سوره قلم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) |
||
| (۵۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات سوره قرآن | |||
[[ | | عنوان = سوره قلم | ||
| تصویر = سوره قلم.jpg | |||
''''' | | نام‌های دیگر سوره = | ||
| شماره سوره = ۶۸ | |||
|محل نزول = [[مکه|مکه]](مکی) | |||
| جزء = ۲۹ | |||
| تعداد آیات = ۵۲ | |||
}} | |||
'''سوره قلم''' یا '''نون و القلم''' سوره ۶۸ از [[قرآن]] است و ۵۲ آیه دارد. قلم، زبان وبیان، عقل ومعرفت انسانیت است. قلم بیان‌کننده فکر و اندیشه و شخصیت صاحب قلم است. قلم زبان دوم انسانها است، بیانگر فرهنگ وهویت ملت‌ها است، ترسیم‌کننده خطوط فکری و سیاسی و حلقه وصل فرهنگ‌ها و اندیشه‌ها است، انتقال‌دهنده فکر و فرهنگ به نسلهای حاضر و آینده است و در نهایت هدایت‌گر عقلها و مغزها است. محتوای سوره قلم دلداری [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] در مقابل تهمت‌های مشرکان و دعوت به صبر و نهی او از پیروی [[مشرکان]] و یادآوری عذاب مشرکان در [[روز قیامت]] است. از آیات مشهور این سوره، آیه «و ان یکاد» و آیه خُلق عظیم است که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را دارای اخلاقی والا معرفی می‌کند. | |||
سوره قلم جزو [[سوره‌های مکی|سوره‌های مکی]] [[قرآن|قرآن کریم]] است که دومین سوره‌ای است که بر [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)]] [[نزول قرآن|نازل]] شده است و در چینش کنونی مُصحَف، شصت و هشتمین [[سوره]] است و در جزء ۲۹ قرآن جای دارد و به دلیل اینکه [[خدا|خداوند]] در آیه اول این سوره به قلم [[قسم|سوگند]] یاد کرده است، این سوره مبارکه، قلم نامیده شده است. | |||
== قلم == | |||
< | وسیله‌ای برای نوشتن<ref>قاموس قرآن، ج 6، ص32.</ref>. | ||
</ | == مفهوم کلی سوره == | ||
# دفاع از قرآن و [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]]؛ | |||
# صفات و اخلاق پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و دشمنان او؛ | |||
# یاداشت قلم و نوشتار<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 173</ref>. | |||
== اسامی سوره == | |||
* قلم؛ | |||
* ن؛ | |||
* ن والقلم<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص366.</ref>. | |||
== علت نام‌گذاری == | |||
| | #«سوره قلم»؛ نام قلم از آیه اول این سوره گرفته شده است و خدا در این آیه به قلم [[قسم|سوگند]] یاد کرده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>. | ||
| | #«سوره ن»؛ ن از [[حروف مقطعه]] است و این سوره همانند [[سوره ص]] و [[سوره ق]] به حرف مقطعه شروع‌کننده‌اش نامیده شده است. | ||
#«سوره ن والقلم»؛ شروع سوره با این عبارت می‌باشد و از طرفی هم بعضی روایاتی که در فضیلت این سوره آمده است نشانگر استفاده نام ن والقلم از طرف [[معصوم|معصومین]] برای این سوره می‌باشد<ref>همانند روایات منقول در ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.</ref>. | |||
== تعداد آیات و کلمات و حروف == | |||
| | * سوره قلم پنجاه‌ودو آیه دارد<ref>الكشف و البيان، ج 10، ص5.</ref>. | ||
* سوره قلم سیصد کلمه دارد<ref>همان</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است). | |||
* سوره قلم هزارودویست‌وپنجاه‌وشش حرف دارد<ref>همان</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است). | |||
| | |||
| | == اهداف و آموزه‌ها == | ||
| | اساسی‌ترین هدف سوره قلم عبارت است از: | ||
* دفاع از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] و [[قرآن]]؛ | |||
* هشدار به [[شرک|مشرکان]]. | |||
| | |||
| | == محتوا و موضوعات == | ||
روی هم رفته مباحث سوره قلم را می‌توان در هفت بخش خلاصه کرد: | |||
# نخست به ذکر قسمتی از صفات ویژه [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)]] مخصوصا اخلاق برجسته او می‌پردازد و آن را با قسمت‌های مؤکدی تاکید می‌کند؛ | |||
# سپس قسمتی از صفات زشت و اخلاق نکوهیده دشمنان او را بازگو می‌نماید؛ | |||
# در بخش دیگری داستان «أَصْحابَ الْجَنَّةِ» که در حقیقت هشداری است به مشرکان زشت‌سیرت بیان شده؛ | |||
# در قسمت دیگری مطالب گوناگونی راجع به [[قیامت]] و [[عذاب]] [[کافر|کفار]] در آن روز آمده است؛ | |||
# در بخش دیگری انذارها و تهدیدهایی نسبت به [[شرک|مشرکان]] بازگو شده؛ | |||
# در بخش دیگری به پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) دستور می‌دهد که در برابر دشمنان سرسخت، استقامت و صبر نشان دهد<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص365.</ref>؛ | |||
# سرانجام در پایان سوره نیز سخن از عظمت قرآن و توطئه‌های مختلف دشمنان بر ضد [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر]] به میان آورده. | |||
== فضائل، خواص و ثواب قرائت == | |||
[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] گوید: پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس [[سوره قلم|سوره نون و القلم]] را قرائت کند خدا ثواب مردم خوش اخلاق را به او عطا فرماید». | |||
[[علی‌بن‌ميمون|علی‌بن‌میمون]] از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق(صلی الله علیه و آله و سلم)]] روایت کرده که فرمود: «هر که سوره نون و القلم را در نماز واجب یا نافله بخواند خداوند او را در زندگانیش از فقر و ناداری امان دهد و هر گاه مرد از فشار قبر ان شاء اللَّه پناهش دهد<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.</ref>». | |||
=قلم | == محل و زمان نزول == | ||
حسن و [[عكرمه|عکرمه]] و [[عطاء]] گویند که سوره قلم [[مكی|مکی]] است، [[ابن عباس]] و [[قتاده]] گفته‌اند از اولش تا آیه سَنَسِمُهُ عَلَی الْخُرْطُومِ مکّی است و ما بعدش تا آیه لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ مدنی است، و ما بعدش تا آیه (یکتبون) مکّی و ما بعدش تا آخر [[سوره مدنی]] است<ref>همان</ref>. | |||
تاریخ [[نزول قرآن|نزول]] سوره قلم در اوائل دعوت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است<ref>حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص29.</ref>. | |||
= | == فضای نزول == | ||
سوره قلم رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را به دنبال تهمت‌های ناروایی که مشرکین به وی زده و او را دیوانه خوانده بودند، تسلیت و دلداری می‌دهد و به وعده‌های جمیل و پاسداری از خلق عظیمش دلخوش می‌سازد و آن جناب را به شدیدترین وجهی از اطاعت مشرکین و مداهنه با آنان نهی نموده، امر اکید می‌کند که در برابر حکم پروردگارش صبر کند<ref>ترجمه تفسير الميزان، ج 19، ص615.</ref>. | |||
== ترتیب در مصحف == | |||
سوره قلم شصت‌وهشتمین سوره در چینش کنونی قرآن به شمار می‌آید<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>. | |||
= | == ترتیب بر اساس نزول == | ||
سوره قلم دومین سوره در ترتیب نزول می‌باشد و بعد از سوره علق نازل شده است<ref>التمهيد في علوم القرآن، ج 1، ص 135.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره‌های قرآن مختلف است). | |||
== ارتباط با سوره قبلی == | |||
چون خداوند سبحان [[سوره ملک]] را به ذکر تکذیب [[كافران|کافران]] و وعید ایشان پایان داد، سوره قلم را به مانند آن افتتاح فرموده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>. | |||
= | == ویژگی == | ||
# سوره قلم تنها سوره‌ای است که با حرف مقطعه «ن» و [[قسم]] به قلم آغاز شده است. اولین تحدی قرآن با توجه به امّی بودن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در این سوره با عبارت «وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُون» آمده است. | |||
# آیه معروف «وَ إِنْ یَکادُ» در سوره قلم واقع شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.</ref>. | |||
# سوره قلم از [[سور مفصلات]] می‌باشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref> [[ابن قتیبه]] می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از [[سور مثانی]] آمده‌اند اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | |||
# روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئین را به جای [[انجيل|انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>همان.</ref>. | |||
# سوره قلم همچنین جزو [[سور ممتحنات]] نیز آمده است<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[شرک|مشرکان]] | |||
* [[قسم|سوگند]] | |||
* [[کافر|کفار]] | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
* [https://quran.inoor.ir/fa/surah/68/ برگرفته از سایت معرفی سوره قلم - پایگاه جامع قرآن]quran.inoor.ir. | |||
{{سوره‌های مکی و مدنی}} | |||
{{ | |||
[[رده: | [[رده:قرآن]] | ||
[[رده:سوره‌های | [[رده:سوره‌های قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۵
| سوره قلم | |
|---|---|
 | |
 | |
| شماره سوره | ۶۸ |
| محل نزول | مکه(مکی) |
| جزء | ۲۹ |
| تعداد آیات | ۵۲ |
سوره قلم یا نون و القلم سوره ۶۸ از قرآن است و ۵۲ آیه دارد. قلم، زبان وبیان، عقل ومعرفت انسانیت است. قلم بیان‌کننده فکر و اندیشه و شخصیت صاحب قلم است. قلم زبان دوم انسانها است، بیانگر فرهنگ وهویت ملت‌ها است، ترسیم‌کننده خطوط فکری و سیاسی و حلقه وصل فرهنگ‌ها و اندیشه‌ها است، انتقال‌دهنده فکر و فرهنگ به نسلهای حاضر و آینده است و در نهایت هدایت‌گر عقلها و مغزها است. محتوای سوره قلم دلداری پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در مقابل تهمت‌های مشرکان و دعوت به صبر و نهی او از پیروی مشرکان و یادآوری عذاب مشرکان در روز قیامت است. از آیات مشهور این سوره، آیه «و ان یکاد» و آیه خُلق عظیم است که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را دارای اخلاقی والا معرفی می‌کند. سوره قلم جزو سوره‌های مکی قرآن کریم است که دومین سوره‌ای است که بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است و در چینش کنونی مُصحَف، شصت و هشتمین سوره است و در جزء ۲۹ قرآن جای دارد و به دلیل اینکه خداوند در آیه اول این سوره به قلم سوگند یاد کرده است، این سوره مبارکه، قلم نامیده شده است.
قلم
وسیله‌ای برای نوشتن[۱].
مفهوم کلی سوره
- دفاع از قرآن و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)؛
- صفات و اخلاق پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و دشمنان او؛
- یاداشت قلم و نوشتار[۲].
اسامی سوره
- قلم؛
- ن؛
- ن والقلم[۳].
علت نام‌گذاری
- «سوره قلم»؛ نام قلم از آیه اول این سوره گرفته شده است و خدا در این آیه به قلم سوگند یاد کرده است[۴].
- «سوره ن»؛ ن از حروف مقطعه است و این سوره همانند سوره ص و سوره ق به حرف مقطعه شروع‌کننده‌اش نامیده شده است.
- «سوره ن والقلم»؛ شروع سوره با این عبارت می‌باشد و از طرفی هم بعضی روایاتی که در فضیلت این سوره آمده است نشانگر استفاده نام ن والقلم از طرف معصومین برای این سوره می‌باشد[۵].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره قلم پنجاه‌ودو آیه دارد[۶].
- سوره قلم سیصد کلمه دارد[۷]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).
- سوره قلم هزارودویست‌وپنجاه‌وشش حرف دارد[۸]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).
اهداف و آموزه‌ها
اساسی‌ترین هدف سوره قلم عبارت است از:
- دفاع از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و قرآن؛
- هشدار به مشرکان.
محتوا و موضوعات
روی هم رفته مباحث سوره قلم را می‌توان در هفت بخش خلاصه کرد:
- نخست به ذکر قسمتی از صفات ویژه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مخصوصا اخلاق برجسته او می‌پردازد و آن را با قسمت‌های مؤکدی تاکید می‌کند؛
- سپس قسمتی از صفات زشت و اخلاق نکوهیده دشمنان او را بازگو می‌نماید؛
- در بخش دیگری داستان «أَصْحابَ الْجَنَّةِ» که در حقیقت هشداری است به مشرکان زشت‌سیرت بیان شده؛
- در قسمت دیگری مطالب گوناگونی راجع به قیامت و عذاب کفار در آن روز آمده است؛
- در بخش دیگری انذارها و تهدیدهایی نسبت به مشرکان بازگو شده؛
- در بخش دیگری به پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) دستور می‌دهد که در برابر دشمنان سرسخت، استقامت و صبر نشان دهد[۹]؛
- سرانجام در پایان سوره نیز سخن از عظمت قرآن و توطئه‌های مختلف دشمنان بر ضد پیامبر به میان آورده.
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌کعب گوید: پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس سوره نون و القلم را قرائت کند خدا ثواب مردم خوش اخلاق را به او عطا فرماید».
علی‌بن‌میمون از امام صادق(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت کرده که فرمود: «هر که سوره نون و القلم را در نماز واجب یا نافله بخواند خداوند او را در زندگانیش از فقر و ناداری امان دهد و هر گاه مرد از فشار قبر ان شاء اللَّه پناهش دهد[۱۰]».
محل و زمان نزول
حسن و عکرمه و عطاء گویند که سوره قلم مکی است، ابن عباس و قتاده گفته‌اند از اولش تا آیه سَنَسِمُهُ عَلَی الْخُرْطُومِ مکّی است و ما بعدش تا آیه لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ مدنی است، و ما بعدش تا آیه (یکتبون) مکّی و ما بعدش تا آخر سوره مدنی است[۱۱].
تاریخ نزول سوره قلم در اوائل دعوت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است[۱۲].
فضای نزول
سوره قلم رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را به دنبال تهمت‌های ناروایی که مشرکین به وی زده و او را دیوانه خوانده بودند، تسلیت و دلداری می‌دهد و به وعده‌های جمیل و پاسداری از خلق عظیمش دلخوش می‌سازد و آن جناب را به شدیدترین وجهی از اطاعت مشرکین و مداهنه با آنان نهی نموده، امر اکید می‌کند که در برابر حکم پروردگارش صبر کند[۱۳].
ترتیب در مصحف
سوره قلم شصت‌وهشتمین سوره در چینش کنونی قرآن به شمار می‌آید[۱۴].
ترتیب بر اساس نزول
سوره قلم دومین سوره در ترتیب نزول می‌باشد و بعد از سوره علق نازل شده است[۱۵].(لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره‌های قرآن مختلف است).
ارتباط با سوره قبلی
چون خداوند سبحان سوره ملک را به ذکر تکذیب کافران و وعید ایشان پایان داد، سوره قلم را به مانند آن افتتاح فرموده است[۱۶].
ویژگی
- سوره قلم تنها سوره‌ای است که با حرف مقطعه «ن» و قسم به قلم آغاز شده است. اولین تحدی قرآن با توجه به امّی بودن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در این سوره با عبارت «وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُون» آمده است.
- آیه معروف «وَ إِنْ یَکادُ» در سوره قلم واقع شده است[۱۷].
- سوره قلم از سور مفصلات می‌باشد[۱۸] ابن قتیبه می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده‌اند اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند[۱۹].
- روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۲۰].
- سوره قلم همچنین جزو سور ممتحنات نیز آمده است[۲۱].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج 6، ص32.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 173
- ↑ تفسير نمونه، ج 24، ص366.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.
- ↑ همانند روایات منقول در ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.
- ↑ الكشف و البيان، ج 10، ص5.
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ تفسير نمونه، ج 24، ص365.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص202.
- ↑ همان
- ↑ حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص29.
- ↑ ترجمه تفسير الميزان، ج 19، ص615.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.
- ↑ التمهيد في علوم القرآن، ج 1، ص 135.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص173.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ همان.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
منابع
- برگرفته از سایت معرفی سوره قلم - پایگاه جامع قرآنquran.inoor.ir.