میرزا جواد تبریزی

میرزا جواد تبریزی
نام کامل	جواد تبریزی
نام‌های دیگر	آیت‌الله حاج میرزا جواد تبریزی شیخ جواد تبریزی
اطلاعات شخصی
سال تولد	1305 ش، ۱۹۲۷ م، ۱۳۴۵ ق
محل تولد	ایران تبریز
سال درگذشت	1403 ش، ۲۰۲۵ م، ۱۴۴۶ ق
محل درگذشت	1385 ش
دین	اسلام، شیعه
آثار	نگرش قرآن به حضور زن در تاریخ انبیا حقوق زنان در قانون اساسی ایران جایگاه تربیت در معارف قرآنی زن و خانواده در اسلام
فعالیت‌ها	تأسیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان تدریس علوم دینی و قرآنی و درس عرفان امام خمینی

میرزا جواد تبریزی آیت‌الله حاج میرزا جواد تبریزی در سال 1305 ش در شهرستان تبریز از خانواده‌ای مذهبی در محله‌ی منجم باشی، نزدیک مسجد عربلر چشم به جهان گشودند. پدر ایشان به حاج علی کبار معروف بود و در محل زندگی و بازار به عنوان یک شخص متدین و متعهد شناخته می‌شد که یک حجره‌ی تجارت خشکبار در سرای حاج میرابوالحسن داشت. مادرش، خانم فاطمه سلطان از بانوان بسیار متدین و مؤمن بود. وی تحصیلات علوم جدید را تا پایان سال دوم دبیرستان در شهر تبریز به آخر رساندند. پس از سپری نمودن تحصیلات جدید، به مدرسه‌ی طالبیه‌ی تبریز روی آوردند. در 1323 ش در هجده سالگی تحصیل علوم دینی را آغاز نمودند و طی چهار سال، مقدمات، و مقداری از دروس سطح را در شهر تبریز به پایان رساندند. در مدرسه‌ی طالبیه‌ی تبریز با مرحوم علامه شیخ محمدتقی جعفری(ره) هم‌‍‌حجره بود. در سال 1327ش وارد حوزه‌ی علمیه‌ی قم شد و در آنجا دوره‌ی سطح را به پایان برده و وارد درس خارج فقه و اصول اساتیدی همچون مرحوم آیت‌الله‌العظمی سیدمحمد حجت و مرحوم آیت‌الله ‌العظمی بروجردی شد و هم‌زمان با آن مشغول تدریس کتب سطح شد. همزمان از درس مرحوم آیت‌الله رضی زنوزی تبریزی استفاده می‌نمود. موفقیت او در این مرحله تا جایی بود که آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) او را به عنوان ممتحن طلاب حوزه، تعیین نمود. او در طول سال‌های نخست اقامت در قم، در مسجد نور به تدریس می‌پرداخت، در سال 1332 برای ادامه‌ی تحصیلات به نجف اشرف عزیمت نمود و در آنجا در محضر درس اساتید برجسته و عالی‌مقام آن زمان حاضر شد. وی عمدتاً از درس خارج فقه آیت‌الله‌العظمی حاج سیدعبدالهادی شیرازی و مرحوم آیت‌الله ‌العظمی سیدابوالقاسم خویی استفاده کرد او در آغاز ورود به درس آیت‌الله العظمی خوئی، توجه استاد را به خود جلب نمود؛ به‌گونه‌ای که به شورای استفتای معظم‌له دعوت شد. وی با تمام توان و تلاش خود در محضر اساتید حاضر شد و به مدارج عالی علم و مقام بلند اجتهاد نائل آمد. از آغاز ورود به نجف اشرف، مشغول تدریس مکاسب و کفایه در مسجد خضرا و عمران شد. روز به روز بر گستره‌ی حوزه‌ی درسی ایشان افزوده می‌شد، تا جایی که با تقاضای جمعی از شاگردانش، درس خارج خود را تشکیل داد. آیت‌الله‌العظمی خویی(ره) پس از آگاهی از آغاز درس خارج او، به مرحوم آقای مشکینی فرموده بودند: «میرزا جواد، فاضل و مجتهد مطلق است». او یکی از شاگردان برجسته‌ی مرحوم آیت‌الله‌العظمی خوئی بود که همیشه مورد عنایت و توجه خاص استادشان بود و در اغلب جلسات علمی خصوصی استادش شرکت می‌نمود و در بحث‌ها و درس‌ها با طرح اشکالات و مطرح کردن فروعات، بر بار علمی محفل می‌افزود.

او در سفرهایی مانند کوفه و کربلا، ملازم استادشان بودند. وی علاوه بر تدریس و تحقیق در حوزه‌ی علمیه‌ی نجف، از امر تبلیغ احکام و مسائل دینی مردم غافل نبود و در ایام تبلیغی به نقاط مورد احتیاج عزیمت و به تبلیغ احکام الله می‌پرداختند. او موجب پایه‌گذاری تشیع در منطقه‌ای از کرکوک عراق بود؛ به‌گونه‌ای که اکثر مردم آن مناطق به واسطه‌ی آشنایی با ایشان به مکتب غنی اهل بیت (ع) روی آوردند. پس از گذشت 23 سال حضور دائم، فعال و جدی در حوزه‌ی علمیه‌ی نجف و استفاده، افاده، تحقیق، تدریس و تبلیغ، سرانجام در سال 1355 به هنگام مراجعت از زیارت سیدالشهدا حسین‌بن علی(ع) به سوی نجف، توسط رژیم بعث عراق دستگیر و به ایران فرستاده شد. پس از ورود به ایران، مجدداً به حوزه‌ی علمیه‌ی قم رفت و فعالیت‌های خود را از سر گرفتند. وی در قم همگام با روحانیت مبارز به فعالیت در نهضت اسلامی امام خمینی پرداختند. پس از رحلت آیت‌الله سیدمصطفی خمینی همراه با علما و مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم با ارسال تلگرامی به محضر امام رحلت فرزندشان را تسلیت گفت. پس از فاجعه‌ی خونین 19 دی 1356 قم و سرکوب مردم آن شهر، همراه با روحانیت مبارز قم با انتشار اعلامیه‌ای اقدام رژیم در سرکوب قیام مردم قم را محکوم کرد.

مروی بر زندگینامه آیت‌الله حاج میرزا جواد تبریزی

پس از سرکوب قیام مردم تبریز در 29 بهمن 1356 همراه با مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم با انتشار اعلامیه‌ای شدیداللحن، به سیاست سرکوب رژیم به شدت اعتراض کرد. پس از آن نیز به فعالیت‌های سیاسی خود در قالب صدور اعلامیه‌هایی علیه رژیم ادامه داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به حمایت از نظام اسلامی پرداخت و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به رزمندگان اسلام دلگرمی می‌داد.

پس از فوت آیات عظام مرعشی نجفی، گلپایگانی و اراکی، از طرف جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم به‌عنوان یکی از مراجع مسلم تقلید معرفی شد تا اینکه در 29 آبان 1385ش در قم درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. با ارتحال آن مرجع، در کشور عزای عمومی اعلام شد.

معظم‌له در طول سالیان دراز تدریس، هزاران طلبه‌ی فاضل را به جامعه‌ی اسلامی تحویل داده‌ و در این مدت حوزه‌ی درس ایشان یکی از شلوغ‌ترین حوزه‌های درسی بوده است. درس خارج فقه ایشان در مسجد اعظم قم برگزار می‌شد و یکی از پررونق‌ترین درس‌های حوزه‌ی علمیه‌ی قم بود. ترتیب درس خارج فقه او طبق عروة‌الوثقی بود. ایشان تألیفات بسیاری دارند که برخی از آنها چاپ شده و برخی هنوز به زیور طبع آراسته نگشته است؛ از جمله تألیفات ایشان عبارت‌اند: از ارشاد الطالب، تعلیقه چهارجلدی بر مکاسب محرمه‌ی شیخ اعظم انصاری، اسس القضاء والشهادات، طبقات الرجال که بحث وسیع رجالی است، تکمله منهاج الصالحین و تعلیقه بر آن، رساله‌ی توضیح المسائل، مسائل منتخبه، مناسک حج، حاشیه‌ی عروة‌الوثقی، حاشیه بر وسیله‌ی مرحوم آیت‌الله اصفهانی، حدود فی علم الاصول، فی علم الفقه، شرح کفایة الاصول، صراط النجاة در شش جلد، قصاص، التهذیب در احکام حج، الأنوار الالهیه فی المسائل العقائدی، رساله‌ی احکام بانوان، رساله‌ی احکام نوجوانان و جوانان، استفتائات جدید و چندین جزوه در موضوعات گوناگون.

آثار وتألیفات

ایشان یکى از اعجوبه هاى روزگار خود بود که در زمینه هاى مختلف علمى، از جمله: فقه، اصول، کلام و رجال، کتاب هایى ارزشمندى نوشته که شمارى از آنها به زیور طبع آراسته شده است. تاکنون دهها کتاب از ایشان به جاى مانده که حاکى از نبوغ این فقیه فقید است.
تألیفات فراوان و گوناگون وى در علوم و فنون مختلف اسلامى، هر کدام گوهرى تابناک و گنجینه اى پایان ناپذیر است که هم اکنون با گذشت ایام، روز به روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده مى شود و جایگاهى بس رفیع و والا مى یابند و در صدر قفسه کتابخانه ها و در سینه فقها و دانشمندان جاى مى گیرند که از آن میان، مى توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• إرشاد الطالب فى شرح المکاسب در 7 جلد؛
• تنقیح مبانى العروه(طهاره) در 7 جلد؛
• تنقیح مبانى العروه والمناسک(الحج) در 3 جلد؛
• أسس القضاء والشهادات؛
• أسس الحدود والتعزیرات؛
• کتاب القصاص؛
• کتاب الدیات؛
• طبقات الرجال در 4 جلد؛
• الدروس فى علم الأصول در دوره کامل اصول؛
• تنقیح مبانى العروه (الصلاه)؛
• تنقیح مبانى العروه (کتاب الصوم)؛
• تنقیح مبانى العروه (کتاب الزکاه والخمس)؛
• صراط النجاه در 12 جلد؛
• کتاب ظلامات فاطمه الزهراء (علیها‌السلام)؛
• کتاب امیر المؤمنین، على بن ابى طالب؛
• فدک؛
• الشعائر الحسینیه؛
• زیارت عاشوراء، فراتر از یک شبهه؛
• زیارت عاشوراء، فوق الشبهات؛
• نفى السهو عن النبى (صلى‌الله علیه وآله)؛
• نصوص الصحیحه على الائمه (علیهم‌السلام)؛
• الأنوار الهیه فى مسائل العقائدیه.
• النکات الرجالیه: مخطوط.
• ما استفدت من الروایات فى استنباط الأحکام الشرعیه: وسائل الشیعه مخطوط؛
• النصایح؛