سور مثانی
| نام | سوره‌های مَثانی یا سُوَر مثانی |
|---|
سوره‌های مثانی، بنابر قول مشهور، به سوره‌های بعد از سوره‌های مئین گفته می‌شود. مفسرین احتمالات دیگری از جمله سوره‌های کمتر از صد آیه، سوره فاتحه و سوره‌هایی که دارای قصه و رویدادها هستند، داده‌اند. سیوطی ۳۹ سوره را جزو سوره‌های مثانی، طبرسی ۷ سوره و برخی همه سوره‌های قرآن را سوره‌های مثانی می‌دانند.
نامگذاری سوره‌ها
قرآن كریم كتاب نور و هدایت است. كه از طرف خداوند متعال بر پیامبر مكرم(ص) نازل گردیده است. این كتاب مشتمل بر 114 سوره و 6236 آیه، - بنابر روایتی از امام علی(ع) ـ می باشد. واژه ی سوره از «سور بلد» (دیوار بلند و گرداگرد شهر) گرفته شده است، زیرا هر سوره ای آیاتی را در بر گرفته است و به آن احاطه دارد. اسامی سوره ها مانند تعداد آیات هر سوره توقیفی است و با صلاحدید شخص پیامبر اسلام نامگذاری شده است. به گروهی از سوره های قرآن، اسامی خاصی گذاشته شده كه عبارتنداز: سبع طوال، مئین، حوامیم، ممتحنات، مفصّلات و مثانی[۱].
معنای لغوی سُوَر مثانی
«مثانی» در لغت از «ثنی» گرفته شده كه به معنای رد بعضی بر بعضی دیگر آمده است. ثنی الشیءَ ثنیاً. رد بعضه علی بعض)[۲] علامه راغب اصفهانی، علت نامگذاری سوره های قرآن را به مثانی،در ذیل آیه ی وَلَقَدْ آتَیْنَاك سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِی تكرار و مرور در اوقات مختلف كه كهنه و منقطع نمی شود، می داند. بر عكس اشیا دیگری كه بر اثر مرور و تكرار زمان مضمحل و از بین می روند[۳].
معنای اصطلاحی سُوَر مثانی
در اصطلاح نیز واژه ی «مثانی» به تعابیر گوناگونی بیان شده است:
- مثانی سوره هایی است كه بعد از سوره های «مئون (مئین: دویست 200) بیاید».
- سوره هایی كه آیات آن از صد آیه كمتر باشد. این تعریف از «فرّاء» می باشد.
- سوره هایی كه مثال های آن دو جنبه دارد؟ هم برای پند و عبرت و هم برای خیر. این نظریه از «نكزاوی» است.
- سخاوی در كتاب جمال القراء معتقد است كه علت نامگذاری برخی سوره ها به «مثانی»، آمدن حكایات و قصه و رویدادها در این سوره ها می باشد. و گاهی به تمام قرآن كریم و به سوره‌ی فاتحه الكتاب، اطلاق می گردد[۴].
تعداد سوره‌های مثانی
در تعداد سوره‌های مثانی اقوال مختلفی وجود دارد. جلال الدین سیوطی در «الاتقان» از این سوره ها به مثانی یاد می كند:
- سوره احزاب،
- سوره حج،
- سوره قصص،
- سوره نمل،
- سوره نور،
- سوره انفال،
- سوره مریم،
- سوره عنكبوت،
- سوره روم،
- سوره یس،
- سوره فرقان،
- سوره رعد،،
- سوره سبأ،
- سوره ابراهیم،
- سوره محمد،
- سوره لقمان،
- سوره زمر،
- سوره مؤمن،
- سوره زخرف،
- سوره سجده،
- سوره شوری(حمعسق)،
- سوره احقاف،
- سوره جاثیه،
- سوره دخان،
- سوره فتح،
- سوره حشر،
- سوره سجده،
- سوره طلاق،
- سوره قلم،
- سوره حجرات،
- سوره ملك(تبارك)،
- سوره تغابن،
- سوره منافقون،
- سوره جمعه،
- سوره صف،
- سوره نوح،
- سوره مجادله،
- سوره ممتحنه،
- سوره تحریم[۵].
شیخ طبرسی، سوره های مثانی را به دنبال هفت سوره ی طولانی می داند كه اول سوره های مثانی سوره یونس و آخرش سوره نحل می باشد كه شامل سوره‌ی یونس، هود، یوسف، رعد، ابراهیم، حجر و نحل است[۶].
برخی، همه ی سوره های قرآنی را «مثانی» می دانند، زیرا اخبار و قصه ها در آن تكرار شده است[۷]. بنابر این، واژه ی «مثانی» در لغت به معنای ردّ و پشت چیزی آمده و در اصطلاح قرآنی به سوره هایی گفته می شود كه بعد از سوره هایی كه آیات دویست گانه دارند یا كمتر از صد آیه داشته باشند یا مثال های آن، دو جنبه دارد یا آمدن حكایات، رویدادها و قصه ها یا به تمام قرآن و یا تنها به سوره ی فاتحه الكتاب، گفته شده است. سیوطی 39 سوره و طبرسی هفت سوره و برخی همه ی سوره ها را «سور مثانی» می گویند و قدر متیّقن همه ی این ها همان سوره‌ی فاتحةالكتاب است كه به مثانی معروف است.
منبع
برگرفته از سایت سوره هاي معروف به مثاني كدام ها هستند؟ اندیشه برترhttps://btid.org
پانویس
- ↑ معرفت، محمد هادی، علوم قرآن، قم، تمهید، دوم، 1380، ص 118 ـ 112.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، چاپ اول، نشر ادب حوزه، 1405 ق، ج 14، ص 115.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، دارالکاتب العربی، ص 79.
- ↑ سیوطی، جلال الدین، الاتقان، مترجم اسلامی، محمد جعفر، تهران، بنیاد علوم اسلامی، 1362، ج 1، ص 221.
- ↑ همان، ص 224.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، بیروت، موسسه اعلمی، چاپ اول، 1415 ق، ج 1، ص 42.
- ↑ زرکشی، البرهان فی العلوم القرآن، قاهره، داراحیا، چاپ اول، 1376، ج 1، ص 245.