حزب الله لبنان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">[[پرونده:پرچم کشور تونس.jpg|جایگزین=پرچم کشور تونس|بندانگشتی|جمهوری تونس]][[پرونده:سلفیت در تونس.jpg|جایگزین=سلفیت در تونس|بندانگشتی|پرچم]]
{{جعبه اطلاعات جریان
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| عنوان = حزب الله لبنان
| تصویر =حزب الله لبنان.jpg
| نام =
| جمعیت =
| رهبران ={{فهرست جعبه افقی |[[نعیم قاسم]]|[[سید حسن نصرالله]] |[[ سید عباس موسوی]]|[[صبحی طفیلی]] }}
| اهداف = مقابله با [[رژیم صهیونیستی|اسرائیل]]
| اصول =
| جهت‌گیری =
| وضعیت اقتصادی =
| نحوه تبلیغات =
}}
[[حزب الله لبنان|حزب‌الله لبنان]]، گروهی سیاسی و نظامیِ [[مذهب شیعه|شیعه]] در [[لبنان]] است که در سال ۱۹۸۲ م، به منظور مقابله با [[رژیم صهیونیستی|اسرائیل]] و با حمایت [[جمهوری اسلامی ایران]] تأسیس شد. این حزب فعالیت بر ضد اسرائیل را با عملیات‌های استشهادی آغاز کرد. سپس توان نظامی خود را افزایش داد و با موشک کاتیوشا و جنگ‌های چریکی، به مقابله با اسرائیل پرداخت.


|عنوان مقاله
چهارمین دبیرکل این حزب [[نعیم قاسم|شیخ نعیم قاسم]] می‌باشد.  پیش از او  [[سید حسن نصرالله|شهید سید حسن نصرالله]]  و قبل از آن [[صبحی طفیلی]] و اولین دبیرکل [[ سید عباس موسوی|شهید سید عباس موسوی]] در این سِمت بودند. تاکنون چند بار میان حزب‌الله و اسرائیل نبرد نظامی درگرفته که از جمله ‌آنها [[جنگ 33 روزه 2006|جنگ ۳۳ روزه]] است. این جنگ را اسرائيل با هدف خلع‌ سلاح حزب‌الله و آزادسازی دو نظامی‌اش آغاز کرد که در عملیات حزب‌الله با نام الوعد الصادق به اسارت حزب‌الله درآمده بودند.
| data-type="authorfatherName" |حزب الله لبنان
|-
|زبان مقاله
| data-type="authorfatherName" |فارسی
|-


|نشر
== تاریخچه ==
| data-type="authorfatherName" |پژوهشگاه مطالعات تقریبی - قم
با پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] و اشغال [[لبنان]] توسط اسرائیل سه تشکل اصلی شیعیان یعنی گروه [[جنبش امل|امل اسلامی]] به رهبری [[سید حسین موسوی]]، [[حزب الدعوه]] لبنان به رهبری [[علی کورانی]]<ref> سپاه و حزب‌الله لبنان خاطراتی از شیخ علی کورانی</ref> و تجمع علمای مسلمین تحت نظر [[صبحی طفیلی]] بر سر تشکیل گروهی جدید توافق کردند.
|-
در نهایت در سال ۱۹۸۲ م، حزب‌الله به وجود آمد و تا دو سال فعالیت‌های خود علیه اشغالگران صهیونیستی را مخفیانه ادامه داد. حزب‌الله برای نخستین بار پس از عملیات شهادت‌طلبانه شهید علی صفی الدین در تاریخ ۱۹۸۴ م، مسئولیت آن را بر عهده گرفت و در ۱۹۸۵ میلادی همزمان با عقب‌نشینی [[اسرائیل]] از صیدا طی بیانیه‌ای رسمی‌آیدئولوژی و استراتژی خود را بیان نمود.
|}
</div>
'''جریان شناسی [[حزب الله]] در [[لبنان]]''' مدخلی است به زبان فارسی که در [[پژوهشگاه مطالعات تقریبی]] در راستای نگارش کلان پروژه معرفی [[جریان های جهان اسلام]] نوشته شده است. هدف از ایجاد این مقاله، اولا: آشنایی با فعالیت های این جریان در کشور لبنان و ثانیا: ایجاد منبع و مرجعیت در زمینه مذکور جهت شناخت کیفیت تعامل با این جریان در کشور لبنان است و ثالثا: ایجاد شناختی عمیق تر نسبت به میزان نفوذ و تاثیرگذاری این جریان در این کشور به صورت تخصصی برای مراکزی است که جهت فعالیت هایشان به چنین دانش میان مذهبی ای نیاز دارند.


اولین کنگره سراسری حزب‌الله در [[تهران]] تشکیل گردید و اعضای شورای رهبری حزب‌الله از طریق رأی‌گیری و انتخابات عمومی در درون کادرهای حزبی، انتخاب گردیدند. این اعضاء عبارت بودند از: شیخ [[صبحی طفیلی]]، [[سید عباس موسوی]]، [[سید حسن نصرالله]]، [[حسین کورانی]]، [[شیخ نعیم قاسم]]، [[محمد یزبک]]، [[محمد رعد]]، [[محمد فنیش]] و [[محمد یاغی]]. شیخ صبحی طفیلی به عنوان دبیرکل، شیخ نعیم قاسم قائم مقام، سید حسن نصرالله ریاست شورای اجرایی و محمد فنیش ریاست دفتر سیاسی انتخاب شدند.


در بهار ۱۹۹۱ م، کنگره دوم حزب‌الله تشکیل گردید. در این کنگره [[سید عباس موسوی]] به‌عنوان دبیرکل جدید این حزب انتخاب شد. سید عباس موسوی، کمتر از یک سال بعد از انتخاب، توسط بالگردهای رژیم صهیونیستی ترور شد و به همراه همسر و فرزندش به شهادت رسید<ref> زندگی‌نامه شهید سید عباس موسوی</ref>. حزب‌الله، روز بعد از شهادت سید عباس موسوی طی نشستی، [[سید حسن نصرالله]] را به اتفاق آرا به‌عنوان دبیرکل حزب‌الله تعیین کرد<ref>حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ‌ص ۱۵۵</ref>.


در سال ۱۹۹۵ م، کنگره سوم حزب‌الله تشکیل شد و نصرالله مجدداً به‌عنوان دبیرکل انتخاب گردید. در این کنگره دفتر سیاسی حزب‌الله به شورای سیاسی حزب‌الله تغییر یافت و [[محمد رعد]] به عنوان رئیس این شورا منصوب شد.


=پانویس=
== رهبران و شخصیت‌های مهم ==
{{پانویس|2}}


[[رده:جریان های وحدت گرا]]
=== شیخ صبحی طفیلی ===
[[رده:جریان های شیعی ]]
شیخ صُبْحی طُفَیلی (۱۳۲۷ه‍.ش.) روحانی سیاستمدار لبنانی و اولین دبیرکل حزب‌الله لبنان. وی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ش دبیرکلی حزب‌الله لبنان را به عهده داشت؛ اما برخی اختلافات باعث شد تا در دومین شورای حزب در سال ۱۳۷۰ سید عباس موسوی به عنوان دبیرکل حزب‌الله معرفی شود<ref>هفته نامه خبری ­ تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶</ref>. صبحی طفیلی در سال ۱۳۷۷ش حرکتی با عنوان «ثوره الجیاع» (انقلاب گرسنگان) تاسیس کرد و طرفداران وی به برخی از مراکز دولتی حمله کردند و به درگیری‌های شدید در منطقه و کشته شدن تعدادی منجر شد. در نهایت وی در خانه‌اش محصور گردید<ref>هفته نامه خبری ­ تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶</ref>. وی هم اکنون از منتقدان حزب‌الله لبنان و جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود<ref> سایت خبری- تحلیلی عماریون</ref>.
[[رده:جریان های موجود در لبنان ]]
 
[[رده:جریان های موجود در کشورهای اسلامی ]]
=== سید عباس موسوی ===
سید عباس موسوی، روحانی شیعه لبنانی بود. او سال‌های اول زندگیش در کنار نیروهای فلسطینی با اسرائیل جنگید و وقتی برای تحصیل به [[عراق]] رفت با رژیم بعث به مقابله برخاست و هنگامی که به [[لبنان]] برگشت با تشکیل حزب‌الله به صورتی جدی‌تر وارد نبرد با اسرائیل شد. وی که از اعضای مؤسس حزب‌الله بود در کنگرهٔ دوم حزب به دبیر کلی انتخاب شد اما دوران تصدی او در سمت دبیرکلی حزب کمتر از ۹ ماه بود. خودروی او پس از پایان مراسم بزرگداشت هشتمین سالگرد شهادت [[راغب حرب|شیخ راغب حرب]] در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲در مسیر بازگشت به [[بیروت]] مورد هجوم بالگردهای رژیم صهیونیستی قرار می‌گیرد و او به همراه همسر و فرزندش به شهادت می‌رسند<ref>زندگی‌نامه شهید سید عباس موسوی</ref>.
 
=== سید حسن نصرالله ===
سید حسن نصر الله سومین دبیرکل حزب‌الله لبنان بود. او از جمله افرادی بود که حزب‌الله را تأسیس کردند. وی مدتی مسؤول اجرایی حزب‌الله بود و در سال ۱۹۹۲ میلادی و پس از شهادت سید عباس موسوی به عنوان دبیر کل حزب‌الله انتخاب شد. حزب‌الله در دوران وی به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شد و توانست پس از انجام عملیات‌های متعدد، در سال ۲۰۰۰ میلادی اسرائیل را وادار به عقب‌نشینی از لبنان و آزاد کردن اسرای لبنانی نماید. سید حسن نصرالله در سال‌های اخیر به علت شدت تهدیدات امنیتی کمتر در انظار عمومی دیده می‌شد. فرزند وی سید هادی نیز در سال ۱۹۹۷م در درگیری با نیروهای اسرائیلی به شهادت رسید. سید حسن نصرالله از اعضای شورای عالی [[مجمع جهانی اهل بیت|مجمع جهانی اهل‌بیت‌ (علیهم‌السلام)]] بوده است.
 
=== عماد مغنیه ===
[[عماد مغنیه]] معروف به حاج رضوان از فرماندهان برجسته حزب‌الله بود. وی ابتدا عضو [[جنبش امل]] بود، اما پس از تشکیل حزب‌الله به این تشکل پیوست و پس از اجرای موفقیت‌آمیز چند عملیات‌ به عنوان فرمانده گارد حفاظت مقامات بلندپایه حزب‌الله منصوب شد و پس از آن به عنوان مسؤول عملیات ویژه انتخاب شد. وی طراح و رهبر عملیات الوعد الصادق و در جریان جنگ ۳۳ روزه فرمانده میدانی حزب‌الله در نبرد با اسرائیل بود<ref>زندگی‌نامه شهید مغنیه</ref>.
 
عماد مغنیه سال‌ها تحت تعقیب سرویس‌های اطلاعاتی - امنیتی کشور‎های مختلف بود و پلیس فدرال [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] از سال ۱۹۸۵ میلادی برای کشتن وی ۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود<ref>Report: Reputed terrorist long sought by CIA killed in explosion</ref>. سرانجام اسرائیل توانست با کمک سرویس اطلاعاتی برخی کشورهای عربی، وی را در ۱۲ فوریه ۲۰۰۸ در [[دمشق]] به شهادت برساند<ref> روایت‌هایی از ترور بین‌المللی عماد مغنیه</ref>.
 
== فعالیت‌ها ==
=== فعالیت‌های نظامی ===
فعالیت‌های نظامی حزب‌الله در مقابل گروه‌های مختلفی صورت گرفته است:
 
==== مقابله با اسرائیل ====
عمده فعالیت حزب‌الله در سال‌های اول تشکیل خود، اجرای عملیات‌های استشهادی علیه نیروهای اسرائیلی بود اما اندک اندک شیوه نبرد تغییر کرد. نیروهای حزب‌الله در واکنش به ترور سید عباس موسوی، برای نخستین بار موشک‌های کاتیوشا به سوی شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال فلسطین شلیک کردند<ref>حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ‌ص ۱۵۵</ref>.
 
اسرائیل در تجاوز تسویه حساب در سال ۱۹۹۳ کوشید توان تسلحیاتی حزب‌الله را از بین ببرد. اما نیروهای مقاومت علاوه بر شلیک گستردهٔ موشک‌های کاتیوشا به شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال [[فلسطین]]، سی رشته عملیات نظامی را در طول هفت روز علیه تجاوزگران انجام داد که بعضی از آنها بیش از ۱۰ موقعیت نظامی دشمن را در آنِ واحد مورد هدف قرار می‌داد و اسرائیل به خواست خود نرسید.
 
اسرائیل یک بار دیگر در سال ۱۹۹۶ برای نابودی حزب‌الله وارد عمل شد که در نهایت مجبور شد با حزب‌الله به توافق برسد و به صورت کتبی بپذیرد که به غیر نظامیان حمله نکند و در رویارویی نظامی، صرفاً با نیروهای مقاومت درگیر شود. همین نکته حزب‌الله را قادر ساخت تا بتواند بدون این‌که اسرائیل بهانه‌ای برای حمله به مردم داشته باشد به نیروهای اشغالگر اسرائیلی حمله کند.
 
===== سال ۲۰۰۰، سال عقب‌نشینی اسرائیل =====
حزب‌الله در دوره رهبری نصرالله از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۰ بیش از ۹۰ عملیات سنگین را علیه نیروهای اسرائیلی اجرا کرد. آمار بالای تلفات انسانی و مالی این حمله‌ها باعث شد که نیروهای اسرائیلی ابتدا از جزین و سپس از جنوب لبنان عقب نشستند و لبنان از اشغال اسرائیل خارج شد و فقط مزارع شبعا در اشغال اسرائیل باقی ماند.
 
===== عملیات الوعد الصادق و جنگ ۳۳ روزه =====
[[جنگ 33 روزه 2006|جنگ ۳۳ روزه]] در سال ۲۰۰۶م بود. این جنگ به «[[جنگ 33 روزه 2006|جنگ تموز]]» نیز معروف است. اسرائیل در سال ۲۰۰۴ م، برخلاف توافق‌ با حزب‌الله، سه اسیر لبنانی را آزاد نکرد. حزب‌الله برای آزادی آنها، در جولای ۲۰۰۶م، در عملیات «الوعد الصادق» دو نظامی اسرائیلی را اسیر گرفت. اسرائیل در مقابل این عملیات، به لبنان اعلام جنگ کرد. اسرائیل به صورت رسمی خلع سلاح حزب‌الله و آزادی دو اسیر خود را خواستار شد. خواسته‌هایی که در پایان جنگ بدان‌ها دست نیافت.
 
این جنگ ۳۳ روز طول کشید و در صبح روز ۳۴ جنگ برابر با ۱۴ آگوست ۲۰۰۶م براساس قطعنامه۱۷۰۱ شورای امنیت، آتش‌بس برقرار شد.
===== هزینه‌های جنگ 33روزه لبنان به‌رغم سانسور خبری صهیونیست‌ها: =====
اسناد افشا شده ابعاد محرمانه‌ای از اسرار جنگ 33 روزه و خسارات خیرهکننده رژیم صهیونیستی در این جنگ را فاش کرده است. در این چارچوب مرکز فرانسوی "محور منطق «Axis of logic»که در ایالت ماساچوست آمریکا فعالیت می‌کند، خلاصه نسخه‌ای از گزارش سرّی خود را درباره جنگ 33روزه به همراه تصاویر و نقشه‌های رسمی روی خروجی پایگاه اینترنتی خود قرار داد. این گزارش به آمار خیرهکننده تلفات و خسارات رژیم صهیونیستی در جریان این جنگ اشاره می‌کند و سانسور خبری شدید این رژیم را در انتشار اخبار تلفات نیروهای خودی برملا مینماید.
بر اساس این گزارش رسمی در این جنگ:
* دو هزار و 300 اسرائیلی کشته و بیش از 700نفر زخمی شدهاند، این در حالی است که اسرائیل آمار تلفات این جنگ را 119نفر ذکر کرده است.
* همچنین تعداد 160 تانک متعلق به اسرائیل منهدم شدهاند که 65دستگاه از آنها به طور کامل از بین رفته است، 38دستگاه از این تانکها نیز از نوع "مرکاوا" بودند که اسرائیل ادعا می‌کرد این تانکها غیر قابل انهدام هستند.
* تنها در ناوشکن ساعر که توسط نیروهای حزب‌الله منهدم شد بیش از  24 صهیونیست کشته شدند که اسرائیل این رقم را چهار نفر اعلام کرده بود.
* برکناری بسیاری از سران ارتش از جمله «دان هالوتس» و «امیر پرتز»، انزجار جامعه اسرائیل از دولت، بحران شدید مالی و تنش سیاسی حاکم بر تل‌آویو در کنار خسارت‌های مالی ناشی از جنگ، اضمحلال داخلی اسرائیل را در پی داشت.
* از دیگر پیامدهای جنگ 33روزه آنکه اولمرت در سراشیبی سقوط قرار گرفت، طرح‌های صهیونیست‌ها یکی پس از دیگری در برابر مقاومت ملت فلسطین با شکست مواجه شد و سرانجام این رژیم وادار به پذیرش واقعیت حماس و اجرای آتش بس با غزه گردید. فعالیت صهیونیست‌ها مبنی بر مذاکره با لبنان و سوریه درباره شبعا و جولان نیز از دیگر پس‌لرزه‌های جنگ 33روزه است.
در همین حال گزارش کمیته «وینوگراد» پیرامون جنگ 33روزه بر پیروزی ملت لبنان اعتراف کرد که به‌رغم عدم برتری تسلیحاتی و صرفاً باتکیه‌بر مقاومت توانستند در برابر ارتش اسرائیل که از حمایت‌های خارجی برخوردار بودند، قرار بگیرند.
الیاهو وینوگراد، قاضی بازنشسته اسرائیلی به این موضوع اعتراف کرد که اسرائیل صرفاً در برابر مقاومت است که ناکام می‌ماند و در صورت وجود سازش‌کاران به توسعه‌طلبی خود ادامه می‌دهد. وینوگراد که از سوی دولت اسرائیل مسئولیت یافته بود تا درباره جنگ با لبنان تحقیق کند، در گزارشی تأکید کرده است: این جنگ یک شکست بزرگ و جدی بود و اشتباهات فاحشی در سطوح عالی سیاسی و نظامی در قبال این جنگ صورت گرفت. وینوگراد به این نتیجه رسیده است که تحلیل هزینه - فایده راهبرد حمایت همه‌جانبه از رژیم صهیونیستی ... و واردشدن به جنگ بدون درنظرگرفتن استراتژی خروج، یک اشتباه وحشتناک بود." در گزارش نهایی وینوگراد همچنین آمده است: "عملیات نظامی زمینی نتوانست به اهدافش دست یابد. <ref>(Winograd Committee Press Release Monday, 30 April, 2007)"</ref>
جنگ 33روزه موجب گردید تا تزلزل اسرائیل آهنگ تندتری به خود بگیرد چراکه  دیوید بن گوریون«، از معماران اصلی طراحی اسرائیل در منطقه به‌صراحت می‌گوید: "برای اعراب اهمیتی ندارد که چندبار در جنگ‌ها از اسرائیل شکست بخورند، اما برای اسرائیل اولین شکست به منزله فروپاشی آن تلقی می‌گردد"<ref>(فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال دوم، شماره 6،پاییز92 )</ref>
 
==== مقابله با جریان‌های تکفیری ====
حزب‌الله، [[سوریه]] را یکی از ارکان مقاومت می‌داند. سوریه سال‌ها در کنار حزب‌الله بوده و پس از شروع ناآرامی‌ها در سوریه و تهدیدات گروه‌های [[تکفیری]] نسبت به حرم حضرت زینب(س)، حزب‌الله وارد صحنه نبرد با تکفیری‌ها شد و در کنار ارتش سوریه به جنگ با تکفیری‌ها پرداخت<ref>صور لـ ۹۰ شهیداً من حزب‌الله سقطوا أثناء القیام بالواجب الجهادی فی سوریـا</ref>. آزادسازی القصیر از مهم‌ترین عملیات‌های حزب‌الله در سوریه بوده است<ref> مختصات راهبردی اولین تجربه عملیات برون مرزی حزب‌الله</ref>.
 
=== فعالیت‌های دیپلماتیک ===
حزب‌الله در طول سال‌های فعالیت خود با پشتوانه فعالیت نظامی و رسانه‌ای و اجتماعی و... خود وارد فعالیت‌های دیپلماتیک و مذاکره با طرف‌های دیگر در قالب رسمی و غیر رسمی نیز شده است و از این گونه فعالیت‌ها برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرده است. برخی از این فعالیت‌های دیپیلماتیک حزب‌الله عبارتند از:
 
==== تفاهم‌نامه‌ها با اسرائیل ====
در تاریخ ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۳ اسرائیل به خاک لبنان حمله کرد. هدف این رژیم توقف فعالیت حزب‌الله و خلع سلاح آن، ایجاد شکاف در روابط حزب و مردم و فشار بر دولت لبنان برای جلوگیری از مقاومت بود. نیروهای بین‌المللی فعال در لبنان، تعداد ۱۲۲۴ حمله هوایی و ریختن بیش از ۲۸ هزار بمب را تنها در پنج روز اول حمله ثبت کردند. تصور اسرائیل این بود که حزب‌الله دارای پانصد موشک کاتیوشا است که در طول چند روز به پایان می‌رسد و سپس حزب‌الله از پا در خواهد آمد؛ اما دفاع حزب‌الله، اسرائیل را به این نتیجه رساند که نمی‌تواند حزب‌الله را زمین‌گیر کند.
 
در نهایت اسرائیل در ۱۹۹۳/۷/۳۱ به تفاهم ژوئیه تن داد. براساس این توافق حزب‌الله موافقت کرد که در قبال توقف تجاوز اسرائیل، از پرتاب کاتیوشا خودداری کند<ref>حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده‌ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۵۸</ref>.
 
اسرائیل ۱۱ آوریل ۱۹۹۶ نیز تهاجمی را به لبنان آغاز کرد که ۱۶ روز طول کشید. اسرائیل نام این عملیات را خوشه‌های خشم نهاد. این عملیات با انجام قتل‌عام‌های چهارگانهٔ سحمر در روز دوم، آمبولانس منصوری در روز سوم، نبطیهٔ فوقا و قانا در روز هفتم مشهور شد. در این مدت ۲۵ نفر به شهادت رسیدند که ۱۴ تن از آنان، از نیروهای مقاومت حزب‌الله بودند.
 
حزب‌الله توانست در برابر تهاجمات اسرائیل ایستادگی کند و به توافق آوریل دست یابد. در این توافق اسرائیل به صورت کتبی پذیرفت که به غیر نظامیان حمله نکند و در رویارویی نظامی، صرفاً با نیروهای مقاومت درگیر شود. همین نکته حزب‌الله را قادر ساخت تا بتواند بدون این که اسرائیل بهانه‌ای برای حمله به مردم داشته باشد به نیروهای اشغالگر اسرائیلی حمله کند.
 
حزب‌الله بر این اساس، عملیات انصاریه را در ۱۹۹۲/۹/۵برای مقابله با تجاوز دریایی کماندوهای اسرائیلی را سامان داد که نتیجه نبرد کشته و زخمی شدن هفده صهیونیست بود<ref>حزب‌الله لبنان، خطمشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۶۲-۱۶۹</ref>.
 
==== آزادسازی اسرا ====
اسرای دربند زندان‌های صهیونیستی در جنوب لبنان، پس از خروج نیروهای اشغالگر از آن مناطق رهایی یافتند اما هنوز تعدادی از رزمندگان مقاومت از جمله حاج مصطفی دیرانی و شیخ عبدالکریم عبید در زندان‌های اسرائیل بودند و اسرائیل حاضر به تحویل آنان نبود. حزب‌الله با اجرای یک عملیات در مناطق اشغالی مزارع شبعا در جنوب لبنان توانست سه سرباز اسرائیلی را در تاریخ ۲۰۰۰/۱۰/۷ به اسارت خود در بیاورد و در [[بیروت]] نیز یک سرهنگ اسرائیلی را بازداشت کرد.
 
حزب‌الله توانست با در اختیار داشتن این چهار اسیر، اسرائیل را به پای میز مذاکره کشاند و توانست پس از چهار سال مذاکره، اسرائیل را وادار کند در برابر آزاد کردن تعدادی لبنانی‌ و ۴۰۰ فلسطینی و شهروند عرب از دیگر کشورها و تحویل اجساد ۵۹ شهید و افشای سرنوشت ۲۴ مفقود الاثر و تسلیم نقشهٔ مین‌هایی را که اسرائیل در اماکن مختلفی در مرزهای خود با لبنان کار گذاشته بود، جنازه ۴ اسیر خود را تحویل بگیرد.
 
عملیات مبادله در ۲۰۰۴/۱/۲۹ و ۲۰۰۴/۱/۳۰ انجام پذیرفت. از میان تمام این اسیران فقط ۱۱ نفر به حزب‌الله وابستگی داشتند و از میان شهیدان نیز فقط ۱۲ نفر از رزمندگان حزب‌الله بودند<ref>حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آیندهٔ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۲۰۱-۲۱۲</ref>.
 
حزب‌الله در سال ۲۰۰۸ نیز در پی نبرد ۳۳ روزه، با انجام مذاکرات با اسرائیل و با وساطت آلمان موفق شد باقی‌مانده اسرای لبنانی را آزاد کند و هم‌چنین پیکر هشت شهید مقاومت در جریان نبرد ۳۳ روزه و اجساد مابقی شهدای مقاومت لبنان و فلسطین از جمله پیکر شهید دلال مغربی و گروه ۱۲ نفره او را از اسرائیل تحویل بگیرد<ref> گزارش کامل «عملیات رضوان»</ref>.
 
=== فعالیت‌های سیاسی ===
حزب‌الله خود را یک جنبش جهادی می‌داند که هدف آن در وهلهٔ نخست جهاد با دشمن صهیونیستی است و تلاش‌های سیاسی پشتوانه و حامی این حرکت جهادی است.
 
بر این اساس حزب‌الله برای این که گرفتار زدوبند و بده‌بستان‌های سیاسی نشود وقتی پا در عرصه سیاسی گذاشت که موقعیت خود را تثبیت کرده بود<ref>حزب‌الله لبنان، خط‌مشی، گذشته و آیندهٔ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۱۵</ref>.
 
== جایگاه سیاسی در لبنان ==
حزب‌الله برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ در انتخابات لبنان شرکت جست و ۱۲ کرسی کسب کرد. در سال ۱۹۹۶، ۱۰ کرسی و در سال ۲۰۰۰، ۸ کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان را به دست آورد و در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۵ در سطح کشور به تنهایی ۱۴ کرسی و در جنوب لبنان تمام ۲۳ کرسی را در ائتلاف با [[جنبش امل]] کسب نمود و برای اولین بار محمد فنیش را به عنوان وزیر آب و انرژی به کابینه فرستاد.
 
حزب‌الله با احزاب مختلف لبنانی ارتباط‌های دوجانبه و چندجانبه دارد. این دیدارها با هدف ادامهٔ تماس‌ها و روابط یا بحث و بررسی مسائل مشخص یا نزدیک کردن دیدگاه‌ها یا همکاری در زمینه‌های مورد توافق طرفین دیدار صورت گرفته است<ref>حزب‌الله لبنان، خط‌مشی، گذشته و آیندهٔ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۱۹</ref>.
 
=== فعالیت‌های رسانه‌ای ===
حزب‌الله فعالیت‌های رسانه‌ای گسترده‌ای دارد و رفتار سازمانی رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی حزب‌الله قابل توجه است. حزب‌الله رسانه‌های متعددی دارد. رسانه‌های حزب‌الله در چهار دسته جای می‌گیرند:
# رسانه‌های صوتی و تصویری مانند تلویزیون المنار (تأسیس ۱۹۹۱)، ورادیو النور (تأسیس ۱۹۸۸)؛
# رسانه‌های مکتوب مانند هفته‌نامه العهد؛
# پایگاه‌های اینترنتی مانند پایگاه‌ اینترنتی قاوم، جنوب لبنان و واحد ارتباطات رسانه‌ای حزب‌الله؛
# طراحی و ساخت بازی‌های رایانه‌ای: بازی‌های رایانه‌ای از دیگر فضاهایی است که حزب‌الله بدان ورود کرده است. از جمله این بازی‌ها‌، بازی «در بیرون راندن دشمن مشارکت کن» است.
 
حزب‌الله از این رسانه‌ها برای بیان دیدگاه‌ها و مواضع خود، انتقال صحیح اخبار و اطلاعات که غالباً توسط رژیم صهیونیستی پرده پوشی می‌شوند و همچنین تأثیرگذاری بر جامعه یهود به زبان‌های عربی، انگلیسی، فرانسه و عبری بهره‌ می‌گیرد. رویکرد رسانه‌های وابسته به حزب‌الله صهیونیسم ستیزی و ترویج آرمان‌ها است.
 
حزب‌الله هم چنین به پیشنهاد عماد مغنیه یکی از پایگاه‌های مقاومت خود را در منطقه ملیتا تبدیل به موزه کرده است.
 
=== فعالیت‌های‌ اجتماعی ===
حزب‌الله با ایجاد مؤسسات مختلف کوشیده است در عرصهٔ خدمت‌رسانی به مردم لبنان نیز حضور داشته باشد. برخی از این اقدامات عبارتند از:
 
* ایجاد مؤسسه جهاد سازندگی؛ وظیفهٔ این مؤسسه بازسازی خرابی‌های ناشی از تجاوزات اسرائیل و ویرانی‌های ناشی از بلایای طبیعی است.
* جمع‌آوری زباله‌های شهری حومه جنوب بیروت در سال‌های ۱۹۸۸ میلادی تا ۱۹۹۱ میلادی؛
* تأمین آب آشامیدنی حاشیهٔ جنوبی بیروت؛
* فعالیت‌های کشاورزی؛
* توجه به امور بهداشتی و درمانی با احداث جمعیت اسلامی بهداشت و مراکز درمانی و بیمارستانی متعدد؛
* فعالیت‌های آموزشی و ارائه خدمات کمک‌ آموزشی به دانش‌آموزان؛
* تأسیس بنیاد شهید در جهت ارائه خدمات متنوع به خانواده‌های شهدا؛
* تأسیس کمیتهٔ امداد خیریه اسلامی در جهت حمایت از محرومان<ref>حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آیندهٔ آن، ص۱۰۹-۱۱۶</ref>.
 
== جایگاه حزب‌الله در لبنان ==
حزب‌الله هر چند مخالفانی در سطح لبنان دارد اما اکنون به عنوان یکی از گروه‌های تاثیرگذار در لبنان مطرح است. این حزب هم در مجلس لبنان چندین نماینده دارد و هم در انتخابات شهرداری‌ها در شهرهای مختلف توانسته است اعتماد عمومی مردم را جلب کند.
 
پس از سال ۲۰۰۵ حزب‌الله در شمار [[گروه‌های ۸ مارس]] قرار گرفت. در سال ۲۰۰۵ همزمان با ترور حریری التهاب گسترده‌ای در عرصه سیاسی لبنان پدید آمد که نتیجه آن دسته‌بندی‌های جدید دو قطبی فراتر از الگوهای مذهبی سابق در کشور بود. این تغییرات در نوع خود بی سابقه بود. گروه ۸ مارس درپی گردهمایی سال ۲۰۰۵ حزب‌الله در بیروت و بدنبال مخالفت با خلع سلاح این گروه مقاومت اسلامی، حمایت از سوریه و مقاومت در برابر اسرائیل، شکل گرفت. جبهه متحدی که برگرفته از حزب‌الله، حزب امل و حزب مسیحی آزاد بود و بعدها جریان‌های دیگری نیز به آن اضافه شدند. همزمان با این ترور و با کمک کشورهایی چون [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، [[فرانسه]]، [[عربستان سعودی]] و [[مصر]]، جریانی با نام [[جریان ۱۴ مارس]] در درون لبنان شکل گرفت که خواستار خروج [[سوریه]] از [[لبنان]] و خلع سلاح مقاومت شد.
 
== جریان‌های موجود در لبنان ==
دسته‌بندی‌های موجود در لبنان با گذشت زمان تا حدودی تغییر کرده است اما به طور کلی می‌توان گفت که جریان المستقبل(سنی)، حزب الکتائب و نیروهای لبنانی(مسیحی) و جریان سوسیالیست ترقی خواه لبنان(دروزی) اصلی‌ترین گروه‌های طرفدار جریان ۱۴ مارس و جنبش اَمَل و حزب‌الله لبنان(شیعی)، جریان آزاد ملی لبنان (مسیحی)، جماعت اسلامی لبنان و جنبش توحید اسلامی(اهل تسنن) و حزب دموکرات لبنان (دروزی) عضو ۸ مارس هستند.
 
== موافقان حزب‌الله ==
حزب‌الله موافقانی در سطح جهان اعم از کشورها و گروه‌ها دارد. مهم‌ترین موافقان حزب‌الله، [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]] و [[سوریه]] هستند. ر[[روسیه]] حزب‌الله را یک سازمان سیاسی-اجتماعی مشروع به حساب می‌آورد<ref>Russia says Hezbollah, Hamas not terror groups,' The Times of Israel November 16, 2015</ref>. [[جمهوری خلق چین]] بی‌طرف مانده، و با حزب‌الله رابطه دارد<ref> Omar Nashabe, 'China’s Ambassador in Lebanon: Hezbollah Arms </ref>.
 
=== ایران ===
[[جمهوری اسلامی ایران|ایران]] و حزب‌الله با یکدیگر رابطه‌ای دیرینه دارند. این حمایت بر اساس سیاست جمهوری اسلامی مبنی بر حمایت از مظلومان است که هم [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]]<ref>صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۱۱</ref>. و هم [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] بر آن تأکید دارند.
 
[[ایران]] در تأسیس حزب‌الله و آموزش نظامی به نیروهای حزب‌الله نقش داشته است<ref> ناگفته‌هایی از تاسیس«مقاومت اسلامی لبنان»</ref>. شیخ نعیم قاسم معاون دبیر کل حزب‌الله در مورد سابقهٔ پیدایش حزب‌الله می‌گوید: «زمانی که رژیم صهیونیستی به لبنان یورش برد و قسمت‌‏هایی از این کشور را به اشغال خود درآورد٬ امام خمینی گروه‌هایی از [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] را برای آموزش لبنانی‌ها به منطقه "زبدانی" فرستادند... و این‌گونه شد که حزبی با نام "حزب‎الله لبنان" شکل گرفت و اکنون بر پایه آرمان‎های آن امام راحل در حال فعالیت است. در واقع "حزب‎الله لبنان" زیرمجموعه یا همان "حزب‎الله ایران" است.»
 
ایران به حزب‌الله در انجام فعالیت‌های رسانه‌ای کمک کرده است. آرم حزب‌الله نیز توسط مجید دلدوزی، گرافیست ایرانی طراحی شده است<ref>گفت‌وگوی خواندنی با گرافیست آرم "حزب‌الله لبنان"</ref>.
ایران در انجام عملیات بازسازی لبنان به کمک حزب‌الله رفت و ستاد بازسازی لبنان را برای بازسازی ویرانه‌های ناشی از تهاجمات اسرائیل در لبنان شکل داد<ref> فعالیت‌های ستاد بازسازی لبنان به قوت قبل ادامه دارد</ref>.
 
=== سوریه ===
[[سوریه]] در سال‌های گذشته در کنار حزب‌الله بوده است. حزب‌الله هم سوریه را یکی از ارکان مقاومت می‌داند و به همین دلیل پس از شروع ناآرامی‌ها در سوریه، وارد صحنه نبرد با [[تکفیری|تکفیری‌ها]] در سوریه شد و در کنار ارتش سوریه به جنگ با تکفیری‌ها مشغول است و شهدایی را نیز در راه دفاع از آرمان مقاومت تقدیم کرده است<ref>صور لـ ۹۰ شهیداً من حزب‌الله سقطوا أثناء القیام بالواجب الجهادی فی سوریـا</ref>.
آزادسازی القصیر از مهم‌ترین عملیات‌های حزب‌الله در سوریه بوده است<ref>مختصات راهبردی اولین تجربه عملیات برون مرزی حزب‌الله</ref>.
 
== مخالفان حزب‌الله ==
[[ایالات متحده آمریکا]]، [[هلند]]، [[بحرین]]، [[جمهوری عربی مصر|مصر]]، [[اتریش]]، [[کانادا]]، [[اتحادیه عرب]] و [[رژیم صهیونیستی|اسرائیل]] حزب‌الله را در فهرست گروه‌های تروریستی طبقه‌بندی کرده‌اند<ref>فهرست تروریستی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا</ref>. در حالی که اتحادیه اروپا، [[نیوزلند]]، [[بریتانیا]]، تنها شاخه نظامی آن را تروریستی دانسته و بین شاخه نظامی و شاخه سیاسی آن تمایز قائل می‌شوند.
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
[[رده:جریان‌ها و جنبش‌ها]]  
[[رده:لبنان]]
[[ur:حزب اللہ لبنان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۱۱

حزب الله لبنان
حزب الله لبنان.jpg
رهبران
اهدافمقابله با اسرائیل

حزب‌الله لبنان، گروهی سیاسی و نظامیِ شیعه در لبنان است که در سال ۱۹۸۲ م، به منظور مقابله با اسرائیل و با حمایت جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد. این حزب فعالیت بر ضد اسرائیل را با عملیات‌های استشهادی آغاز کرد. سپس توان نظامی خود را افزایش داد و با موشک کاتیوشا و جنگ‌های چریکی، به مقابله با اسرائیل پرداخت.

چهارمین دبیرکل این حزب شیخ نعیم قاسم می‌باشد. پیش از او شهید سید حسن نصرالله و قبل از آن صبحی طفیلی و اولین دبیرکل شهید سید عباس موسوی در این سِمت بودند. تاکنون چند بار میان حزب‌الله و اسرائیل نبرد نظامی درگرفته که از جمله ‌آنها جنگ ۳۳ روزه است. این جنگ را اسرائيل با هدف خلع‌ سلاح حزب‌الله و آزادسازی دو نظامی‌اش آغاز کرد که در عملیات حزب‌الله با نام الوعد الصادق به اسارت حزب‌الله درآمده بودند.

تاریخچه

با پیروزی انقلاب اسلامی و اشغال لبنان توسط اسرائیل سه تشکل اصلی شیعیان یعنی گروه امل اسلامی به رهبری سید حسین موسوی، حزب الدعوه لبنان به رهبری علی کورانی[۱] و تجمع علمای مسلمین تحت نظر صبحی طفیلی بر سر تشکیل گروهی جدید توافق کردند. در نهایت در سال ۱۹۸۲ م، حزب‌الله به وجود آمد و تا دو سال فعالیت‌های خود علیه اشغالگران صهیونیستی را مخفیانه ادامه داد. حزب‌الله برای نخستین بار پس از عملیات شهادت‌طلبانه شهید علی صفی الدین در تاریخ ۱۹۸۴ م، مسئولیت آن را بر عهده گرفت و در ۱۹۸۵ میلادی همزمان با عقب‌نشینی اسرائیل از صیدا طی بیانیه‌ای رسمی‌آیدئولوژی و استراتژی خود را بیان نمود.

اولین کنگره سراسری حزب‌الله در تهران تشکیل گردید و اعضای شورای رهبری حزب‌الله از طریق رأی‌گیری و انتخابات عمومی در درون کادرهای حزبی، انتخاب گردیدند. این اعضاء عبارت بودند از: شیخ صبحی طفیلی، سید عباس موسوی، سید حسن نصرالله، حسین کورانی، شیخ نعیم قاسم، محمد یزبک، محمد رعد، محمد فنیش و محمد یاغی. شیخ صبحی طفیلی به عنوان دبیرکل، شیخ نعیم قاسم قائم مقام، سید حسن نصرالله ریاست شورای اجرایی و محمد فنیش ریاست دفتر سیاسی انتخاب شدند.

در بهار ۱۹۹۱ م، کنگره دوم حزب‌الله تشکیل گردید. در این کنگره سید عباس موسوی به‌عنوان دبیرکل جدید این حزب انتخاب شد. سید عباس موسوی، کمتر از یک سال بعد از انتخاب، توسط بالگردهای رژیم صهیونیستی ترور شد و به همراه همسر و فرزندش به شهادت رسید[۲]. حزب‌الله، روز بعد از شهادت سید عباس موسوی طی نشستی، سید حسن نصرالله را به اتفاق آرا به‌عنوان دبیرکل حزب‌الله تعیین کرد[۳].

در سال ۱۹۹۵ م، کنگره سوم حزب‌الله تشکیل شد و نصرالله مجدداً به‌عنوان دبیرکل انتخاب گردید. در این کنگره دفتر سیاسی حزب‌الله به شورای سیاسی حزب‌الله تغییر یافت و محمد رعد به عنوان رئیس این شورا منصوب شد.

رهبران و شخصیت‌های مهم

شیخ صبحی طفیلی

شیخ صُبْحی طُفَیلی (۱۳۲۷ه‍.ش.) روحانی سیاستمدار لبنانی و اولین دبیرکل حزب‌الله لبنان. وی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ش دبیرکلی حزب‌الله لبنان را به عهده داشت؛ اما برخی اختلافات باعث شد تا در دومین شورای حزب در سال ۱۳۷۰ سید عباس موسوی به عنوان دبیرکل حزب‌الله معرفی شود[۴]. صبحی طفیلی در سال ۱۳۷۷ش حرکتی با عنوان «ثوره الجیاع» (انقلاب گرسنگان) تاسیس کرد و طرفداران وی به برخی از مراکز دولتی حمله کردند و به درگیری‌های شدید در منطقه و کشته شدن تعدادی منجر شد. در نهایت وی در خانه‌اش محصور گردید[۵]. وی هم اکنون از منتقدان حزب‌الله لبنان و جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود[۶].

سید عباس موسوی

سید عباس موسوی، روحانی شیعه لبنانی بود. او سال‌های اول زندگیش در کنار نیروهای فلسطینی با اسرائیل جنگید و وقتی برای تحصیل به عراق رفت با رژیم بعث به مقابله برخاست و هنگامی که به لبنان برگشت با تشکیل حزب‌الله به صورتی جدی‌تر وارد نبرد با اسرائیل شد. وی که از اعضای مؤسس حزب‌الله بود در کنگرهٔ دوم حزب به دبیر کلی انتخاب شد اما دوران تصدی او در سمت دبیرکلی حزب کمتر از ۹ ماه بود. خودروی او پس از پایان مراسم بزرگداشت هشتمین سالگرد شهادت شیخ راغب حرب در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲در مسیر بازگشت به بیروت مورد هجوم بالگردهای رژیم صهیونیستی قرار می‌گیرد و او به همراه همسر و فرزندش به شهادت می‌رسند[۷].

سید حسن نصرالله

سید حسن نصر الله سومین دبیرکل حزب‌الله لبنان بود. او از جمله افرادی بود که حزب‌الله را تأسیس کردند. وی مدتی مسؤول اجرایی حزب‌الله بود و در سال ۱۹۹۲ میلادی و پس از شهادت سید عباس موسوی به عنوان دبیر کل حزب‌الله انتخاب شد. حزب‌الله در دوران وی به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شد و توانست پس از انجام عملیات‌های متعدد، در سال ۲۰۰۰ میلادی اسرائیل را وادار به عقب‌نشینی از لبنان و آزاد کردن اسرای لبنانی نماید. سید حسن نصرالله در سال‌های اخیر به علت شدت تهدیدات امنیتی کمتر در انظار عمومی دیده می‌شد. فرزند وی سید هادی نیز در سال ۱۹۹۷م در درگیری با نیروهای اسرائیلی به شهادت رسید. سید حسن نصرالله از اعضای شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت‌ (علیهم‌السلام) بوده است.

عماد مغنیه

عماد مغنیه معروف به حاج رضوان از فرماندهان برجسته حزب‌الله بود. وی ابتدا عضو جنبش امل بود، اما پس از تشکیل حزب‌الله به این تشکل پیوست و پس از اجرای موفقیت‌آمیز چند عملیات‌ به عنوان فرمانده گارد حفاظت مقامات بلندپایه حزب‌الله منصوب شد و پس از آن به عنوان مسؤول عملیات ویژه انتخاب شد. وی طراح و رهبر عملیات الوعد الصادق و در جریان جنگ ۳۳ روزه فرمانده میدانی حزب‌الله در نبرد با اسرائیل بود[۸].

عماد مغنیه سال‌ها تحت تعقیب سرویس‌های اطلاعاتی - امنیتی کشور‎های مختلف بود و پلیس فدرال آمریکا از سال ۱۹۸۵ میلادی برای کشتن وی ۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود[۹]. سرانجام اسرائیل توانست با کمک سرویس اطلاعاتی برخی کشورهای عربی، وی را در ۱۲ فوریه ۲۰۰۸ در دمشق به شهادت برساند[۱۰].

فعالیت‌ها

فعالیت‌های نظامی

فعالیت‌های نظامی حزب‌الله در مقابل گروه‌های مختلفی صورت گرفته است:

مقابله با اسرائیل

عمده فعالیت حزب‌الله در سال‌های اول تشکیل خود، اجرای عملیات‌های استشهادی علیه نیروهای اسرائیلی بود اما اندک اندک شیوه نبرد تغییر کرد. نیروهای حزب‌الله در واکنش به ترور سید عباس موسوی، برای نخستین بار موشک‌های کاتیوشا به سوی شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال فلسطین شلیک کردند[۱۱].

اسرائیل در تجاوز تسویه حساب در سال ۱۹۹۳ کوشید توان تسلحیاتی حزب‌الله را از بین ببرد. اما نیروهای مقاومت علاوه بر شلیک گستردهٔ موشک‌های کاتیوشا به شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال فلسطین، سی رشته عملیات نظامی را در طول هفت روز علیه تجاوزگران انجام داد که بعضی از آنها بیش از ۱۰ موقعیت نظامی دشمن را در آنِ واحد مورد هدف قرار می‌داد و اسرائیل به خواست خود نرسید.

اسرائیل یک بار دیگر در سال ۱۹۹۶ برای نابودی حزب‌الله وارد عمل شد که در نهایت مجبور شد با حزب‌الله به توافق برسد و به صورت کتبی بپذیرد که به غیر نظامیان حمله نکند و در رویارویی نظامی، صرفاً با نیروهای مقاومت درگیر شود. همین نکته حزب‌الله را قادر ساخت تا بتواند بدون این‌که اسرائیل بهانه‌ای برای حمله به مردم داشته باشد به نیروهای اشغالگر اسرائیلی حمله کند.

سال ۲۰۰۰، سال عقب‌نشینی اسرائیل

حزب‌الله در دوره رهبری نصرالله از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۰ بیش از ۹۰ عملیات سنگین را علیه نیروهای اسرائیلی اجرا کرد. آمار بالای تلفات انسانی و مالی این حمله‌ها باعث شد که نیروهای اسرائیلی ابتدا از جزین و سپس از جنوب لبنان عقب نشستند و لبنان از اشغال اسرائیل خارج شد و فقط مزارع شبعا در اشغال اسرائیل باقی ماند.

عملیات الوعد الصادق و جنگ ۳۳ روزه

جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶م بود. این جنگ به «جنگ تموز» نیز معروف است. اسرائیل در سال ۲۰۰۴ م، برخلاف توافق‌ با حزب‌الله، سه اسیر لبنانی را آزاد نکرد. حزب‌الله برای آزادی آنها، در جولای ۲۰۰۶م، در عملیات «الوعد الصادق» دو نظامی اسرائیلی را اسیر گرفت. اسرائیل در مقابل این عملیات، به لبنان اعلام جنگ کرد. اسرائیل به صورت رسمی خلع سلاح حزب‌الله و آزادی دو اسیر خود را خواستار شد. خواسته‌هایی که در پایان جنگ بدان‌ها دست نیافت.

این جنگ ۳۳ روز طول کشید و در صبح روز ۳۴ جنگ برابر با ۱۴ آگوست ۲۰۰۶م براساس قطعنامه۱۷۰۱ شورای امنیت، آتش‌بس برقرار شد.

هزینه‌های جنگ 33روزه لبنان به‌رغم سانسور خبری صهیونیست‌ها:

اسناد افشا شده ابعاد محرمانه‌ای از اسرار جنگ 33 روزه و خسارات خیرهکننده رژیم صهیونیستی در این جنگ را فاش کرده است. در این چارچوب مرکز فرانسوی "محور منطق «Axis of logic»که در ایالت ماساچوست آمریکا فعالیت می‌کند، خلاصه نسخه‌ای از گزارش سرّی خود را درباره جنگ 33روزه به همراه تصاویر و نقشه‌های رسمی روی خروجی پایگاه اینترنتی خود قرار داد. این گزارش به آمار خیرهکننده تلفات و خسارات رژیم صهیونیستی در جریان این جنگ اشاره می‌کند و سانسور خبری شدید این رژیم را در انتشار اخبار تلفات نیروهای خودی برملا مینماید. بر اساس این گزارش رسمی در این جنگ:

  • دو هزار و 300 اسرائیلی کشته و بیش از 700نفر زخمی شدهاند، این در حالی است که اسرائیل آمار تلفات این جنگ را 119نفر ذکر کرده است.
  • همچنین تعداد 160 تانک متعلق به اسرائیل منهدم شدهاند که 65دستگاه از آنها به طور کامل از بین رفته است، 38دستگاه از این تانکها نیز از نوع "مرکاوا" بودند که اسرائیل ادعا می‌کرد این تانکها غیر قابل انهدام هستند.
  • تنها در ناوشکن ساعر که توسط نیروهای حزب‌الله منهدم شد بیش از 24 صهیونیست کشته شدند که اسرائیل این رقم را چهار نفر اعلام کرده بود.
  • برکناری بسیاری از سران ارتش از جمله «دان هالوتس» و «امیر پرتز»، انزجار جامعه اسرائیل از دولت، بحران شدید مالی و تنش سیاسی حاکم بر تل‌آویو در کنار خسارت‌های مالی ناشی از جنگ، اضمحلال داخلی اسرائیل را در پی داشت.
  • از دیگر پیامدهای جنگ 33روزه آنکه اولمرت در سراشیبی سقوط قرار گرفت، طرح‌های صهیونیست‌ها یکی پس از دیگری در برابر مقاومت ملت فلسطین با شکست مواجه شد و سرانجام این رژیم وادار به پذیرش واقعیت حماس و اجرای آتش بس با غزه گردید. فعالیت صهیونیست‌ها مبنی بر مذاکره با لبنان و سوریه درباره شبعا و جولان نیز از دیگر پس‌لرزه‌های جنگ 33روزه است.

در همین حال گزارش کمیته «وینوگراد» پیرامون جنگ 33روزه بر پیروزی ملت لبنان اعتراف کرد که به‌رغم عدم برتری تسلیحاتی و صرفاً باتکیه‌بر مقاومت توانستند در برابر ارتش اسرائیل که از حمایت‌های خارجی برخوردار بودند، قرار بگیرند. الیاهو وینوگراد، قاضی بازنشسته اسرائیلی به این موضوع اعتراف کرد که اسرائیل صرفاً در برابر مقاومت است که ناکام می‌ماند و در صورت وجود سازش‌کاران به توسعه‌طلبی خود ادامه می‌دهد. وینوگراد که از سوی دولت اسرائیل مسئولیت یافته بود تا درباره جنگ با لبنان تحقیق کند، در گزارشی تأکید کرده است: این جنگ یک شکست بزرگ و جدی بود و اشتباهات فاحشی در سطوح عالی سیاسی و نظامی در قبال این جنگ صورت گرفت. وینوگراد به این نتیجه رسیده است که تحلیل هزینه - فایده راهبرد حمایت همه‌جانبه از رژیم صهیونیستی ... و واردشدن به جنگ بدون درنظرگرفتن استراتژی خروج، یک اشتباه وحشتناک بود." در گزارش نهایی وینوگراد همچنین آمده است: "عملیات نظامی زمینی نتوانست به اهدافش دست یابد. [۱۲] جنگ 33روزه موجب گردید تا تزلزل اسرائیل آهنگ تندتری به خود بگیرد چراکه دیوید بن گوریون«، از معماران اصلی طراحی اسرائیل در منطقه به‌صراحت می‌گوید: "برای اعراب اهمیتی ندارد که چندبار در جنگ‌ها از اسرائیل شکست بخورند، اما برای اسرائیل اولین شکست به منزله فروپاشی آن تلقی می‌گردد"[۱۳]

مقابله با جریان‌های تکفیری

حزب‌الله، سوریه را یکی از ارکان مقاومت می‌داند. سوریه سال‌ها در کنار حزب‌الله بوده و پس از شروع ناآرامی‌ها در سوریه و تهدیدات گروه‌های تکفیری نسبت به حرم حضرت زینب(س)، حزب‌الله وارد صحنه نبرد با تکفیری‌ها شد و در کنار ارتش سوریه به جنگ با تکفیری‌ها پرداخت[۱۴]. آزادسازی القصیر از مهم‌ترین عملیات‌های حزب‌الله در سوریه بوده است[۱۵].

فعالیت‌های دیپلماتیک

حزب‌الله در طول سال‌های فعالیت خود با پشتوانه فعالیت نظامی و رسانه‌ای و اجتماعی و... خود وارد فعالیت‌های دیپلماتیک و مذاکره با طرف‌های دیگر در قالب رسمی و غیر رسمی نیز شده است و از این گونه فعالیت‌ها برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرده است. برخی از این فعالیت‌های دیپیلماتیک حزب‌الله عبارتند از:

تفاهم‌نامه‌ها با اسرائیل

در تاریخ ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۳ اسرائیل به خاک لبنان حمله کرد. هدف این رژیم توقف فعالیت حزب‌الله و خلع سلاح آن، ایجاد شکاف در روابط حزب و مردم و فشار بر دولت لبنان برای جلوگیری از مقاومت بود. نیروهای بین‌المللی فعال در لبنان، تعداد ۱۲۲۴ حمله هوایی و ریختن بیش از ۲۸ هزار بمب را تنها در پنج روز اول حمله ثبت کردند. تصور اسرائیل این بود که حزب‌الله دارای پانصد موشک کاتیوشا است که در طول چند روز به پایان می‌رسد و سپس حزب‌الله از پا در خواهد آمد؛ اما دفاع حزب‌الله، اسرائیل را به این نتیجه رساند که نمی‌تواند حزب‌الله را زمین‌گیر کند.

در نهایت اسرائیل در ۱۹۹۳/۷/۳۱ به تفاهم ژوئیه تن داد. براساس این توافق حزب‌الله موافقت کرد که در قبال توقف تجاوز اسرائیل، از پرتاب کاتیوشا خودداری کند[۱۶].

اسرائیل ۱۱ آوریل ۱۹۹۶ نیز تهاجمی را به لبنان آغاز کرد که ۱۶ روز طول کشید. اسرائیل نام این عملیات را خوشه‌های خشم نهاد. این عملیات با انجام قتل‌عام‌های چهارگانهٔ سحمر در روز دوم، آمبولانس منصوری در روز سوم، نبطیهٔ فوقا و قانا در روز هفتم مشهور شد. در این مدت ۲۵ نفر به شهادت رسیدند که ۱۴ تن از آنان، از نیروهای مقاومت حزب‌الله بودند.

حزب‌الله توانست در برابر تهاجمات اسرائیل ایستادگی کند و به توافق آوریل دست یابد. در این توافق اسرائیل به صورت کتبی پذیرفت که به غیر نظامیان حمله نکند و در رویارویی نظامی، صرفاً با نیروهای مقاومت درگیر شود. همین نکته حزب‌الله را قادر ساخت تا بتواند بدون این که اسرائیل بهانه‌ای برای حمله به مردم داشته باشد به نیروهای اشغالگر اسرائیلی حمله کند.

حزب‌الله بر این اساس، عملیات انصاریه را در ۱۹۹۲/۹/۵برای مقابله با تجاوز دریایی کماندوهای اسرائیلی را سامان داد که نتیجه نبرد کشته و زخمی شدن هفده صهیونیست بود[۱۷].

آزادسازی اسرا

اسرای دربند زندان‌های صهیونیستی در جنوب لبنان، پس از خروج نیروهای اشغالگر از آن مناطق رهایی یافتند اما هنوز تعدادی از رزمندگان مقاومت از جمله حاج مصطفی دیرانی و شیخ عبدالکریم عبید در زندان‌های اسرائیل بودند و اسرائیل حاضر به تحویل آنان نبود. حزب‌الله با اجرای یک عملیات در مناطق اشغالی مزارع شبعا در جنوب لبنان توانست سه سرباز اسرائیلی را در تاریخ ۲۰۰۰/۱۰/۷ به اسارت خود در بیاورد و در بیروت نیز یک سرهنگ اسرائیلی را بازداشت کرد.

حزب‌الله توانست با در اختیار داشتن این چهار اسیر، اسرائیل را به پای میز مذاکره کشاند و توانست پس از چهار سال مذاکره، اسرائیل را وادار کند در برابر آزاد کردن تعدادی لبنانی‌ و ۴۰۰ فلسطینی و شهروند عرب از دیگر کشورها و تحویل اجساد ۵۹ شهید و افشای سرنوشت ۲۴ مفقود الاثر و تسلیم نقشهٔ مین‌هایی را که اسرائیل در اماکن مختلفی در مرزهای خود با لبنان کار گذاشته بود، جنازه ۴ اسیر خود را تحویل بگیرد.

عملیات مبادله در ۲۰۰۴/۱/۲۹ و ۲۰۰۴/۱/۳۰ انجام پذیرفت. از میان تمام این اسیران فقط ۱۱ نفر به حزب‌الله وابستگی داشتند و از میان شهیدان نیز فقط ۱۲ نفر از رزمندگان حزب‌الله بودند[۱۸].

حزب‌الله در سال ۲۰۰۸ نیز در پی نبرد ۳۳ روزه، با انجام مذاکرات با اسرائیل و با وساطت آلمان موفق شد باقی‌مانده اسرای لبنانی را آزاد کند و هم‌چنین پیکر هشت شهید مقاومت در جریان نبرد ۳۳ روزه و اجساد مابقی شهدای مقاومت لبنان و فلسطین از جمله پیکر شهید دلال مغربی و گروه ۱۲ نفره او را از اسرائیل تحویل بگیرد[۱۹].

فعالیت‌های سیاسی

حزب‌الله خود را یک جنبش جهادی می‌داند که هدف آن در وهلهٔ نخست جهاد با دشمن صهیونیستی است و تلاش‌های سیاسی پشتوانه و حامی این حرکت جهادی است.

بر این اساس حزب‌الله برای این که گرفتار زدوبند و بده‌بستان‌های سیاسی نشود وقتی پا در عرصه سیاسی گذاشت که موقعیت خود را تثبیت کرده بود[۲۰].

جایگاه سیاسی در لبنان

حزب‌الله برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ در انتخابات لبنان شرکت جست و ۱۲ کرسی کسب کرد. در سال ۱۹۹۶، ۱۰ کرسی و در سال ۲۰۰۰، ۸ کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان را به دست آورد و در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۵ در سطح کشور به تنهایی ۱۴ کرسی و در جنوب لبنان تمام ۲۳ کرسی را در ائتلاف با جنبش امل کسب نمود و برای اولین بار محمد فنیش را به عنوان وزیر آب و انرژی به کابینه فرستاد.

حزب‌الله با احزاب مختلف لبنانی ارتباط‌های دوجانبه و چندجانبه دارد. این دیدارها با هدف ادامهٔ تماس‌ها و روابط یا بحث و بررسی مسائل مشخص یا نزدیک کردن دیدگاه‌ها یا همکاری در زمینه‌های مورد توافق طرفین دیدار صورت گرفته است[۲۱].

فعالیت‌های رسانه‌ای

حزب‌الله فعالیت‌های رسانه‌ای گسترده‌ای دارد و رفتار سازمانی رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی حزب‌الله قابل توجه است. حزب‌الله رسانه‌های متعددی دارد. رسانه‌های حزب‌الله در چهار دسته جای می‌گیرند:

  1. رسانه‌های صوتی و تصویری مانند تلویزیون المنار (تأسیس ۱۹۹۱)، ورادیو النور (تأسیس ۱۹۸۸)؛
  2. رسانه‌های مکتوب مانند هفته‌نامه العهد؛
  3. پایگاه‌های اینترنتی مانند پایگاه‌ اینترنتی قاوم، جنوب لبنان و واحد ارتباطات رسانه‌ای حزب‌الله؛
  4. طراحی و ساخت بازی‌های رایانه‌ای: بازی‌های رایانه‌ای از دیگر فضاهایی است که حزب‌الله بدان ورود کرده است. از جمله این بازی‌ها‌، بازی «در بیرون راندن دشمن مشارکت کن» است.

حزب‌الله از این رسانه‌ها برای بیان دیدگاه‌ها و مواضع خود، انتقال صحیح اخبار و اطلاعات که غالباً توسط رژیم صهیونیستی پرده پوشی می‌شوند و همچنین تأثیرگذاری بر جامعه یهود به زبان‌های عربی، انگلیسی، فرانسه و عبری بهره‌ می‌گیرد. رویکرد رسانه‌های وابسته به حزب‌الله صهیونیسم ستیزی و ترویج آرمان‌ها است.

حزب‌الله هم چنین به پیشنهاد عماد مغنیه یکی از پایگاه‌های مقاومت خود را در منطقه ملیتا تبدیل به موزه کرده است.

فعالیت‌های‌ اجتماعی

حزب‌الله با ایجاد مؤسسات مختلف کوشیده است در عرصهٔ خدمت‌رسانی به مردم لبنان نیز حضور داشته باشد. برخی از این اقدامات عبارتند از:

  • ایجاد مؤسسه جهاد سازندگی؛ وظیفهٔ این مؤسسه بازسازی خرابی‌های ناشی از تجاوزات اسرائیل و ویرانی‌های ناشی از بلایای طبیعی است.
  • جمع‌آوری زباله‌های شهری حومه جنوب بیروت در سال‌های ۱۹۸۸ میلادی تا ۱۹۹۱ میلادی؛
  • تأمین آب آشامیدنی حاشیهٔ جنوبی بیروت؛
  • فعالیت‌های کشاورزی؛
  • توجه به امور بهداشتی و درمانی با احداث جمعیت اسلامی بهداشت و مراکز درمانی و بیمارستانی متعدد؛
  • فعالیت‌های آموزشی و ارائه خدمات کمک‌ آموزشی به دانش‌آموزان؛
  • تأسیس بنیاد شهید در جهت ارائه خدمات متنوع به خانواده‌های شهدا؛
  • تأسیس کمیتهٔ امداد خیریه اسلامی در جهت حمایت از محرومان[۲۲].

جایگاه حزب‌الله در لبنان

حزب‌الله هر چند مخالفانی در سطح لبنان دارد اما اکنون به عنوان یکی از گروه‌های تاثیرگذار در لبنان مطرح است. این حزب هم در مجلس لبنان چندین نماینده دارد و هم در انتخابات شهرداری‌ها در شهرهای مختلف توانسته است اعتماد عمومی مردم را جلب کند.

پس از سال ۲۰۰۵ حزب‌الله در شمار گروه‌های ۸ مارس قرار گرفت. در سال ۲۰۰۵ همزمان با ترور حریری التهاب گسترده‌ای در عرصه سیاسی لبنان پدید آمد که نتیجه آن دسته‌بندی‌های جدید دو قطبی فراتر از الگوهای مذهبی سابق در کشور بود. این تغییرات در نوع خود بی سابقه بود. گروه ۸ مارس درپی گردهمایی سال ۲۰۰۵ حزب‌الله در بیروت و بدنبال مخالفت با خلع سلاح این گروه مقاومت اسلامی، حمایت از سوریه و مقاومت در برابر اسرائیل، شکل گرفت. جبهه متحدی که برگرفته از حزب‌الله، حزب امل و حزب مسیحی آزاد بود و بعدها جریان‌های دیگری نیز به آن اضافه شدند. همزمان با این ترور و با کمک کشورهایی چون آمریکا، فرانسه، عربستان سعودی و مصر، جریانی با نام جریان ۱۴ مارس در درون لبنان شکل گرفت که خواستار خروج سوریه از لبنان و خلع سلاح مقاومت شد.

جریان‌های موجود در لبنان

دسته‌بندی‌های موجود در لبنان با گذشت زمان تا حدودی تغییر کرده است اما به طور کلی می‌توان گفت که جریان المستقبل(سنی)، حزب الکتائب و نیروهای لبنانی(مسیحی) و جریان سوسیالیست ترقی خواه لبنان(دروزی) اصلی‌ترین گروه‌های طرفدار جریان ۱۴ مارس و جنبش اَمَل و حزب‌الله لبنان(شیعی)، جریان آزاد ملی لبنان (مسیحی)، جماعت اسلامی لبنان و جنبش توحید اسلامی(اهل تسنن) و حزب دموکرات لبنان (دروزی) عضو ۸ مارس هستند.

موافقان حزب‌الله

حزب‌الله موافقانی در سطح جهان اعم از کشورها و گروه‌ها دارد. مهم‌ترین موافقان حزب‌الله، ایران و سوریه هستند. رروسیه حزب‌الله را یک سازمان سیاسی-اجتماعی مشروع به حساب می‌آورد[۲۳]. جمهوری خلق چین بی‌طرف مانده، و با حزب‌الله رابطه دارد[۲۴].

ایران

ایران و حزب‌الله با یکدیگر رابطه‌ای دیرینه دارند. این حمایت بر اساس سیاست جمهوری اسلامی مبنی بر حمایت از مظلومان است که هم امام خمینی[۲۵]. و هم آیت‌الله خامنه‌ای بر آن تأکید دارند.

ایران در تأسیس حزب‌الله و آموزش نظامی به نیروهای حزب‌الله نقش داشته است[۲۶]. شیخ نعیم قاسم معاون دبیر کل حزب‌الله در مورد سابقهٔ پیدایش حزب‌الله می‌گوید: «زمانی که رژیم صهیونیستی به لبنان یورش برد و قسمت‌‏هایی از این کشور را به اشغال خود درآورد٬ امام خمینی گروه‌هایی از سپاه پاسداران را برای آموزش لبنانی‌ها به منطقه "زبدانی" فرستادند... و این‌گونه شد که حزبی با نام "حزب‎الله لبنان" شکل گرفت و اکنون بر پایه آرمان‎های آن امام راحل در حال فعالیت است. در واقع "حزب‎الله لبنان" زیرمجموعه یا همان "حزب‎الله ایران" است.»

ایران به حزب‌الله در انجام فعالیت‌های رسانه‌ای کمک کرده است. آرم حزب‌الله نیز توسط مجید دلدوزی، گرافیست ایرانی طراحی شده است[۲۷]. ایران در انجام عملیات بازسازی لبنان به کمک حزب‌الله رفت و ستاد بازسازی لبنان را برای بازسازی ویرانه‌های ناشی از تهاجمات اسرائیل در لبنان شکل داد[۲۸].

سوریه

سوریه در سال‌های گذشته در کنار حزب‌الله بوده است. حزب‌الله هم سوریه را یکی از ارکان مقاومت می‌داند و به همین دلیل پس از شروع ناآرامی‌ها در سوریه، وارد صحنه نبرد با تکفیری‌ها در سوریه شد و در کنار ارتش سوریه به جنگ با تکفیری‌ها مشغول است و شهدایی را نیز در راه دفاع از آرمان مقاومت تقدیم کرده است[۲۹]. آزادسازی القصیر از مهم‌ترین عملیات‌های حزب‌الله در سوریه بوده است[۳۰].

مخالفان حزب‌الله

ایالات متحده آمریکا، هلند، بحرین، مصر، اتریش، کانادا، اتحادیه عرب و اسرائیل حزب‌الله را در فهرست گروه‌های تروریستی طبقه‌بندی کرده‌اند[۳۱]. در حالی که اتحادیه اروپا، نیوزلند، بریتانیا، تنها شاخه نظامی آن را تروریستی دانسته و بین شاخه نظامی و شاخه سیاسی آن تمایز قائل می‌شوند.

پانویس

  1. ↑ سپاه و حزب‌الله لبنان خاطراتی از شیخ علی کورانی
  2. ↑ زندگی‌نامه شهید سید عباس موسوی
  3. ↑ حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ‌ص ۱۵۵
  4. ↑ هفته نامه خبری ­ تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶
  5. ↑ هفته نامه خبری ­ تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶
  6. ↑ سایت خبری- تحلیلی عماریون
  7. ↑ زندگی‌نامه شهید سید عباس موسوی
  8. ↑ زندگی‌نامه شهید مغنیه
  9. ↑ Report: Reputed terrorist long sought by CIA killed in explosion
  10. ↑ روایت‌هایی از ترور بین‌المللی عماد مغنیه
  11. ↑ حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ‌ص ۱۵۵
  12. ↑ (Winograd Committee Press Release Monday, 30 April, 2007)"
  13. ↑ (فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال دوم، شماره 6،پاییز92 )
  14. ↑ صور لـ ۹۰ شهیداً من حزب‌الله سقطوا أثناء القیام بالواجب الجهادی فی سوریـا
  15. ↑ مختصات راهبردی اولین تجربه عملیات برون مرزی حزب‌الله
  16. ↑ حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده‌ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۵۸
  17. ↑ حزب‌الله لبنان، خطمشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۶۲-۱۶۹
  18. ↑ حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آیندهٔ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۲۰۱-۲۱۲
  19. ↑ گزارش کامل «عملیات رضوان»
  20. ↑ حزب‌الله لبنان، خط‌مشی، گذشته و آیندهٔ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۱۵
  21. ↑ حزب‌الله لبنان، خط‌مشی، گذشته و آیندهٔ آن، شیخ نعیم قاسم، ص۱۱۹
  22. ↑ حزب‌الله لبنان، خط مشی، گذشته و آیندهٔ آن، ص۱۰۹-۱۱۶
  23. ↑ Russia says Hezbollah, Hamas not terror groups,' The Times of Israel November 16, 2015
  24. ↑ Omar Nashabe, 'China’s Ambassador in Lebanon: Hezbollah Arms
  25. ↑ صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۱۱
  26. ↑ ناگفته‌هایی از تاسیس«مقاومت اسلامی لبنان»
  27. ↑ گفت‌وگوی خواندنی با گرافیست آرم "حزب‌الله لبنان"
  28. ↑ فعالیت‌های ستاد بازسازی لبنان به قوت قبل ادامه دارد
  29. ↑ صور لـ ۹۰ شهیداً من حزب‌الله سقطوا أثناء القیام بالواجب الجهادی فی سوریـا
  30. ↑ مختصات راهبردی اولین تجربه عملیات برون مرزی حزب‌الله
  31. ↑ فهرست تروریستی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا
برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=حزب_الله_لبنان&oldid=218265»