دانشگاه اسلامی مدینه
| دانشگاه اسلامی مدینه | |
|---|---|
 | |
| نام | دانشگاه اسلامی مدینه |
| مؤسس | سعود بن عبدالعزیز |
| وابستگی به حاکمیت | با فرمان سعود بن عبدالعزیز تأسیس شده |
دانشگاه اسلامی مدینه، یکی از فعالترین مراکز وهابیت و تربیت افکار تکفیری در عربستان سعودی در شهر مدینه است. این دانشگاه بهعنوان بستری برای تبدیل ایدئولوژی مسلمانان سنی میانهرو به عناصر تکفیری و داعشی شناخته میشود. این مرکز سالانه حدود ۱۰ الی ۱۲ هزار دانشجو از ۱۶۰ کشور و ملیت را پذیرش میکند. بیشتر دانشجویان از کشورهای غیرعرب هستند. این دانشگاه با تبلیغات فریبنده سعی در جذب جوانان ۱۸ تا ۲۵ ساله از سراسر دنیا دارد تا پس از فارغالتحصیلی و بازگشت به وطن، افکار وهابی تکفیری را تحت عناوین و پوششهای گوناگون در جامعه تزریق کنند.
تاریخچه
دانشگاه یا «الجامعة الإسلامیة بالمدینة المنورة»، در 25 ربیع الاول 1381 ق، با دستور سعود بن عبدالعزیز پادشاه عربستان تأسیس شد و یکشنبه 2 جمادی الثانی همان سال فعالیتهای خود را بهطور رسمی آغاز کرد. سپس با پشتیبانیهای برادرانش، پادشاهان بعدی: ملک خالد، ملک فیصل و ملک فهد، گسترش یافت. هستۀ اولیه این دانشگاه، «کلیة الشریعه» بود که کار خود را با 85 دانشجو آغاز کرد، البته نقش ملک فهد را نباید در دورۀ تأسیس نادیده گرفت، زیرا وی در آن زمان وزیر معارف بود.
اساسنامه
اساسنامۀ این دانشگاه از آغاز سیر تطور تکاملی داشته و تاکنون 3 دوره را گذرانده و 3 مرتبه تدوین شده است:
دوره اول: سال 81 اولین اساسنامه در 27 ماده تهیه و به تصویب پادشاه وقت، «ملک سعود» رسید؛
در مادۀ 3 این اساسنامه، رئیس اعلای دانشگاه خود پادشاه تعیین شده است و در مادۀ 23 ریاست رسمی دانشگاه به عهده مفتی رسمی کشور سعودی که مرجع تقلید کل کشور است نهاده شده و جایگاهی در حد وزارت دارد، لکن وی نمیتواند اگر ساکن مدینه نباشد نمایندهای برای اداره دانشگاه تعیین کند؛
در مادۀ 7 ساختار اولیه دانشگاه دارای یک مقطع 4 ساله لیسانس و دارای یک نظام دبیرستانی پیشدانشگاهی 3 ساله، ویژه آمادهسازی متقاضیان برای ورود به دانشگاه تعیین شده است؛
در مادۀ 16 که متکفل شرایط گزینش استاد است، شرط اول را تقوا و اخلاق حمیده و صلاحیت ایمانی و شرط دوم را داشتن تخصص علمی در رشتۀ مورد نظر قرار داده است؛
در مادۀ 21 شرط سنی پذیرش دانشجو بین 18 تا 35 سال تعیین شده است.
هزینۀ دانشگاه در سال اول تأسیس طبق دستور پادشاه سه میلیون ریال سعودی مقرر و تصویب شد. مواد درسی دورۀ چهار ساله و متون تدریسی دانشگاه در مادۀ 13 تعیین شده که به قرار زیر است:
- عقاید: شرح عقائد الطحاویه؛
- ادیان: المذاهب الألحادیة الحدیثه؛
- تفسیر: تفسیر بغوی؛
- حدیث: بلوغ المرام با شرح صدیق حسن خان؛
- فقه: المقنع، تألیف ابن قدامه حنبلی؛
- اصول فقه: روضه الناظر؛
- صرف و نحو: شرح ابن عقیل، با حقظ الفیه ابن مالک؛
- بلاغت: المنهاج الواضح، تألیف عونی.
در نظام دبیرستانی پیش دانشگاهی مواد و متون زیر تعیین شده است:
- تفسیر: تفسیر جلالین؛
- اصول و قواعد تفسیر: کتاب التفسیر الوجیز؛
- توحید: فتح المجید فی شرح کتاب التوحید العقیدة الواسطه، تألیف ابن تیمیه؛
- حدیث: عمدة الاحکام ـ احکام الاحکام، تألیف ابن دقیق؛
- قواعد حدیث: شرح نخبة الفکر، تألیف ابنحجر ـ با حفظ متن کتاب؛
- فقه: عمدة الفقه، ابن قدامة؛
- فرائض (ارث): الفوائد فی المواریث، بنباز؛
- صرف و نحو: قواعد الغة، تألیف حنفی ناصف؛
- بلاغت: البلاغة الواضحة.
دورۀ دوم: دومین اساسنامه پس از یک دورۀ پنج ساله آزمایشی در سال 86 ق، تدوین و با 28 بند به تصویب امیر خالد نائب پادشاه وقت ملک فیصل رسید و تغییرات و اضافاتی انجام گرفت که برخی از آنها عبارت است از:
الف. شورای سیاستگذاری طبق ماده 10 مرکب است از:
رئیس دانشگاه، جانشین رئیس، رؤسای دانشکدهها، پنج از اعضای برجسته هیئت علمی به تعیین پادشاه، معاون وزیر معارف، نمایندۀ وزارت اقتصاد و دارایی.
ب. مجلس مشاورین و شورای عالی آموزشی دانشگاه که مسؤولیت برنامهریزی و تصویب آییننامههای آموزشی و گسترش دانشکدهها، رشتهها و تعیین ضوابط گزینش هیئت علمی و امثال آن را بر عهده دارد طبق مادۀ 15 عبارتند از:
رئیس دانشگاه، قائممقام رئیس، وزیر معارف، رئیس دانشگاه ریاض، 2 نفر از اعضای برجستۀ علمی کشورهای جهان اسلام در رشتههای مختلف به تصویب پادشاه.
سومین دوره: سومین اساسنامه دانشگاه پس از گذشت 10 سال آزمایش و تجربه دومین اساسنامه، در سال 95 ق، به در خواست رسمی رئیس دانشگاه (شیخ بن باز) از ملک فیصل تدوین و پس از فوت پادشاه توسط پادشاه جدید (ملک خالد) در 53 ماده تصویب شد.
مجلس اعلی دانشگاه که عالیترین مرجع سیاستگذاری و تصمیمگیری دانشگاه است در مادۀ 13 این اساسنامه تصویب شده است؛
مجلس و شورای دانشگاه که پس از مجلس اعلی مقام دوم تصمیمگیری را دارد طبق ماده 24 مرکب از اعضای زیر است:
رئیس دانشگاه، نائبرئیس، وکیل وزارت معارف، امینالعام دانشگاه، رئیس آموزش عالی، رئیس مجلس شئون دعوت و تبلیغ، رئیس هیئتهای علمی، رؤسای دانشکدهها، مدیران مداکز آموزشی وابسته، یک استاد بهعنوان نمایندۀ اعضای هیئت علمی از هر یک از دانشکدهها؛
این شورا مسؤولیت کامل برنامهریزی و نظارت بر امور دانشگاه را به عهده دارد؛
رئیس هر دانشکده به مدست 3 سال انتخاب میشود؛
معاون رئیس هر دانشکده از بین استادان آن دانشکده به مدت 2 سال انتخاب میشود، طبق ماده 35.
اعضای هیئتهای علمی دارای درجات زیر طبق مادۀ 43 خواهند بود: استاد؛ استاد مشارک؛ استاد مساعد؛ مدرس؛ معید (فارغ التحصیلان همان دانشگاه که پس از فراغت از تحصیل در همان مرکز مشغل تدریس میشوند).
هر یک از اعضای هیئت علمی که به یک مسؤولیت خاص منصوب میشود، طبق ماده 46 به عضویت هیئت علمی برمیگردد.
با توجه به اهمیت بکارگیری فارغالتحصیلان این دانشگاه در ترویج فرهنگ اسلام با صبغه سلفی و لزوم مبارزه با دیگر برداشتها و تفکرهای مذاهب دیگر اسلامی، در این اساسنامه ماده 29 تأکید شد که «مجلس اعلی شئون دعوة و تبلیغ» تشکیل میشود، و بر اساس آن دستاوردهای فراوانی در تغییر مذهب دانشجویان و دیگر مسلمانان کشورها بدست آوردند.
این اساسنامه تا سال 1416 اجرا شد. اما در این سال اساسنامه یکنواخت کل دانشگاههای عربستان سعودی که تدوین و تصویب شد، جایگزین اساسنامه مذکور گردید.
مجلس اعلای مشاورین دانشگاه
این مجلس که عالیترین مرجع تصمیمگیری برای دانشگاه است مرکب از اعضای زیر است:
رئیس اعلای دانشگاه، که به فرمان پادشاه منصوب می شود. ضمنا پادشاه ریاست افتخاری دانشگاه را بر عهده دارد.
رئیس دانشگاه که او نیز با فرمان پادشاه منصوب میشود، نائبرئیس، وکیل وزارت معارف، رئیس ادرات بحوث علمی و افتا و دعوت و ارشاد (مفتی رسمی سعودی)، امین عام رابطة العالم الاسلامی، امین عام دانشگاه که مدیریت اجرایی دانشگاه را بر عهده دارد، مسئول آموزش عالی دانشگاه، یکی از رؤسای دانشکدهها، 13 نفر از متفکران جهان اسلام که سابقه ریاست دانشگاه و امثال آن را داشته باشند و 10 نفرشان از دیگر کشورهای اسلامی میباشند و هر کدام به دستور پادشاه برای 3 سال انتخاب میشوند.
مجلس اعلی سالی دو مرتبه جلسه رسمی خواهد داشت.
امین عام از بین اعضای هیئت علمی به مدت 3 سال به پیشنهاد رئیس مجلس اعلی و تصویب دولت انتخاب خواهد شد.
شرایط پذیرش دانشجو
- تدین به اسلام و التزام به اخلاق حسنه؛
- پایبندی به مقررات دانشگاه؛
- سلامت پزشکی؛
- داشتن گواهینامه دیپلم معتبر؛
- موفقیت در آزمون و مصاحبه ورودی؛
- التزام به تخصیص تمام اوقات به تحصیل؛
- موافقت مرکز اعزامکننده؛
- نداشتن سوء پیشینه اخراج از دیگر مراکز آموزشی؛
- سن کمتر از 25 سال؛
- حافظ کل قرآن بودن برای ثبتنام در دانشکدۀ قرآن.
ارکان
معاونت پژوهشی علمی
این بخش که به عنوان «مرکز البحث العلمی» در دانشگاه مستقر است دارای واحدهای زیر است:
- تألیف
- تحقیق؛
- ترجمه؛
- انتشارات؛
- کتابخانهها و اسناد علمی.
مجله دانشگاه
دانشگاه مدینه از سال 1388 ق، اقدام به نشر «مجلة الجامعة الاسلامیه» به صورت فصلنامه نمود که تا کنون بیش از 100 شماره منتشر کرده است. مجله برای مؤلفان خارج از دانشگاه نیز آماده است و لذا برخی از مقالات هم توسط اندیشمندان خارج از دانشگاه تهیه میشود. این مجله متصدی نشر تحقیقات علمی پیرامون مسائل همه رشتههای علوم اسلامی است. مجله برای مراکز مختلف علمی ارسال میشود تا وسیله ارتباط علمی بین مراکز و شخصیتهای اسلامی باشد.
چاپخانه
از سال 1400 ق، چاپخانه دانشگاه تأسیس شد و هر ساله اقدام به چاپ مجلات و کتب و رسالهها مینماید. تا سال 1418 ق، توانسته تعداد 1361000 کتاب را چاپ نماید.
فارغ التحصیلان
بیشترین تعداد دانشجویان این دانشگاه شامل ملیتهای زیر است:
اندونزی: بزرگترین جامعه دانشجویی، نیجریه و دیگر کشورهای آفریقایی، پاکستان، هند، بنگلادش، ترکیه، ایران، کشورهای آسیای میانه: تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و ...،چچن و داغستان، از روسیه، کشورهای اروپایی و آمریکایی (تعداد کمتر) و ایرانیها: هر ساله تعدادی از ایرانیها، عمدتاً از طریق بورسیه کامل، در این دانشگاه پذیرفته میشوند. بیشتر ایرانیها در رشتههای فقه و اصول، حدیث و علوم حدیث، تفسیر و علوم قرآن و دعوت و تبلیغ تحصیل میکنند.
طبق آماری که در سایت رسمی دانشگاه اسلامی مدینه منتشر شده است تاکنون بیش از 251 تن از ایران، 264 تن از عراق، 39 هزار تن از خود عربستان، 1108 تن از افغانستان، 180 تن از امارات، 314 تن از عمان، 818 تن از سوریه، 883 تن از اردن، 460 تن از ترکیه، 885 تن از مصر، 276 تن از لبنان، 1635 تن از هند، 994 تن از چین، 237 تن از آمریکا 118 تن از کانادا، 100 تن از آمریکای لاتین، 1025 تن از سودان، 82 تن از آلمان، 228 تن از فرانسه، 521 تن از روسیه، 187 تن از قزاقستان و 70 تن از سوئد از این دانشگاه فارغالتحصیل شدهاند.
برخی از فارغالتحصیلان سرشناس دانشگاه اسلامی مدینه به شرح ذیل است:
۱. عبد العزیز بن علی الحربی، استاد دانشگاه امالقری؛
۲. عبد الغنی کاسوبا، سیاستمدار اهل اندونزی؛
۳. ابو عمار یاسر قاضی، نویسنده و استاد دانشگاه؛
۴. عتیق احمد خان، سیاستمدار اهل جامو و کشمیر؛
۵. بلال فیلیپس، مبلغ سلفیگری اهل کانادا؛
۶. احسان الهی ظهیر، نویسنده اهل پاکستان؛
۷. محمد هدایت نور واحد، سخنگوی مجمع مشورتی مردم نهاد اندونزی و قائل به تکثرگرایی دینی؛
۸. اسماعیل بن موسی منک، قاضی القضات زیمبابوه؛
۹. مشاری راشد العفاسی، امام مسجد کویر دولت کویت؛
۱۰. مقبل بن هادی الوادعی، مؤسس دارالحدیث الدماج در شهر دماج در یمن؛
۱۱. ربیع المدخلی، رییس اسبق دانشگاه؛
۱۲. سعید ابوبکر زکریا، رئیس جامعهٔ اهلسنت عنبریه در تامالی؛
۱۳. صفی الرحمن مبارکفوری، نویسنده اهل پاکستان[۱].
اعزام استاد به کشورها
دانشگاه در هر سال تعدادی از اساتید دانشگاه را در فرصتهای تعطیلی به کشورهای مختلف اعزام میکند تا اهداف زیر را تحقق بخشند:
- اطلاع از نیازمندیهای فرهنگی و علمی هر کشور جهت برنامهریزی درسی متناسب با آنها؛
- اطلاع از شبهات و تهاجمات فرهنگی دشمنان علیه اسلام و برنامهریزی برای مقابله با آنها؛
- شناسائی ابزار جدید فرهنگی جهان نو جهت بکارگیری آنها در تدریس و تبلیغ؛
- نظارت بر عملکرد فارغالتحصیلان دانشگاه و حل مشکلات آنها؛
- برگزاری دورههای آموزشی کوتاهمدت برای متقاضیان در هر کشور؛
- شناسایی مراکز دینی و فرهنگی و عقد ارتباط و همکاری با آنها؛
- همچنین دانشگاه طلاب آماده تبلیغ را جهت تبلیغ در کشورهای مربوطه و اهدای کتب و نوارها ومجلات دینی اعزام میکند.
بودجه دانشگاه
کل هزینه دانشگاه طبق اساسنامه از بودجه خاص دربار سلطنتی سعودی طبق پیشنهاد کارشناسی شده مسئولین دانشگاه و موافقت نمایندگان پادشاه و وزارت اقتصاد پرداخت میشود و بالطبع میزان بودجه در هر سال طبق گسترش برنامهها و امکانات در حال افزایش بوده است. مجموعه هزینههای انجام شده از آغاز تا کنون بیش از 5 میلیارد ریال بوده است.
تعداد پرسنل و نیروهای دانشگاه
در سال 1381 ق، تعداد کل کارمندان دانشگاه:
- اعضای هیأت علمی 19 نفر؛
- کارمندان اداری 31 نفر؛
- خدمه و کارگر 15 نفر؛
بالطبع این دانشگاه هنگام تأسیس با 65 نفر کار را شروع کرد.
اما اکنون بیش از 8641 نفر در این دانشگاه مشغول خدمت میباشند.
همایشهای جهانی
دانشگاه اسلامی مدینه تاکنون دو همایش جهانی راجع به موضوع دعوت جوامع بشری به اسلام و مبارزه با مسکرات و مواد مخدر در محل دانشگاه تشکیل داده که چهرههای برجستۀ علمی و فرهنگی 60 کشور دنیا در آن شرکت داشتند[۲].
اهداف دانشگاه
این دانشگاه با تبلیغات فریبنده سعی در جذب جوانان ۱۸ تا ۲۵ ساله از سراسر دنیا دارد تا پس از فارغالتحصیلی و بازگشت به وطن، افکار وهابی تکفیری را تحت عناوین و پوششهای گوناگون در جامعه تزریق کنند. این موضوع چالشی است که امروزه در ایران و برخی مراکز فرهنگی اهلسنت، مانند مساجد و مدارس دینی، با آن مواجه هستیم.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- آشنایی با دانشگاه اسلامی مدینه، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 آبانماه 1390 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 22 اردیبهشتماه 1404 ش.
- دانشگاه اسلامی مدینه پیشتاز در جذب جوانان مسلمان، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: 11 مردادماه 1397 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 22 اردیبهشتماه 1404 ش.