استان فارس

استان فارس
نام	استان فارس
کشور	ایران
استان	فارس
تعداد جمعیت	۵٬۰۵۴٬۷۰۰ نفر
پراکندگی دینی	شیعه سنی اقلیت‌های مذهبی

استان فارس، چهارمین استان ایران از نظر وسعت جغرافیایی است که در جنوب ایران قرار گرفته است. این استان با جمعیتی بالغ بر 5 میلیون نفر، 4امین استان پرجمعیت ایران نیز به شمار می آید. این استان از شمال محدود است به استان اصفهان، از شرق به استان‌های یزد و کرمان، از جنوب به استان هرمزگان و از غرب به استان‌های بوشهر و کهکیلویه و بویراحمد متصل است. در گذشته نه چندان دوراستان‌های هرمزگان، بوشهر، کهکیلویه و بویراحمد و قسمتی از مناطق استان‌های اصفهان، یزد، خوزستان و کرمان جزو خطه فارس قرار داشته است . دین بیشتر ساکنان استان مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. دیگر جوامع مذهبی این شهر اهل‌سنت، بهائیان، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان هستند. طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ اقلیت‌های رسمی استان فارس شامل ۵۸۸۰ مسیحی، ۲۸۱۶ یهودی و ۸۳۹ زرتشتی بودند که بیشتر آن‌ها در شیراز زندگی می‌کنند.

تاریخچه

اولین آثار ساکنین استان فارس به حدود قرن دهم قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. بزرگترین امپراطوری جهان تحت عنوان سلسله هخامنشیان در اواسط قرن ششم قبل از میلاد در سرزمین‌های فارس، حکومت می‌کرده است. اوج شکوفایی و قدرت در همان دوران در فارس به ثبت رسیده است. آنچه از دوران حکومت هخامنشیان در این استان به یادگار باقی مانده است ویرانه‌های تخت جمشید و شهر پاسارگاد می‌باشد. این دو منطقه به عنوان پایتخت های امپراطوری هخامنشی در فارس به شمار می‌رفتند. هم اکنون بناهای باستانی و تاریخی تخت جمشید و شهر پاسارگاد به عنوان زیباترین جاذبه های گردشگری با ارزش تاریخی بسیار غنی در این استان شناخته می‌شوند. هر ساله هزاران توریست و گردشگر از سراسر جهان برای دیدن این ویرانه‌های باستانی به این استان سفر می‌کنند. اسکندر بزرگ توانست در سال ۳۳۳ قبل از میلاد، امپراتوری هخامنشیان در استان فارس را شکست دهد. پس از هخامنشیان این منطقه رونق خاصی پیدا نکرد. سپس سلوکیان بر این منطقه پادشاهی کردند. پس از سلوکیان نیز سلسله امپراتوری اشکانیان امپراطوری این سرزمین را در دست گرفت. رد پای امپراطوری‌ها و پادشاهان بسیاری در این استان مشاهده می‌شود. پس از اشکانیان، ساسانیان به مدت ۴۲۵ سال بر این سرزمین حکومت کردند. در زمان ساسانیان بود که دین اسلام به سرزمین فارس راه پیدا کرد.

جغرافیا و شرایط آب و هوایی

سه شرایط آب و هوایی متنوع برای استان فارس عنوان شده است؛ در این استان:

• منطقه کوهستانی در شمال و شمال غربی وجود دارد که زمستان‌های معتدل سرد و تابستان‌های نسبتاً گرم را تجربه می‌کند؛
• مناطق مرکزی این استان، زمستان‌های نسبتاً بارانی و تابستان‌های گرم‌تری را شاهد هستند؛
• سومین منطقه در قسمت جنوب و جنوب شرقی استان قرار دارد که زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های بسیار گرم را تجربه می‌کند.
• متوسط دمای هوای شهر شیراز در این استان حدود ۱۷ درجه سانتیگراد است؛ دمای هوا در زمستان با ۵ درجه و در تابستان حدود ۲۹ درجه تغییر پیدا می‌کند.

تنوع آب و هوای استان فارس و موقعیت جغرافیایی آن موجب شده است که تنوع گیاهی در مناطق مختلف بسیار زیاد باشد؛ هم‌چنین حیات وحش در این استان نیز بسیار متنوع است. هر ساله پرندگان بومی این مناطق به این استان مهاجرت می‌کنند. انواع اردک‌ها و پرستوها، گوزن، بز کوهی وحشی، قوچ و میش و غیره در حیات وحش این استان مشاهده می‌شوند. برخی از مناطق طبیعی در شهرهای مختلف استان جزو مناطق حفاظت شده طبیعت هستند. منطقه حفاظت شده توت سیاه، منطقه حفاظت شده بصیران (در ۴ کیلومتری شهر آباده)، پارک ملی بامو (شمال شرقی شیراز) و پارک جنگلی اصطهبان، مهم‌ترین نمونه‌های مناطق طبیعی حفاظت شده در استان فارس هستند.

جمعیت

بر اساس آخرین آمار 1385 فارس دارای 4.336.878 نفر جمعیت با تراکم 350 نفر اعلام گردیده است. از این تعداد جمعیت2/61 درصد آن در نقاط شهری، 38 درصد در نقاط روستایی پراکنده اند. 8/0 درصد جمعیت نیز بصورت غیر ساکن در استان فارس بسر می‌برند. جمعیت عشایر فارس شامل ایلات قشقائی، خمسه، ممسنی و لرهای کهمره می‌باشد. نرخ رشد جمعیت در فارس 36/1 درصد است (متوسط کل کشور5/1).

اقتصاد استان فارس

استان فارس تولید کننده 27/4 درصد محصول ناخالص داخلی کشور است و ازاین بابت پنجمین به حساب می آید. در ساختار اقتصادی فارس 7/23 درصد را تولیدات کشاورزی، 7/28 درصد را تولیدات صنعتی، 46 درصد را خدمات وبقیه یعنی 6/1 درصد را سایر محصولات تشکیل می‌دهد. درآمد سرانه فارس بیش از 6 میلیون ریال محسابه می گردد و نرخ پس انداز فعلی 25 درصد است . استان فارس در رشته صنایع شیمیائی و پتروشیمی، الکتریکی و الکترونیکی، صنایع نساجی، صنایع تبدیلات کشاورزی، خدمات مالی و بویژه در صنایع دستی دارای پتانسیل بالایی است و لذا این گونه صنایع می‌تواند محل جذب سرمایه‌های عظیم داخلی و خارجی قرار بگیرد. استان فارس در زمینه فرهنگ صنایع دستی که در اشتغالزایی نقش بسیار عمده‌ای را بعهده دارد دارای غنای بالایی است و در شرائطی که روستاها به سبب عدم پاسخگویی اقتصادی بویژه از نظر زمین و آب کفایت ندارند، توجه به صنایع دستی و فراورده های دستی که دارای خاستگاه روستایی است امر مهمی بنظر می‌رسد و حتی یک ضرورت ملی را ایجاب می‌کند.

مرکز استان

شیراز، مرکز استان فارس است و از قدیم به داشتن باغ‌های زیبا شهره بوده ‌است. تعدادی از باغ‌های آن دارای اهمیت تاریخی هستند و از مراکز مهم گردشگری محسوب می‌شوند. باغ ارم، باغ عفیف‌آباد، باغ دلگشا و باغ جهان‌نما از آن جمله هستند. وجود دو شاعر بزرگ فارسی، حافظ و سعدی در شیراز، بر جنبه‌های مختلف فرهنگی و زبانی مردم این شهر تاثیر گذاشته است و امروزه آرامگاه این دو شاعر از جاذبه‌های مهم گردشگری شهر شمرده می‌شوند. آرامگاه خواجوی کرمانی، ارگ کریم‌خان زند، مسجد نصیرالملک و باغ نارنجستان قوام تعدادی دیگر از آثار تاریخی شیراز هستند. در تابستان‌های گرم شیراز، روستای قلات در نزدیکی این شهر تفرج‌گاه شیرازی‌های و مسافران است. طبق روایات در زمان خلافت مامون، تعدادی از نوادگان امام موسی بن جعفر به شیراز پناه بردند و همانجا وفات یافتند. مزار امام‌زادگان زیادی منسوب به همان نسل، در این شهر وجود دارند و امروزه حرم شاهچراغ و امام‌زاده علی‌بن‌حمزه در زمره‌ اماکن مهم زیارتی این شهر هستند.

جشن‌های ملی و مذهبی

در سراسر استان، مراسم و اعیاد ملی برگزار می‌شود. از میان این مراسم، جشن‌های ملی چهارشنبه سوری، عید نوروز، سیزده بدر، عید قربان، عید فطر، عید غدیر خم، نیمه شعبان، عید مبعث، روز تولد ائمه اطهار و... با شور و شوقی زایدالوصف برگزار می‌شود. عید نوروز و مراسم مربوط به آن نیز، با شور و شعف وصف‌ناپذیر برگزار می‌شود و شیوه برگزاری این مراسم در استان فارس نیز مانند سایر نقاط ایران است.

زبان و مذهب

زبان بیشتر مردم استان زبان فارسی است. اما گویش‌هایی مانند لارستانی و خنجی، قشقایی، سیوندی، دوانی و لری و اردکانی و کهمره‌ای(بککی) نیز در این استان رواج دارد.که گویش اردکانی در ایران منحصر به فرد بوده واین گویش باز مانده از پارسی پهلوی است. گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی درخور اهمیت است. گویش لارستانی که با زبان‌های فارسی، لری و تاتی هم‌خانواده‌است. عشایر قشقایی به زبان ترکی قشقایی سخن می‌گویند. زبان ترکی قشقایی و آذربایجانی از یک خانواده‌اند. گویش لری نیز در شهرستان‌های ممسنی، رستم و بخش‌هایی از سپیدان رواج دارد. بیش از 55/99 درصد مردم فارس مسلمان می‌باشند، بقیه را جامعه کلیمیان، زرتشتیان و مسیحیان تشکیل می‌دهد.

اماکن زیارتی و مذهبی

• مسجد وکیل؛
• مسجد جامع عتیق شیراز؛
• مسجد جامع عتیق شیراز؛
• مسجد نو (شهدا)؛
• مسجد نصیرالملک؛
• مسجد سروی (مسجد امام حسن)؛
• مسجد خواجه؛
• مسجد جامع سوریان؛
• مسجد مشیر؛
• آستانه سید علاالدین حسین (علیه‌السلام)؛
• بقعه علی بن حمزه (علیه‌السلام)؛
• آرامگاه شاهچراغ؛
• بقعه سید میر محمد؛
• آرامگاه شاه داعی الی‌الله؛
• آرامگاه شیخ روزبهان؛
• آرامگاه شیخ کبیر (ابن حفیف)؛
• آرامگاه شیخ محمد لاهیجی؛
• آرامگاه مشرقین؛
• بقعه سید تاج الدین غریب؛
• بقعه چهل تنان؛
• مقبره شیخ اقطع یا بقعه پیر بناب؛
• تکیه هفت تنان؛
• حسینیه قوام ؛
• کلیسای ارامنه؛
• بقعه بی بی دختران.

اماکن گردشگری معروف

حرم شاهچراغ

شاهچراغ نامی است‌که بر آرامگاه احمد بن موسی کاظم(علیه‌السلام) برادر امام موسی کاظم(علیه‌السلام) گذاشته‌اند. این مقبره در دوران اتابکان فارس یعنی قرن ششم هجری قمری ساخته شده است؛ اما با گذشت زمان و به‌تدریج این حرم توسعه پیدا کرد و مدرسه، محل استراحت و گنبدی بزرگ به آن اضافه شد. این آرامگاه، یکی از قطب‌های گردشگری مذهبی و از جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود.

دریاچه مهارلو

این دریاچه زیبا در نزدیکی روستای مهارلو واقع شده است و یکی از جاذبه‌های طبیعی استان فارس است؛ اگر در آغاز فصل سرما عازم این دریاچه بشوید می‌توانید یک ملاقات جانانه با پرندگان مهاجری مثل فلامینگوها داشته باشید.

تنگ بستانک

تنگ بستانک (بهشت گمشده ایران) در منطقه کامفیروز واقع شده است و با روستاهای زیبای اطرافش، چشم انداز بی نظیر صخره‌ها و آبشارهای کوچک و بزرگش از هر مسافر و طبیعت‌گردی دلبری می‌کند؛ بعد از آن به راحتی می‌توانید پس از بازدید از تنگ بستانک به سراغ پاسارگاد و نقش رستم بروید و یا از آبشار میگون هم دیدن کنید.

تخت جمشید

با دیدن تخت جمشید در حال و هوای دوران کهن ایران زمین غرق می‌شوید و یک روز سراسر تاریخی و جذاب را برای خودتان رقم می‌زنید؛ با رفتن به مرودشت می‌توانید سری به دنیای باستان بزنید.

باغ ارم

باغ ارم، از باغ‌های باشکوه شهر شیراز است. تاریخ دقیقی از زمان پیدایش این باغ در دست نیست اما طبق آخرین اطلاعات به دست آمده، می‌توان قدمت آن را حداقل به قرن‌های دهم و یازدهم هجری نسبت داد. در دوران زندیه هم، حدود ۷۵ سال باغ در اختیار سران ایل قشقائی قرار گرفته بود و در آن، برای مقر فرمانروایی خود، عمارتی احداث کرده بودند. در باغ ارم شیراز می‌توان کتیبه‌های قدیمی، معماری‌های زیبا، نقاشی‌ها و کاشی‌کاری‌های رنگی، عمارت‌های گوناگون و فضای بسیار سرسبز مشاهده کنید و از عطر گل‌های رز سرمست خواهید شد. موزه سنگ و گوهر دریای نور در عمارت اصلی باغ ارم از دیگر جاذبه‌های گردشگری شیراز است. در این موزه کلکسیونی ارزشمند از انواع سنگ‌های قیمتی جهان به‌نمایش گذاشته شده است.

مسجد نصیرالملک

پس از ورود اسلام به ایران در تمامی دوره‌های تاریخی در کنار ابنیه‌ تاریخی مربوط به هر دوره، حکمرانان و بزرگان مردم، اقدام به ساخت مساجدی کرده‌اند که اکنون یکی از عناصر شناخت تاریخ این سرزمین به شمار می‌روند. هرکدام از شهرهای این سرزمین که از حیث قدمت صاحب امتیاز باشند، یک یا چند مسجد تاریخی را نیز در خود جای داده‌اند. مانند شهر شیراز که مساجد کم‌نظیری از لحاظ تاریخی و ارزش‌های معماری در آن وجود دارد. مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی یکی از جاذبه‌های توریستی شیراز است که هر ساله مشتاقان هنر و معماری ایرانی را به این استان می‌کشاند؛ علت نام‌گذاری این مسجد به نام مسجد صورتی، بازتاب رنگ شیشه‌ پنجره‌ها روی سطح سنگی مسجد است که منظره‌ای جذاب به وجود می‌آورد؛ هنگام ظهر رقص نور روی شیشه‌ها را تمام و کمال مشاهده می‌شود؛ هنگام ظهر این مسجد دیدن دارد.

آرامگاه حافظ

حافظیه محل دفن خواجه حافظ شیرازی معروف به لسان‌الغیب، از شاعران بزرگ قرن هشتم ایران، است که جزو مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شیراز به شمار می‌رود. شیراز یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین مقصدهای گردشگری است. در جای‌جای این شهر بوی شعر و ادب مشام گردشگران را نوازش می‌کند. البته شاید در نگاه اول نام شیراز حافظیه را در ذهن‌ها تداعی می‌کند.

آرامگاه سعدی

مقبره شاعر و عارف بزرگ، سعدی شیرازی از دیگر جاذبه‌های گردشگری شیراز به‌شمار می‌آید. این آرامگاه که به دست معماران ایرانی ساخته شده، دارای تالار بزرگی است که استاد سخن، سعدی شیرازی در آن دفن شده و دیوارهای تالار هم با شعرهای شیخ اجل زینت یافته است. البته بزرگان دیگری، چون شوریده شیرازی هم در کنار این مقبره آرمیده‌اند. وجود چشمه آب در این آرامگاه و حوض زیبا و پر از سکه و ماهی در وسط آن، از دیگر شگفتی‌های این بنای تاریخی است.

خانه زینت الملوک قوامی

این خانه همان‌طور که از نامش پیدا است متعلق به زینت الملوک قوامی بوده است. از زیبایی‌های این بنای تاریخی می‌توان به نقاشی‌های کشیده شده روی سقف اتاق‌ها، شیشه‌های بزرگ قدی و سقف تالار آینه‌کاری شده اشاره کرد که نظر هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند.

نگارخانه

• 

  شاهچراغ

• 

  مسجد وکیل شیراز

• 

  حافظیه شیراز

• 

  پاسارگاد

• 

  آرامگاه کوروش در پارسارگاد

• 

  تخت جمشید در مرودشت

• 

  نقش رستم استان فارس

• 

  تنگه رغز در داراب

جستارهای وابسته

• مسلمان
• اهل‌سنت
• بهائی
• زرتشتیان
• مسیحیان
• یهودیان

منابع

• معرفی استان فارس iranteb.blogsky.com، اخذ شده در تاریخ 1403/8/13.
• راهنمای سفر به استان فارس.raheeno.com/state، اخذ شده در تاریخ 1403/8/13.
• استان فارس را بهتر بشناسیدbaazaarmoshtarak.ir، تاریخ درج مطلب 1402-7-10، اخذ شده در تاریخ 1403/8/13.
• معرفی استان فارسtazirat.gov.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/13.