سوره انفال هشتمین سوره قرآن مجید می‌‌باشد که از آیه اوّل این سوره گرفته شده است. بعضی موضوعات مطرح شده در این سوره عبارتند از: انفال و غنائم، صفات مؤمنان واقعی، داستان جنگ بدر، واقعه تاریخی شب هجرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از مکّه به مدینه، حکم اسیران جنگی، احکام جهاد، حکم خمس، خرافات مشرکان و راه شناخت منافقان و مبارزه با آنان. این سوره ۷۵ آیه دارد و در مدینه نازل شده است.

سوره انفال
سوره انفال.jpg
شماره سوره۸
محل نزولمدینه‌(مدنی)
جزء۹ و ۱۰
تعداد آیات۷۵

انفال

انفال جمع نفل است به معنی غنیمت و هبه و زیادت[۱].

علت نام‌گذاری

  • «سوره انفال»؛ این سوره به دلیل کلمه «انفال» که در آغاز آن آمده، هم‌چنین به دلیل بیان کردن احکام انفال و ثروت‌های عمومی، به «انفال» نام‌گذاری شده است[۲].
  • «سوره بدر»؛ این سوره «بدر» نیز نامیده شده، چون درباره جنگ بدر نازل شده است[۳]. نقلی هم از ابن‌عباس در این مورد در بیشتر کتب تفسیر و علوم قرآنی آمده است[۴].
  • «سوره جهاد»؛ زیرا پس از نزول این سوره پیامبر تلاوت آن را در جنگ‌ها برای تقویت روحیه رزمندگان سنت قرار داد. این رویه در زمان خلفا نیز ادامه داشته است[۵].

اهداف و آموزه‌ها

سوره انفال که در مدینه و در زمان اولین جنگ مسلمانان، یعنی بدر، نازل شده است، دارای چند هدف است:

  1. بیان مسائل و قوانین مربوط به جنگ؛
  2. بیان مسائل و قوانین اقتصادی اسلام در مورد اموال عمومی که پشتوانه بیت‌المال به شمار می‌ آید؛
  3. بازسازی اخلاقی مسلمانان؛
  4. سامان دادن و نظام بخشیدن به جامعه نوین مسلمانان در مدینه[۶].

محتوا و موضوعات

در هفتادوپنج آیه‌ای که در سوره انفال وجود دارد مباحث بسیار مهمی مطرح شده است:

نخست اشاره به بخش مهمی از مسائل مالی اسلام از جمله انفال و غنائم که پشتوانه مهمی برای بیت‌المال محسوب می‌گردد شده است. سپس مباحث دیگری مانند: صفات و امتیازات مؤمنان واقعی و داستان جنگ بدر، یعنی نخستین برخورد مسلحانه مسلمانان با دشمنان، و حوادث عجیب و عبرت انگیزی که در این جنگ واقع شد.

و هم‌چنین قسمت قابل ملاحظه‌ای از احکام جهاد و وظائف مسلمانان در برابر حملات پی‌گیر دشمن، جریان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و داستان آن شب تاریخی هجرت(لیلةالمبیت‌)، وضع مشرکان و خرافات آنها قبل از اسلام، چگونگی ضعف و ناتوانی مسلمانان در آغاز کار و سپس تقویت آنها در پرتو اسلام، حکم خمس و چگونگی تقسیم آن، لزوم آمادگی رزمی و سیاسی و اجتماعی برای جهاد در هر زمان و مکان، برتری نیروهای معنوی مسلمانان بر دشمن علی‌رغم کمبود ظاهری نفرات آنها، حکم اسیران جنگی و طرز رفتار با آنها، هجرت کنندگان و آنها که هجرت نکرده‌اند، مبارزه و درگیری با منافقان و راه شناخت آنها و بالآخره یک سلسله مسائل اخلاقی و اجتماعی سازنده دیگر[۷].

فضائل، خواص و ثواب قرائت

بهره‌مندی از شفاعت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و دوری از نفاق؛

ابی‌بن‌کعب، از پیامبر نقل کرده است که: هر کس سوره انفال و برائت را قرائت کند، روز قیامت، من شفیع و گواه او خواهم بود. او از نفاق بری است و به عدد هر منافقی در دنیا ده حسنه به او داده می‌شود و ده گناه از او برداشته می‌شود و ده درجه بر درجاتش افزوده می‌شود و عرش و حاملان آن در ایام زندگی برایش طلب رحمت می‌کنند.

دوری از نفاق و بهره‌مندی از سفره‌های بهشتی؛

عیاشی از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده است که: هر کس سوره انفال و برائت را در هر ماه بخواند، هرگز نفاق به قلبش وارد نمی‌شود و حقاً از شیعه امیرالمؤمنین است و روز قیامت از خوان‌های بهشت، می‌خورد تا مردم از حساب تمام شوند.

قطع بینی‌ها و اشتمال بر آیه خمس؛

محمدبن‌مسلم از امام باقر(علیه‌السلام) نقل کرده است که: در سوره انفال قطع بینی‌هاست (زیرا مشتمل بر آیه خمس است)[۸].

محل و زمان نزول

سوره انفال، بقول ابن عباس و قتاده، بجز هفت آیه آن که در مکه نازل شده است، مدنی است. آیات مدنی آن از آیه «وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا ...» شروع می‌شود. و حسن و عکرمه گویند: تمام سوره در جنگ بدر نازل شده است[۹].

زمان نزول سوره انفال نوزده ماه پس از هجرت و بعد از جنگ بدر بوده است[۱۰].

ویژگی

سوره انفال یکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) می‌باشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره‌های بقره، آل عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال می‌گویند ولی برخی دیگر هفتمی را یونس می‌دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نیست (این قول سعید بن جبیر می‌باشد)[۱۱]

روایت از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۲].

در سوره انفال از قوانین و احکام عملی اسلام بیش تر از عقاید و مبانی نظری اسلامی سخن به میان آمده است[۱۳].

پانویس

  1. قاموس قرآن، ج7، ص 101.
  2. تفسير نور، ج3، ص263
  3. دايرة المعارف قرآن كريم، ج 5، ص 25
  4. ترجمه تفسير الميزان، ج 9، ص 7.
  5. دايرة المعارف قرآن كريم، ج 5، ص 25
  6. تفسير قرآن مهر، ج8، ص 26.
  7. تفسير نمونه، ج 7، ص 77.
  8. ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 10، ص 154.
  9. همان
  10. دايرة المعارف قرآن كريم، ج 5، ص 25
  11. المحرر الوجيز فی تفسير الكتاب العزيز، ج 3، ص 373، مفاتيح الأسرار و مصابيح الأبرار، ج 1، ص 30، جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
  12. جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
  13. تفسير قرآن مهر، ج 8، ص 26

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره انفال - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir