سید محمد تیجانی سماوی
سید محمد تیجانی سماوی (زاده کشور تونس) اسلام‌شناس مشهور و رهبر شیعیان تونس و استاد دانشگاه سوربن فرانسه که مذهب خود را از اهل‌سنت به تشیع تغییر داده است. دکتر تیجانی ابتدا مالکی‌مذهب بود. وی پس از سفری به عربستان به وهابیت متمایل شد و به تبلیغ عقاید وهابیان مشغول شد. اما در پی آشنایی با یکی از استادان دانشگاه بغداد به عراق سفر کرد. او در این سفر با علمای شیعه دیدار و گفتگو کرد و با عقاید شیعیان آشنا گردید و پس از تحقیق، مذهب شیعه را برگزید. او پس از پذیرفتن مذهب شیعه آثاری در دفاع از شیعه نوشت و در کتاب ثم اهتدیت ماجرای شیعه شدن خود و دیدارهایش با علمای شیعه را گزارش کرده است. شیعه شدنِ تیجانی با واکنش‌های مختلفی از سوی وهابیان مواجه شد. به گفته تیجانی کتاب‌های المراجعات و النص و الاجتهاد اثر شرف‌الدین و نیز سید محمدباقر صدر از مراجع تقلید شیعه بیشترین تأثیر را در شیعه شدن وی داشته‌اند.
| سید محمد تیجانی سماوی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | سید محمد تیجانی سماوی |
| نام‌های دیگر |
|
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | ۱۹۳۶ م، ۱۳۱۴ ش، ۱۳۵۴ ق |
| محل تولد |
|
| دین | اسلام، شیعه |
| آثار |
|
ولادت و تحصیلات
محمد تیجانی سماوی در سال ۱۹۳۶م در شهر قفصه در جنوب تونس متولد شد[۱]. به گفته تیجانی خاندان او اصالتاً اهل سماوه عراق بودند که در زمان عباسیان به شمال آفریقا مهاجرت کردند[۲].
تحصیلات
مرحله دبیرستان را در همان‌جا گذراند و سپس در دانشکده علم و صنعت ادامه تحصیل داد و به رتبه مهندسی نایل آمد. او از کودکی به معارف دینی علاقه فراوانی داشت و با استعداد فوق‌العاده‌ای که داشت در علم و تقوی معروف گردید و در همان سنین جوانی امام جماعت شهر شد و تدریس تفسیر و فقه نیز می‌نمود[۳].
تیجانی در دوره کودکی نصف قرآن را حفظ کرد. از این‌رو در ماه‌های رمضان به عنوان امام در نماز تراویح شرکت می‌کرد[۴]. به گفته وی نام تیجانی برگرفته از طریقت تیجانی است که در تونس، مراکش، الجزایر، لیبی، سودان، مصر و... رایج است. آنان بر این باورند که همه مشایخ و اولیاء الله علم خود را از یکدیگر گرفته‌اند به جز شیخ احمد تیجانی که علمش را مستقیما از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) گرفته است[۵]. تیجانی تحصیلات مقدماتی را طی دو یا سه سال در دانشگاه زیتونیه تونس گذراند[۶]. وی مسافرت‌های متعددی به مصر، حجاز، عراق و کشورهای دیگر برای کسب معرفت و آگاهی و ادای حج و عمره داشته است که در همین مسافرت‌ها و برخوردها به حقانیت مذهب شیعه پی برده و رسماً تشیع خود را اعلام نموده است. وی در پی اذیت و آزار رژیم تونس از آن کشور به پاریس مهاجرت کرد[۷].
او به مدارس فرانکو عربی (فرانسوی-عربی) رفت. سپس استادیار مؤسسۀ پیش‌دانشگاهی یوسبای شد و حدود ۱۷ سال در آنجا تدریس کرد[۸].
تیجانی بیش از هشت سال در دانشگاه سوربن و مؤسسه تحصیلات عالی پاریس، به بررسی تطبیقی میان ادیان به‌ویژه ادیان توحیدی پرداخت و با اخذ مدرک کارشناسی تحقیقات تخصصی در این زمینه از دانشگاه سوربن فارغ‌التحصیل شد. سپس در رشته فلسفه و علوم انسانی و پس از آن در رشته تخصصی تاریخ و مذاهب اسلامی از این دانشگاه دکترای بین‌المللی دریافت کرد. موضوع رساله دکتری او اندیشه اسلامی در نهج‌البلاغه بود از این‌رو نهج‌البلاغه را به زبان فرانسوی ترجمه کرد. وی پس از اخذ دکتری یک سال در دانشگاه سوربن و سه سال هم در مؤسسۀ بالزام در پاریس به تدریس پرداخت[۹].
برگزیدن مذهب شیعه
تیجانی مالکی‌مذهب بود[۱۰]. او در سال ۱۹۶۴م در کنفراسی در مکه در ارتباط با عرب‌های مسلمان شرکت کرد و در این سفر به وهابیت متمایل شد و پس از آن به تبلیغ عقاید آنان مشغول شد[۱۱]. تیجانی در سفری که به بیروت داشت، با یکی از اساتید شیعه دانشگاه بغداد به نام منعم آشنا شد. او در این دیدار شیعیان را به کفر و شرک متهم کرد اما منعم، او را برای آشنایی با تشیع به عراق دعوت کرد.[۱۲] تیجانی دعوت منعم را پذیرفت و در سفر به عراق به زیارت حرم امام علی(علیه السلام)، حرم کاظمین و مرقد شیخ عبدالقادر گیلانی رفت و با برخی از علمای شیعه دیدار کرد[۱۳]. دیدار با آیت‌الله خویی و سید محمدباقر صدر از مراجع تقلید شیعه سبب شد برخی از باورهای او درباره شیعیان اصلاح شود و به سوالاتش پاسخ داده شود[۱۴]. او از تأثیر علمای شیعه به‌ویژه سید محمدباقر صدر بر خود سخن گفته است و در کتاب ثم اهتدیت این دیدارها، سؤالات مطرح شده و پاسخ‌های آیت‌الله صدر را گزارش کرده است[۱۵].
تیجانی بعد دیداری که با علمای شیعه در نجف داشت، برای رسیدن به حقیقت، به پژوهش پرداخت. وی در‌این‌باره گفته است: «با خود پیمان بستم، احادیث صحیحی را که مورد اتفاق شیعه و سنی است، مدرک و مستندِ قطعی قرار دهم و احادیثی که یک فرقه منهای فرق دیگر، به آن اعتماد کرده را، کنار بگذارم[۱۶]. او به مطالعه در مورد عقاید شیعه پرداخت. مهم‌ترین کتابی که وی را در این مسأله تحت تأثیر قرار داده کتاب‌های المراجعات و النص و الاجتهاد نوشته سید عبدالحسین شرف الدین بوده است[۱۷].
تالیفات
تیجانی پس از شیعه شدن، کتاب‌هایی در اثبات حقانیت شیعه و رد نظریات اهل‌سنت نوشت که برخی از آنها عبارتند از.
«ثُمَّ اهْتَدَیتُ» تیجانی در این کتاب ماجرای تغییر مذهب خود از اهل‌سنت به شیعه را نوشته است. او ضمن نقل زندگی‌نامه‌اش، ماجرای سفرش به عراق، دیدار و گفتگوهایش با عالمان شیعه را گزارش کرده است. نویسنده در این کتاب با استناد به احادیث اهل‌سنت، از عقاید مذهب شیعه دفاع کرده است. این کتاب به چهارده زبان ترجمه و چندین بار در ایران چاپ شده است. ترجمه فارسی آن «آنگاه هدایت شدم» نام دارد. «اهل‌بیت کلید مشکل‌ها»، «اهل سنت واقعی»، «همراه با راستگویان»، «از آگاهان بپرسید»، «راه نجات» و «سفرها و خاطرات» از دیگر آثار او به شمار می‌رود[۱۸]. کتاب چکیده اندیشه‌ها خلاصه‌ای از شش کتاب تیجانی است که توسط حسین غفاری ساروی جمع‌آوری شده است[۱۹].
واکنش‌ها
تیجانی پس از نگارش کتاب‌هایی در اثبات حقانیت شیعه و رد و انکار عقاید وهابیت، مورد هجوم وهابی‌ها و سعودی‌ها قرار گرفت[۲۰]. در ابتدا ادعا کردند که تیجانی سماوی نامی خیالی است که علمای شیعه درست کرده‌اند، سپس مدعی شدند که کتاب ثم اهتدیت کار اسرائیل است، تا مردم دچار تردید شوند. بعدها اعلام کردند که تیجانی نه شیعه است و نه سنی، بلکه مرتد شده است[۲۱].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ زندگی‌نامه سید محمد تیجانی
- ↑ «مشروح مصاحبه فارس با علامه تیجانی سماوی»
- ↑ زندگی‌نامه سید محمد تیجانی
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۱۱-۱۲.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۱۲-۱۳.
- ↑ «مشروح مصاحبه فارس با علامه تیجانی سماوی»
- ↑ زندگی‌نامه سید محمد تیجانی
- ↑ «مشروح مصاحبه فارس با علامه تیجانی سماوی»
- ↑ «مشروح مصاحبه فارس با علامه تیجانی سماوی»
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۲۸-۲۹.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۱۶-۱۷.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۲۹-۳۱.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۴۵-۴۶.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۴۹.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۵۳-۶۰.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۷۶.
- ↑ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۷۵.
- ↑ «مجموعه کتاب‌های دکتر محمد تیجانی»
- ↑ «چکیده اندیشه‌ها»
- ↑ «مشروح مصاحبه فارس با علامه تیجانی سماوی»
- ↑ «مشروح مصاحبه فارس با علامه تیجانی سماوی»