ذی القعده
| نام | ذی القعده |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ذی‌القَعدة یا ذوالقَعدة الحرام |
| ماه قبل | شوال |
| ماه بعد | ذی‌الحجه |
| اعمال و آیین‌ها | اعمال روز دحو الارض |
| از ماه‌های | حرام |
| مناسبت‌ها و وقایع | ولادت علی بن موسی (رضا)(علیه‌السلام) • ولادت حضرت معصومه(سلام الله علیها) • شهادت امام جواد(علیه‌السلام) |
ذی‌القَعده یازدهمین ماه از ماه‌های قمری است. ماه ذی‌القعده از ماه‌های حرام است که شروع جنگ در آن حتی با دشمنان اسلام حرام است؛ مگر این‌که آنها جنگ را به مسلمانان تحمیل نمایند. این ماه جزو ماه‌های حج است. در این ماه زائران خانه خدا از اطراف و اکنافِ جهان به سوی مکه و مدینه حرکت می‌کنند. این ماه، ماه اجابت دعا نامیده شده‌است.
ذی القعده یعنی چه
ذی القَعدة یا ذوالقَعدة الحرام یازدهمین ماه از ماه‌های قمری است. این ماه از ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعدة و ذی‌الحجة) است[۱] که جنگ در آن حرام است[۲]. ذی‌القعده جزو ماه‌های حج (شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) نیز به شمار می‌رود[۳]. ماه‌های حج، ماه‌های بجا آوردن اعمال حج هستند[۴].
ذوالقعده از قعود و نشستن گرفته شده و از آنجا که اعراب در این ماه از جنگ فرو می‌نشستند، آن را به این نام نامیده‌اند[۵].
فضیلت ماه ذی‌القعده
سید بن طاووس در فضیلت این ماه می‌گوید: «ماه ذی‌القعده ماهی است که به هنگام شدّت و گرفتاری، زمان خوبی برای دعاست، و برای رفع ظلم و ستم و دعا بر ضد ظالم مؤثّر است». به گفته وی این ماه «ماه اجابت دعا» نامیده شده است[۶].
شیخ مفید رحمه الله روایت کرده که پیغمبر(صلی الله علیه) فرمودند: هر کس در ماه حرام سه روز پنجشنبه و جمعه و شنبه را روزه بگیرد، خداوند برای او عبادت یک سال را بنویسد. همچنین روایت شده است نه‌صد سال که روزهای آن روزه و شب‌های آن در قیام باشد[۷].
میرزا جواد ملکی تبریزی می‌نویسد: «این ماه، اولین ماه حرام سال است که در آن جنگ حتی با کافران، حرام است، پس حکم جنگ و مخالفت با خداوند در آن چگونه است؟! در این ماه‌ها باید قلب و بدن بیش از سایر ایام از گناه و نافرمانی خدا نگه داشته شوند[۸].»
عبادت دسته‌جمعی و درخواست حاجت
امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: هر گروهی در این روز به منظور یاد خداوند عزّوجلّ جمع شوند، پیش از آن که متفرّق شوند، حاجت ایشان برآورده می‌شود. در این روز خداوند، یک میلیون رحمت فرو می‌فرستد، و نود و نه رحمت از آن مخصوص جمعی است که به ذکر خدا مشغول بوده، در این روز روزه گرفته و در شبِ این روز به عبادت پرداخته باشند[۹].
وقایع ماه ذی‌القعده
مناسبت‌ها و وقایع ماه ذی‌القعده شامل:
اوّل ذی‌القعده
روز میلاد حضرت فاطمه معصومه(علیه‌السلام) در سال 173 هجری قمری.
روز یازدهم
میلاد با سعادت امام رضا(علیه‌السلام) در سال 148 هجری قمری.
بیست و سوم ماه ذی‌القعده
طبق برخی از روایات شهادت امام رضا(علیه‌السلام) در سال 203. (هرچند معروف است، شهادت آن حضرت «آخر ماه صفر» است).
زیارت حضرت امام رضا(علیه‌السلام) در این روز سنت است و سید بن طاووس از بعضی نقل کرده است که مستحب می‌باشد[۱۰].
بیست و پنجم ماه ذی‌القعده
طبق روایتی از امام رضا(علیه‌السلام) روز دحوالأرض است (یعنی پهن شدن زمین از زیر خانه کعبه بر روی آب) و به عبادت در این شب و روز سفارش شده است[۱۱].
روز سی‌ام
شهادت امام محمدتقی(علیه‌السلام) در سن 25 سالگی در سال 220 هجری قمری. قبر شریفش در بقعه کاظمیه است[۱۲].
اعمال مهمترین روزهای ماه ذی‌القعده
برخی از ایام این ماه پرفضیلت، اعمال مخصوصی دارد که شامل:
اعمال یکشنبه ذی‌القعده
روز یکشنبه ماه ذی‌القعده پیامبر اکرم(صلی الله علیه) از منزل خارج شدند و فرمودند: «ای مردم! چه کسی می‌خواهد توبه کند؟» همه پاسخ مثبت دادند. آنگاه فرمود: «غسل کنید، وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید. در هر رکعت یک بار سوره حمد، سه بار سوره اخلاص و یک بار هم سوره فلق و سوره ناس بخوانید. پس از اتمام نماز 70 مرتبه استغفار کنید و سپس بگویید:
لا حول و لاقوة الا بالله العلی العظیم و بعد از آن، این دعا را بخوانید:
«یا عزیز یا غفار اغفر لی ذنوبی و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فانه لا یغفر الذنوب الا انت»
سپس فرمود: «کسی که این عمل را به جا آورد از آسمان به او ندا می‌رسد: ای بنده خدا، توبه ات پذیرفته شد و گناهانت بخشوده گشت، کردارت را از سر بگیر...[۱۳]»
برای این نماز ثواب زیادی ذکر شده، از جمله این‌که سید بن طاووس در کتاب اقبال الاعمال روایتی از رسول اکرم(صلی الله علیه) نقل نموده که حضرت فرمود: هر که این نماز را به جا آورد؛ توبه او مقبول و گناهانش آمرزیده شود، دشمنان او در روز قیامت از او راضی شوند، با ایمان می‌میرد، دین و ایمانش از وی گرفته نمی‌شود؛ قبرش گشاده و نورانی شده و والدینش از او راضی گردند؛ مغفرت شامل حال والدین او و ذریه او گردد؛ توسعه رزق پیدا کند؛ ملک الموت با او در وقت مردن مدارا کند و به آسانی جان دهد.
روزه سه روز متوالی در ماه ذی‌القعده
رسول خدا(صلی الله علیه) فرمودند: کسی که سه روز از ماه حرام، پنجشنبه، جمعه و شنبه را روزه بگیرد، خداوند عبادت یک سال را برای او می‌نویسد.
اعمال روز 25 ذیقعده
25 ذی‌القعده روزی است که معروف است دحو‌الارض (یعنی پهن شدن زمین از زیر خانه کعبه بر روی آب) اتفاق افتاده است و به همین خاطر این روز و شبش از ایام و لیالی شریفه است که خداوند رحمت خود را در این روز و شب شامل حال بندگانش می‌کند. اعمال شب و روز 25 ذیقعده عبارتند از:
غسل مرحوم شهید اول در دو کتاب الدّروس الشرعیة و ذکری الشیعة، غسل روز بیست و پنجم ذی‌القعده را در زمره غسل‌های مستحبّی معرفی می‌کند[۱۴].
روزه ابواسحاق عُرَیضی می‌گوید: در قلبم افتاد که چه ایّامی از سال روزه گرفته شود. لذا قصد کردم نزد حضرت هادی (علیه‌السلام) بروم. حضرت در منطقه بِصَریا بودند. این امر را به هیچ‌کس نگفتم. نزد حضرت رفتم، وقتی مرا دید فرمود: ای ابواسحاق، آمدی از من از ایامی سؤال نمایی که در آن ایام روزه گرفته می‌شود.
آنها چهار روز می‌باشند:
- روز بیست و هفتم رجب که خداوند رسولش (صلی الله علیه) را بر خلقش مبعوث نمود،
- روز میلاد رسول خدا (صلی الله علیه) که هفدهم ربیع الاول است،
- روز بیست و پنجم ذی‌القعده که روز گسترده شدن زمین از زیر کعبه است،
- و روز غدیر که رسول خدا (صلی الله علیه) برادرش علی(علیه‌السلام) را به عنوان پرچم هدایت برای مردم و امام بعد از خودش اقامه کرد.
عرض کردم: فدایت شوم، راست فرمودی، من به همین منظور آمده بودم. شهادت می‌دهم که تو حجّت خدا بر خلقش می‌باشی[۱۵]. حضرت رضا(علیه‌السلام) فرمود: در بیست و پنجم ذی‌القعده زمین از زیر کعبه پهن و گسترش یافت. هرکس این روز را روزه بگیرد، گویا مانند کسی است که شصت ماه را روزه گرفته باشد[۱۶].
حضرت کاظم (علیه‌السلام) فرمود: هرکس روز بیست و پنجم ذی‌القعده روزه بگیرد، خداوند روزه شصت ماه را برای او می‌نویسد[۱۷]. رسول خدا (صلی الله علیه) فرمود: هرکس بیست و پنجم ماه ذی‌القعده روزه بگیرد، مانند روزه هفتاد سال می‌باشد[۱۸]. حضرت کاظم (علیه‌السلام) فرمود: هرکس در روز بیست و پنجم ذی‌القعده روزه بگیرد، کفّاره هفتاد سال(گناه) اوست[۱۹]. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: هرکس این روز را روزه گیرد، و شب آن را (یعنی شب بیست و پنجم) به شب زنده داری و عبادت بپردازد، برای او عبادت صد سال منظور می‌شود، به گونه‌ای که در تمام روزهای آن سال‌ها، روزه گرفته و شب هایش را به عبادت به پا خاسته باشد[۲۰]. راوی گفت: حضرت رضا(علیه‌السلام) روز بیست و پنجم ذی‌القعده بر ما وارد شد و فرمود: امروز روزه بگیرید، من نیز روزه ام[۲۱]. روایت شده است که هر کس روز بیست و پنجم ذی‌القعده را روزه بگیرد، هرچیزی میان آسمان و زمین برای او استغفار می‌کند[۲۲].
پانویس
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص۳۲ وج۴۳، ص۲۶
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص۳۲
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۸۹ و۳۰۳؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۱۲
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، بی‌تا، ص۳۲۲
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۸۹
- ↑ سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج1، ص306
- ↑ المراقبات، ص 369
- ↑ ملکی تبریزی، المراقبات، ص301
- ↑ اقبال الاعمال، ص618-619
- ↑ مفاتیح‌الجنان، ص 248
- ↑ مفاتیح‌الجنان، ص 248
- ↑ مفاتیح‌الجنان، ص 248
- ↑ المراقبات، ص 187
- ↑ الدّروس الشرعیة، ج1،ص 313
- ↑ تهذیب الأحکام، ج 4،ص 305-306
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج 2،ص 89/ وسائل الشیعة، ج 10،ص 449 به نقل از ثواب الاعمال
- ↑ کافی، ج 4، ص 149
- ↑ اقبال الاعمال، ص 619
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج 2،ص 242
- ↑ اقبال الاعمال، ص618-619
- ↑ کافی، ج 4،ص149-150
- ↑ اقبال الاعمال، ص 619