کاربر:Hoosinrasooli/صفحه تمرین
 | این صفحه کاربری هم‌اکنون برای مدتی کوتاه تحت ویرایش عمده است. این برچسب برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده‌است، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده می‌شود ویرایشی در این صفحه انجام ندهید. این صفحه آخرین‌بار در ۱۳:۴۹، ۱۰ نوامبر ۲۰۲۴ (ساعت هماهنگ جهانی) (۱۴ روز پیش) تغییر یافته‌است؛(الگو:پاکسازی) لطفا اگر در چند ساعت اخیر ویرایش نشده است، این الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با {{در دست ساخت}} جایگزین می‌کنید. |
| استان گیلان | |
|---|---|
 | |
| نام | استان گیلان |
| کشور | ایران |
| استان | گیلان |
| تعداد جمعیت | ۲۵۳۰۶۹۶ نفر |
| پراکندگی دینی | |
استان گیلان، از استان‌های شمالی ایران به مرکزیت شهر رشت است. این استان، از شمال به دریای خزر متصل بوده و دارای مرز آبی با کشورهای حاشیه دریا می‌باشد و از طریق آستارا نیز دارای مرز خاکی با جمهوری آذربایجان است ، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌شود. نهضت میرزا کوچک خان جنگلی از نمونه های درخشان تاریخ این سرزمین است. سه شهرستان رضوانشهر، تالش و آستارا به ترتیب حائز بیشترین جمعیت اهل‌سنت و تعداد معدودی از ساکنین استان گیلان مستقر در رشت، بندرانزلی، دارای ادیان مسیحی، یهودی و زرتشتی‌اند.
تاریخچه
تاریخ گیلان با تکیه بر پاره‌ای اشاره‌ها و کاوش‌های باستان شناختی به دوره پیش از آخرین یخبندان (بین ۵۰ تا ۱۵۰ هزار سال پیش) می‌رسد. با مهاجرت آریایی‌ها و دیگر اقوام به این سرزمین، از آمیزش مهاجران و ساکنان بومی منطقه، قوم‌های جدیدی پدید آمـدند که در این میان دو قوم گیل و دیلم اکثریت داشتند. از همان آغاز، فرمانروایان این قوم از آزادی کامل برخوردار بوده‌اند و هیچ گاه در برابر بیگانگان و یا در مقابل حکام دیگر، تسلیم نشده‌اند و حتی به اطاعت دولت ماد در نیامده‌اند.
در قـرن ششم پیش از میلاد، گیلانیان با کوروش هخامنشی متحد شدند و دولت ماد را سرنگون کردند. در زمان ساسانیان، گیلان استقلال خود را از دسـت داد و اردشیر بابکان به یاری ارتشی مرکب از ۳۰۰ هزار مرد جنگی و نزدیک به ۱۰هزار سواره گیلان را تسخیر کرد.
پس از پیروزی عرب‌های مسلمان بر ایرانیان، گیلان به مأمن علویان تبدیل شد. در حدود سال ۲۹۰ هجری قمری، مردم گیلان و دیلم کم کم به مذهب علویان روی آوردند و در گسترش آن نیز کوشش بسیار کردند.
سلسله دیلمیان در دوران فرمانروایی خود به بغداد لشگر کشیدند و خلیفه عباسی را شکست دادند. مغولان در زمان اولجایتو موفق شدند برای مدت کوتاهی این سرزمین را تصرف کنند. گیلانیان در به قدرت رسیدن صفویان نقش مهمی را ایفا کردند.
در زمان سلطنت شاه عباس اول، گیلان استقلال خود را از دست داد. در سال ۱۰۷۱هجری قمری، قوای روسیه به دستور پتر کبیر به گیلان حمله برد و رشت را تا سال ۱۱۴۵ هجری قمری در اشغال خود نگه داشت. گیلک‌ها در پیروزی انقلاب مشروطیت نیز سهمی عمده داشتند. آنها در سال ۱۲۸۷هجری قمری تهران را فتح کردند. نقش مردم گیلان در نهضت میرزا کوچک خان جنگلی نیز از نمونه‌های درخشان تاریخ این سرزمین است.
تقسیمات کشوری
استان گیلان از سال 1344 در تقسیمات کشوری ایران به عنوان استان مستقل شد. اقلیم و طبیعت استان گیلان دارای تفاوت بسیار با دیگر مناطق ایران است. وجود تعداد زیادی رودخانه که از کوه‌ها سرازیر می‌شوند باعث شده این منطقه دارای رطوبت زیادی باشد. این استان در انتهای غربی رشته کوه البرز و بخش غربی جلگه‌های حاشیه دریای خزر واقع شده است. در شمال غرب، ارتفاعات تالش که به صورت حوضه‌ای پیوسته امتداد دارند گیلان و آذربایجان را از یکدیگر جدا می‌کند. سماموس که با نام سمام کوه نیز شناخته می‌شود نام بخشی از رشته کوه البرز و نام قله‌ای است به اسم قله سمام که با 3721 متر ارتفاع، مرتفع ترین قله استان گیلان می‌باشد. بیش از چهل رودخانه در گیلان جریان دارند که از مهم‌ترین آنها می‌توان سفید رود را نام برد. آستاراچای، گرگان رود، دیناچال، حسن کیاده، دهکا، رود چمخاله، کیان رود و پیله رود نیز از رود‌های مهم این استان هستند. ممتاز بودن اقلیم استان گیلان باعث به وجود آمدن پوشش گیاهی غنی شده است، در حاشیه جنوبی دریای خزر و نیم‌رخ شمالی رشته کوه البرز ناحیه رویشی هیرکانی مانند یک نوار سبز وجود دارد. این ناحیه به دلیل تغییرات دما و بارندگی زیاد همچنین حاصلخیزی خاک حاوی گونه‌های گیاهی زیادی است.
جغرافیا
این استان، از شمال به دریای کاسپین و کشور آذربایجان، که از طریق آستارا با آن دارای مرز بین‌المللی است، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌شود.
جمعیت
گیلان دهمین استان پرجمعیت و دومین استان پرجمعیت شمال ایران پس از استان مازندران است. تعداد ۲۵۳۰۶۹۶ نفر در گیلان زندگی می‌کنند.
اقتصاد
اقتصاد استان گیلان به‌شدت وابسته به تولید و فروش محصولات کشاورزی و دریایی است. برنج، چای و ماهی از مهم‌ترین محصولات این استان به شمار می‌آیند. بندر انزلی، به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار فروش ماهی کشور، نقش مهمی در تأمین درآمد مردم دارد. همچنین رودبار به‌عنوان مهد زیتون ایران شناخته می‌شود و پرورش زیتون عسل نیز رواج زیادی دارد.
گیلان دارای منطقه آزاد تجاری در بندر انزلی است که به مردم این امکان را می‌دهد تا بدون پرداخت گمرکی، اجناس خارجی را وارد و به فروش برسانند. بازارهای هفتگی و سنتی در سایر نقاط استان نیز به‌عنوان مراکز مهم کسب درآمد برای گیلانی‌ها عمل می‌کنند.
اقوام
در استان گیلان، اقوام مختلفی زندگی می‌کردند که امروزه بر اثر عوامل طبیعی، تاریخی، سیاسی، مهاجرت‌ها و ارتباطات وسیع قرن اخیر بین این استان با سایر نقاط کشور ، اثر چندانی از بعضی اقوام مشاهده نمی‌شود.
این اقوام عبارتند از:
- گیل؛
- دیلم؛
- کادوس‌ها؛
- مادها؛
- کاس‌ها (کاسپین‌ها)؛
- دوربیک‌ها؛
نام دریای خزر که در زبان انگلیسی؛ کاسپین نامیده می‌شود از نام قوم کاسپین گرفته‌شده است و چون دوربیک‌ها در حوالی کوه درفک زندگی می‌کردند نام قله درفک از نام این قوم، گرفته شده است. با این توصیف می‌توان گفت قوم غالب در گیلان گیلک می‌باشد و پس از آن به ترتیب اقوام تالش، ترک، کرد، لر به ترتیب بیشترین جمعیت در استان گیلان را دارا می‌باشد.
زبان
در گیلان دو گروه عمده زبانی وجود دارد یعنی زبان گیلکی و زبان تالشی و دو گروه زبانی جزئی یعنی کردی و تاتی نیز وجود دارند. زبان ترکی آذربایجانی نیز در این استان استفاده می‌شود. حدود سه میلیون نفر زبان گیلکی را به‌عنوان زبان اول یا دوم در استان‌های گیلان و مازندران صحبت می‌کنند. همچنین به زبان کرمانجی نیز در چند روستای اطراف شهرستان رودبار صحبت می‌شود.
دین و مذهب
هرچند مذهب در گیلان به تبعه کل کشور شیعه اثنی عشری است ولی از شهرستان‌های هفده‌گانه آن سه شهرستان رضوانشهر، تالش و آستارا به ترتیب حائز بیشترین جمعیت اهل تسنن اند و مذهب شافعی دارند. تعداد معدودی از ساکنین استان گیلان مستقر در رشت، بندرانزلی، دارای ادیان مسیحی، یهودی و زردشتی‌اند.
مراکز دیدنی و تاریخی
- آرامگاه دکترمعین؛
- آرامگاه آپیرجنگلی؛
- آرامگاه آقاسیدمحمد؛
- بقعه شیدجلال الدین اشرف.
شهر قدیمی و زیارتی
آستانه اشرفیه، قبل از قرار گیری مقبره آقا سید جلال الدین اشرف(علیه‌السلام) در این شهر که برادر امام موسی کاظم (علیه‌السلام) می‌باشد، این مکان را به اسم “کوچان” می شناختند. قدمت آستانه اشرفیه به قرن 4 هجری قمری برمی‌گردد.
آستانه اشرفیه یکی از مراکز مهم مذهبی و زیارتی گیلان است. وجود مقبره حضرت سید جلال الدین در این شهر، اهمیت آن را دو چندان کرده است. این شهر در گذشته کوچان نامیده می شد. جلال الدین اشرف(علیه‌السلام) فرزند امام موسی کاظم(علیه‌السلام) در قرن چهارم هجری قمری به این شهر نقل مکان کرده، ولی در هیچ منبعی از آن ذکری به میان نیامده است. در حال حاضر، آستانه اشرفیه یکی از شهرستان‌های پر اهمیت مذهبی، زیارتی و کشاورزی گیلان است.
علمای گیلان
- آیت الله بهجت فومنی؛
- آیت الله میرزای قمی؛
- آیت الله شفتی؛
- آیت الله بحرالعلوم؛
- آیت الله سیدعبدالله ضیائی‌نیا؛
- آیت الله صادق احسانبخش؛
- آیت الله قربانی؛
- آیت الله حائری فومنی؛
- آیت الله سیدمحمودضیابری؛
- آیت الله سیدعبدالوهاب ضیابری،
- میرزاحبیب الله رشتی(املشی)؛
- آیت الله سیدمجتبی رودباری؛
- آیت الله امینیان؛
- آیت الله رضا رمضانی؛
- آیت الله واصف؛
- آیت الله خائفی؛
- آیت الله سیدکاظم میرعبدالعظیمی؛
- آیت الله شیخ عبدالحسین فقیهی رشتی.
محمدتقی بهجت فومنی
آیت‌الله محمدتقی بهجت فومنی، فقیه، عارف، مرجع تقلید شیعه و از شاگردان برجسته سید علی قاضی و محمدحسین غروی اصفهانی بود. آیت‌الله بهجت از اوان جوانی مراحل عرفان و سیر و سلوک را آغاز نمود و دارای کرامات و مکاشفات غیبیه بود. از ایشان آثار ارزشمندی در موضوع فقه و اصول مانند «مباحث‌الاصول» برجای مانده است. شهید مرتضی مطهری و آیت‌الله جوادی آملی و محمدتقی مصباح یزدی از شاگردان او هستند.
میرزا کوچک خان جنگلی
میرزا یونس معروف به میرزا کوچک خان فرزند میرزا بزرگ در سال ۱۲۵۹ ه.ش در محله قدیمی استادسرا شهر رشت در خانواده‌ای متوسط و مذهبی چشم به جهان گشود. وی سنین آغاز عمر را در مدرسه علمیه حاج حسن (صالح آباد) و مدرسهٔ جامع شهر رشت به آموختن صرف و نحو و تحصیلات دینی گذرانید. میرزا کوچک خان، رهبر مشروطه‌خواه جنبش جنگل بود که به‌دلیل نابسامانی‌های داخلی بعد از مشروطه و تعرض و دخالت‌های بیگانگان در ایران قیام و در رشت اعلام جمهوری کرد؛ اما با بروز اختلافات داخلی در دولت رشت، توافق قوای روس و انگلیس و قدرت یافتن دولت مرکزی، شکست خورد و در برف و بوران گرفتار شد و بر اثر سرما درگذشت.
جستارهای وابسته
نگارخانه
بقعه شیخ زاهد گیلانی
قلعه رودخان
منابع
- درباره استان گیلانgilan.ir، تاریخ درج مطلب 1401/03/09، اخذ شده در تاریخ 1403/8/19.
- علمای گیلان(اسامی)تصاویر sam-rasht.blogsky.com، تاریخ درج مطلب پنج‌شنبه 30 آذر 1402، اخذ شده در تاریخ 1403/8/19.
- اطلاعات استان گیلانglrw.ir، تاریخ درج مطلب 16 بهمن 1397، اخذ شده در تاریخ 1403/8/19.
- استان گیلان کجاست؟iraniju.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/19.
- استان گیلانlashtnesha.iau.ir،