سوره کهف

سوره کَهْفْ هجدهمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء پانزدهم و شانزدهم قرآن. کهف به معنای غار است و دلیل نام‌گذاری این سوره به کهف وجود داستان اصحاب کهف در آن آمده است. اعتقاد به حق و انجام عمل صالح از توصیه‌های این سوره به مردم است. داستان اصحاب کهفصلى الله علیه وآله داستان موسی و بنده‌ای از بندگان خدا (خضر)صلى الله علیه وآله حکایت ذوالقرنین و داستان باغستان دو نفرصلى الله علیه وآله از مهمترین حکایاتی است که در این سوره بیان شده است. گفته شده سوره کهف هنگامی نازل شد که عده‌ای از قریش قصد آموختن مسائلی از یهودیان برای آزمودن پیامبر (ص) را داشتند. این مسائلصلى الله علیه وآله پرسش از سه داستان گفته‌شده و زمان برپایی قیامت بود.

سوره کهف

نام	سوره کهف
شماره سوره	۱۸
ترتیب نزول	۶۹
جزء	۱۵ و ۱۶
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۱۱۰
تعداد کلمات	۱۵۸۹
تعداد حروف	۶۵۵۰

کهف

غار وسیع.

مفهوم کلی سوره

• اثبات رستاخیر؛
• نمونه های عینی معادصلى الله علیه وآله مثل زنده شدن اصحاب کهف؛
• عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان؛
• آداب تعلیم و تربیت.

اسامی سوره

1. کهفصلى الله علیه وآله
2. اصحاب کهفصلى الله علیه وآله
3. حائلة.

علت نام‌گذاری

«سوره کهف» و «سوره اصحاب کهف»؛ کهْف به معنای غار و شکاف کوه است و نام‌گذاری این سوره به این دو نام بر اساس آیات نهم تا بیست‌وششم این سوره است که داستان اصحاب کهفصلى الله علیه وآله یعنی آن غارنشینان یکتاپرست را مطرح کرده است.

«سوره حائلة»؛ به خاطر اینکه این سوره میان آتش و قاری حائل می‌شود.

تعداد آیاتصلى الله علیه وآله کلماتصلى الله علیه وآله حروف

• سوره کهف صدوده آیه دارد.
• سوره کهف هزاروپانصدوهفتادوهفت کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
• سوره کهف شش‌هزاروسیصدوشصت حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

اهداف کلی سوره کهف عبارتند از:

• توجه به مبدأ؛
• توجه به معاد و اثبات آن؛
• عبرت آموزی از سرگذشت‌های عجیب پیشینیان.

محتوا و موضوعات

سوره کهف با حمد و ستایش خداوند آغاز می‌شودصلى الله علیه وآله و با توحید و ایمان و عمل صالح پایان می‌یابد.

محتوای این سوره همچون سایر سوره‌های مکی بیشتر بیان مبدء و معاد و بشارت و انذار استصلى الله علیه وآله و نیز به مساله مهمی که مسلمانان در آن روزها سخت به آن نیاز داشتند اشاره می‌کندصلى الله علیه وآله و آن اینکه یک اقلیت هر چند کوچک باشدصلى الله علیه وآله در برابر یک اکثریت هر چند ظاهرا قوی و نیرومند باشند نباید تسلیم گرددصلى الله علیه وآله و در فساد محیط حل شودصلى الله علیه وآله بلکه همچون گروه کوچک اصحاب کهف باید حساب خودشان را از محیط فاسد جدا کنندصلى الله علیه وآله و بر ضد آن قیام نمایند.آن روز که توانایی دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم تواناییصلى الله علیه وآله هجرت نمایند.

همچنین از جمله داستانهای این سورهصلى الله علیه وآله داستان دو نفر است که یکی بسیار ثروتمند و مرفه اما بی‌ایمان و دیگری فقیر و تهیدست اما مؤمن بودصلى الله علیه وآله ولی او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بی ایمان از دست ندادصلى الله علیه وآله و تا آنجا که می‌توانست او را نصیحت و ارشاد کرد و سرانجام اعلام بیزاری نمود و پیروزی هم با او بود. تا مؤمنان در شرائطی همچون آغاز دعوت پیغمبر(ص) بدانند اگر ثروتمندان بی‌ایمان جنب و جوشی دارند موقت و خاموش‌شدنی است همانند فقر و تنگدستی افراد با ایمان.

بخش دیگری از این سوره به داستان موسی و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) اشاره می‌کند که چگونه موسی(ع) در برابر کارهایی که ظاهر آن زنندهصلى الله علیه وآله اما باطنش پر مصلحت بود نتوانست صبر و حوصله به خرج دهدصلى الله علیه وآله ولی پس از توضیحات خضر به عمق مسائل کاملا آگاه شد و از بیتابی خود پشیمان گشت. این نیز درسی است برای همهصلى الله علیه وآله تا به ظواهر حوادث و رویدادها ننگرندصلى الله علیه وآله و بدانند در زیر این ظواهر باطنی بسیار عمیق و پر معنی وجود دارد.

بخش دیگری از این سوره ماجرای ذوالقرنین را شرح می‌دهد که چگونه شرق و غرب عالم را پیمودصلى الله علیه وآله و با اقوام گوناگونی که سنن و آداب بسیار متفاوتی داشتند روبرو شدصلى الله علیه وآله و سرانجام با کمک گروهی از مردم به مقابله با توطئه یاجوج و ماجوج برخاست و سدی آهنین بر سر راه آنها کشیدصلى الله علیه وآله و نفوذشان را قطع کرد تا مسلمانان با بینش وسیعتر خود را برای نفوذ در شرق و غرب جهان آماده سازند و برای مبارزه با یاجوج‌ها و ماجوج‌ها دست اتحاد به هم دهند.

جالب اینکه در این سوره به سه داستان اشاره شده (داستان اصحاب کهفصلى الله علیه وآله داستان موسی و خضر و داستان ذو القرنین) که بر خلاف غالب داستان‌های قرآن در هیچ جای دیگر از قرآن سخنی از اینها به میان نیامده است (تنها در سوره انبیاء آیه 96 به مسئله یاجوج و ماجوج بدون ذکر نام ذوالقرنین اشاره شده است) و این یکی از ویژگی‌های این سوره است. و به هر حال محتوایش از هر نظر پر بارصلى الله علیه وآله و تربیت‌کننده می‌باشد.

فضائلصلى الله علیه وآله خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعبصلى الله علیه وآله از پیامبر گرامی اسلام روایت کرده است که هر کس سوره کهف را بخواندصلى الله علیه وآله تا هشت روز از هر فتنه‌ای آسوده است. اگر در این هشت روزصلى الله علیه وآله دجال ظهور کندصلى الله علیه وآله خداوند او را از فتنه وی حفظ کند و هر کس آیه آخر آن «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ ...» را هنگام رفتن به بستر خواب بخواندصلى الله علیه وآله از بستر او نوری به سوی کعبه می‌درخشد که در کنار آن فرشتگانی از درگاه خدا برایش طلب رحمت می‌کنندصلى الله علیه وآله تا از خواب برخیزد. اگر در مکه باشد و این آیه را بخواندصلى الله علیه وآله نوری از بستر او به بیت‌المعمور می‌تابدصلى الله علیه وآله که در کنار آن فرشتگان برایش طلب رحمت می‌کنندصلى الله علیه وآله تا از خواب برخیزد.

سمرةبن‌جندب از آن بزرگوار روایت کرده است که: هر کس ده آیه از سوره کهف از حفظ بخواندصلى الله علیه وآله فتنه دجال به او زیانی نمی‌رساند و هر کس همۀ سوره را بخواندصلى الله علیه وآله داخل بهشت می‌شود. و فرمود: آیا سوره‌ای به شما نشان دهم که وقتی نازل شدصلى الله علیه وآله هفتاد هزار فرشتهصلى الله علیه وآله آن را همراهی کردند و عظمت آنها آسمان‌ها و زمین را فرا گرفته بود؟ گفتند: آری. فرمود: سوره اصحاب کهف است. هر کس در روز جمعهصلى الله علیه وآله این سوره را بخواندصلى الله علیه وآله خداوند تا سه روز بعد از روز جمعه دیگر او را می‌آمرزد و به او نوری می‌بخشد که به آسمان می‌رسد و در فتنه دجال از خطر محفوظ است.

واقدی به اسناد خود از ابوالدرداء از پیامبر گرامی اسلام روایت کرده است که: هر کس ده آیۀ اول سوره کهف را حفظ کندصلى الله علیه وآله اگر دجال را درک کندصلى الله علیه وآله ضرری نمی‌بیند. هر کس اواخر سوره کهف را از حفظ کندصلى الله علیه وآله در روز قیامتصلى الله علیه وآله نوری با اوست. همچنین از آن بزرگوار روایت شده است که: هر کس سوره کهف را در روز جمعه بخواندصلى الله علیه وآله تا شش روز از هر فتنه‌ای آسوده است و اگر دجال بیرون آیدصلى الله علیه وآله از شر او محفوظ است.

عیاشی به اسناد خود از امام صادق(ع) روایت کرده است که: هر کس سوره کهف را در هر شب جمعه‌ای بخواندصلى الله علیه وآله شهید از دنیا می‌رود و خداوند او را با شهیدان مبعوث می‌کند و در روز قیامت در موقف شهیدان میایستد.

محل و زمان نزول

سوره کهف مکی است.

ابن عباس گوید: تنها آیه: وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ در داستان عیینة بن حصن فزاری در مدینه نازل شده است.

سوره کهف بعد از سوره غاشیه و در حدود سالهای هشت تا دوازده بعثت نازل شده است.

ویژگی

سوره کهف یکی از پنج سوره‌ای است که با عبارت «الحمدلله» آغاز شده است این سوره‌ها عبارتند از سوره فاتحهصلى الله علیه وآله سوره انعامصلى الله علیه وآله سوره کهفصلى الله علیه وآله سوره سبأصلى الله علیه وآله سوره فاطر که همه آنها جزو سور مکی هستند.

همچنین این سوره جزو سور مئین (صد آیه‌ای‌ها) است ابن قتیبه می‌گوید سور مئین سوره هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نامگذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده این سوره‌ها عبارتند از سوره بنی إسرائیلصلى الله علیه وآله کهفصلى الله علیه وآله سوره مریمصلى الله علیه وآله سوره طهصلى الله علیه وآله سوره أنبیاء صلى الله علیه وآله سوره حج و سوره مؤمنون». برخی دیگر نیز سور مئین را سوره‌های «سوره توبهصلى الله علیه وآله سوره نحلصلى الله علیه وآله سوره هودصلى الله علیه وآله سوره یوسفصلى الله علیه وآله سوره کهفصلى الله علیه وآله سوره بنی اسرائیلصلى الله علیه وآله سوره انبیاءصلى الله علیه وآله سوره طهصلى الله علیه وآله سوره مؤمنونصلى الله علیه وآله سوره شعراء و سوره صافات» ذکر کرده‌اند.

روایتی است که از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره های مئین را به جای انجیل و سوره های مثانی را به جای زبور به من دادصلى الله علیه وآله و پروردگارم مرا با دادن سوره های مفصّل فزونی بخشید.

بخاری از ابن مسعود روایت کرده که دربارۀ سوره‌های: بنی اسرائیلصلى الله علیه وآله کهفصلى الله علیه وآله مریمصلى الله علیه وآله طهصلى الله علیه وآله و الانبیاء گفت: «این سوره‌ها از سوره‌های کهن اول استصلى الله علیه وآله و از دیرینه‌ها هستند» سپس به همین ترتیب آنها را ذکر کرد.

این سوره با حمد و ستایش خدا آغاز می‌گردد و با ذکر توحید و ایمان و عمل صالح پایان می‌یابد. و در این سوره از برخی داستان های عجیب تاریخ بشر پرده برداشته شده استصلى الله علیه وآله و آیۀ آخر این سوره ویژگی خاصی دارد که هر کس آن را قبل از خواب با رعایت شرایطی بخواندصلى الله علیه وآله هر ساعتی که اراده کندصلى الله علیه وآله از خواب بیدار خواهد شد.

نیمه اوّل قرآن با "فا" کلمۀ «وَ لْیَتَلَطَّفْ» از سوره کهف پایان می‌یابد و از آن پسصلى الله علیه وآله نیمه دوم قرآن آغاز می‌گردد.

منبع

برگرفته از سایت معرفی سوره کهف - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir