ربیع بن هادی مدخلی
| ربیع بن هادی مدخلی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ربیع بن هادی مدخلی |
| نامهای دیگر |
|
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1932 م، ۱۳۱۰ ش، ۱۳۵۰ ق |
| محل تولد |
|
| سال درگذشت | 2025 م، ۱۴۰۳ ش، ۱۴۴۶ ق |
| روز درگذشت | چهارشنبه ۹ جولای |
| دین | اسلام، اهل سنت |
| آثار |
|
| فعالیتها |
|
ربیع بن هادی مدخلی، عالم مسلمان سنی سلفی عربستان سعودی و بنیانگذار جریانی با عنوان «جنبش مدخلی» بود که به وفاداری مطلق و اطاعت کامل از حاکمان فعلی کشورهای عربی و دفاع از مواضع و سیاستهای آنها و سرکوب مخالفان آنان از جنبشهای اسلامی اعتقاد داشت. انتقاد از جنبشهای اسلامگرا به دلیل دخالت در سیاست، مخالفت با انقلابهای بهار عربی، مخالفت با اخوانالمسلمین، حمایت از خلیفه حفتر از گرایشهای فکری اوست. کتابهای «بین الإمامین مسلم و الدارقطنی»، «تحقیق کتاب المدخل إلی الصحیح»، «منهج أهل السنه فی نقد الرجال و الکتب و الطوائف»، «التعصب الذمیم و آثاره و الکتاب و السنه ... أثرهما و مکانتهما و الضروره إلیهما فی إقامه التعلیم فی مدارسنا»، از آثار وی بهشمار میآید.
زندگینامه
ربیع بن هادی بن محمد عمیر المدخلی در سال ۱۹۳۲ م، در روستای الجرادیه در عربستان سعودی متولد شد . او از قبیله معروف مدخلی در منطقه جازان در جنوب عربستان سعودی است.
تحصیلات
او تحصیلات مقدماتی را از یک مؤسسه علمی در سال ۱۹۶۱ م، در شهر صامطه از توابع منطقه جازان گذراند. و به دانشکده شریعت در ریاض ، پایتخت عربستان سعودی، پیوست. و سپس به دانشگاه اسلامی مدینه رفت، جایی بعد از چهار سال تحصیل در آن در سال ۱۹۶۴ م، فارغالتحصیل شد. وی در سال ۱۹۷۷ م، مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشتۀ حدیث از دانشگاه ملک عبدالعزیز با دفاع از پایاننامهاش، «بین الإمامین مسلم و الدار قطنی»، دریافت کرد و در سال ۱۹۸۰ م، در مقطع دکترا از دانشگاه ملک عبدالعزیز فارغالتحصیل شد.
مسئولیتها
مدخلی پس از فارغالتحصیلی، مدتی بهعنوان مدرس در دانشگاه اسلامی مدینه و سپس بهعنوان مدرس در دانشکده حدیث به تدریس حدیث و علوم مختلف آن پرداخت و ریاست گروه سنت در مقاطع تحصیلات تکمیلی را بر عهده گرفت.
آثار
- بین الإمامین، مسلم و الدارقطنی؛
- تحقیق کتاب المدخل إلی الصحیح؛
- منهج أهل السنه فی نقد الرجال و الکتب و الطوائف؛
- التعصب الذمیم و آثاره؛
- الکتاب و السنه ... أثرهما و مکانتهما و الضروره إلیهما فی إقامه التعلیم فی مدارسنا.
گرایش فکری
مدخلی ، بنیانگذار جریانی است که به عنوان جنبش مدخلی شناخته میشود. این جریان، یک جنبش سلفی است که در اوایل دهه 1990 م، در عربستان سعودی ظهور کرد و به کشورهای دیگر گسترش یافت. ایدئولوژی مدخلی در محافل سلفی گسترده است و او پیروانی در کشورهای عربی از جمله الجزایر، لیبی، یمن و عربستان سعودی دارد. پیام و رویکرد این جنبش بر دو چیز استوار است: وفاداری مطلق به مرجع حاکم و اطاعت کامل از حاکمان و دفاع از مواضع و سیاستهای آنها، هر چه که باشد، و حمله مداوم به مخالفان، بهویژه مخالفانی که از جنبشهای اسلامی هستند.
انتقاد از جنبشهای اسلامگرا به دلیل دخالت در سیاست
جنبش مدخلی از جنبشهای اسلامگرا به دلیل دخالت در سیاست انتقاد میکند. یکی از ایدههایی که این جنبش ترویج میدهد این است که هرگونه ابراز عقیدهای که با نظر مقامات متفاوت باشد، نقض قوانین اسلامی و تحریک به فتنه محسوب میشود. بر اساس این باور، این جنبش با کودتاچیان در لیبی و مصر و با نیروهای اماراتی علیه عبد ربه منصور هادی، رئیسجمهور یمن، متحد شد.
مخالفت با انقلابهای بهار عربی
مدخلی با انقلابهای بهار عربی که در برخی از کشورهای عربی علیه رژیمهای حاکم رخ داد، مخالف بود . او در مقالهای که در فوریه ۲۰۱۱ م با عنوان «سخنی در مورد وقایع، تظاهرات و شورش علیه حاکمان»، که در وبسایت خود منتشر کرد، نوشت که اسلام شورش علیه حاکم را ممنوع کرده است.
مخالفت با اخوانالمسلمین
او همچنین با اخوان المسلمین مخالف است و در فتوایی صراحتاً خواستار مبارزه با آنها شده است. و در 10 ژوئیه 2016 م، در وبسایت خود نوشت: اخوان المسلمین خطرناکترین گروه برای اسلام از بدو تأسیس تاکنون است. آنها دروغگوترین گروه پس از شیعیان هستند. آنها به وحدت ادیان، وحدت وجود و سکولاریسم اعتقاد دارند. او در فتوای خود که به دلیل دعوت به خشونت و نفرت، مورد انتقاد علما و روشنفکران قرار گرفت، از سلفیهای لیبی خواست که از دین خدا حمایت کنند و آن را از اخوان المسلمین و دیگران محافظت کنند.
حمایت از خلیفه حفتر
پس از هرج و مرجهای سقوط رژیم سرهنگ معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ م، در لیبی، پیروان جنبش موسوم به مدخلی در سراسر این کشور گسترش یافته و در درگیریهای لیبی از طریق صدور فتواهای فتنهانگیز سهیم شدند و بر حمایت از ژنرال بازنشسته، خلیفه حفتر، تأکید کردند. در ژانویه ۲۰۱۸ م، دارالفتوای لیبی، گروهی را که از نظر ایدئولوژیکی وابسته به مدخلی بودند، را به بیثبات کردن لیبی و خرابکاری در انقلاب متهم کرد و با صدور بیانیهای اعلام کرد که سلفیهای مدخلی به بهانه مبارزه با شرک و برقراری توحید، به نبش قبر و تخریب زیارتگاهها میپردازند و گویی لیبی کشوری مشرک است که مردم آن بتها را میپرستند. مدخلی، خلیفه حفتر را یک حاکم غالب و یک مرجع مشروع میداند که شورش علیه او ممنوع است . در ۱۵ فوریه ۲۰۱8 م، صادق الغریانی، مفتی اعظم لیبی، در برنامه هفتگی خود با عنوان «اسلام و زندگی» که از کانال ماهوارهای تناصح، وابسته به دارالإفتای لیبی، پخش میشد، گفت که عربستان سعودی سلفیهایی را به لیبی فرستاده است که حفتر را به عنوان مرجع مشروع منصوب کردهاند. در مارس ۲۰۱۷ م، غریانی، مدخلی را با عنوان فرمانده گردان نظامی که دستور جنگ با حفتر را صادر میکند، توصیف کرد. البته رهبر جنبش مدخلی در ۶ ژوئیه ۲۰۱۶ م، غریانی را به عضویت در اخوان المسلمین و پیروی از سید قطب بهعنوان منبع مرجعیت متهم کرده بود. همچنین در آوریل ۲۰۱۸ م، روزنامه فرانسوی لبیراسیون، L'Eberration، در مقالهای با عنوان «در بحبوحه هرج و مرج لیبی سلفیها قدرت میگیرند»، اظهار داشت که جنبش مدخلی مخالف سرسخت اخوان المسلمین است و مدخلیها توسط عربستان سعودی و امارات متحده عربی احیا و حمایت شدند تا این نقش را در لیبی ایفا کنند[۱].
درگذشت
سرانجام ربیع بن هادی عمیر المدخلی در روز چهارشنبه ۹ جولای ۲۰۲۵ میلادی، مصادف با ۱۳ محرم سال ۱۴۴۷ ق، برابر با ۱۸ تیر سال ۱۴۰۴ ش، درگذشت.
واکنشها
عمر بن ربیع المدخلی
عمر بن ربیع المدخلی، پسر ربیع المدخلی، در حساب شخصیاش در پلتفرم «ایکس» از درگذشت پدرش، شیخ ربیع بن هادی المدخلی خبر داد. او یکی از مهمترین چهرههای جریان موسوم به «سلفیه المدخليه» یا «جامیه» بود که پس از سالها حضور بحثبرانگیز در فضای مذهبی عربستان سعودی و فراتر از آن، در ۹۲ سالگی درگذشت. ربیع المدخلی از شاگردان نزدیک آلبانی و از استادان حدیث در دانشگاه اسلامی مدینه بود که جریان فکری خاصی حول اندیشههایش شکل گرفت. این جریان که به شدت بر لزوم تبعیت از حاکم، پرهیز از سیاستورزی حزبی یا انقلابی، و ممنوعیت تکفیر تأکید دارد، نقطۀ مقابل جریانهایی چون اخوانالمسلمین، قطبیها، و سلفیهای سروری بهشمار میرود. مدخلی و پیروانش بسیاری از مخالفان خود را به خوارج بودن متهم میکردند، در حالی که در مقابل، برخی منتقدان او و جریانش را به «مرجئه» بودن متهم میکردند؛ یعنی نادیده گرفتن جنبههای سیاسی و اجتماعی دین. مدخلی از شاگردان ارشد آلبانی بهشمار میرفت، اما حتی استادش و برخی علمای درجه یک سعودی نیز تشدد وی در تفسیق هرگونه تمایل به سیاست را محکوم کرده بودند. با این حال، حمایت متقابل آلسعود و برخی حکومتهای عربی از این رویکرد باعث شد این جریان گرچه از نظر اجتماعی پایگاه گستردهای نیابد، اما بهویژه در نهادهایی چون دانشگاه مدینه، که پذیرای بسیاری از طلاب خارجی است، حضور و نفوذ چشمگیری پیدا کند. همین نفوذ نهادی و بهرهگیری گسترده از رسانههای مختلف، موجب شده است صدای جریان مدخلی در سطح بینالملل، بهویژه در میان جوانان سلفی، بیش از آنچه پایگاه اجتماعیاش اقتضا میکند، شنیده شود.
فعالیتهای پررنگ و هدفمند مدخلیها پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ م، بار دیگر پرده از ظرفیتهای ایدئولوژیک و تبلیغاتی این جریان برداشت. مدخلیها که همواره بر طرد هرگونه تقابل سیاسی یا نظامی با حاکمان مسلمان و نیز پرهیز از ورود به عرصههای درگیریهای معاصر تأکید داشتهاند، در این دوره نیز بهشکل سازمانیافته و پیگیرانه به نقد شدید حماس و جریان مقاومت پرداختند. آنان با تکرار ادبیاتی که آشکارا از خطوط کلی دیپلماسی عربستان سعودی و دولتهای حامی عادیسازی روابط با تلآویو الهام میگرفت، مقاومت اسلامی را «ماجراجویی غیرشرعی»، «افساد فی الارض» و «بیتوجه به مصالح امت» خواندند. این تحرک نشان داد که پروژه مدخلیگری، فراتر از یک جریان فکری منزوی یا صرفاً دانشگاهی، عملاً به ذخیرهای راهبردی برای حکومتهایی بدل شده است که هم از حیث سیاسی به دنبال مهار نیروهای اسلامگرای مقاوم هستند و هم بهدنبال مشروعسازی روند عادیسازی روابط با رژیم اسرائیل در اذهان عمومی مسلمانان[۲].
محمد الهامی
محمد الهامی از چهرههای مطرح اندیشهورز در اخوان المسلمین مصر چنین میگوید: از شدت خوشحالی باورم نمیشد … سرکردۀ فتنۀ شوم مرد: ربیع مدخلی، ننگ روزگار، لکۀ ننگ این عصر، و رهبر فرقهای گمراه که چه بسیار خطرناک و زیانبار بود برای مسلمانان ... از خدا میخواهم که او را به آنچه سزاوارش است مجازات کند، و روزی سیاه برای پیروانش به ما نشان دهد. از خدا میطلبم که او را به سلاطین و پادشاهانی ملحق کند که مردم را به بندگی غیرخدا کشاندند! و آنان را نیز هرچه زودتر به او ملحق سازد، نه دور، بلکه نزدیک ... و دلهای مؤمنان را از شرّ او و آنان شفا بخشد![۳].
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- المدخلی سلفی سعودی هاجم الإخوان وعارض الربيع العربی، شبكه الجزيره الاعلاميه، تاریخ درج مطلب: 11 آوریل 2018 م، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 20 تیرماه 1404 ش.
- درگذشت ربیع المدخلی؛ شیخ مشایخ تطبیع، کانال دولت دین اندیشکده مرصاد در بستر بله.، تاریخ درج مطلب: 19 تیرماه 1404 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 21 تیرماه 1404 ش.
- محمد الهامی از چهره های مطرح اندیشه ورز در اخوان المسلمین مصر، کانال شعوب در بستر ایتا، تاریخ درج مطلب: 19 تیرماه 1404 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 21 تیرماه 1404 ش.