نصیریه
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۹:۳۷، ۲۲ نوامبر ۲۰۲۱؛
| نام | نصیریه |
|---|---|
| منطقه فعالیت | کشور سوریه |
| موسسان | محمد بن نصیر نمیری حسین بن حمدان خصیبی |
| چهره مشهور دوره معاصر | حافظ اسد |
نصیریه یا همان جامعه علویان سوریه که با بیداری و قدرت گیری خود در منطقه غرب آسیا در یکی دو قرن اخیر، توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده اند، در قرن سوم هجری و در زمان حیات امام حسن عسکری (ع) و دوران غیبت صغرا در جغرافیای عراق پا به عرصه وجود گذاردند.
محمد بن نصیر نمیری بنیان گذار این فرقه از کسانی بود که با استفاده از موقعیت خود در حلقه یاران عسکریین علیهماالسلام نیز بحران عقیدتی دوران غیبت صغرا، موفق شد با ادعای بابیت و ادعاهای گزاف دیگر، جماعتی را به دور خود جمع کند.
نیم قرن پس از وی حسین بن حمدان خصیبی چهره شاخص و مؤسس دوم نصیریه بود که با تعالیم وسیع و تبلیغات گسترده خود از طریق سفر به اقصی نقاط جهان اسلام توانست تعالیم نصیری را با آموزه هایی از تصوف بیامیزد و در نهایت با هجرت به شمال شام در پرتو فضای پر تسامح فرهنگی ناشی از حکومت حمدانیان حلب و به ویژه سیف الدوله، هسته اولیه جامعه علویان سوریه را تشکیل دهد. او و جانشینانش با نشرافکار خود توانستند این جامعه را تا دهه های متمادی گسترش داده، پایه های حضور خود را در سوریه مستحکم نمایند.
عقاید نصیریه چیست
در اكثر كتاب های منتشره كه پیرامون فرقه ها و مذاهب نوشته شده است، نصیریه را گروهی از غلات شیعه محسوب داشته اند كه به الوهیت ائمه اطهار خصوصاً مولی الموحَدین اعتقاد دارند و در بیان وجه تسمیه آنها به نصیریه انتساب آنها به محمد بن نصیر نمیری را عامل این نام گذاری دانسته اند. [۱] یا به قول دكتر عبد الرحمن بدوی، بعضی آنان را به نصیر كه غلام حضرت علی (ع) بود، منسوب می دانند. [۲]
هاشم عثمان دانشمند علوی سوری سخنان فوق را رد كرده و می گوید: در باره اصل این فرقه سه قول است:
1. این فرقه منسوب به محمد بن نصیر نمیری هستند كه این قول نادرست است؛ زیرا محمد بن نصیر متوفی 359 در قرن چهارم است در حالی كه اصطلاح نصیریه 200 سال بعد یعنی در اواخر قرن ششم ظهور پیدا كرد، و علاوه بر این پیروان وی را نمیریه گویند، نه نصیریه.
2. منسوب به غلام حضرت علی (ع) به نام نصیر می باشند كه این قول هم صحیح نیست؛ زیرا اساساً امیر المؤمنین غلامی بنام نصیر نداشته است.
3. منسوب به كوهی به نام «النصیریه» «Nasarie» می باشند كه گروهی با عقاید خاص در اطراف این كوه زندگی می كردند و از نظر تاریخی بعد از سال 488 وجود داشته اند. كه با توجه به قراین، وجه تسمیه اخیر مناسب تر به نظر می رسد: [۳]
فرقه نصیریه كه افراد آن دوست دارند، علوی خوانده شوند، بنابر آنچه از كتب دانشمندان معاصر علوی بدست می آید، تمام عقایدشان همانند عقاید شیعیان اثنی عشریه است. شیخ عزیز ابراهیم علوی می گوید: علویان همان شیعیان امامیه اثنی عشری هستند، آنها فرائض را أداء می كنند، نماز و روزه و حج زیر سایه ایمان و اسلام، آنگونه كه شایسته است و خدا در قرآن امر فرموده است و در سنَت مطهره كه از رسول اكرم و ائمه اطهار كه اولین آنها امام علی بن ابیطالب و آخرین آنها محمد بن الحسن الحجه المهدی (عج) است، ثابت شده، بدون هیچ تحریف و تغییر و تبدیل به انجام می رسد و اگر چه منكر برخی از شطحیات غلوّ گونه نمی شویم كه علَت آنها انزوای صد ساله در غار ها و كوه ها و دوری از مدارس و علم و علماء و فقه و حدیث نبوی، بعلَت ظلم سلاطین خصوصاً در زمان ملوك و تركهای عثمانی بوده است، اضافه بر این مخفی كاری هایی كه بعلَت دستور برخی از مشایخ صورت می گرفته، هم می باشد، [۴]
حضرت آیه الله سبحانی می فرماید: « علویان مذهب خاصَی ندارند كه بتوان آن را وجه تمایز مذهب اهل بیت دانست، آنها شیعیان امامی و اثنی عشری هستند كه رفتار های مذهبی آنها طبق مذهب اهل بیت است. كه همیشه در معاملات شرعی و احكام دینی بر آن تكیه دارند و فقط در دومسئله قدری متمایز می شوند:
طریقت جنبلائیه
گفته می شود كه این طریقت را فردی به نام ابو محمد عبدالله جنبلائی معروف به جنان ایجاد كرد و برخی از علویان اعتقاد دارند، وی یكی از رؤسای بزرگ آنهاست و از دانا ترین متصوفه زمان خود است. او در عراق عجم در سرزمینی به نام جنبلاء اقامت داشت و به همین علَت به فارس شهرت یافت و گفته می شود او به مصر مسافرت كرد و در آنجا حسین بن حمدان خصیبی را دید، وارد طریقت او شد و با او به جنبلا بر گشت و از او احكام تصوف و فلسفه، علوم ستاره شناسی و هیئت و سایر علوم زمان خود را آموخت. خصیبی یكی از مشایخ بزرگ علویین است و جانشین جنبلایی در ریاست طریقت شد. محمد أمین غالب الطویل در تاریخ العلویین می نگارد:
روش حسین بن حمدان خصیبی و نمایندگانش در دین، راهنمایی افراد سایر ادیان به دین اسلام بود و آنها مثل سایر مردم مسلمان شیعه طبق دستورات معمولی باقی می ماندند و كسانی را كه در آنها شایستگی های لازم را می دید در طریقت جنبلایی وارد می كرد. و از اینجا دانسته می شود كه هدف وی دعوت مردم به مذهب اهل بیت بود، آنگونه كه روشن است و طریقت جنبلائیه چیزی غیر از اعتقادات صوفیانه مثل سایر اعتقادات صوفیانه مخفی كه در اكثر فرقه های مسلمان است نیست.
اعتقاد به باب
دیدگاه علویان این است كه ائمه اوصیاء رسول خدایند و از آنجا كه ائمه در بر دارنده علوم اولین و آخرین هستند، پس ناچاراً برای هر كدام بابی است كه علوم از آنها اخذ شود، پس برای هر كدام بابی برگزیدند:
1- الامام علی بن ابیطالب بابه سلمان فارسی
2- الامام حسن المجتبی بابه قیس بن ورقه
3- الامام حسین الشهید بابه رشید هجری
4- الامام علی زین العابدین بابه عبدالله الغالب
5- الامام محمد الباقر بابه یحیی بن معمر
6- الامام جعفر الصادق بابه جابر بن یزید جعفی
7-الامام موسی الكاظم بابه محمد بن ابی زینب
8- الامام علی الرضا بابه مفضل بن عمر
9- الامام محمد الجواد بابه محمد بن مفضل
10-الامام علی الهادی بابه عمر بن فرات
11- الامام حسن بن علی العسكری بابه ابو شعیب محمد بن نصیر النمیری
12- فلیس للامام محمد المهدی باب
حضرت آیة الله سبحانی در ادامه می نویسد: علویان به رسالت محمد بن عبدالله ایمان دارند و شكی در امامت پسر عموی پیامبر علی بن ابیطالب و یازده امام از صلب ایشان ندارند، گوینده شهادتین از روی ایمان هستند و اعتقادات شان گواهی به لا اله الا الله، محمَد رسول الله و موالات اهل بیت رسول خداو نماز و روزه و حج و زكات و جهاد در راه خدا و معاد روز قیامت است. كتابشان قرآن و راهی جز شریعت قرآن ندارند. بزرگان دینی دارند كه بوسیله آنان دین را شناخته اند و شعائر دینی خود را بر پا می دارند. هر سخنی كه قرآن بر آن اشاره نكرده رها می كنند....عصیان رسول را در عمل نمی كنند و كلامش را مخالف نمی نمایند و علم را در اهل بیت منحصر می دانند، و اعتمادشان به جعفر بن محمد الصادق است. در بحث های دینی و تفسیر قرآن و فقه و فتوی....عبادت خدای تعالی را می كنند، و در عبادتش كسی را شریك نمی دانند. [۵]
شیخ عبد الرحمن الخیر یكی از علویان بر جسته می گوید: اصول دین پنج تاست: توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد با همان تعریف و مبنایی كه شیعه اثنی عشری در مورد این اصول پنج گانه دارند. توحید یعنی: اعتقاد داریم به وجود خدای یگانه كه خالق عالم دیدنی و ندیدنی است. شریكی در ملكش ندارد و موصوف است به صفات كمال و منزه است از صفات نقص. عدل یعنی: اعتقاد داریم بر این كه خدای تعالی عادل است و مبری از ظلم است و از عمل زشت و بیهوده و بشر را به آنچه كه در قدرت و توان او نیست مكلف نمی كند و امرش نمی كند مگر آنچه به صلاح اوست و نهی نمی كند مگر از آنچه به ضرر آنهاست و اگرچه بیشتر مردم فساد و صلاح خود را تشخیص نمی دهند. نبوت یعنی: اعتقاد داریم خدای تعالی بندگان نیكش را به رسالت بر می گزیند تا پیام های الهی را برسانند بمردم و آنان را به آنچه صلاحشان در آن نهفته است راهنمایی كنند و از آنچه بدبختی دنیا و آخرت است بازشان دارد... اعتقاد داریم به عصمت همه پیامبران از خطا و فراموش كاری و از ارتكاب گناه و اشتباه قبل از برانگیخته شدن و بعد از آن...
امامت یعنی: اعتقاد داریم امامت مقامیست كه به اقتضای حكمت الهی برای مصالح بشر بعنوان وزارت انبیاء برای نشر دعوت الهی ایجاد شده است و در مورد قیام ائمه بعد از انبیاء معتقدیم كه ما برای تطبیق احكام دین بین مردم و حفظ شریع از تغییر و تحریف و تفسیر های اشتباه محتاج ائمه هستیم. و برای همین اقتضای حكم و لطف الهی این است كه امام را به نصّ معین نماید و این كه امام همه عیناْ مثل پیامبر معصوم باشند تا مؤمنین با اطمینان به اعمال و اقوال او اقتداء كنند. و اعتقاد داریم به این كه امام بعد از پیامبر (ص) امام علی بن ابیطالب و بعد از او پسرانش امام حسن و امام حسین و سپس 9 تن از فرزندان امام حسین كه آخرین آنها مهدی (عج) است.
معاد یعنی: اعتقاد داریم به این كه خدای تعالی باز می گرداند مردم را بعد از مرگ برای محاسبه اعمال و جزاء می دهد نیكوكار را برای نیكو كاریش و گناهكار را بعلت گناه كاریش و ایمان داریم به آنچه در قرآن است و آنچه حدیث پیامبر است از اخبار روز قیامت و نشور و بهشت و جهنم و آتش و عذاب و نعمت و صراط و میزان و غیر از اینها از آنچه كه ثابت شده در كتاب خدا و احادیث صحیح كه از پیامبر رسیده است. امَا فروع دین زیادند كه مهمترین آنها نماز و روزه و زكات و حج و جهاد است.
بزرگان فرقة نصیریه از ابتدا تاکنون
دربارة فرقة نصیریه دیدگاه‌های مختلف و متعارض بیان شده است. عدّه‌ای این فرقه را پیروان محمّد بن نصیر نمیری دانسته و اعتقاد دارند كه آنها امامان معصوم (ع) را خدا دانسته و به تناسخ و حلال بودن محارم اعتقاد دارند و بنیانگذار آن را محمد بن نصیر نمیری می‌دانند، نمیری به امامان امامیه تا امام دهم اعتقاد داشته و دربارة امام حسن عسکری (ع) غلو كرده و او را خدا دانسته و خود را پیامبر می‌دانست. او در سال 395 هـ .ق درگذشت. [۶]
ولی امروزه كسانی كه از نصیریه در سوریه و لبنان زندگی می‌كنند، خود را شیعة دوازده امامی دانسته و خود را علویّون معرفی كرده و موارد بالا مثل تناسخ و غلو را ردّ كرده و اعتقادات شیعة امامیّه را كاملاً قبول داشته و می‌گویند: محمد بن نصیر نمیری، رئیس فرقة نمیریه بوده و در میان نصیریه و علویّون فقط عدّة كمی غلو كرده و ائمه را خدا دانسته و به تناسخ اعتقاد دارند. آنها تأسیس علویّون را در سال 488 تا 690 دانسته‌اند، این در حالی است كه محمد بن نمیر در سال 359 درگذشته بود. [۷]
از بزرگان این فرقه در گذشته اطّلاعات زیادی در دست نیست. علویّون سوریه و لبنان در ضمن كتابی كه [۸] در ردّ غلوّ و تناسخ و معرفی خود نگاشته‌اند عدّه‌ای از بزرگان خود را نام برده‌اند. از این كتاب و منابع دیگر بزرگان آنها را در دو قسمت می‌توان نام برد:
بزرگان دینی و علمی
بزرگان دینی عبارتند از:
- ابراهیم جمال از لاذقیه
- استاد ابراهیم سعوداز جبله
- استاد ابراهیم صالح
- ابراهیم حرخوش مقیم لاذقیه
- شیخ ابراهیم حسن نجّار
- شیخ ابراهیم كامل، خطیب مسجد امام علی (ع) طرابلس لبنان
- شیخ احمد علی حلوم استاد و مقیم در لاذقیه
- شیخ احمد محمّد رمضان
- شیخ اسماعیل شحّود
- شیخ حسین سعود از جبله
- شیخ حسن عباس آل عباس
- شیخ حمدان خیر
- شیخ حسن محمّد علی
- شیخ حیدر محمّد حیدر
- شیخ سلمان خلیل وقاف
- شیخ سلمان حسن
- شیخ احمد خضر
- شیخ احمد سلمان
- شیخ سلیمان عیسی مصطفی
- استاد علی صالح علی صالح و عدّة زیادی كه ذكر همة آنها موجب اطالة‌كلام است. پیروان و بزرگان آنها معمولاً در سوریه و لبنان ساكن هستند. [۹]
از بزرگان سیاسی
- ترفیع محمّد نبهان، از مبارزین نصیریه قبل از استقلال و به حكومت رسیدن آنها
- جاسم علون از مبارزین
- محمّد عمران وشّاح بابی اقدس
- حافظ اسد، كه در ابتدا به لقب و رتبة «نجیب» رسیده و بعد به وزارت دفاع منسوب و سپس با تشكیل حزب بعث در سال 1965 م در سوریه به حكومت رسیده و مدّت زیادی رئیس جمهور سوریه بوده و در آنجا از محبوبیّت والائی برخوردار بود.
- ابراهیم ماخوس، قبل از ریاست جمهوری حافظ اسد، رئیس وزرای دولت بود.
- احمد سویدانی كه از بزرگان و مبارزین نصیریه در سیاست و حكومت بود. [۱۰]
هم اكنون در سوریه بشار اسد رئیس جمهور می‌باشد. او و پدرش از فرقه نصیریه بوده و قبل از تشكیل حكومت، حافظ اسد را از مبارزین این فرقه نام برده‌اند. تمام فعالیّت‌های این فرقه سرّی بوده و قبل از تشكیل حكومت كاملاً سرّی عمل می‌كردند. [۱۱]
پانویس
- ↑ خالق داد عباسی، توضیح الملل، ترجمة ملل و نحل شهرستانی، ص 251؛ مشكور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی انتشارات آستان قدس رضوی، ص444؛ عبدالرحمن بدوی، مقالات الاسلامیین، ج 2، ص 65
- ↑ عبدالرحمن بدوی، تاریخ اندیشه های كلامی در اسلام، ترجمة حسین صابری، انتشارات آستان قدس رضوی، ص 395
- ↑ هاشم عثمانی، العلویون بین الاسطورة و الحقیقه، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ص 30، 31، 32
- ↑ علی عزیز ابراهیم، العلویون بین الغلو و الفسلفه و التصوف و الشیعه بیروت، موسسه اعلمی المطبوعات، ص 61
- ↑ سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، موسسه امام صادق ـ علیه السّلام ـ ، چاپ اول، ج 8، ص 409
- ↑ ربّانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب كلامی، قم، مركز جهانی علوم اسلامی، چاپ دوم، 1381ش، ص 325؛ و نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، حیدریه، 1355، ص93؛ و برنجكار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، نشر كتابخانه طه، چاپ پنجم، 1382ش، ص 160
- ↑ ربّانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب كلامی، قم، مركز جهانی علوم اسلامی، چاپ دوم، 1381ش، ص 325؛ و نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، حیدریه، 1355، ص93؛ و برنجكار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، نشر كتابخانه طه، چاپ پنجم، 1382ش، ص 160
- ↑ شیرازی، سید حسن مهدی، العلویون شیعه اهل بیت، بیروت، دار الصادق، 1392، ص30
- ↑ العلویون، شیعة اهل البیت، ص 30 و 31
- ↑ شرف الدّین، تقی، النصیریه دراسة التحلیلیه، بیروت، 1983 م، ص 169
- ↑ النصیریه، دراسة التحلیلیه، ص 171