فتواهای تمدنی و تاریخساز (مقاله)
.jpg)
فتواهای تمدنی و تاریخساز، عنوان مقالهای است که به بهانۀ یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزۀ علمیۀ قم، و همچنین تهدید امام جامعۀ مسلمین و مرجع تقلید شیعیان «امام خامنهای»، توسط دونالد ترامپ و سردمداران رژیم صهیونیستی، به نمونههایی از فتواهای تاریخساز و فتاوای مهم تمدنساز و تأثیرگذار مراجع، علما و بزرگان شیعه میپردازد. فتواهای تمدنی تاریخساز، نقش مهمی در تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و دیگر ابعاد جوامع اسلامی داشتهاند.
فتوای امام خمینی
زمان زیادی از پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ نگذشته بود که سلمان رشدی مسلمانی از هندوستان با تابعیت انگلستان، کتاب آیات شیطانی که انباشته از توهین و افترا به مقدسات اسلامی بود را منتشر کرد. در واکنش به این بیحرمتی موجی از واکنشها و تظاهرات در دنیای اسلام شکل گرفت شبکۀ مالی و تبلیغاتی استعمار با قرار دادن این کتاب بهعنوان بهترین کتاب سال انگلستان باعث شهرت سریع و غیرطبیعی این کتاب شده بود. با وجود اعتراضات مردم مسلمان در نقاط مختلف، خبر تجدید چاپ گسترده آن در کشورهای مختلف این امر را معلوم کرد که نظام سلطه در پی خدشه وارد کردن به چهره درخشان اسلام است. در چنین شرایطی امام خمینی در بهمنماه ۱۳۶۷ ش، فتوای خود را مبنی بر ارتداد سلمان رشدی منتشر کردند متن فتوا چنین است:
«إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان میرسانم، مؤلف کتاب آیات شیطانی که علیه اسلام و پیامبر و قرآن تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرانِ مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام میباشند. از مسلمانان غیور میخواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعا آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است ان شاءاللّه . ضمنا اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد، ولی خود قدرت اعدام آن را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد. فتوای امام با استقبال گستردۀ مسلمانان جهان روبرو شد علما و حوزههای علمیه اهلسنت و تشیع و بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله: هندوستان، پاکستان، بنگلادش، لبنان و دیگر کشورها، از فتوای امام استقبال کرده و آن را لازمالاجرا معرفی کردند. حکم امام آنقدر نافذ بود که تا سالیان متمادی بعد از حکم، هیچکس جرأت توهین به مقدسات اسلامی را پیدا نکرد بیشک این فتوا از تأثیرگذارترین فتواهای تاریخی علمای شیعه میباشد.
فتوای امام خامنهای
پس از توهین یاسر الحبیب روحانی کویتی به عایشه و تحت فشار قرار گرفتن شیعیان کشورهای عربی حوزۀ خلیج فارس جمعی از علما و فرهیختگان شیعه منطقه احساء عربستان سعودی خواستار ارائه نظر و فتوای آیتالله خامنهای پیرامون توهین به عایشه، همسر پیامبر اسلام در برخی شبکههای ماهوارهای و اینترنتی شده بودند.
رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این استفتائات اعلام کردند «اهانت به نمادهای برادران اهلسنت از جمله اتهامزنی به همسر پیامبر اسلام عایشه حرام است این موضوع شامل زنان همۀ پیامبران و بهویژه سید الانبیا پیامبر اعظم حضرت محمد (صلیالله علیه وآله) میشود» صدور این فتوا موجب واکنشهای مثبت و تحسینبرانگیزی در جهان اسلام و نیز رسانههای غربی و عربی و خصوصاً علمای کشورهای سنی نشین منطقه گردید. در پی انتشار این فتوا موضوع وحدت میان مسلمانان تحکیم بیشتر یافت.
فتوای آیتالله سیستانی
در پی تجاوزات گستردۀ گروه تکفیری داعش به شهرهای شمالی و غربی عراق و پیشروی آنان به سمت مرکز و جنوب عراق، آیتالله سید علی حسینی سیستانی فتوای تاریخی لزوم دفاع از کشور را صادر کردند. ایشان دفاع از عراق و مقدسات آن را واجب کفایی دانسته و از همه گروههای مردم عراق خواسته بودند به مقابله با تکفیریها بپردازند. پس از صدور این فتوا، سه میلیون داوطلب بسیج مردمی در کنار نیروهای ارتش به مقابله با گروه داعش پرداختند. نکته قابل تأمل در لبیک گفتن همه اقشار عراق بود که تنها محدود به شیعیان نمیشد و اهلسنت در کنار شیعه به مبارزه با داعش در شهرهای اشغالی پرداختند. تأثیرگذاری این فتوا و تاریخی بودن آن در نتیجهای بود که پس از صدور فتوا حاصل شد. با کمک بسیج مردمی این کشور از لوث وجود عناصر گروههای تروریستی و تکفیری پاک شد و سبب الگو شدن این فتوا برای دیگر کشورها در مبارزه با داعش گردید. ایشان در ادامۀ این فتوا به مقلدان ساکن در عراق ابراز داشت: لزومی ندارد وجوهات شرعی را برای ایشان یا نمایندگان ایشان بفرستند، بلکه میتوانند در هر کاری که خود مصلحت میدانند خرج کنند و از جمله به فقرا مساعدت کنند. در پرتو همین اجازه حرکتهای بزرگی در آن شرایط بحرانی صورت گرفت از جمله تقبل هزینههای بسیج مردمی حشد الشعبی بیآنکه بار مالی برای دولت ایجاد کند رسیدگی به پناهندگان و ... .
فتوای آیتالله میرزا محمدحسن حسینی شیرازی
با وجود اینکه نامه آیتالله میرزای شیرازی به ناصرالدین شاه کارساز نشده بود، علمای نجف و مردم و مجتهدان ساکن ایران پیوسته با میرزای شیرازی در تماس بودند و با ارسال نامه و تلگراف و اعزام نماینده، وی را از امور ایران مطلع و از وی کسب تکلیف میکردند. براساس همین اطلاعات، میرزای شیرازی به این نتیجه رسید که در برابر دربار به وسیله دیپلماسی نمیتوان این قرارداد را لغو کرد. از طرف دیگر، هیجان عمومی به حد اعلای خود رسیده بود و مردم و علما، همه چشم به راه سامرا بودند. علما به این نتیجه رسیده بودند که صدای آنها و مردم بدون پشتوانه مرجعیت شیعه به جایی نمیرسد.
در چنین شرایطی آیت الله میرزای شیرازی فتوای تحریم تنباکو را صادر کرد و نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم. الیوم استعمال تنباکو و توتون بأی نحو کان در حکم محاربه با امام زمان عجلالله تعالی فرجه است. الاحقر ــ محمدحسن الحسینی».
فتوای آیتالله شهید سید محمدباقر صدر
زمان زیادی از دوران مرجعیت آیتالله شهید صدر نگذشته بود که فتوای تاریخی خود مبنی بر تکفیر حزب بعث را صادر کرد متن فتوای این عالم بزرگ از این قرار است: «به اطلاع عموم مسلمانان میرسد که پیوستن به حزب بعث تحت هر عنوان شرعا حرام است و هرگونه همکاری با آن بهمنزله یاری ظالم و کافر و دشمنی با اسلام و مسلمین است». این فتوا در واکنش به الزامی کردن عضویت در حزب بعث از سوی دولت عراق صادر شد با این فتوا افراد زیادی از پیوستن به این حزب پرهیز کردند. این دعوت رژیم بعثی عراق از طریق بسته کردن آموزش و پرورش از مدارس گرفته تا دانشگاهها نیز اجرا میگردید که با صدور فتوای این عالم مجاهد در سطح گستردهای هدف این رژیم ظالم را نقش بر آب میکرد. یکی از مسئولان حزب بعث دربارۀ تأثیر این فتوا اینگونه اعتراف میکند؛ فتوای سید محمدباقر همه نقشههای ما را نقش بر آب کرد و هیچ کس جز عده کمی ترسو و بزدل از پذیرفتن عضویت حزب و همکاری با آن استقبال نکرد.
فتوای آیتالله ابوالحسن اصفهانی
فتوای سید ابوالحسن اصفهانی در حمایت از انقلاب ۱۹۲۰ مردم عراق بدین شرح است: «بسمالله الرحمن الرحیم سلام بر همه بهخصوص برادران عراقی وظیفه دینی بر همه مسلمانان لازم میگرداند که در حفظ حوزۀ اسلام و بلاد اسلامی تا آنجا که قدرت دارند بکوشند و بر همه ما واجب و لازم است که سرزمین عراق را که مشاهد ائمه هدی (علیهمالسّلام) و مراکز دینی ما در آنجا است از تسلط کفار حفظ نموده و از نوامیس دینی آن دفاع کنیم».
انگلیس به بهانه حفظ پایگاههای خود در عراق به این کشور اسلامی لشکرکشی کرد بعد از دخالت و کمک انگلیسها به فیصل برای برگزاری انتخابات فرمایشی علما و فقها از جمله مرجع بزرگوار و عالیقدر آن روزهای شیعه، آیتالله اصفهانی انتخابات را به جهت اینکه اکثریت آرای شیعه در آن منظور نگردیده تحریم کردند. در این هنگام بود که ایشان برای احقاق حقوق ملت مسلمان اعلامیه و فتوایی را در حمایت از مردم عراق و در ترغیب برای حفظ مشاهد ائمه و نوامیس دینی صادر کردند.
فتوای آیتالله میرزا محمدتقی شیرازی
آیتالله میرزا محمدتقی شیرازی فتوای مشهور خود را به نام فتوای دفاعی در سال ۱۹۲۰ که مجوز رسمی برای نهضت مسلحانه مردم عراق بود بدین صورت صادر کرد: «مطالبه حقوق بر عراقیان واجب است و بر آنان واجب است در ضمن درخواستهای خویش رعایت آرامش و امنیت را بنمایند و در صورتی که انگلستان از پذیرش درخواستهای ایشان خودداری ورزد جایز است به قوۀ دفاعیه متوسل شوند».
این فتوا پس از انتشار نامه ایشان میان عشایر برای دفاع از خود در برابر نیروهای انگلستان و حرمت تسلیم شدن در برابر آنها صادر گردید.
فتوای آیتالله سید محسن حکیم
آیتالله سید محسن حکیم معارض سرسخت کمونیسم بود. پس از کودتای عبدالکریم قاسم در عراق و به قدرت رسیدن او در سال ۱۳۳۷ ش، برای ترویج افکار کمونیستی و تصویب قوانین ناسازگار با احکام فقهی از جمله قانون احوال شخصیه عراق زمینه مناسبی فراهم شد. آیتالله حکیم رسماً به تصویب این قانون اعتراض کرد و عالمان و خطیبان را به آگاه کردن مردم از ماهیت ضددینی آن فراخواند او همچنین با صدور دو فتوای تاریخی در سال ۱۳۳۸ ش، پیوستن به حزب کمونیست را بهسرعت غیر مجاز و در حکم کفر و الحاد و یا ترویج کفر و الحاد دانست در پی این فتوا دیگر عالمان نجف نیز فتواهای مشابه دادند و سرانجام عبدالکریم قاسم را به عذرخواهی واداشتند.
اهمیت این فتوا زمانی معلوم میشود که کمونیستهای عراقی در آن ایام شدیداً به فعالیت و تبلیغ میپرداختند و محیطی پر از رعب و وحشت ایجاد کرده بودند. در پی گسترش این مکتب در جامعه عراقی بهخصوص شهرهای مذهبی بیبندوباری و فساد عظیمی ایجاد کرده بودند و اگر نبود صدور این فتوا از عالم بزرگوار آیتالله سید محسن حکیم شاید بشود گفت که دیگر اثری از اسلام باقی نمیماند.
فتوای آیتالله سید محمدتقی خوانساری
پس از سرکوب قیام مسجد گوهرشاد و خفقان شدیدی که بعد از اعلام رسمی کشف حجاب از سوی رضاخان صورت گرفته بود دیگر روحانیون فرصتی برای مخالفت پیدا نمیکردند و یا اگر مخالفتی بود خیلی زود سرکوب میشد، اما پس از شهریور سال ۱۳۲۰ ش، که رضاخان تبعید شد آیتالله سید محمدتقی خوانساری همراه با حاج حسین آقا بروجردی نظرات مهم خود را که دلالت بر لزوم حجاب و تحریم بیحجابی بود، منتشر کردند. این فتوا تأثیر یاری بر جامعه آن روزهای ایران گذاشته به نحوی که کسانی که لزوم حجاب را مطابق شرع نمیدانستند دیگر حجتی برای ادامه این تفکر نداشتند. بعد از فتوای این عالم بزرگ سیر صعودی بازگشت حجاب در میان جامعۀ ایران سرعت گرفت.
فتوای آیتالله ملاعلی کنی
درست است که صدور فتوا در منع مصرف کالای خارجی از علمای بزرگی همچون سید محمدکاظم یزدی معروف به صاحب عروه آیتالله آقا نجفی اصفهانی آیتالله سید عبدالحسین لاری و آخوند خراسانی صاحب کفایه دیده میشود اما نخستین اقدام در منع ورود کالا و خدمات خارجی را عالم بزرگ شهر تهران آیتالله ملاعلی کنی رقم زده است. ایشان با مخالفت با قرارداد رویتر که ادارۀ امور اقتصادی کشور را در اختیار یک یهودی انگلیسی به نام جولیوس دو رویتر قرار میداد خواستار لغو این امتیاز استعماری شد.
ایشان با صدور فتوا و پافشاری بر این مخالفت و همراهی مردم سرانجام شاه را به عقبنشینی وادار کرد و مانع از تداوم این امتیاز استعماری که هدف اصلی آن محدود کردن کالای ایرانی بود شد. این فتوا در سال ۱۲۸۹ ق، صادر شد و در تأثیرگذاری این فتوا همین بس که بعد از یک سال آن قرارداد ننگین از سوی ناصرالدینشاه باطل گردید و ورقی زرین بر تاریخ مرجعیت شیعه و پیوند امت با روحانیت افزوده شد و اقتدار علمای متعهد را عیان ساخت.
درخواست فتوا از آیتالله مکارم شیرازی
جمعی از مؤمنین از آیتالله ناصر مکارم شیرازی در خصوص تهدید رئیسجمهور آمریکا و سردمداران رژیم صهیونی، درخواست فتوا کردند.
متن نامه
محضر مبارک مرجع تقلید شیعیان جهان حضرت آیتالله مکارم شیرازی (مدظله العالی)
با اهدا سلام و تحیت
در روزهای اخیر شاهدیم که رئیسجمهور آمریکا و سردمداران رژیم صهیونی بارها رهبر معظم انقلاب اسلامی و برخی از علما و مراجع تقلید را تهدید به ترور کردهاند. از محضرتان تقاضامندیم بفرمایید حکم تهدید مرجعیت و رهبری جامعه اسلامی چیست و اگر خدای ناکرده این عمل از جانب دولت آمریکا یا هر کس دیگری صورت گرفت وظیفۀ مسلمانان در سرتاسر جهان چیست؟ خداوند همۀ علمای ربانی و مراجع تقلید و رهبر معظم انقلاب را در ظل عنایات حضرت ولیّ عصر حفظ و تأیید و شر کفّار و دشمنان دین خدا را دفع و رفع بفرماید.
فتوای آیتالله مکارم شیرازی
بسم الله الرحمن الرحیم
هر شخص یا رژیمی که برای ضربه به امت اسلامی و حاکمیت آن، رهبری و مرجعیت را تهدید کند یا (لا سمح الله) تعرّضی نماید، حکم محارب دارد و هرگونه همکاری و تقویت آن توسط مسلمانان یا دولتهای اسلامی حرام است و لازم است عموم مسلمانان در سراسر جهان این دشمنان را از حرف و خطای خود پشمیان نمایند و اگر متحمل مشقت یا خسارتی شوند، اجر مجاهد فی سبیل الله را دارند، ان شاء الله.
خداوند جامعۀ اسلامی را از شر دشمنان حفظ فرموده و در ظهور حضرت صاحب العصر والزمان تعجیل فرماید.
همیشه موفق باشید 8 تیرماه 1404 ش.
درخواست فتوا از آیت الله نوری همدانی
جامعۀ وعاظ انقلابی کشور در نامهای خطاب آیتالله نوری همدانی طی چند بند خواستار فتوای تاریخی علیه آمریکا و رژیم صهیونیستی شدند.
متن نامه
محضر مبارک مرجع عالیقدر حضرت آیتالله العظمی نوری همدانی دامت برکاته
سلام علیکم و رحمة الله
با تحیت و احترام و عرض ارادت و تشکر از صدور بیانیه مورخ ۲۸ خرداد۱۴۰۴ حضرتعالی در واکنش به تهدید رئیس جمهور جنایتکار آمریکا خصوص ترور مرجع عالیقدر و رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیتالله العظمی خامنهای (دام ظله)، و استدعا برای استمرار موضعگیری حکیمانه در برابر جبهه استکبار جهانی، همانگونه که مستحضرید:
- تهدید به ترور، در اثر خطای دستگاه محاسباتی دشمن و نادیده گرفتن قدرت بسیج مرجعیت دینی در به خطر انداختن موجودیت نظام استکباری و نابودی آن، انجام شده است.
- آمریکای جنایتکار و صهیونیسم بینالملل با این خطای محاسباتی، مهمترین و بیبدیلترین سرمایه جهان اسلام را مورد تهدید قرار داده و اگر سطح بازدارندگی از طرف جبهه اسلام تهدید موجودیت و تمام منافع آمریکا و صهیونیسم نباشد، اصلاح دستگاه محاسباتی آنها صورت نخواهد گرفت.
- به طور قطع، دشمنان اسلام در تاریخ معاصر از فتوای تحریم تنباکو توسط میرزای بزرگ شیرازی تا فتوای قتل سلمان رشدی مرتد توسط مجدد بزرگ اسلام حضرت امام خمینی، اهمیت و خطر فتوا و ضمانت اجرایی آن را دریافتهاند به طوری که اگر این فتوای تاریخی نبود در سی و چند سال گذشته باید شاهد حرمت شکنی مکرر رسانههای استکباری نسبت به پیامبر گرامی اسلام (صلیالله علیه وآله) میبودیم.
- در این برهه حساس از تاریخ که آمریکای جنایتکار و رژیم موقت صهیونی اقدام به حمله نظامی به خاک مقدس جمهوری اسلامی ایران کردهاند سزاوار است با یک فتوای تاریخی دیگر از طرف مراجع معظم جهان تشیع، هزینه این تهدید را برای آنها آنقدر زیاد کند که جرأت بیان کردن این تهدید را به خود ندهند.
استدعای ما این است که حضرتعالی که خود از پیشگامان حفظ و حراست از کیان دین و مملکت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هستید با صدور یک حکم و فتوای تاریخی علیه موجودیت و تمام منافع آمریکای جنایتکار و صهیونیسم بینالملل، ضمن اصلاح دستگاه محاسباتی ایشان، قدرت حقیقی اسلام و مسلمانان را نشان داده و آنها را از این امر خطیر برحذر دارید.
والامر الیکم ۷تیر۱۴۰۴
فتوای آیتالله نوری همدانی
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام علیکم
همانطور که در بیانیهای که اشاره داشتهاید مرقوم شد اهانت به مقام مرجعیت شیعه و شخص آیتالله خامنهای «دامت برکاته» اهانت به اصل اسلام تلقی میشود.
امروز معظمله با کمال قدرت و شجاعت رهبری امت اسلام را عهدهدار است و شکی نیست حمایت از ایشان واجب و تضعیف ایشان در این شرائط که کل دشمنان اسلام و قرآن و اهلبیت (علیهم السلام) متحد شدهاند حرام میباشد و هرگونه تعرض و تهدید به ایشان و مرجعیت شیعه از سوی شخص یا دولت حکم محارب را دارد و هرکسی در این جنایت کمک کند در همین حکم میباشد .
انشاءالله خداوند متعال وجود مبارک حضرت بقیه الله الاعظم (عجلالله تعالی فرجه الشریف) را از همه ما راضی بگرداند. 8 تیرماه 1404 ش.
تقدیر مدیریت حوزۀ علمیۀ قم از مرجعیت
آیتالله اعرافی مدیر حوزههای علمیه در پیامی از مراجع تقلید بابت اعلام حکم محارب برای افراد و نهادهای تهدید کننده مقام والای مرجعیت دینی و ولایت الهی و رهبری معظم تقدیر کرد.
متن پیام
بسم الله قاصم الجبارین
السلام علیک یا ابا عبدالله (علیهالسّلام)
مرجعیت و فتوا و حکم در تاریخ اسلام و تشیع جایگاهی رفیع و مقدس دارد و با آن ملت ایران و امت اسلام از گردنههای سخت عبور و از کیان و عزت و استقلال خود دفاع کرده است و اینک در آستانۀ عاشورای حسینی شاهد فصلی نو و مرحلهای مهم از صدور احکام و فتاوای تاریخی مراجع عظام تقلید (دامت برکاتهم) در اعلام حکم محارب برای افراد و نهادهای تهدید کننده مقام والای مرجعیت دینی و ولایت الهی و رهبری معظم هستیم، مستند این فتوا و حکم مورد اتفاق همۀ مراجع و علما و صاحبان فتوا و نهادهای دینی در عالم اسلام و تشیع است و عمده بزرگان و فقهای عالم اسلام، در ایام دفاع مقدس ایران اسلامی از خود و امت اسلام و سرزمینهای اسلامی در برابر استکبار و صهیونیزم جهانی، بر ضرورت دفاع از اسلام و ایران و محکومیت تهدید کنندگان رهبری معظم انقلاب اسلامی (مدظلهالعالی) وحدت نظر داشتند.
حوزههای علمیه و نهادهای عالی حوزوی و طبقات علما و استادان و مدرسین و مبلغین و محققین ارجمند و عموم حوزویان و روحانیت گرامی، تقدیر و سپاس وافر خود را تقدیم مراجع عظام تقلید (اعلی الله کلمتهم) مینمایند و ضمن سپاس از ملت دلاور و هوشیار ایران و محور رشید مقاومت، بر این حکم و فتوای مراجع بزرگوار تأکید و دشمنان را از تداوم گستاخی برحذر میدارند و التزام همۀ مسلمانان و مؤمنان را به احکام الهی واجب و لازم اعلام مینمایند و نیز از همه علما و مراجع دینی ادیان الهی و همه نهادهای علمی و فرهنگی و دولتهای جهان و عالم اسلام انتظار دارند تا مواضع شفاف خود را در این مبارزه حق و باطل و کارزار مستضعفان و مستکبران اعلام و اقدامات عملی لازم بهعمل آورند.
والله غالب علی امره؛ والله من ورائهم محیط[۱].
جستارهای وابسته
- همایش بینالمللی یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم
- سید علی حسینی سیستانی
- سید روحالله موسوی خمینی
- سید علی حسینی خامنهای
- سید محمد تقی خوانساری
- حسین نوری همدانی
- سید محسن حکیم
- ناصر مکارم شیرازی
پانویس
منابع
- فتاوای تاریخ ساز، وبسایت خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: 24 اردیبهشتماه 1404 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 17 تیرماه 1404 ش.
- فتواهای سرنوشت ساز مراجع تقلید تأثیری عمیق بر تاریخ و جامعه، تارنمای اندیشه برتر، تاریخ درج مطلب: بیتا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 17 تیرماه 1404 ش.