آسیا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
 
(۱۱ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۹۲: خط ۹۲:


== تمدن‌های آسیا ==
== تمدن‌های آسیا ==
آسیا با ارائه نمونه‌هایی از هوموارکتوس نه تنها نمایانگر دوره‌ای زندگی آغازین انسان است، بلکه بعدها صحنه روندهای تکامل جامعه‌های انسانی بوده است. قدیمی‌ترین یافته‌های مربوط به زندگی انسان، از آسیا بوده است.
آسیا با ارائه نمونه‌هایی از هوموارکتوس نه تنها نمایانگر دوره‌ای زندگی آغازین [[انسان]] است، بلکه بعدها صحنه روندهای تکامل جامعه‌های انسانی بوده است. قدیمی‌ترین یافته‌های مربوط به زندگی انسان، از آسیا بوده است.
در برخی نواحی آسیای نزدیک (خاورمیانه)، انسان از مرحله جمع‌آوری و شکار به مرحله کشت و اهلی کردن برخی جانوران، انتقال یافت. <ref>بلنیتسکی، آ، ج۱، ص۶۲، خراسان و ماوراءالنهر (آسیای میانه)، ترجمه پرویز ورجاوند، تهران، نشر گفتار، ۱۳۶۴ش</ref>
در برخی نواحی آسیای نزدیک ([[خاورمیانه]])، انسان از مرحله جمع‌آوری و شکار به مرحله کشت و اهلی کردن برخی جانوران، انتقال یافت<ref>بلنیتسکی، آ، ج۱، ص۶۲، خراسان و ماوراءالنهر (آسیای میانه)، ترجمه پرویز ورجاوند، تهران، نشر گفتار، ۱۳۶۴ش</ref>.
آسیا ضمناً صحنه گذار انسان از این مرحله به مراحل استفاده از فلزات مختلف بوده است. قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده است. اختراع خط نیز مربوط به آسیاست.
آسیا ضمناً صحنه گذار انسان از این مرحله به مراحل استفاده از فلزات مختلف بوده است. قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده است. اختراع خط نیز مربوط به آسیاست.
آسیا، درواقع، خاستگاه و جایگاه زندگی اولیه نژاد مغولی، سرزمین اصلی اسکیموها و سرخ‌پوستان و شاید حتی مهد نخستین انواع بشر امروزی (هموساپین) بوده است.
آسیا، درواقع، خاستگاه و جایگاه زندگی اولیه نژاد مغولی، سرزمین اصلی اسکیموها و سرخ‌پوستان و شاید حتی مهد نخستین انواع بشر امروزی (هموساپین) بوده است.


تاریخ آسیا، تاریخ فرهنگهای گوناگون است. تأثیر دستاوردهای فرهنگ‌های آسیایی در تکامل اندیشه‌های فلسفی و علمی اروپا ـ به‌ویژه در سده‌های میانه ـ غیرقابل انکار است. <ref> دورانت، ویل، ج۱، ص۹۹۰-۹۹۴، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، ج ۱</ref>
تاریخ آسیا، تاریخ فرهنگهای گوناگون است. تأثیر دستاوردهای فرهنگ‌های آسیایی در تکامل اندیشه‌های فلسفی و علمی [[اروپا]] ـ به‌ویژه در سده‌های میانه ـ غیرقابل انکار است<ref> دورانت، ویل، ج۱، ص۹۹۰-۹۹۴، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، ج ۱</ref>.


== گرایشات مذهبی آسیا ==
== گرایشات مذهبی آسیا ==
آسیا مهد و خاستگاه اکثر ادیان جهان است. در کنار ادیان بزرگ، گرایش‌های مذهبی فرقه‌ای متعددی در این قاره وجود دارند که برخی از آنها بومی و بعضی دیگر توسط مهاجرین و مهاجمین انتشار یافته‌اند. گرایش‌های مذهبی آسیا از معتقدات مبتنی بر انیمیسم و شینتوبیسم براساس اعتقاد به ارواح گوناگون تا مذاهب جهانی مانند [[اسلام]]، مسیحیت و یهودیت براساس ایمان به آفریدگار یکتا، تفاوت می‌کنند. آیین زرتشت، مانی، آیین‌های مذهبی برهمنی، هندویی، بودایی، لامایی و کنفوسیوسی نیز از دیگر نظام‌های دینی آسیا به شمار می‌روند. <ref>گروسه، رنه، ج۱، ص۲۸، تاریخ آسیا، ترجمه مصطفی فرزانه، تهران، علمی، ۱۳۲۹ش</ref>
آسیا مهد و خاستگاه اکثر [[دین|ادیان]] جهان است. در کنار ادیان بزرگ، گرایش‌های مذهبی فرقه‌ای متعددی در این قاره وجود دارند که برخی از آنها بومی و بعضی دیگر توسط مهاجرین و مهاجمین انتشار یافته‌اند. گرایش‌های مذهبی آسیا از معتقدات مبتنی بر انیمیسم و شینتوبیسم براساس اعتقاد به ارواح گوناگون تا مذاهب جهانی مانند [[اسلام]]، [[مسیحیت]] و [[آیین یهودیت|یهودیت]] براساس [[ایمان]] به آفریدگار یکتا، تفاوت می‌کنند. [[زرتشت|آیین زرتشت]]، مانی، آیین‌های مذهبی برهمنی، هندویی، بودایی، لامایی و کنفوسیوسی نیز از دیگر نظام‌های دینی آسیا به شمار می‌روند<ref>گروسه، رنه، ج۱، ص۲۸، تاریخ آسیا، ترجمه مصطفی فرزانه، تهران، علمی، ۱۳۲۹ش</ref>.


== ادیان اصلی در آسیا ==
== ادیان اصلی در آسیا ==


=== هندوئیسم ===
=== هندوئیسم ===
هندوئیسم یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین ادیان در آسیا می‌باشد.
* [[هندوئیسم]] یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین ادیان در آسیا می‌باشد.
 
* ۲۵درصد، یعنی بیش از یک میلیارد نفر از ساکنان قاره بزرگ آسیا از پیروان هندوئیسم هستند.
۲۵درصد، یعنی بیش از یک میلیارد نفر از ساکنان قاره بزرگ آسیا از پیروان هندوئیسم هستند.
* این آیین از منبع واحدی سرچشمه نمی‌گیرد، بلکه تلفیقی است از آداب و عقاید و رسوم و سنن بسیار متنوع که در در طول قرن‌‌ها آمده‌اند و هر یک به گونه‌ای جایگاه خود را در این دین بزرگ یافته‌اند.
 
* این دین، خود به مذاهب کوچکتر تقسیم می‌شود که مهمترین آن‌‌ها شاکتیسم، اسمارتیسم، شیویسم و ویشنوئیسم می‌باشند.
این آیین از منبع واحدی سرچشمه نمی‌گیرد، بلکه تلفیقی است از آداب و عقاید و رسوم و سنن بسیار متنوع که در در طول قرن‌‌ها آمده‌اند و هر یک به گونه‌ای جایگاه خود را در این دین بزرگ یافته‌اند.
* دو مذهب مهم دیگر در هندوستان با نام‌‌های سیکیسم و جینیسم نیز وجود دارند که منشا آن‌‌ها را نیز می‌توان با هندوئیسم مرتبط دانست.
 
* پیروان هندوئیسم در کشور‌هایی چون بالی ۸۳.۵%، نپال ۸۱% و هند ۸۰% ساکن هستند.
این دین، خود به مذاهب کوچکتر تقسیم می‌شود که مهمترین آن‌‌ها شاکتیسم، اسمارتیسم، شیویسم و ویشنوئیسم می‌باشند.
* همچنین اقلیت‌‌هایی از این دین در [[عربستان سعودی]] ،[[روسیه]] ،بنگلادش ،[[مالزی]] ،[[اندونزی]] و بوتان وجود دارند.
 
دو مذهب مهم دیگر در هندوستان با نام‌‌های سیکیسم و جینیسم نیز وجود دارند که منشا آن‌‌ها را نیز می‌توان با هندوئیسم مرتبط دانست.
 
پیروان هندوئیسم در کشور‌هایی چون بالی ۸۳.۵%، نپال ۸۱% و هند ۸۰% ساکن هستند.
 
همچنین اقلیت‌‌هایی از این دین در عربستان سعودی، روسیه، بنگلادش، مالزی، اندونزی و بوتان وجود دارند.


=== اسلام ===
=== اسلام ===
اسلام برجسته‌ترین دین آسیا است.
* [[اسلام]] برجسته‌ترین دین آسیا است.
 
* در واقع آسیا به عنوان مهد اسلام و دربرگیرنده مهمترین بخش‌‌های جغرافیای [[جهان اسلام]] است.
در واقع آسیا به عنوان مهد اسلام و دربرگیرنده مهمترین بخش‌‌های جغرافیای جهان اسلام است.
* اسلام در سده هفتم میلادی در [[جزیرة العرب|شبه جزیره عربستان]] آغاز شد و پس از آن طی ۱۴ قرن به اقصا نقاط دنیا گسترش یافت.
 
* اکنون تعداد مسلمانان در آسیا به یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون نفر می‌رسد.
اسلام در سده هفتم میلادی در شبه جزیره عربستان آغاز شد و پس از آن طی ۱۴ قرن به اقصا نقاط دنیا گسترش یافت.
* اسلام یکی از [[ادیان ابراهیمی]] دنیاست که پیروانش به تعالیم [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)]] آخرین پیامبر [[خدا]] پایبندند.
 
* این تعالیم در کتاب مقدس مسلمانان «[[قرآن]]» و طی ۲۳ سال از سوی خدا بر محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد.
اکنون تعداد مسلمانان در آسیا به یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون نفر می‌رسد.
* در جنوب و جنوب شرق آسیا پرجمعیت‌ترین کشور‌های اسلامی‌مانند بنگلادش، هند، پاکستان و اندونزی قرار دارند که هر کدام بیش از ۱۰۰ میلیون مسلمان را در خود جای داده‌اند.
 
* در آسیای مرکزی ازبکستان و [[افغانستان]] بیشترین تعداد مسلمانان زندگی می‌کنند در حالی که کشور‌های غیر عربی چون [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]] و [[ترکیه]] بالاترین تعداد جمعیت مسلمانان غرب آسیا را به خود اختصاص داده‌اند.
اسلام یکی از ادیان ابراهیمی دنیاست که پیروانش به تعالیم محمد (ص) آخرین پیامبر خدا پایبندند.
* از دیگر کشور‌های بزرگ مسلمان در قاره آسیا [[لبنان]]، [[عمان]]، [[یمن]]، [[بحرین]]، [[عراق]] و [[قطر]] اشاره کرد. در این میان بنگلادش ۹۰%، پاکستان ۹۷% و اندونزی ۸۷%، بیشترین جمعیت مسلمان را دارا هستند.
 
*
این تعالیم در کتاب مقدس مسلمانان «قرآن» و طی ۲۳ سال از سوی خدا بر محمد (ص) نازل شد.
 
در جنوب و جنوب شرق آسیا پرجمعیت‌ترین کشور‌های اسلامی‌مانند بنگلادش، هند، پاکستان و اندونزی قرار دارند که هر کدام بیش از ۱۰۰ میلیون مسلمان را در خود جای داده‌اند.
 
در آسیای مرکزی ازبکستان و افغانستان بیشترین تعداد مسلمانان زندگی می‌کنند در حالی که کشور‌های غیر عربی چون ایران و ترکیه بالاترین تعداد جمعیت مسلمانان غرب آسیا را به خود اختصاص داده‌اند.
 
از دیگر کشور‌های بزرگ مسلمان در قاره آسیا لبنان، عمان، یمن، بحرین، عراق و قطر اشاره کرد. در این میان بنگلادش ۹۰%، پاکستان ۹۷% و اندونزی ۸۷%، بیشترین جمعیت مسلمان را دارا هستند.
 
=== بودیسم ===
=== بودیسم ===
بودیسم سومین دین بزرگ آسیا است که پیروانش تقریباً ۱۱.۹% از کل جمعیت مردم این قاره را شامل می‌شوند. پیروان بودا در جهان به بیش از ۵۲۰ میلیون نفر یعنی ۷ درصد از کل جمعیت دنیا می‌رسند، لذا چهارمین دین بزرگ دنیا پس از مسیحیت، اسلام و هندوئیسم محسوب می‌شود.
* [[بودیسم]] سومین دین بزرگ آسیا است که پیروانش تقریباً ۱۱.۹% از کل جمعیت مردم این قاره را شامل می‌شوند. پیروان بودا در جهان به بیش از ۵۲۰ میلیون نفر یعنی ۷ درصد از کل جمعیت دنیا می‌رسند، لذا چهارمین دین بزرگ دنیا پس از مسیحیت، اسلام و هندوئیسم محسوب می‌شود.
 
* «گوتاما بودا» بنیان‌گذار و شخصیت محوری در آیین بودایی است.
«گوتاما بودا» بنیان‌گذار و شخصیت محوری در آیین بودایی است.
* پیش از ظهور اسلام این مذهب بودایی بود که به عنوان مذهب اصلی در اندونزی، فیلیپین، مالزی، افغانستان و آسیای میانه شناخته می‌شد. بیشترین پیروان این آیین در کره جنوبی ۲۲.۹%، هنگ کنگ ۱۵%، ویتنام ۱۰%، نپال ۱۰.۷%، تایوان ۳۵%، ژاپن۳۶.۲% و چین ۱۸.۲% ساکن هستند.
 
* پیروان آیین بودا هم‌چنین با جمعیتی کمتر در کشور‌های دیگری چون تایلند، سریلانکا، مغولستان، لائوس، [[تبت]]، برمه و [[بوتان]] پراکنده هستند.
پیش از ظهور اسلام این مذهب بودایی بود که به عنوان مذهب اصلی در اندونزی، فیلیپین، مالزی، افغانستان و آسیای میانه شناخته می‌شد. بیشترین پیروان این آیین در کره جنوبی ۲۲.۹%، هنگ کنگ ۱۵%، ویتنام ۱۰%، نپال ۱۰.۷%، تایوان ۳۵%، ژاپن۳۶.۲% و چین ۱۸.۲% ساکن هستند.
 
پیروان آیین بودا همچنین با جمعیتی کمتر در کشور‌های دیگری چون تایلند، سریلانکا، مغولستان، لائوس، تبت، برمه و بوتان پراکنده هستند.


=== سایر مذاهب در آسیا ===
=== سایر مذاهب در آسیا ===
حدود ۲۱% از مردم آسیا یعنی از هر پنج نفر یک نفر از هیچ دین و آیینی پیروی نمی‌کنند، در حدود ۱% مسیحی هستند و سایر مذاهب کوچکتر کمتر از ۱% از جمعیت این قاره پهناور را تشکیل می‌دهند.<ref>ادیان اصلی در آسیا کدامند؟ | خبری تحلیلی ردنا (ادیان‌ نیوز)
حدود ۲۱% از مردم آسیا یعنی از هر پنج نفر یک نفر از هیچ دین و آیینی پیروی نمی‌کنند، در حدود ۱% [[مسیحی]] هستند و سایر مذاهب کوچکتر کمتر از ۱% از جمعیت این قاره پهناور را تشکیل می‌دهند<ref>ادیان اصلی در آسیا کدامند؟ | خبری تحلیلی ردنا (ادیان‌ نیوز)
https://adyannews.com ›...
https://adyannews.com ›...
</ref>
</ref>.


== پیروان اسلام در آسیا ==
== پیروان اسلام در آسیا ==
اسلام به عنوان دین آسمانی، از نظر شماره پیروان در آسیا، نه تنها تمامی کشورهای آسیای مرکزی و نزدیک (خاورمیانه) را در بر می‌گیرد، بلکه ضمناً در پاکستان و اندونزی نیز دین اکثریت اسلام است. در هندوستان، جاوه، سوماترا و نیز سرزمین‌های حاره آسیا نیز پیروانی دارد، تا آن‌جا که اسلام را به عنوان عنصر مسلط و تعیین‌کننده شرق به شمار آورده‌اند.
اسلام به عنوان دین آسمانی، از نظر شماره پیروان در آسیا، نه تنها تمامی کشورهای آسیای مرکزی و نزدیک (خاورمیانه) را در بر می‌گیرد، بلکه ضمناً در پاکستان و اندونزی نیز دین اکثریت اسلام است. در هندوستان، جاوه، سوماترا و نیز سرزمین‌های حاره آسیا نیز پیروانی دارد، تا آن‌جا که اسلام را به عنوان عنصر مسلط و تعیین‌کننده شرق به شمار آورده‌اند.
گسترش اسلام در آغاز با سرعتی خاص صورت پذیرفت، تا آن‌جا که در مدتی کوتاه، پس از فتح [[شام]] و فلسطین،  
گسترش اسلام در آغاز با سرعتی خاص صورت پذیرفت، تا آن‌جا که در مدتی کوتاه، پس از فتح [[شام]] و فلسطین،  
توانست تمامی امپراتوری ساسانی و تمامی ولایات امپراتوری بیزانس (بجز قسمت‌های غربی آسیای صغیر) را به زیر نفوذ خود درآورد.<ref> آرنولد، توماس، ج۱، ص۳۵، تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش</ref>
توانست تمامی امپراتوری ساسانی و تمامی ولایات امپراتوری بیزانس (بجز قسمت‌های غربی آسیای صغیر) را به زیر نفوذ خود درآورد<ref> آرنولد، توماس، ج۱، ص۳۵، تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش</ref>.


== چرا اسلام در آسیا بیشتر از اروپا گسترش یافت ==
== چرا اسلام در آسیا بیشتر از اروپا گسترش یافت ==
تولد و ظهور دین [[اسلام]] در قاره آسیا ([[حجاز]] در شهر [[مکه]]) بوده و از این جهت گسترش آن نیز در آسیا به عنوان مهد دین اسلام بیشتر بوده است. عدم گسترش دین اسلام در اروپا را می‌توان معلول عوامل متعددی دانست همانند: اختلافات داخلی [[مسلمانان]] و تبیین نشدن چهره زیبای اسلام ناب محمدی در آن منطقه و....
تولد و ظهور دین [[اسلام]] در قاره آسیا ([[حجاز]] در شهر [[مکه]]) بوده و از این جهت گسترش آن نیز در آسیا به عنوان مهد دین اسلام بیشتر بوده است. عدم گسترش دین اسلام در اروپا را می‌توان معلول عوامل متعددی دانست همانند: اختلافات داخلی [[مسلمانان]] و تبیین نشدن چهره زیبای اسلام ناب محمدی در آن منطقه و....


توضیح این که بعد از وفات [[پیامبر]] (ص) مسلمانان به طرف شرق به فرماندهی سعد وقاص، و به طرف شام و فلسطین به فرماندهی گروهی (عمرو بن العاص و یزید بن ابی سفیان و ابوعبیدة بن الجراح و شرحبیل بن حسنة به فلسطین و خالد بن الولید به شام لشکر کشیدند، و لشکر مسلمانان به فارس رسید ولی لشکر غرب نتوانست پیشروی خود را ادامه دهد چون معاویه بن ابی سفیان در زمان حکومتش با لشکر غرب (روم) معاهده بست و عدم پیشرفت مسلمانان به طرف غرب، به دلیل این معاهده معاویه است.<ref>کوفی، احمد بن علی بن اعثم، الفتوح، ص182 - 305 ترجمه مستوفی هروی، محمد بن احمد، انتشارات علمی و فرهنگی 1374</ref>
توضیح این که بعد از وفات [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)]] مسلمانان به طرف شرق به فرماندهی سعد وقاص، و به طرف [[شام (شامات)|شام]] و [[فلسطین]] به فرماندهی گروهی (عمرو بن العاص و یزید بن ابی سفیان و ابوعبیدة بن الجراح و شرحبیل بن حسنة به فلسطین و خالد بن الولید به [[شام (شامات)|شام]] لشکر کشیدند، و لشکر مسلمانان به فارس رسید ولی لشکر غرب نتوانست پیشروی خود را ادامه دهد چون معاویه بن ابی سفیان در زمان حکومتش با لشکر غرب (روم) معاهده بست و عدم پیشرفت مسلمانان به طرف غرب، به دلیل این معاهده معاویه است<ref>کوفی، احمد بن علی بن اعثم، الفتوح، ص182 - 305 ترجمه مستوفی هروی، محمد بن احمد، انتشارات علمی و فرهنگی 1374</ref>.


علاوه تبدیل خلافت به پادشاهی از سوی معاویه باعث گشت که غرب به ماهیت اسلام پی نبرد و رغبتی برای گرویدن به اسلام نداشته باشد. از همین رو یکی از دانشمندان بزرگ آلمانی گفته است: "شایسته است ما مجسمه معاویة بن ابی سفیان را از طلا بریزیم و در برلین پایتخت آلمان نصب کنیم؛ چرا که اگر ضربه کاری معاویه به پیکره اسلام نبود، اسلام همه جهان را فرا می‌گرفت و اکنون ما آلمانی ها و سایر کشورهای اروپایی عرب و مسلمان بودیم.<ref>صالحی نجف آبادی، شهید جاوید، ص 313، چاپ هشتم، ابی جا، بی تا</ref>
علاوه تبدیل خلافت به پادشاهی از سوی معاویه باعث گشت که غرب به ماهیت اسلام پی نبرد و رغبتی برای گرویدن به اسلام نداشته باشد. از همین رو یکی از دانشمندان بزرگ آلمانی گفته است: "شایسته است ما مجسمه معاویة بن ابی سفیان را از طلا بریزیم و در برلین پایتخت آلمان نصب کنیم؛ چرا که اگر ضربه کاری معاویه به پیکره اسلام نبود، اسلام همه جهان را فرا می‌گرفت و اکنون ما آلمانی ها و سایر کشورهای اروپایی عرب و مسلمان بودیم<ref>صالحی نجف آبادی، شهید جاوید، ص 313، چاپ هشتم، ابی جا، بی تا</ref>.


اما بعد از آن در زمان حکومت ولید بن عبدالملک، مسلمانان کشورهای عراق، ایران، شام، مصر و آفریقا تا سواحل دریای آتلانتیک را به تصرف خود در آوردند و از تنگه جبل الطارق گذشته و در سال 71 میلادی پس از ارائه اسلام به مردم اسپانیا، دعوت اسلام به دیگر کشورهای اروپایی نیز رسید.
اما بعد از آن در زمان حکومت ولید بن عبدالملک، مسلمانان کشورهای عراق، ایران، شام، مصر و آفریقا تا سواحل دریای آتلانتیک را به تصرف خود در آوردند و از تنگه جبل الطارق گذشته و در سال 71 میلادی پس از ارائه اسلام به مردم اسپانیا، دعوت اسلام به دیگر کشورهای اروپایی نیز رسید.


همچنین از سوی دیگر مسلمانان توانستند از سیحون و جیحون گذشته و پیوسته اسلام را به مردم شهرها و کشورها عرضه می‌کردند و در نهایت امپراطوری بزرگ اسلامی تشکیل شد که مرکز آن شهر دمشق واقع در کشور سوریه بود. <ref> شکیب ارسلان، تاریخ فتوحات اسلامی در اروپا، مترجم: دوانی، علی، ص 37، کتابفروشی بنی‌هاشم، بی تا</ref>
همچنین از سوی دیگر مسلمانان توانستند از سیحون و جیحون گذشته و پیوسته اسلام را به مردم شهرها و کشورها عرضه می‌کردند و در نهایت امپراطوری بزرگ اسلامی تشکیل شد که مرکز آن شهر دمشق واقع در کشور سوریه بود<ref> شکیب ارسلان، تاریخ فتوحات اسلامی در اروپا، مترجم: دوانی، علی، ص 37، کتابفروشی بنی‌هاشم، بی تا</ref>.


بنابراین در حدود سال 78 هجری تمام قاره اروپا و آفریقا در تحت تصرف اسلام در آمده بود و این سیطره اسلام در اروپا تا سال 398 هجری ادامه داشت که در سال 398 هجری با وفات عبدالملک منصور، برادرش عبدالرحمن ملقب به الناصر لدین الله به حکومت اروپا رسید، او نیز مانند پدر و برادرش بدون اعتقاد به خلیفه وقت (هشام بن حکم)<ref>ین هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام اندلس بوده است. الاعلام، ج 2، ص 310</ref> اموی حکومت می‌کرد، و تصمیم گرفت بازمانده رسوم خلافت را از میان بردارد.
بنابراین در حدود سال 78 هجری تمام قاره اروپا و آفریقا در تحت تصرف اسلام در آمده بود و این سیطره اسلام در [[اروپا]] تا سال 398 هجری ادامه داشت که در سال 398 هجری با وفات عبدالملک منصور، برادرش عبدالرحمن ملقب به الناصر لدین الله به حکومت اروپا رسید، او نیز مانند پدر و برادرش بدون اعتقاد به [[خلیفه]] وقت (هشام بن حکم)<ref>ین هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام اندلس بوده است. الاعلام، ج 2، ص 310</ref> اموی حکومت می‌کرد، و تصمیم گرفت بازمانده رسوم خلافت را از میان بردارد.


به همین سبب از هشام خواست که او را ولیعهد خود کند، ولایت عهدی او اکثر مردم را خشمگین ساخت و باعث وقوع جنگ‌های خانوادگی شد که مسلمان‌ها را به خود مشغول داشت و مرزها بدون دفاع ماند، در داخل مملکت نیز ملوک الطوائفی به وجود آمد که شب و روز جلو چشم دشمنان اسلام، به جان هم افتاده و سرگرم زد و خورد بودند، این اختلاف بین مسلمین و عملکرد بد حاکمان مسلمان، باعث شد تا مسیحیان از فرصت استفاده کرده و در پی جنگ‌های متفاوت، مسلمانان را از قاره اروپا بیرون کنند <ref>این هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام اندلس بوده است. الاعلام، ج 2، ص 295</ref>ین هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام بوده است. اما در سال‌های بعد و مخصوصاً در زمان ما، فرهنگ اسلام به صورت قابل توجهی در تمام سرزمین‌ها و کشورهای و از جمله اروپا نفوذ پیدا کرده است.
به همین سبب از هشام خواست که او را ولیعهد خود کند، ولایت عهدی او اکثر مردم را خشمگین ساخت و باعث وقوع جنگ‌های خانوادگی شد که مسلمان‌ها را به خود مشغول داشت و مرزها بدون دفاع ماند، در داخل مملکت نیز ملوک الطوائفی به وجود آمد که شب و روز جلو چشم دشمنان اسلام، به جان هم افتاده و سرگرم زد و خورد بودند، این اختلاف بین مسلمین و عملکرد بد حاکمان مسلمان، باعث شد تا مسیحیان از فرصت استفاده کرده و در پی جنگ‌های متفاوت، مسلمانان را از قاره اروپا بیرون کنند <ref>این هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام اندلس بوده است. الاعلام، ج 2، ص 295</ref>ین هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام بوده است. اما در سال‌های بعد و مخصوصاً در زمان ما، فرهنگ اسلام به صورت قابل توجهی در تمام سرزمین‌ها و کشورهای و از جمله اروپا نفوذ پیدا کرده است.
خط ۱۷۸: خط ۱۶۱:
از این جا است که مسلمانان باید در دو جبهه با آنها مبارزه کنند اول جبهه علمی و فرهنگی و بیان حق بودن دین اسلام و انحراف دین مسیحی از مسیر اصلی خودش و دوم جبهه نظامی که باید دشمن را به شکست بکشانند و معلوم است که امویین چنین آدم هایی را پرورش ندادند تا بتوانند در این محورها از دین شان دفاع کنند.
از این جا است که مسلمانان باید در دو جبهه با آنها مبارزه کنند اول جبهه علمی و فرهنگی و بیان حق بودن دین اسلام و انحراف دین مسیحی از مسیر اصلی خودش و دوم جبهه نظامی که باید دشمن را به شکست بکشانند و معلوم است که امویین چنین آدم هایی را پرورش ندادند تا بتوانند در این محورها از دین شان دفاع کنند.


افزون بر این شعاع مکتب أهل بیت (علیهم‌السلام) به خاطر حساسیت اموی ها به ایشان نتوانست به آن مناطق پیش برود بر عکس ایران و کشورهای هم‌سوی آن که به خاطر آشنایی با این مکتب پیشرفته اسلامی‌توانست در آن واحد به دو کار دست یابد اول وارد شدن به دین اسلام و گردن نهادن به آن دوم دفاع از آن و انتشار دادن آن و شاید شعاری را که عباسیان در برابر امویان انتخاب کردند (الرضا من آل محمد) بهترین شاهد بر مدعای ما باشد.<ref>چرا اسلام در آسیا بیشتر از اروپا گسترش یافته است؟ - گنجینه...
افزون بر این شعاع مکتب أهل بیت (علیهم‌السلام) به خاطر حساسیت اموی ها به ایشان نتوانست به آن مناطق پیش برود بر عکس ایران و کشورهای هم‌سوی آن که به خاطر آشنایی با این مکتب پیشرفته اسلامی‌توانست در آن واحد به دو کار دست یابد اول وارد شدن به دین اسلام و گردن نهادن به آن دوم دفاع از آن و انتشار دادن آن و شاید شعاری را که عباسیان در برابر امویان انتخاب کردند (الرضا من آل محمد) بهترین شاهد بر مدعای ما باشد<ref>چرا اسلام در آسیا بیشتر از اروپا گسترش یافته است؟ - گنجینه...
https://www.islamquest.net › question
https://www.islamquest.net › question
</ref>
</ref>.


== 25 نکته جالب از قاره آسیا ==
== 25 نکته جالب از قاره آسیا ==
# با بیش از 4.5 میلیارد جمعیت و در اختیار داشتن 30 درصد از تمامی خشکی‌های جهان، آسیا بزرگ‌ترین و پرچمعیت‌ترین قاره در جهان بشمار می‌رود.
# با بیش از 4.5 میلیارد جمعیت و در اختیار داشتن 30 درصد از تمامی خشکی‌های جهان، آسیا بزرگ‌ترین و پرچمعیت‌ترین قاره در جهان بشمار می‌رود.
#
# ریشه 5 تا از بزرگ‌ترین ادیان جهان نظیر [[اسلام]] و [[مسیحیت]] به قاره آسیا باز می‌گردد.
# ریشه 5 تا از بزرگ‌ترین ادیان جهان نظیر اسلام و مسیحیت به قاره آسیا باز می‌گردد.
#
# 90 درصد از میزان برنج تولید شده در جهان از کشورهای آسیایی تامین می‌شوند.
# 90 درصد از میزان برنج تولید شده در جهان از کشورهای آسیایی تامین می‌شوند.
#
# سوسک سرخ‌ شده به عنوان غذا در چین، تایلند و بعضی دیگر از کشورهای آسیایی سرو می‌شود.
# سوسک سرخ‌ شده به عنوان غذا در چین، تایلند و بعضی دیگر از کشورهای آسیایی سرو می‌شود.
#
# اورست بلندترین کوه در دنیا شناخته می‌شود که در میان چین، تبت و نپال واقع شده است.
# اورست بلندترین کوه در دنیا شناخته می‌شود که در میان چین، تبت و نپال واقع شده است.
#
# برخلاف باور عموم، ببرها در قاره آسیا و در کشورهایی چون هند، بنگلادش، اندونزی و... زندگی می‌کنند و شواهدی برای دیدن ببرها در حیات وحش آفریقا وجود ندارد.
# برخلاف باور عموم، ببرها در قاره آسیا و در کشورهایی چون هند، بنگلادش، اندونزی و... زندگی می‌کنند و شواهدی برای دیدن ببرها در حیات وحش آفریقا وجود ندارد.
#
# کند‌ترین و سریع‌ترین سرعت اینترنت متعلق به 2 کشورآسیایی است. [[سنگاپور]] سریع‌ترین سرعت اینترنت و [[یمن]] کندترین سرعت اینترنت در جهان را در اختیار دارد.
# کند‌ترین و سریع‌ترین سرعت اینترنت متعلق به 2 کشورآسیایی است. سنگاپور سریع‌ترین سرعت اینترنت و یمن کندترین سرعت اینترنت در جهان را در اختیار دارد.
# تخمین زده می‌شود [[چنگیز خان مغول]] در حمله‌های خود سبب کشته شدن 40 میلیون نفر آدم در قاره‌های آسیا و اروپا شد.
#
# [[اسکندر مقدونی]] در مقطعی از زمان به عنوان پادشاه مقدونیه، پادشاه مصر، پادشاه ایران و پادشاه آسیا شناخته می‌شد.
# تخمین زده می‌شود چنگیز خان مغول در حمله‌های خود سبب کشته شدن 40 میلیون نفر آدم در قاره‌های آسیا و اروپا شد.
#  
# اسکندر مقدونی در مقطعی از زمان به عنوان پادشاه مقدونیه، پادشاه مصر، پادشاه ایران و پادشاه آسیا شناخته می‌شد.
#
# در سال 2016 یک غذا فروشی خیابانی در سنگاپور صاحب کسب یک ستاره میشلن شد. ستاره کسب شده از میشیلن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دست‌آورد‌های یک رستوران در جهان شناخته می‌شود.
# در سال 2016 یک غذا فروشی خیابانی در سنگاپور صاحب کسب یک ستاره میشلن شد. ستاره کسب شده از میشیلن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دست‌آورد‌های یک رستوران در جهان شناخته می‌شود.
#
# در قرن گذشته یک صد هزار ببر وحشی در قاره آسیا زندگی می‌کردند. اما طبق آمار این رقم در حال حاضر به 3200 قلاده رسیده است.
# در قرن گذشته یک صد هزار ببر وحشی در قاره آسیا زندگی می‌کردند. اما طبق آمار این رقم در حال حاضر به 3200 قلاده رسیده است.
#
# بورنئو سومین جزیره بزرگ در جهان و بزرگ‌ترین جزیره در قاره آسیا است که از شمال به کشورهای مالزی و برونئی و از جنوب به کشور اندونزی تعلق دارد.
# بورنئو سومین جزیره بزرگ در جهان و بزرگ‌ترین جزیره در قاره آسیا است که از شمال به کشورهای مالزی و برونئی و از جنوب به کشور اندونزی تعلق دارد.
#
# هیچ کشوری به اندازه اندونزی دارای آتشفشان فعال نیست. در این کشور 147 کوه آتشفشانی وجود دارد که 76 تا از آنها فعال هستند.
# هیچ کشوری به اندازه اندونزی دارای آتشفشان فعال نیست. در این کشور 147 کوه آتشفشانی وجود دارد که 76 تا از آنها فعال هستند.
#  
# [[دریای خزر]] بزرگ‌ترین دریاچه در قاره آسیا و البته در جهان محسوب می‌شود.
# دریای خزر بزرگ‌ترین دریاچه در قاره آسیا و البته در جهان محسوب می‌شود.
#
# کوچکترین پستاندار جهان که خفاش زنبوری نام دارد در تایلند و جنوب میانمار قابل رویت است. وزن این پستاندار حدود 2 گرم است.
# کوچکترین پستاندار جهان که خفاش زنبوری نام دارد در تایلند و جنوب میانمار قابل رویت است. وزن این پستاندار حدود 2 گرم است.
#
# در چین و آسیای جنوبی مغز میمون به عنوان یک غذای لذیذ سرو می‌شود.  
# در چین و آسیای جنوبی مغز میمون به عنوان یک غذای لذیذ سرو می‌شود.
# با وجود 38 میلیون سکنه توکیو [[ژاپن]]، پرجمعیت‌ترین شهر در آسیا و جهان به‌شمار می‌رود.
#
# سه کشور نخستی که ساکنان آن بیشترین میانگین IQ را دارند در قاره آسیا زندگی می‌کنند. این کشورهای عبارتند از سنگاپور، [[کره جنوبی]]، ژاپن.
# با وجود 38 میلیون سکنه توکیو ژاپن، پرجمعیت‌ترین شهر در آسیا و جهان به‌شمار می‌رود.
# کشور [[عربستان سعودی|عربستان]] بزرگ‌ترین شبیه جزیره جهان است که در آسیای غربی واقع شده.
#
# گرم‌ترین نقطه جهان در [[کویر لوت]] ایران شناخته شده است.
# سه کشور نخستی که ساکنان آن بیشترین میانگین IQ را دارند در قاره آسیا زندگی می‌کنند. این کشورهای عبارتند از سنگاپور، کره جنوبی، ژاپن.
#
# کشور عربستان بزرگ‌ترین شبیه جزیره جهان است که در آسیای غربی واقع شده.
#
# گرم‌ترین نقطه جهان در کویر لوت ایران شناخته شده است.
#
# در میان تمامی کشورها، ساکنین ژاپن بیشترین نرخ امید به زندگی را دارند.
# در میان تمامی کشورها، ساکنین ژاپن بیشترین نرخ امید به زندگی را دارند.
#
# طبق تحقیقاتی که در سال 2007 انجام شد مشخص گردید گربه سانان 7000 سال قبل از میلاد [[حضرت عیسی|مسیح]] در قاره آسیا زندگی می‌کردند.
# طبق تحقیقاتی که در سال 2007 انجام شد مشخص گردید گربه سانان 7000 سال قبل از میلاد مسیح در قاره آسیا زندگی می‌کردند.
#
# بیشترین حیواناتی که در خطر انقراض قرار داردند در قاره آسیا زندگی می‌زیستند. نظیر چیتای آسیایی (یوزپلنگ ایرانی) و اورانگوتان.
# بیشترین حیواناتی که در خطر انقراض قرار داردند در قاره آسیا زندگی می‌زیستند. نظیر چیتای آسیایی (یوزپلنگ ایرانی) و اورانگوتان.
#
# در قاره آسیا نزدیک بر 2300 زبان وجود دارد که زبان چینی پراستفاده‌ترین آن می‌باشد.
# در قاره آسیا نزدیک بر 2300 زبان وجود دارد که زبان چینی پراستفاده‌ترین آن می‌باشد.
#
# در هنگ کنگ نزدیک بر 4000 آسمان‌خراش وجود. این رقم دو برابر بیشتر از تعداد آسمان‌خراش‌های نیویورک سیتی است<ref>حقایقی جالب و خواندنی از قاره آسیا | لست سکند
# در هنگ کنگ نزدیک بر 4000 آسمان‌خراش وجود. این رقم دو برابر بیشتر از تعداد آسمان‌خراش‌های نیویورک سیتی است.<ref>حقایقی جالب و خواندنی از قاره آسیا | لست سکند
# https://lastsecond.ir › blog › 9304-25...
# https://lastsecond.ir › blog › 9304-25...
# </ref>
# </ref>.
 
== جستارهای وابسته ==
[[خاورمیانه]]
[[پاکستان]]
[[افغانستان]]


== پانویس ==
== پانویس ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۴۰

آسیا.jpg

آسیا، پهناورترین و پرجمعیت‌ترین قاره کره زمین است. این قاره ۸٫۷٪ از مساحت سطح زمین و ۳۰٪ از مساحت خشکی‌های این سیاره را دربر می‌گیرد. ۶۰٪ جمعیت کره زمین نیز در این قاره زندگی می‌کنند.

بزرگ‌ترین و پرشمارترین کشورهای جهان در این قاره‌اند. آسیا به همراه اروپا خشکی بزرگ اوراسیا را می‌سازند. این قاره از شمال به اقیانوس منجمد شمالی، از جنوب به اقیانوس هند، از شرق به اقیانوس آرام و از غرب به دریای مدیترانه و بخش میانی روسیه مرزبندی شده‌است.

قاره آسیا آثاری از کهن‌ترین تمدن‌های بشری را در دل خود دارد. از تمدن‌های بین النهرین، عیلامیان، اورارتوها و آریایی ها در مناطق خاورمیانه امروزی تا تمدن‌های شرق دور در آسیای شرقی، امروز آثار باستانی بسیاری بجا مانده است و در واقع در جای جای این قاره کهن آثاری متنوع از اجتماع‌های شهری انسان و تمدن‌های بزرگ بجا مانده است.

منشا کلمه آسیا

منشا نام آسیا (Asia) همچنان یک راز و معما در میان محققان و مورخان باقی مانده است. بسیاری از مورخان بر این باورند که این واژه پیش از تمدن یونانی‌ها استفاده می‌شده، ‌یونانی‌ها اولین تمدنی بودند که در این قاره ساکن شدند و آن را گسترش دادند. از نظر زبان‌شناسی، واژه آسیا (واژه‌ای مونث) به معنای طلوع آفتاب است.

طبق افسانه‌های یونان، آسیا نام الهه‌ای بود که اطلس (Atlas) را به دنیا آورد، تیتان (Titan) وظیفه داشت تا کره‌های آسمانی (the celestial spheres) را تا ابد حفظ کند. آسا (Asa) هم‌چنین کلمه‌ای فینیقی بوده که برای «شرق» استفاده می‌شده است[۱].

جغرافیای آسیا

نقشه آسیا که در سال ۱۷۳۰ توسط یوهان کریستوف هومان کشیده شده. کشورهای آسیایی با رنگ نشان داده شده‌اند. نام این کشورها به لاتین نوشته شده. این نقشه تنها در جزئیات کوچک با نقشه‌های امروزی متفاوت است و بسیار دقیق طرح شده.

جغرافیای و مکان آسیا به ویژگی‌های جغرافیایی قاره آسیا بخش شرقی و مرکزی آسیا با حدود پنجاه کشور اشاره دارد. ابتدا اروپایی‌های سده‌های میانه، آسیا یک قاره شناخته شد. در مورد مشخصات هر یک از بخش‌های آسیا معین نیست و به این بستگی دارد که چه کسی و با چه هدفی این مرزها را مشخص کند (مثلا اندازه خاورمیانه به منبع تعیین‌کننده وابسته است) این تعاریف متفاوت در انتها در نقشه آسیا منعکس می‌شوند. برای مثال معمولاً مصر -که کشوری آفریقایی و در نتیجه غیرآسیایی است - را جزوی از خاورمیانه برمی‌شمارند، در حالی که خاورمیانه قسمتی از آسیا است.

مرز آفریقا و آسیا را باریکه خاکی کانال سوئز و دریای سرخ مشخص می‌کند. مرز اروپا و آسیا با غرب دریای مدیترانه، تنگه بسفر، رشته‌کوه قفقاز، رشته‌کوه اورال، دریای سیاه و دریای خزر معین می‌کند. تنگه برینگ هم، مرز آسیا و قاره آمریکای شمالی را مشخص می‌کند.

منابع مختلف برآوردهای متفاوتی از مساحت این قاره ذکر کرده‌اند: اطلس جهان نیویورک تایمز ۴۳٬۶۰۸٬۰۰۰ کیلومترمربع، جهان فرهنگ جغرافیایی ۴۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع و دانشنامه مختصر کلمبیا هم ۴۴٬۳۹۰٬۰۰۰ کیلومترمربع را گزارش کرده‌اند.

در بررسی که شرکت میپل‌کرافت (Maplecroft) دربارهٔ آسیب‌پذیری ۱۶ کشور آسیایی انجام داده، این کشورها بسیار در برابر تغییرات آب و هوایی آسیپ‌پذیر تشخیص داده شدند. آسیب‌پذیری هر قاره با ۴۲ شاخص اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در مورد تغییرات احتمالی آب و هوا در سی سال آینده بررسی شد که کشورهای بنگلادش، هند، ویتنام، تایلند، پاکستان و سری لانکا در میان این شانزده کشور بیشتر از مابقی در معرض خطر این تغییرات هستند. برخی از این تغییرات در گذشته رخ داده‌اند. برای مثال در ناحیه گرمسیری هند، که اقلیم نیمه‌خشک دارد، تغییر دمای ۰٫۴ درجه‌ای از ۱۹۰۱ تا ۲۰۰۳ رخ داده‌است[۲].

مناطق

از سده هجدهم، آسیا به چندین منطقه فرعی تقسیم شده‌است. در مورد استفاده از این اصطلاحات هنوز هیچ اجماع جهانی وجود ندارد. مناطق آسیا شامل موارد زیر است:

آسیای مرکزی

دربرگیرندهٔ قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان. شرق آسیا دربرگیرندهٔ[۳]. چین، هنگ کنگ، ماکائو، کره شمالی، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، مغولستان.

جنوب آسیا

دربرگیرندهٔ[۴] افغانستان، پاکستان، هند، مالدیو، سری‌لانکا، نپال، بوتان، بنگلادش. یا به عبارتی دربرگیرندهٔ شبه‌قاره هند، به اضافه افغانستان.

جنوب شرق آسیا

دربرگیرندهٔ[۵] برونئی، کامبوج، اندونزی، لائوس، مالزی، میانمار، فیلیپین، سنگاپور، تایلند، تیمور شرقی، ویتنام. آسیای غربی (یا آسیای جنوب غربی، یا خاورمیانه به‌جز مصر) دربرگیرندهٔ[۶] ارمنستان، جمهوری آذربایجان، بحرین، گرجستان، ایران، عراق، اسرائیل، اردن، کویت، لبنان، نوار غزه، عمان، قطر، عربستان سعودی، سوریه، ترکیه، امارات متحده عربی، یمن، قبرس.

شمال آسیا

دربرگیرندهٔ قسمت شرقی روسیه.

اطلاعات آماری آسیا

مساحت: ۴۳، ۴۰ میلیون کیلومتر مربع (همراه جزایر). تعداد کشورهای آسیا: ۴۹ کشور مستقل و هم‌چنان مستعمره پرتغال و انگلیس نیز وجود دارند. ارتفاع متوسط از سطح دریا:۹۶۰متر بلندترین نقطه: اورست ۸٬۸۴۸ متر. گودترین نقطه و پست‌ترین نقطه و ساحل جهان: دریاچه مرده (بحرالمیت) به عمق ۲۰۰ متر پایینتر از سطح دریا. گودترین نقطه جهان گودال «ماریانا» به عمق بیش از ۱۱هزار متر واقع در اقیانوس آرام است که اختلاف بلندترین نقطه روی کره زمین (قله اورست) با گودترین نقطه زمین (گودال ماریانا) چیزی حدود ۲۰۰۰۰متر است. متراکم‌ترین نقطه زمین از نظر جمعیت: جزیره جاوه در کشور اندونزی است[۷].

پرجمعیت‌ترین قاره جهان

آسیا بیش‌ترین درصد جمعیت جهان را در خود جای داده ‌است. آخرین تخمین‌های آماری از جمعیت آسیا نشان می‌دهد که جمعیت این قاره به عدد حیرت‌انگیزی ۴.۶۴۶.۸۰۱.۰۰ (این عدد رو به افزایش است) رسیده است. این عدد نشان ‌می‌دهد که جمعیت قاره آسیا در واقع ۶۰ درصد از تمام انسان‌هایی است که در حال حاضر بر روی کره زمین زندگی می‌کنند.

احتمالا بعد از آن عدد، دیگر جای تعجب نیست اگر بگوییم که تراکم جمعیت آسیا با 387 شهروند در هر مایل مربع بیشترین تراکم در میان تمام قاره‌های جهان است. سه کشور از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان را در آسیا قرار دارند: چین (‏۱.۴۴۰.۱۲۳.۰۰۰)‏، هند (‏۱.۳۸۱.۸۹۳.۶۰۰) ‏و اندونزی (‏۲۷۳.۹۱۹.۰۰۰)‏. این قاره همچنین میزبان هفت شهر بزرگ جهان از جمله شانگهای، پکن و گوانگجو چین، دهلی و بمبئی هند و کراچی پاکستان است[۸].

کشورهای ثروتمند آسیا

چین موفق‌ترین کشور این قاره است، اما چند سال قبل در آمد فروش این کشور مقداری کاهش یافت که باعث خارج شدن این کشور از چند کشور اول ثروتمند آسیا گردید.

بحرین یکی از ثروتمندترین کشورهای قاره آسیا می‌باشد، و ارز قدرتمند این کشور در جهان دوم است. سرمایگذاری این کشور بعد از قرن۲۰ در زمینه گردشگری و بانکداری باعث سود بسیاری برای این کشور گردید. پایتخت این کشور منامه به عنوان مقصد ساختارهای مالی در نظر گرفته شده و یکی از موفق‌ترین صنعت‌های مالی جهان را دارا می‌باشد. بطوریکه بحرین در سال ۲۰۰۸ به عنوان سریعترین کشور در حال رشد جهان شناخته شد. بانکداری اسلامی و صنعت نفت، سود زیادی را برای این کشور آورد تا ثروتمند‌ترین کشور آسیا باشد. این کشور بیشتر تولیدات نفت خود را صادر می‌کند و محصول دیگری که در این کشور زیاد استفاده شده و صادر هم می‌شود آلومینیوم است و به دلیل همه این موفقیت‌ها بحرین یکی از پولدارترین کشورهای آسیا گردیده است.

کویت به دلیل دارا بودن اقتصاد قوی و ارز خود از پر ارزش‌ترین ارزهای جهان است، جزو ثروتمندترین کشورهای قاره آسیا می‌باشد. این کشور از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت است و نود و پنج درصد درامد این کشور از صنعت نفت آن است. با وجود بزرگترن بانک ها در این کشور سیستم بانکداری این کشور برایش سود آور است.

ژاپن از جمله کشورهای ثروتمند آسیا و از پیشرفته‌ترین کشورها در زمینه تکنولوژی و اتومبیل است و دارای درآمدی بسیاری از این منابع می‌باشد. و دومین کشور پیشرفته جهان و دارای اقتصادی سالم می‌باشد. درآمد خانوارها در این کشور زیاد می‌باشد. ژاپن سومین صنعت بزرگ از نظر تولید اتومبیل است که این خودروها به دلیل کیفیت بالا به سراسر جهان صادر می‌گردند. جمعیت در این کشور در مقایسه با مساحت آن پایین است و تنها کشور در جهان است که دولت آن برای افزایش جمعیت پاداش ویژه قرار داده است. برونی کشوری کوچک با جمعیت کم و از کشورهای سرمایه‌دار آسیا است. مردم این کشور به دلیل درآمد بالا، قدرت خرید بسیاری دارند. بیشتر در آمد این کشور از منابع طبیعی گاز طبیعی و محصولات نفتی است که باعث سرمایه‌دار شدن این کشور گردیده است.

تایوان یکی دیگر از کشورهای سرمایه‌دار قاره آسیا است. درآمد هر خانواده حدودا ۴۰۰۰۰ دلار است و اقتصاد این کشور روز به روز در حال رشد است. این کشور موفقیت‌های زیادی در زمینه تکنولوژی و صنعت بدست آورده که باعث سود زیاد آن شده است. به دلیل صنعت بزرگ خصوصی این کشور، صادرات تایوان روز به روز در حال افزایش است و به خاطر همه این دلایل، تایوان یکی از کشورهای ثروتمند آسیا است و نامی بزرگ در بازار جهانی پیدا کرده است[۹].

کوچکترین و بزرگ‌ترین کشورهای آسیایی از نظر مساحت

تعدادی از وسیع‌ترین کشورهای جهان در قاره آسیا واقع شده‌اند. بزرگ‌ترین کشور جهان، روسیه است که با مساحتی معادل 17.1 میلیون کیلومتر مربع توانسته است 38.63 درصد از خاک قاره آسیا را به خود اختصاص دهد. کشور چین، دومین کشور بزرگ قاره کهن است که 9.597 میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد. سومین کشور وسیع آسیایی نیز کشور هند است که مساحتی معادل 3.287 میلیون کیلومتر مربع را به خود اختصاص داده. پنج کشور فلسطین، برونئی (Brunei)، بحرین، سنگاپور و مالدیو نیز کوچکترین کشورهای قاره آسیا می‌باشند. مالدیو، در میان این پنج کشور کوچک از همه کوچک تر است و این جزیره کوچک، مساحتی در حدود 298 کیلومتر مربع را به خود اختصاص داده است[۱۰].

تمدن‌های آسیا

آسیا با ارائه نمونه‌هایی از هوموارکتوس نه تنها نمایانگر دوره‌ای زندگی آغازین انسان است، بلکه بعدها صحنه روندهای تکامل جامعه‌های انسانی بوده است. قدیمی‌ترین یافته‌های مربوط به زندگی انسان، از آسیا بوده است. در برخی نواحی آسیای نزدیک (خاورمیانه)، انسان از مرحله جمع‌آوری و شکار به مرحله کشت و اهلی کردن برخی جانوران، انتقال یافت[۱۱]. آسیا ضمناً صحنه گذار انسان از این مرحله به مراحل استفاده از فلزات مختلف بوده است. قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده است. اختراع خط نیز مربوط به آسیاست. آسیا، درواقع، خاستگاه و جایگاه زندگی اولیه نژاد مغولی، سرزمین اصلی اسکیموها و سرخ‌پوستان و شاید حتی مهد نخستین انواع بشر امروزی (هموساپین) بوده است.

تاریخ آسیا، تاریخ فرهنگهای گوناگون است. تأثیر دستاوردهای فرهنگ‌های آسیایی در تکامل اندیشه‌های فلسفی و علمی اروپا ـ به‌ویژه در سده‌های میانه ـ غیرقابل انکار است[۱۲].

گرایشات مذهبی آسیا

آسیا مهد و خاستگاه اکثر ادیان جهان است. در کنار ادیان بزرگ، گرایش‌های مذهبی فرقه‌ای متعددی در این قاره وجود دارند که برخی از آنها بومی و بعضی دیگر توسط مهاجرین و مهاجمین انتشار یافته‌اند. گرایش‌های مذهبی آسیا از معتقدات مبتنی بر انیمیسم و شینتوبیسم براساس اعتقاد به ارواح گوناگون تا مذاهب جهانی مانند اسلام، مسیحیت و یهودیت براساس ایمان به آفریدگار یکتا، تفاوت می‌کنند. آیین زرتشت، مانی، آیین‌های مذهبی برهمنی، هندویی، بودایی، لامایی و کنفوسیوسی نیز از دیگر نظام‌های دینی آسیا به شمار می‌روند[۱۳].

ادیان اصلی در آسیا

هندوئیسم

  • هندوئیسم یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین ادیان در آسیا می‌باشد.
  • ۲۵درصد، یعنی بیش از یک میلیارد نفر از ساکنان قاره بزرگ آسیا از پیروان هندوئیسم هستند.
  • این آیین از منبع واحدی سرچشمه نمی‌گیرد، بلکه تلفیقی است از آداب و عقاید و رسوم و سنن بسیار متنوع که در در طول قرن‌‌ها آمده‌اند و هر یک به گونه‌ای جایگاه خود را در این دین بزرگ یافته‌اند.
  • این دین، خود به مذاهب کوچکتر تقسیم می‌شود که مهمترین آن‌‌ها شاکتیسم، اسمارتیسم، شیویسم و ویشنوئیسم می‌باشند.
  • دو مذهب مهم دیگر در هندوستان با نام‌‌های سیکیسم و جینیسم نیز وجود دارند که منشا آن‌‌ها را نیز می‌توان با هندوئیسم مرتبط دانست.
  • پیروان هندوئیسم در کشور‌هایی چون بالی ۸۳.۵%، نپال ۸۱% و هند ۸۰% ساکن هستند.
  • همچنین اقلیت‌‌هایی از این دین در عربستان سعودی ،روسیه ،بنگلادش ،مالزی ،اندونزی و بوتان وجود دارند.

اسلام

  • اسلام برجسته‌ترین دین آسیا است.
  • در واقع آسیا به عنوان مهد اسلام و دربرگیرنده مهمترین بخش‌‌های جغرافیای جهان اسلام است.
  • اسلام در سده هفتم میلادی در شبه جزیره عربستان آغاز شد و پس از آن طی ۱۴ قرن به اقصا نقاط دنیا گسترش یافت.
  • اکنون تعداد مسلمانان در آسیا به یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون نفر می‌رسد.
  • اسلام یکی از ادیان ابراهیمی دنیاست که پیروانش به تعالیم محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) آخرین پیامبر خدا پایبندند.
  • این تعالیم در کتاب مقدس مسلمانان «قرآن» و طی ۲۳ سال از سوی خدا بر محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد.
  • در جنوب و جنوب شرق آسیا پرجمعیت‌ترین کشور‌های اسلامی‌مانند بنگلادش، هند، پاکستان و اندونزی قرار دارند که هر کدام بیش از ۱۰۰ میلیون مسلمان را در خود جای داده‌اند.
  • در آسیای مرکزی ازبکستان و افغانستان بیشترین تعداد مسلمانان زندگی می‌کنند در حالی که کشور‌های غیر عربی چون ایران و ترکیه بالاترین تعداد جمعیت مسلمانان غرب آسیا را به خود اختصاص داده‌اند.
  • از دیگر کشور‌های بزرگ مسلمان در قاره آسیا لبنان، عمان، یمن، بحرین، عراق و قطر اشاره کرد. در این میان بنگلادش ۹۰%، پاکستان ۹۷% و اندونزی ۸۷%، بیشترین جمعیت مسلمان را دارا هستند.

بودیسم

  • بودیسم سومین دین بزرگ آسیا است که پیروانش تقریباً ۱۱.۹% از کل جمعیت مردم این قاره را شامل می‌شوند. پیروان بودا در جهان به بیش از ۵۲۰ میلیون نفر یعنی ۷ درصد از کل جمعیت دنیا می‌رسند، لذا چهارمین دین بزرگ دنیا پس از مسیحیت، اسلام و هندوئیسم محسوب می‌شود.
  • «گوتاما بودا» بنیان‌گذار و شخصیت محوری در آیین بودایی است.
  • پیش از ظهور اسلام این مذهب بودایی بود که به عنوان مذهب اصلی در اندونزی، فیلیپین، مالزی، افغانستان و آسیای میانه شناخته می‌شد. بیشترین پیروان این آیین در کره جنوبی ۲۲.۹%، هنگ کنگ ۱۵%، ویتنام ۱۰%، نپال ۱۰.۷%، تایوان ۳۵%، ژاپن۳۶.۲% و چین ۱۸.۲% ساکن هستند.
  • پیروان آیین بودا هم‌چنین با جمعیتی کمتر در کشور‌های دیگری چون تایلند، سریلانکا، مغولستان، لائوس، تبت، برمه و بوتان پراکنده هستند.

سایر مذاهب در آسیا

حدود ۲۱% از مردم آسیا یعنی از هر پنج نفر یک نفر از هیچ دین و آیینی پیروی نمی‌کنند، در حدود ۱% مسیحی هستند و سایر مذاهب کوچکتر کمتر از ۱% از جمعیت این قاره پهناور را تشکیل می‌دهند[۱۴].

پیروان اسلام در آسیا

اسلام به عنوان دین آسمانی، از نظر شماره پیروان در آسیا، نه تنها تمامی کشورهای آسیای مرکزی و نزدیک (خاورمیانه) را در بر می‌گیرد، بلکه ضمناً در پاکستان و اندونزی نیز دین اکثریت اسلام است. در هندوستان، جاوه، سوماترا و نیز سرزمین‌های حاره آسیا نیز پیروانی دارد، تا آن‌جا که اسلام را به عنوان عنصر مسلط و تعیین‌کننده شرق به شمار آورده‌اند. گسترش اسلام در آغاز با سرعتی خاص صورت پذیرفت، تا آن‌جا که در مدتی کوتاه، پس از فتح شام و فلسطین، توانست تمامی امپراتوری ساسانی و تمامی ولایات امپراتوری بیزانس (بجز قسمت‌های غربی آسیای صغیر) را به زیر نفوذ خود درآورد[۱۵].

چرا اسلام در آسیا بیشتر از اروپا گسترش یافت

تولد و ظهور دین اسلام در قاره آسیا (حجاز در شهر مکه) بوده و از این جهت گسترش آن نیز در آسیا به عنوان مهد دین اسلام بیشتر بوده است. عدم گسترش دین اسلام در اروپا را می‌توان معلول عوامل متعددی دانست همانند: اختلافات داخلی مسلمانان و تبیین نشدن چهره زیبای اسلام ناب محمدی در آن منطقه و....

توضیح این که بعد از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مسلمانان به طرف شرق به فرماندهی سعد وقاص، و به طرف شام و فلسطین به فرماندهی گروهی (عمرو بن العاص و یزید بن ابی سفیان و ابوعبیدة بن الجراح و شرحبیل بن حسنة به فلسطین و خالد بن الولید به شام لشکر کشیدند، و لشکر مسلمانان به فارس رسید ولی لشکر غرب نتوانست پیشروی خود را ادامه دهد چون معاویه بن ابی سفیان در زمان حکومتش با لشکر غرب (روم) معاهده بست و عدم پیشرفت مسلمانان به طرف غرب، به دلیل این معاهده معاویه است[۱۶].

علاوه تبدیل خلافت به پادشاهی از سوی معاویه باعث گشت که غرب به ماهیت اسلام پی نبرد و رغبتی برای گرویدن به اسلام نداشته باشد. از همین رو یکی از دانشمندان بزرگ آلمانی گفته است: "شایسته است ما مجسمه معاویة بن ابی سفیان را از طلا بریزیم و در برلین پایتخت آلمان نصب کنیم؛ چرا که اگر ضربه کاری معاویه به پیکره اسلام نبود، اسلام همه جهان را فرا می‌گرفت و اکنون ما آلمانی ها و سایر کشورهای اروپایی عرب و مسلمان بودیم[۱۷].

اما بعد از آن در زمان حکومت ولید بن عبدالملک، مسلمانان کشورهای عراق، ایران، شام، مصر و آفریقا تا سواحل دریای آتلانتیک را به تصرف خود در آوردند و از تنگه جبل الطارق گذشته و در سال 71 میلادی پس از ارائه اسلام به مردم اسپانیا، دعوت اسلام به دیگر کشورهای اروپایی نیز رسید.

همچنین از سوی دیگر مسلمانان توانستند از سیحون و جیحون گذشته و پیوسته اسلام را به مردم شهرها و کشورها عرضه می‌کردند و در نهایت امپراطوری بزرگ اسلامی تشکیل شد که مرکز آن شهر دمشق واقع در کشور سوریه بود[۱۸].

بنابراین در حدود سال 78 هجری تمام قاره اروپا و آفریقا در تحت تصرف اسلام در آمده بود و این سیطره اسلام در اروپا تا سال 398 هجری ادامه داشت که در سال 398 هجری با وفات عبدالملک منصور، برادرش عبدالرحمن ملقب به الناصر لدین الله به حکومت اروپا رسید، او نیز مانند پدر و برادرش بدون اعتقاد به خلیفه وقت (هشام بن حکم)[۱۹] اموی حکومت می‌کرد، و تصمیم گرفت بازمانده رسوم خلافت را از میان بردارد.

به همین سبب از هشام خواست که او را ولیعهد خود کند، ولایت عهدی او اکثر مردم را خشمگین ساخت و باعث وقوع جنگ‌های خانوادگی شد که مسلمان‌ها را به خود مشغول داشت و مرزها بدون دفاع ماند، در داخل مملکت نیز ملوک الطوائفی به وجود آمد که شب و روز جلو چشم دشمنان اسلام، به جان هم افتاده و سرگرم زد و خورد بودند، این اختلاف بین مسلمین و عملکرد بد حاکمان مسلمان، باعث شد تا مسیحیان از فرصت استفاده کرده و در پی جنگ‌های متفاوت، مسلمانان را از قاره اروپا بیرون کنند [۲۰]ین هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام بوده است. اما در سال‌های بعد و مخصوصاً در زمان ما، فرهنگ اسلام به صورت قابل توجهی در تمام سرزمین‌ها و کشورهای و از جمله اروپا نفوذ پیدا کرده است.

در این میان نباید نقش تبلیغات و امکانات پیشرفته کشورهای اروپایی را در وارونه جلوه دادن چهره اسلام و نرسیدن صدای حقیقت به گوش این مردم، نادیده گرفت. و این البته بحث مفصلی را می‌طلبد که آن را به وقت دیگر موکول می‌کنیم.

احتمال دیگری نیز وجود دارد که لازم است بیان کنیم و آن این است که رومی ها در آن زمان به دین مسیحی معتقد بودند، بدیهی است که از دید آنان در آن زمان دین مسیحی یک دین الاهی حق محسوب می‌شده است و چنین اعتقادی داشته‌اند بر اساس جنگ با آنها بسیار کار سختی بوده است.

از این جا است که مسلمانان باید در دو جبهه با آنها مبارزه کنند اول جبهه علمی و فرهنگی و بیان حق بودن دین اسلام و انحراف دین مسیحی از مسیر اصلی خودش و دوم جبهه نظامی که باید دشمن را به شکست بکشانند و معلوم است که امویین چنین آدم هایی را پرورش ندادند تا بتوانند در این محورها از دین شان دفاع کنند.

افزون بر این شعاع مکتب أهل بیت (علیهم‌السلام) به خاطر حساسیت اموی ها به ایشان نتوانست به آن مناطق پیش برود بر عکس ایران و کشورهای هم‌سوی آن که به خاطر آشنایی با این مکتب پیشرفته اسلامی‌توانست در آن واحد به دو کار دست یابد اول وارد شدن به دین اسلام و گردن نهادن به آن دوم دفاع از آن و انتشار دادن آن و شاید شعاری را که عباسیان در برابر امویان انتخاب کردند (الرضا من آل محمد) بهترین شاهد بر مدعای ما باشد[۲۱].

25 نکته جالب از قاره آسیا

  1. با بیش از 4.5 میلیارد جمعیت و در اختیار داشتن 30 درصد از تمامی خشکی‌های جهان، آسیا بزرگ‌ترین و پرچمعیت‌ترین قاره در جهان بشمار می‌رود.
  2. ریشه 5 تا از بزرگ‌ترین ادیان جهان نظیر اسلام و مسیحیت به قاره آسیا باز می‌گردد.
  3. 90 درصد از میزان برنج تولید شده در جهان از کشورهای آسیایی تامین می‌شوند.
  4. سوسک سرخ‌ شده به عنوان غذا در چین، تایلند و بعضی دیگر از کشورهای آسیایی سرو می‌شود.
  5. اورست بلندترین کوه در دنیا شناخته می‌شود که در میان چین، تبت و نپال واقع شده است.
  6. برخلاف باور عموم، ببرها در قاره آسیا و در کشورهایی چون هند، بنگلادش، اندونزی و... زندگی می‌کنند و شواهدی برای دیدن ببرها در حیات وحش آفریقا وجود ندارد.
  7. کند‌ترین و سریع‌ترین سرعت اینترنت متعلق به 2 کشورآسیایی است. سنگاپور سریع‌ترین سرعت اینترنت و یمن کندترین سرعت اینترنت در جهان را در اختیار دارد.
  8. تخمین زده می‌شود چنگیز خان مغول در حمله‌های خود سبب کشته شدن 40 میلیون نفر آدم در قاره‌های آسیا و اروپا شد.
  9. اسکندر مقدونی در مقطعی از زمان به عنوان پادشاه مقدونیه، پادشاه مصر، پادشاه ایران و پادشاه آسیا شناخته می‌شد.
  10. در سال 2016 یک غذا فروشی خیابانی در سنگاپور صاحب کسب یک ستاره میشلن شد. ستاره کسب شده از میشیلن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دست‌آورد‌های یک رستوران در جهان شناخته می‌شود.
  11. در قرن گذشته یک صد هزار ببر وحشی در قاره آسیا زندگی می‌کردند. اما طبق آمار این رقم در حال حاضر به 3200 قلاده رسیده است.
  12. بورنئو سومین جزیره بزرگ در جهان و بزرگ‌ترین جزیره در قاره آسیا است که از شمال به کشورهای مالزی و برونئی و از جنوب به کشور اندونزی تعلق دارد.
  13. هیچ کشوری به اندازه اندونزی دارای آتشفشان فعال نیست. در این کشور 147 کوه آتشفشانی وجود دارد که 76 تا از آنها فعال هستند.
  14. دریای خزر بزرگ‌ترین دریاچه در قاره آسیا و البته در جهان محسوب می‌شود.
  15. کوچکترین پستاندار جهان که خفاش زنبوری نام دارد در تایلند و جنوب میانمار قابل رویت است. وزن این پستاندار حدود 2 گرم است.
  16. در چین و آسیای جنوبی مغز میمون به عنوان یک غذای لذیذ سرو می‌شود.
  17. با وجود 38 میلیون سکنه توکیو ژاپن، پرجمعیت‌ترین شهر در آسیا و جهان به‌شمار می‌رود.
  18. سه کشور نخستی که ساکنان آن بیشترین میانگین IQ را دارند در قاره آسیا زندگی می‌کنند. این کشورهای عبارتند از سنگاپور، کره جنوبی، ژاپن.
  19. کشور عربستان بزرگ‌ترین شبیه جزیره جهان است که در آسیای غربی واقع شده.
  20. گرم‌ترین نقطه جهان در کویر لوت ایران شناخته شده است.
  21. در میان تمامی کشورها، ساکنین ژاپن بیشترین نرخ امید به زندگی را دارند.
  22. طبق تحقیقاتی که در سال 2007 انجام شد مشخص گردید گربه سانان 7000 سال قبل از میلاد مسیح در قاره آسیا زندگی می‌کردند.
  23. بیشترین حیواناتی که در خطر انقراض قرار داردند در قاره آسیا زندگی می‌زیستند. نظیر چیتای آسیایی (یوزپلنگ ایرانی) و اورانگوتان.
  24. در قاره آسیا نزدیک بر 2300 زبان وجود دارد که زبان چینی پراستفاده‌ترین آن می‌باشد.
  25. در هنگ کنگ نزدیک بر 4000 آسمان‌خراش وجود. این رقم دو برابر بیشتر از تعداد آسمان‌خراش‌های نیویورک سیتی است[۲۲].

جستارهای وابسته

خاورمیانه پاکستان افغانستان

پانویس

  1. ۵ چیزی که باید در مورد آسیا بدانید! | لست سکند https://lastsecond.ir › blog › 9505-thi...
  2. "Asia". eb.com, Encyclopædia Britannica. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc. 2006
  3. "East Asia". Retrieved 6 May 2015
  4. "South Asia". Retrieved 6 May 2015
  5. "Southeast Asia". Retrieved 6 May 2015
  6. "West Asia/Middle East". Retrieved 6 May 2015
  7. کتاب جغرافی سال دوم راهنمایی
  8. ۵ چیزی که باید در مورد آسیا بدانید! | لست سکند
  9. آسیا را بیشتر بشناسید و با نا امن‌ترین شهرها از نزدیک در آسیا... https://www.nakhodasafar.com › آسی...
  10. آیا می‌دانید چند کشور، با چه مساحت و جمعیتی در آسیا وجود دارد... https://www.touristgah.com › Article
  11. بلنیتسکی، آ، ج۱، ص۶۲، خراسان و ماوراءالنهر (آسیای میانه)، ترجمه پرویز ورجاوند، تهران، نشر گفتار، ۱۳۶۴ش
  12. دورانت، ویل، ج۱، ص۹۹۰-۹۹۴، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، ج ۱
  13. گروسه، رنه، ج۱، ص۲۸، تاریخ آسیا، ترجمه مصطفی فرزانه، تهران، علمی، ۱۳۲۹ش
  14. ادیان اصلی در آسیا کدامند؟ | خبری تحلیلی ردنا (ادیان‌ نیوز) https://adyannews.com ›...
  15. آرنولد، توماس، ج۱، ص۳۵، تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش
  16. کوفی، احمد بن علی بن اعثم، الفتوح، ص182 - 305 ترجمه مستوفی هروی، محمد بن احمد، انتشارات علمی و فرهنگی 1374
  17. صالحی نجف آبادی، شهید جاوید، ص 313، چاپ هشتم، ابی جا، بی تا
  18. شکیب ارسلان، تاریخ فتوحات اسلامی در اروپا، مترجم: دوانی، علی، ص 37، کتابفروشی بنی‌هاشم، بی تا
  19. ین هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام اندلس بوده است. الاعلام، ج 2، ص 310
  20. این هشام غیر از هشام بن الحکم معروفِ حاکم اموی است بلکه او«المؤید بالله» یکی از حکام اندلس بوده است. الاعلام، ج 2، ص 295
  21. چرا اسلام در آسیا بیشتر از اروپا گسترش یافته است؟ - گنجینه... https://www.islamquest.net › question
  22. حقایقی جالب و خواندنی از قاره آسیا | لست سکند
    1. https://lastsecond.ir › blog › 9304-25...