد در 5 سال به دست معماران زبردست ایرانی و هندی ساخته شد. اما تیمور از پیشرفت ساخت مسجد راضی نبود و بعد از اتمام بنا به سرعت تغییرات مختلفی به خصوص در گنبد اصلی ایجاد کرد. ارتفاع این گنبد به 40 متر می‌‌رسد. مسجد بی‌بی‌خانم هرساله گردشگران زیادی به میدان ریگستان می‌‌کشاند و از جاذبه‌های چشم‌نواز این شهر قدیمی است.

۴. گور امیر (آرامگاه تیمور) آرامگاه تیمور گورکانی موسس سلسله تیموریان از دیگر جاهای دیدنی ازبکستان در شهر سمرقند است. همانطور که در بالاتر توضیح دادم، تیمور به لشکرکشی و فتح کشورهای مختلف علاقه زیادی داشت و از چنگیز مغول به عنوان الگوی خود نام می‌‌برد. با این‌که تیمور پادشاه خشن و علاقه‌مند به کشت‌و‌کشتار بود؛ در بین مردم ازبکستان جایگاه ویژه‌ای دارد.

معماری این بنا به شیوه آذری است و به دست معمار شهیر ایرانی عبدالظریف محمد بن محمود اصفهانی ساخته شده‌است. گور امیر که در سال 807 هجری شمسی بنا شده، در واقع معروف‌ترین اثر در گنجینه معماری شهر سمرقند به شمار می‌‌رود. کاشی‌کاری‌های ظریف ایرانی گور امیر زیبایی این ساختمان را دوچندان کرده و گنبد ‌هاآبی بنای آن نیز در واقع مهم‌ترین نماد ازبکستان به شمار می‌‌رود.

۵. مناره کالیان پیشنهاد می‌‌کنم اولین جایی که در بخارا می‌‌بینید، مناره کالیان باشد. در مناره یک پلکان مارپیچی آجری وجود دارد که به دور یک ستون می‌‌چرخد. پایه برج دارای رشته‌های تزئینی باریکی است که با آجر ساخته شده‌اند و به صورت مستقیم یا مورب قرار گرفته‌اند. در مناره کتیبه‌هایی را خواهید دید که با لعاب آبی رنگ روی آنها نوشته شده‌است.

مناره کالیان نماد شهر بخاراست. این مناره زمانی بلندترین مناره آسیای میانی بود. این بنا در بخش شرقی بخارا قرار گرفته و در حدود قرن 12 میلادی و در زمان آل افراسیاب ساخته شده‌است. در این مناره در ابتدا 5 بار در روز اذان گفته می‌‌شد. اما بعدها کاربری آن تغییر پیدا کرد و به فانوسی برای نشان دادن مسیر بخارا به کاروان‌ها و مسافران به شمار می‌‌رفت.

حدود صد سال پس از ساخت آن، معماری برج چنان چنگیز خان را تحت تاثیر قرار داد که با این‌که همه اطراف برج توسط افرادش نابود شده بود، از آن محافظت شود. مناره کالیان همچنین به برج مرگ معروف است، زیرا تا اواخر قرن بیستم جنایتکاران با پرتاب شدن از بالای آن اعدام می‌‌شدند. از این برج بعدها برای دیده‌بانی و نظارت دقیق بر تحرکات دشمنان استفاده می‌‌شد.

۶. مدرسه چهار منار چهار منار کوچک فتوژنیک، در پیچ و خم کوچه‌هایی بین «پوشکین» و «هوجا نورآباد» بیشترین شباهت را به معماری هندی در بین بناهای شهر بخارا دارد. این بنا که در واقع مدرسه‌ای قدیمی است که در سال 1807 ساخته شده‌است.

با اینکه نام این بنا چهار منار است، اما در واقع برج‌های آن مناره نیستند و تزیینی هستند. با پرداخت 4000 «سوم» (واحد پول ازبکستان) می‌‌توان از پشت بام ساختمان بالا رفت و مناره‌های جذاب را از نزدیک دید. دکه‌های سوغاتی در جلوی ساختمان برخی از سوغاتی‌های جالب زمان اتحاد جماهیر شوروی و عکس‌های سیاه و سفید از بخارای قبل از شوروی را می‌‌فروشند.

۷. مقبره سامانی‌ها آرامگاه اسماعیل سامانی در شهر بخارا یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است. ساخت این بنا از ۲۷۱ تا ۳۲۲ خورشیدی به طول انجامیده‌است. مقبره سامانی‌ها تا چند دهه اخیر در زیر خاک قرار داشته و به همین علت در گذشت زمان آسیب چندانی ندیده‌است.

این مقبره، قدیمی‌ترین بنای تاریخی مسلمانان در این شهر است و یکی از جالب‌ترین آنها از نظر معماری است. در ساخت این آرامگاه از معماری شیوه رازی الگوبرداری شده و آجرکاری آن پیچیدگی بسیار زیبایی داردو سبک آن شباهت زیادی به آتشکده‌های ساسانی دارد. آجرکاری‌های پیچیده این بنا دیوارهایی با ضخامت تقریبا 2 متر پنهان می‌‌کند و به آن کمک می‌‌کند تا 11 قرن بدون مرمت (به جز گنبد سنبله دار) زنده بماند.

اگر هشت دقیقه وقت برای سپری کردن دارید، سوار چرخ و فلک نزدیک آرامگاه شوید و از بالا و منظره‌ای استثنایی شکوه و عظمت مقبره را ببینید.

۸. حوض لیابی (لب حوض) لب حوض می‌دانی است که دز سال 1620 در اطراف یک حوض در بخارا و توسط فردی به نام دیوان بیگی ساخته شده‌است. این مکان را می‌‌توان آرام‌ترین و دنج‌ترین نقطه شهر است. سایه درختان توت کل سطح حوض را می‌‌پوشاند. در لب حوض مردان مسن ازبک را نوشیدنی به دست در حال شطرنج بازی کردن می‌‌بینید. با اینکه حضور گسترده گردشگران در این مکان را می‌‌بینید اما حوض لیابی هنوز هم بافت سنتی خود را حفظ کرده‌است.

تا یک قرن پیش حدود 200 کانال و حوض در بخارا وجود داشت. مردم از آن می‌‌نوشیدند، شست‌وشو می‌‌کردند و حتی آب‌تنی می‌‌کردند. چون این آب‌ها راکد بوند، بیماری‌های زیادی از این طریق منتقل می‌‌شد. مشهور است که متوسط سن در قرن نوزدهم میلادی در بخارا 32 سال بوده‌است. تا اینکه بلشویک‌ها حوض‌ها را خالی کردند و تنها چند حوض از آن زمان باقی مانده‌است.

توصیه می‌‌کنم در سفر به بخارا به لب حوض بروید و زیر سایه درختان از خنکی و آرامش آنجا لذت ببرید. تاشکند

ترکیبی کاملا متعادل از کلانشهرهای مدرن و عطر و طعم بی‌نظیر شرقی در تاشکند (پایتخت ازبکستان و بزرگ‌ترین کلانشهر آسیای میانه) در انتظار شما است. تاشکند برای 60 سال پایتخت جمهوری کمونیستی بود، که به طور قابل توجهی به شهر در توسعه اقتصادی و اجتماعی کمک کرد. اما بلشویک‌ها نسبت به آثار معماری مذهبی شهر مهربان و سخاوتمند نبودند و سعی در ساخت بناهای یادبود خود در دوران اتحاد جماهیر شوروی داشتند.

آثار دیدنی تاشکند نسبت به بخارا و سمرقند آسیب بیشتری دیده‌اند. اما همان آثاری هم که از دست بلشویک‌ها در امان ماندند، از زیباترین جاهای دیدنی ازبکستان هستند.

۹. میدان امیر تیمور تاریخچه می‌دانی در مرکز تاشکند به نام امیر تیمور، فرمانده و بنیان‌گذار امپراتوری عظیم قرون وسطایی، از اوایل قرن نوزدهم آغاز شد، زمانی که تاشکند مرکز فرماندهی نظامی ترکستان بود و امپراتوری روسیه را تشکیل می‌‌داد. این بنا به دستور ژنرال م. چرنیایف در سال 1882 تاسیس شد. این مجسمه تاریخ عجیبی دارد. اولین بار در سال 1882 مجسمه ژنرال کاوفمان در این میدان که آن زمان میدان کنستانتین نام داشت، قرار گرفت و پس از آن مجسمه استالین و بعد مجسمه کارل مارکس در این میدان قرار گرفت.

پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، مجسمه‌ای برنزی از امیر تیمور که بر روی اسبی اصیل نشسته‌است، در مرکز میدان قرار گرفت که تا الان هم عوض نشده‌است. کتیبه‌ای نیز در میدان وجود دارد که ایلخوم جباروف سازنده آن، شعار معروف امیر تیمور «قدرت در عدالت» را روی آن به چهار زبان دنیا نوشته‌است.

بناهای تاریخی زیادی اطراف میدان امیرتیمور قرار دارد. از جمله: موزه امیر تیمور، هتل ازبکستان، کاخ فوروم، ساختمان ساعت و….

۱۰. باغ ژاپنی Japanese Garden یکی از رویایی‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان، باغ ژاپنی تاشکند است. باغ ژاپنی یک پارک خاص است. در این پارک زیبایی، روح، عمق و اصالت فرهنگ ژاپن را احساس می‌‌کنید. همچنین در این باغ فرصت دارید تا ‌فلسفه، روش تفکر و یک سیستم متفاوت از ارزش‌ها را یاد بگیرید.

اگر به باغ ژاپنی رفتید، چای سبز دم‌کرده خوش‌طعم آنجا را حتما امتحان کنید، روی نیمکت لم بدهید و از آرامش و هوای دلپذیر باغ لدت ببرید.

۱۱ .مدرسه باراک خان مدرسه باراک خان در منتهی الیه غربی میدان هست-امام (یا خواست امام) در قلب تاشکند قدیمی، قرار دارد. این مدرسه که یکی از تماشایی‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است؛ در قرن شانزدهم میلادی به دستور نوروز احمد خان حاکم وقت تاشکند ساخته شده‌است. دوران حکومت نوروز احمد خان به حدی برای مردم تاشکند خوش یمن و خوب بود که این مدرسه به یاد آن دوران باراک خان نامیده‌شد (باراک در زبان ازبکی به معنی خوش شانس بودن است).

مدرسه باراک خان در آن دوران تبدیل به مکانی برای اداره معنوی مسلمانان آسیای میانه شده‌بود. کتابخانه غنی از نسخ خطی این مدرسه نیز دیدنی‌است. مخصوصا وقتی بدانید که قرآنی منسوب به عثمان (خلیفه سنی مذهب‌ها) در آنجا نگهداری می‌‌شود. برخی باور دارند که عثمان در حال خواندن این قرآن کشته شده‌است و لکه‌های خون هنوز روی صفحات این قرآن که از پوست گوزن درست شده، جود دارد.

۱۲. کاخ شاهزاده رومانوف تا اینجا از هر ساختمان و کاخی که در ازبکستان صحبت کردم، معماری اسلامی و ایرانی داشته‌اند. کاخ رومانوف‌ها از همین حیث از بقیه ساختمان‌های ازبکستان متفاوت است. این کاخ در سال 1891 در مرکز تاشکند بنا شده‌است.

کاخ بنایی مدرن است که نیکلای کونستا نتینیو ویچ رومانوف، شاهزاده روسی در زمان سلطه روس‌ها به ازبکستان در این کاخ اقامت داشت. کاخ رومانوف‌ها ساختمانی است با پنجره‌های کوچک تزیین شده و درخت‌های زیبایی که اطراف کاخ را احاطه کرده‌اند.

۱۳. میدان استقلال تاشکند احتمالا اولین جایی که در سفر به ازبکستان و تاشکند خواهید دید، میدان استقلال است. بزرگ‌ترین میدان تاشکند بیشتر به یک پارک بزرگ شباهت دارد تا یک می‌دان. میدان استقلال در تاشکند با چندین بنای تاریخی و چشمه، احاطه شده توسط ساختمان‌های عمومی چشمگیر و پر از درخت و گل، ویترین ازبکستان مدرن است.

میدان استقلال تاشکند، تا قبل از استقلال ازبکستان در سال 1992 میدان سرخ نام داشت و مجسمه لنین در مرکز میدان قرار داشت. از آن زمان مجسمه‌ای از یک مادر و فرزند ازبک، جای لنین را گرفته و در بالای آن کره‌زمین طلایی که نقشه ازبکستان بر روی آن حک شده قرار دارد. این مجموعه نشان‌دهنده احیای ازبکستان به عنوان یک کشور مستقل آزاد است.

۱۴. قلعه ایچان (ایچان کالا) خیوه قلعه ایچان یکی از منحصر‌به‌فردترین جاهای دیدنی ازبکستان و شهر خیوه است. خیوه قدمت سمرقند و بخارا را ندارد، اما همچنان یکی از باارزش‌ترین شهرهای ازبکستان برای سفر است. این قلعه یکی از بناهای ثبت شده در میراث یونسکو است و از آن به خوبی مخافظت می‌‌شود. این قلعه قدیمی بیش از 50 اثر تاریخی و 250 خانه قدیمی را در خود جای داده است که قدمت آنها عمدتا مربوط به قرن هجدهم یا نوزدهم است. یکی از این آثار تاریخی مسجد جامع است که در قرن دهم تاسیس شده و بین سال‌های 1788 تا 1789 بازسازی و تعمیر شده‌است.

از دیدنی‌ترین ویژگی‌های قلعه ایچان دیوارهای آجری با کنگره‌های کوچک و چهار دروازه آن است که در هر طرف قلعه مستطیل شکل قرار دارد. اگرچه اعتقاد بر این است که پایه‌های آن در قرن دهم ریخته شده، و دیوارهای امروزی که ارتفاع آنها به 10 متر (33 فوت) می‌‌رسد، در اواخر قرن هفدهم برپا شده و بعدا تعمیر شده‌اند.

۱۵. کاخ خدایار خان خوقند کاخ خدایار خان به حدی بزرگ و زیباست که به شهر شگفت‌انگیز معروف است. این کاخ روی خرابه‌های ارگ قبلی بین سال‌های ۱۸۶۳ تا ۱۸۷۵ میلادی توسط آخرین خان خوقند ساخته شده‌است.

کاشی‌کاری‌های نمای بیرونی و درونی کاخ به همراه آیینه کاری‌ها و شیشه‌های رنگی از زیبایی‌های این کاخ تاریخی هستند. این کاخ در گذشته ۱۱۴ اتاق و ۷ حیاط داشت. اما امروزه اگر شما مایل به دیدار از موزه باشید تنها از ۱۹ اتاق بازسازی شده و ۴ حیاط می‌‌توانید دیدن کنید. معمارانی از خوقند و بخارا برای بازسازی این بنای پیچیده گرد هم آمدند و مشغول بازسازی آن هستند.

در سفر به ازبکستان حتما از شهر تاریخی خوقند و این کاخ استثنایی که یکی از چشم‌نواز‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است، دیدن کنید.

موزه‌های ازبکستان

ازبکستان کشوری کوچک است که به دلیل تاریخ و هنر مدرنش شناخته می‌‌شود. این مکان که به مسیر ابریشم که مسیر تجاری باستانی بین چین و مدیترانه است، پیوند خورده است. این مکان برای معماری بی‌نظیر اسلامیش است که بازدید کننده‌های زیادی را از سراسر جهان به خود جلب می‌‌کند. بیشترین تعداد موزه در پایتخت، تاشکند است که به همراه دیگر موزه‌ها در شهرهای بزرگ مختلف مانند سمرقند، بخارا و خیوا یافت می‌‌شود. این موزه‌ها اساساً به هنر مدرن و کلاسیک ازبک و آثار مردمی و عتیقه‌های بسیار قیمتی و زیبا که از میراث فرهنگی این کشور تشکیل شده است، تمرکز دارند.

موزه ی امیر تیمور تیمور فاتح ترک-مغول بود که این موزه به افتخار او به این نام نام‌گذاری شده است. موزه امیر تیمور که به عنوان موزه تاریخ تیموریان نیز شناخته می‌‌شود، نمونه‌ای عالی از معماری استثنایی است که گنبدی عظیم آبی بر روی آن قرار دارد. این موزه توسط چشمه‌های زیبایی احاطه شده است که زیبایی‌های بیشتری را به جذابیت آن می‌‌بخشاند. نمای این موزه بسیار زیبا تزئین شده است و از گذشته نقاشی‌ها، سلاح‌ها، لباس‌های قدیمی، وسایل، دست نوشته‌ها و اسناد از گذشته به نمایش می‌‌گذارد که از نزدیک با زندگی و فعالیت امیر تیمور ارتباط داشتند. موزه تکنیک‌های راه آهن تاشکند

موزه ی تکنیک‌های راه آهن دارای موتور و لوکوموتیوهای بخار و دیزلی است که مدت‌ها پیش در سراسر کشور کار می‌‌کردند. ممکن است در مورد انواع مختلف موتورها و لوکوموتیوها یک معرفی مختصر دریافت کنید. اگرچه این موزه بیشتر بر موتورها و قطارهای راه آهن تأکید دارد و تا چشم کار می‌‌کند قطار وجود دارد، خانواده‌ها همچنین می‌‌توانند در پارک‌های داخل شهر که در نزدیکی این موزه واقع شده‌اند قدم بزنند و اوقاتی را نیز در این پارک خای بسیار زیبا و جذاب بگذرانند.

موزه ی تاریخ ازبکستان از ‌هاموزه تاریخ ایالتی 136 ساله ازبکستان حتما بازدید کنید که نمایش باستان‌شناسی، انسان‌شناسی و جدول زمانی ازبکستان تا به امروز است. این موزه به 4 طبقه تقسیم شده است که به صورت تاریخ شناسایی، تاریخ کشور را نشان می‌‌دهد و طبقه 4 آن را در مورد تاریخ مدرن قرنهای 21-20 نشان می‌‌دهد.

موزه ی کارگاه هنری والنتینا روماننکو در اینجا می‌‌توانید نمایش عامه مردانه را ببینید و بدیهی است هر لباسی را که می‌‌بیند شما را به وجد آورد. شما می‌‌‌توانید از تورهای هدایت شده به استودیو بهره‌مند شوید که نمایشگاهی از لباس‌های شگفت‌انگیز از والنتینا روماننکو در آن موجود است.

موزه ی افراسیاب ین موزه در سمرقند کاملاً به تاریخ این شهر پر رمز و راز اختصاص دارد. این موزه نام خود را از افراسیاب گرفته است که یکی از بزرگ‌ترین مکان‌های باستان‌شناسی در جهان است و در اوایل قرن سیزدهم توسط مغول‌ها تخریب شد. این موزه به آسانی پیشرفت سمرقند و تاریخ مربوط به آن را از زمان فتح اسکندر کبیر توضیح می‌‌‌دهد. این ساختمان 40 ساله شامل تکه‌های شواهدی از نقاشی‌های دیواری بی‌نظیر است که به صحنه‌های شکار و جشن‌های آن دوران باز می‌‌گردد و آنها را رمزگشایی می‌‌‌کند.

موزه ی هنر ساویتسکی این موزه به نام یک هنرمند مسکو، ساویتسکی نام‌گذاری شده است که آثار هنری معاصر بسیاری را تولید کرد. همه ی این آثار در آن زمان توسط رژیم سیاسی موجود ممنوع بودند. موزه هنر ساویتسکی توسط بسیاری از منابع مشهور یکی از بهترین موزه‌های جهان به حساب می‌‌‌آید. این موزه معروف به مدرسه‌ای برای هنرمندان است که مجموعه هنرهای کلاسیک آسیا در آن قرار دارد و شامل دومین مجموعه بزرگ جهان از آوانگارد روسیه است. همچنین، هنر خوارزم باستان را به همراه کپی‌هایی از برخی از نمایشگاه‌های لوور در پاریس به نمایش می‌‌‌گذارد.

موزه ی هنر دولتی ازبکستان از سال 1918، موزه هنری ازبکستان یا موزه هنرهای ازبکستان 100 اثر مجسمه سازی، نقاشی، نقاشی را در خود حفظ کرده است. وقتی از اینجا بازدید می‌‌‌کنید، می‌‌‌توانید چینی‌های استادان روسی و اروپای غربی را نیز از مجموعه‌های شاهزاده رومانوف و سایر مجموعه‌های خصوصی آن زمان، که توسط دولت شوروی پس از انقلاب ملی درست شده‌اند را مشاهده کنید.

گالری هنر ازبکستان رئیس‌جمهور ازبکستان در سال 1994 اقدام به راه‌اندازی یک مجموعه هنری زیبا کرد که وقتی از ظرفیت فضای یک گالری فراتر رفت، به یک سالن نمایش و سپس به یک موزه تبدیل شد. شما می‌‌‌توانید 15 اتاق را در داخل گالری هنر به همراه یک اتاق کنفرانس، سالن سخنرانی، استودیو برای سازماندهی سمینارها و کارگاه‌های آموزشی پیدا کنید.