زندگی شیعیان در مصر

زندگی شیعیان در مصر عنوان مقاله‌ای است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی، در موضوع جریان‌شناسی جهان اسلام به نگارش در آمده است.

چکیده

قرن‌هاست که شیعیان این کشور در مناسبات اجتماعی وانمود می‌کنند اهل‌سنت هستند. از زمان قتل عام شیعیان مصر به دست صلاح‌الدین ایوبی برخی از آنها سنت‌هایشان را در آداب عرفانی صوفی پنهان می‌کنند. در مقابل بسیاری از اهل‌سنت آداب تشیع را پذیرفته‌اند. از این‌رو بر سرِ زبان‌ها معروف است که «مصر از لحاظ اکثریت سنی اما روح آن شیعه است». لذا می‌توان اذعان کرد که اتحاد شیعه وسنی در مصر روز به روز بیشتر گردد.

گزارش اکونومیست از وضعیت شیعیان در مصر

به گزارش«شیعه نیوز»، روزنامه انگلیسی اکونومیست با انتشار گزارشی از قرن‌ها زندگی پنهانی شیعیان در مصر، ادعا می‌کند زندگی شیعیان تحت حکومت عبدالفتاح السیسی اندکی آسان‌تر شده است. به نوشته این روزنامه، از صدر اسلام شیعیان برای نفوذ در مصر تلاش کردند. حضرت علی (علیه‌السّلام)، نخستین امام شیعیان، یکی از اصحاب وفادارش را برای حکومت به این سرزمین فرستاد. اما وی به محض ورود از سوی مخالفانش که اهل‌سنت بودند دستگیر و کشته شد. بعدها فاطمیان که یک سلسله شیعه مذهب بودند مصر را تصرف کردند و حدود دو قرن بر آن حکومت راندند. تا اینکه صلاح‌الدین به این سرزمین حمله کرد و بنابر منابع شیعی درحالیکه بیشتر قسمت‌های قاهره را به تصرف خود درآورده بود، هزاران نفر را قتل عام نمود.

تعاملات شیعی و سنی در مصر

از آن زمان شیعیان مصر در مناسبات اجتماعی وانمود می‌کنند که اهل‌سنت هستند. برخی از آنها سنت‌هایشان را در آداب عرفانی صوفی پنهان می‌کنند. به مناسبت میلاد امامان در مولودی ها گردهم می‌آیند و به زیارت مرقد خاندان پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) می‌روند. در مقابل بسیاری از اهل‌سنت آداب شیعه را پذیرفته‌اند. از این رو این نقل قول معروف است که «مصر از لحاظ فرقه‌ای سنی اما روح آن شیعه است». به دلیل همین هویت پنهانی است که هیچ کس دقیقا نمی‌داند جمعیت شیعیان در مصر چه تعداد است. برآوردهای صورت گرفته در‌این‌باره این جمعیت را از پنجاه هزار تا یک میلیون نفر تخمین می‌زنند. اما از زمان موسوم به بهارعربی در سال ۲۰۱۱ برخی از شیعیان مصر از زندگی پنهانی خارج شدند. ایشان در فیس بوک گروه‌هایی ایجاد کردند، عمارت هایی برای بزرگداشت شهدای شیعه راه‌اندازی کردند و به جمع‌آوری وجوهات مذهبی برای پرداخت به بیت آیت‌الله سیستانی در عراق پرداختند. یک آهن‌فروش شیعه در قاهره که در ظاهر خود را اهل‌سنت نشان می‌دهد، می‌گوید: «در میان شیعیان مصر قاضی، افسر پلیس و کارگران شهری وجود دارند. حتی شیوخ شیعه در دانشگاه الازهر که برجسته‌ترین مرکز آموزشی اهل‌سنت در جهان است، حقوق شیعه را تدریس می‌کنند».

پس از آنکه در سال ۲۰۱۲ اخوان‌المسلمین پیروز انتخابات مصر شد، بسیاری از شیعیان به زندگی پنهانی بازگشتند. ماموران سلفی زیارتگاه‌های شیعیان را تحت کنترل گرفته‌اند. به گزارش شفقنا، روزنامه اکونومیست در این گزارش ادعا کرده است که رییس‌جمهور عبدالفتاح السیسی زندگی را برای شیعیان اندکی آسان‌تر کرده و حتی ممکن است در روز عاشورا مقام امام حسین (علیه‌السّلام) در قاهره باز باشد. اما گزارش‌های بعدی حاکی از آن است که وزارت اوقاف مصر همانند سال‌های گذشته امسال نیز در روز عاشورا مسجد امام حسین (علیه‌السّلام) در قاهره را به روی شیعیان بست و تنها برای نماز صبح و ظهر این مسجد را باز کرده بود. مقام راس الحسین (علیه‌السّلام) در مسجد امام حسین (علیه‌السّلام) قاهره قرار دارد که یکی از مهمترین زیارتگاه‌های شیعیان است. به علاوه هنوز هم شیعیانی که از مصر برای دیدار علما به ایران و عراق سفر می‌کنند، در بازگشت به کشورشان مورد بازپرسی قرار می‌گیرند. شیعیان مصر در اماکن عمومی همانند اهل‌سنت نماز می‌خوانند و از بیان یا انتشار اسامی خود اجتناب می‌کنند. اما به گفته یکی از شیعیان این کشور که در کتابخانه اسکندریه به کتابداری مشغول است، هنوز هم در مصر شیعه بودن آسان‌تر از سلفی بودن است.