میرزا جواد تبریزی
میرزا جواد تبریزی، معروف به شیخ جواد تبریزی از مراجع معظم تقلید و استادان حوزه علمیه قم و نجف در قرن چهاردهم هجری و از شاگردان مبرز آیات عظام سید حسین بروجردی، سید عبدالهادی شیرازی، سید محمد حجت، سید ابوالقاسم خوئی و عضو شورای استفتای ایشان بود. حضور در نهضت اسلامی امام خمینی از جمله محکوم کردن و اعتراض به سرکوب قیام مردم قم و تبریز، صدور اعلامیه‌هایی علیه رژیم شاه، حمایت از انقلاب اسلامی، حضور و دلگرمی به رزمندگان جنگ تحمیلی و تشییع پیکر شهدای دفاع مقدس از جمله فعالیت‌های انقلابی و مبارزاتی، تدریس درس خارج فقه و تألیف کتاب‌های ارزشمندى در زمینه‌هاى مختلف علوم اسلامی، مانند: فقه، اصول، کلام و رجال، از جمله مجاهدات غلمی ایشان است.
| میرزا جواد تبریزی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | جواد تبریزی |
| نام‌های دیگر |
|
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1305 ش، ۱۹۲۷ م، ۱۳۴۵ ق |
| محل تولد |
|
| سال درگذشت | 1403 ش، ۲۰۲۵ م، ۱۴۴۶ ق |
| محل درگذشت | 1385 ش |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| آثار |
|
| وبگاه | وب‌سایت آیت‌الله شیخ جوادی تیریزی |
زندگینامه
آیت‌الله حاج میرزا جواد تبریزی، در سال 1305 ش، در محلۀ منجم باشی، نزدیک مسجد عربلر چشم، در شهرستان تبریز متولد شد. پدر ایشان به حاج علی کبار معروف بود و در محل زندگی و بازار به‌عنوان یک شخص متدین و متعهد معروف بود و یک حجره تجارت خشکبار در سرای حاج میرابوالحسن داشت. مادرش، خانم فاطمه سلطان از بانوان بسیار متدین و مؤمن بود.
تحصیلات
او تحصیلات علوم جدید را تا پایان سال دوم دبیرستان در شهر تبریز به پایان رساند و سپس وارد به مدرسه طالبیه شد.
مدرسه طالبیه تبریز
میرزا جواد تبریزی در 1323 ش، در هجده سالگی تحصیل علوم دینی را آغاز و در چهار سال، مقدمات، و مقداری از دروس سطح را در شهر تبریز به پایان رساند و در مدرسۀ طالبیه تبریز با علامه محمدتقی جعفری هم‌‍‌حجره بود.
حوزه علمیه قم
ایشان در سال 1327ش وارد حوزه علمیه قم شد و در آنجا دورۀ سطح را به پایان برده و وارد درس خارج فقه و اصول استادانی همچون آیت‌الله‌العظمی سید محمد حجت و آیت‌الله العظمی بروجردی شد. همزمان با تحصیل مشغول تدریس کتب سطح شد و همزمان از درس مرحوم آیت‌الله رضی زنوزی تبریزی استفاده نمود. موفقیت او در این مرحله تا جایی بود که آیت‌الله العظمی بروجردی او را به‌عنوان ممتحن طلاب حوزه، تعیین نمود. او در طول سال‌های نخست اقامت در قم، در مسجد نور به تدریس می‌پرداخت.
حوزه علمیه نجف
آیت‌الله تبریزی در سال 1332 ش، برای ادامۀ تحصیلات به نجف اشرف عزیمت نمود و در آنجا در محضر درس استادان برجسته و عالی‌مقام آن زمان حاضر شد. وی عمدتاً از درس خارج فقه آیت‌الله‌العظمی سیدعبدالهادی شیرازی و آیت‌الله العظمی سیدابوالقاسم خویی استفاده کرد و در آغاز ورود به درس آیت‌الله العظمی خوئی، توجه استاد را به خود جلب نمود؛ به‌گونه‌ای که به شورای استفتای معظم‌له دعوت و با تمام توان و تلاش خود در محضر استادان حاضر شد و به مدارج عالی علم و مقام بلند اجتهاد نائل آمد. از آغاز ورود به نجف اشرف، مشغول تدریس مکاسب و کفایه در مسجد خضرا و عمران شد و روز به روز بر گستره حوزۀ درسی ایشان افزوده شد، تا جایی که با تقاضای جمعی از شاگردانش، درس خارج خود را تشکیل داد. آیت‌الله‌العظمی خوئی پس از آگاهی از آغاز درس خارج او، به آقای مشکینی گفت: «میرزا جواد، فاضل و مجتهد مطلق است». او در سفرهایی مانند کوفه و کربلا، ملازم استادشان بودند. وی علاوه بر تدریس و تحقیق در حوزۀ علمیه نجف، از امر تبلیغ احکام و مسائل دینی مردم غافل نبود و در ایام تبلیغی به نقاط مورد احتیاج عزیمت و به تبلیغ احکام می‌پرداخت و موجب پایه‌گذاری تشیع در منطقه‌ای از کرکوک عراق شد؛ به‌گونه‌ای که اکثر مردم آن مناطق به واسطه آشنایی با ایشان به مکتب غنی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) روی آوردند.
بازگشت به ایران
پس از گذشت 23 سال حضور دائم، فعال و جدی در حوزه علمیه نجف و استفاده، افاده، تحقیق، تدریس و تبلیغ، سرانجام در سال 1355 ش، به هنگام مراجعت از زیارت سیدالشهدا حسین بن علی(علیه‌السلام) به سوی نجف، توسط رژیم بعث عراق دستگیر و به ایران فرستاده شد و پس از ورود به ایران، مجدداً به حوزه علمیه قم رفت و فعالیت‌های خود را از سر گرفت.
فعالیت‌های انقلابی
وی در قم همگام با روحانیت مبارز به فعالیت در نهضت اسلامی امام خمینی پرداخت و پس از رحلت آیت‌الله سید مصطفی خمینی همراه با علما و مدرسین حوزه علمیه قم با ارسال تلگرامی به محضر امام رحلت فرزندشان را تسلیت گفت. پس از فاجعۀ خونین قیام 19 دی سال 1356 ش، قم و سرکوب مردم آن شهر، همراه با روحانیت مبارز قم با انتشار اعلامیه‌ای اقدام رژیم در سرکوب قیام مردم قم، را محکوم کرد. پس از سرکوب قیام مردم تبریز در 29 بهمن سال 1356 ش، همراه با مدرسین حوزه علمیه قم با انتشار اعلامیه‌ای شدیداللحن، به سیاست سرکوب رژیم به شدت اعتراض کرد. پس از آن نیز به فعالیت‌های سیاسی خود در قالب صدور اعلامیه‌هایی علیه رژیم ادامه داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به حمایت از نظام اسلامی پرداخت و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به رزمندگان اسلام دلگرمی می‌داد.
معرفی به‌عنوان مرجع تقلید
پس از فوت آیات عظام مرعشی نجفی، گلپایگانی و اراکی، از طرف جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم به‌عنوان یکی از مراجع مسلم تقلید معرفی شد.
تدریس
معظم‌له در طول سالیان دراز تدریس، هزاران طلبۀ فاضل را به جامعۀ اسلامی تحویل داده و در این مدت، حوزه درس ایشان یکی از شلوغ‌ترین حوزه‌های درسی بوده است. درس خارج فقه ایشان در مسجد اعظم قم برگزار می‌شد و یکی از پررونق‌ترین درس‌های حوزه علمیه قم بود[۱].
آثار
ایشان یکى از سرامدان روزگار خود بود که در زمینه‌هاى مختلف علمى، از جمله: فقه، اصول، کلام و رجال، کتاب‌هایى ارزشمندى تألیف کرده که شمارى از آن چاپ شده است. تاکنون ده‌ها کتاب از ایشان به جاى مانده که حاکى از نبوغ این فقیه فقید است. تألیفات فراوان و گوناگون وى در علوم و فنون مختلف اسلامى، هر کدام گوهرى تابناک و گنجینه‌اى پایان‌ناپذیر است که هم اکنون با گذشت ایام، روز به روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده مى‌شود و جایگاهى بس رفیع و والا مى‌یابند و در صدر قفسه کتابخانه‌ها و در سینه فقها و دانشمندان جاى مى‌گیرند که از آن میان، مى‌توان به موارد ذیل اشاره کرد[۲]:
- إرشاد الطالب فى شرح المکاسب در 7 جلد؛
- تنقیح مبانى العروه(طهاره) در 7 جلد؛
- تنقیح مبانى العروه والمناسک(الحج) در 3 جلد؛
- أسس القضاء والشهادات؛
- أسس الحدود والتعزیرات؛
- کتاب القصاص؛
- کتاب الدیات؛
- طبقات الرجال در 4 جلد؛
- الدروس فى علم الأصول در دوره کامل اصول؛
- تنقیح مبانى العروه (الصلاه)؛
- تنقیح مبانى العروه (کتاب الصوم)؛
- تنقیح مبانى العروه (کتاب الزکاه والخمس)؛
- صراط النجاه در 12 جلد؛
- کتاب ظلامات فاطمه الزهراء (علیها‌السلام)؛
- کتاب امیر المؤمنین، على بن ابى طالب؛
- فدک؛
- الشعائر الحسینیه؛
- زیارت عاشوراء، فراتر از یک شبهه؛
- زیارت عاشوراء، فوق الشبهات؛
- نفى السهو عن النبى (صلى‌الله علیه وآله)؛
- نصوص الصحیحه على الائمه (علیهم‌السلام)؛
- الأنوار الهیه فى مسائل العقائدیه.
- النکات الرجالیه: مخطوط.
- ما استفدت من الروایات فى استنباط الأحکام الشرعیه: وسائل الشیعه مخطوط؛
- النصایح؛
درگذشت
میرزا جواد تبریزی سرانجام پس عمری مجاهدت علمی و اخلاقی، در 29 آبان 1385 ش، در قم درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. با ارتحال آن مرجع، در کشور عزای عمومی اعلام شد.
واکنش‌ها
پیام تسلیت امام خامنه‌ای
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پی درگذشت آیت‌الله حاج میرزا جواد آقای تبریزی:
بسم الله الرحمن الرحیم 
إِنَّا لِلَّٰهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ [بقره–156] 
با تأسف و تأثر فراوان اطلاع یافتیم که عالم ربانی و فقیه عالی‌مقام آیت‌الله آقای حاج میرزا جواد آقای تبریزی دار فانی را وداع گفته و حوزه‌های علمیه را سوگوار ساخته است. ایشان از مراجع معظم تقلید و از برجسته‌ترین اساتید حوزه علمیه قم بودند و در طول ده‌ها سال، جمع کثیری از فضلا و طلاب علوم دینی از افادات و تحقیقات علمی این فقیه و اصولی عالیقدر بهره‌مند گشتند. تقوا و پارسایی این مرد بزرگ در کنار خلق و خوی مردمی و رعایت پدرانه‌ای که با شاگردان و ارادتمندان خویش به‌کار می‌برد، ایشان را در میان طلاب و جوانان و بسیجیان، شخصیتی محبوب ساخته و حضور ایشان در عرصه‌های گوناگون حماسه‌های انقلاب، کرامت مضاعفی در این وجود پربرکت پدید آورده بود. مردم شریف قم هنوز سیمای با وقار ایشان در تشییع پیکرهای مقدس شهیدان دوران دفاع مقدس را فراموش نکرده‌اند. درگذشت این عالم عامل و این شخصیت علمی برجسته برای حوزه‌های علمیه خسارتی بزرگ است. اینجانب رحلت آن بزرگوار را به مراجع معظم تقلید و علمای اعلام و حوزه‌های علمیه و به عموم ملت ایران، به‌ویژه به شاگردان و ارادتمندان و مقلدان ایشان و نیز به بیت مکرم و آقازادگان محترم‌شان تسلیت عرض می‌کنم و از خداوند متعال می‌خواهم که برترین پاداش صالحان را به ایشان عطا فرماید[۳].
سید علی خامنه‌ای، 30/آبان/1385.
پیام تسلیت آیت‌الله مظاهری
خبر ناگوار ارتحال فقیه و عالم عالی‌مقام حضرت آیت‌الله آقای حاج میرزا جواد تبریزی «قدس سره‌الشریف» موجب تأسف و تأثر فراوان است. آن بزرگوار که در عداد مراجع معظم تقلید و از ارکان حوزه علمیه قم بودند، سال‌های متمادی در جایگاه فقیهی اصولی و استادی برجسته به تعلیم و تربیت شاگردان بی‌شمار و ترویج مبانی شریعت مقدسه و دفاع از حریم امامت و ولایت پرداختند و اینک فقدان آن مرجع بزرگوار موجب خسارت عظیم است. از خداوند تعالی مسألت می‌کنم که با عنایات کریمانه خود و به دعای مستجاب حضرت بقیه‌الله الاعظم «ارواحنا فداه» این خسارت عظیم را جبران فرماید و درجات آن فقیه پارسا را در اعلی علیین متعالی فرماید. اینجانب این مصیبت را به حضرت بقیه‌الله الاعظم «عجل‌الله تعالی فرجه الشریف» و به حوزه‌های علمیه و شاگردان و مقلدان و ارادتمندان ایشان بالاخص به بیت مکرم و آقازادگان محترم‌شان تسلیت عرض می‌کنم و صبر و اجر الهی را برای آنان خواستارم.
پیام تسلیت آیت‌الله العظمی نوری همدانی
ارتحال عالم ربانی فقیه اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) حضرت آیت‌الله حاج میرزا جواد تبریزی (اعلی‌الله تعالی مقامه) که یکی از ارکان حوزه علمیه قم و یکی از اسطوانه‌های فقه و فقاهت بودند و سالیان دراز در حوزۀ قم و نجف اشرف با درخشندگی خاص به تربیت فضلا اشتغال داشتند و با تدریس و تعلیم خود شاگردان مبرزی تربیت نمودند باعث تأسف شد. این مصیبت دردناک را به محضر مکرم صاحب العصر و الزمان (عجل‌الله فرجه) و مقام معظم رهبری و علمای عظام و حوزه‌های علمیه و مقلدین محترم آن فقیه والامقام و آقازاده‌های محترم و بیت معظم آن عالم ربانی تسلیت معروض و از خداوند متعال برای ایشان علو درجات و برای بازماندگان محترم صبر جمیل و اجر جزیل مسالت می‌کنم.
پیام تسلیت آیت‌الله العظمی سیستانی
خبر ناگوار ارتحال مرجع عالیقدر حضرت آیت الله آقای حاج میرزا جواد تبریزی (قدس سره‌الشریف) موجب تألم و تأسف فراوان گردید. فقدان آن بزرگوار که سال‌ها از اساطین دو حوزۀ علمیه مقدسه نجف و قم و از مرزبانان مخلص دین و مذهب بودند خسارتی عظیم است. جایگاه بالای آن مرحوم در دفاع از حریم امامت و ولایت برای همگان روشن و زحمات کم‌نظیر ایشان در طول سالیان متمادی جهت تعلیم و تربیت طلاب همواره به یاد ماندنی است. اینجانب ضایعه فقدان آن عالم ربانی را به آستان مقدس حضرت بقیه‌الله الاعظم ارواحنا فداه و به حوزه‌های علمیه مخصوصا حوزه علمیه مقدس قم و به آقازادگان مکرم و دیگر بستگان محترم آن مرحوم و به عموم مومنین تسلیت و تعزیت عرض می‌نمایم و از خداوند منانی برای آن فقید سعید علو درجات و برای بازماندگان صبر جمیل و اجر جزیل مسألت دارم.
پیام آیت‌الله منتظری
آیت الله العظمی تبریزی عالم متعهدی بود که عمر شریف خود را در راه تعلیم و تدریس علوم دینی و تربیت طلاب و دفاع از حریم اسلام و مکتب اهل بیت سپری کرد. وی ضمن تسلیت درگذشت این مرجع تقلید به حضرت ولی عصر(عجل‌الله تعالی فی‌فرجه) از خداوند علو درجات را خواستار شده است.
سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور نیز در بیانیه‌ای ارتحال آیت الله میرزا جواد تبریزی را تسلیت گفت. این سازمان با اشاره به مقام والای این مرجع عالیقدر گفته است: آیت الله میرزا جواد تبریزی، با جدیت فراوان، شیفتگان بسیاری را از سر چشمه‌ی زلال معرفت سیراب کرده و در دوران حیات پر بار خود همواره حامی حریم اهل بیت بود. این سازمان با تسلیت این ضایعه‌ی اسفناک به علما و مقام معظم رهبری و بیت ایشان اظهار امیدواری کرد تا مردم قم با حضور در مراسم تشییع پیکر پاک آن مرحوم از مقام شامخ مرجعیت تجلیل به عمل آورند.
مرکز جهانی علوم اسلامی
مرکز جهانی علوم اسلامی نیز با صدور اطلاعیه‌ای درگذشت آیت‌الله العظمی تبریزی را تسلیت گفت و اعلام کرد که این مناسبت دروس این مرکز دو روز تعطیل است.
استانداری قم
استاندار قم نیز به مناسبت ارتحال آیت الله میرزا جواد تبریزی سه روز عزای عمومی در قم اعلام کرد. استاندار قم در اطلاعیه‌ای، ارتحال مرجع عالیقدر شیعه آیت‌الله میرزا جواد تبریزی را به مراجع عظام و حوزه‌های علمیه و بیت ایشان تسلیت گفت. در این اطلاعیه آمده است: بی‌شک، ضایعه فقدان آن بزرگوار، غروب خورشیدی تابناک از آسمان علم و فقاهت و اجتهاد داغی سنگین و جانسوز بر پیکر امت اسلامی به ویژه جهان تشیع می‌باشد که صبر و شکیبایی بر این مصیبت عظمی جز با استعانت از آستان قدس الهی ممکن نیست[۴].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مروری بر زندگینامه آیت‌الله حاج میرزا جواد تبریزی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ زندگی نامه آیت‌الله العظمی تبریزی، وب‌سایت آیت‌الله شیخ جواد تبریزی.
- ↑ پیام تسلیت در پی درگذشت آیت‌الله حاج میرزا جواد آقای تبریزی، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
- ↑ پيام مراجع تقليد به مناسبت درگذشت آيت الله العظمی تبريزی، وب‌سایت خبری ایسنا.
منابع
- مروری بر زندگینامه آیت‌الله حاج میرزا جواد تبریزی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: 30 آبان‌ماه 1401 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 29 دی‌ماه 1403 ش.
- زندگی نامه آیت‌الله العظمی تبریزی، وب‌سایت آیت‌الله شیخ جواد تبریزی، تاریخ درج مطلب: 19 آگوست 2014 م، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 29 دی‌ماه 1403 ش.
- پیام تسلیت در پی درگذشت آیت‌الله حاج میرزا جواد آقای تبریزی، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 30 آبان‌ماه 1385 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 29 دی‌ماه 1403 ش.
- پيام مراجع تقليد به مناسبت درگذشت آيت الله العظمی تبريزی، وب‌سایت خبری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 30 آبان‌ماه 1385 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 29 دی‌ماه 1403 ش.