سوره‌ کهف: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">[[پرونده:سوره‌ کهف.jpg |جایگزین=سوره‌ کهف]]
{{جعبه اطلاعات سوره‌ قرآن
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| عنوان = سوره‌ کهف
!نام
| تصویر = سوره‌ کهف.jpg|
!سوره‌ کهف
| نام‌های دیگر سوره = سوره‌ کهف
|-
| شماره سوره = ۱۸
|شماره سوره
|محل نزول = مکه
|۱۸
| جزء = ۱۵ و ۱۶
|-
| تعداد آیات = ۱۱۰
|ترتیب نزول
}}
|۶۹
|-
|جزء
|۱۵ و ۱۶
|-
|مکی/مدنی
|مکی
|-
|تعداد آیات
|۱۱۰
|-
|تعداد کلمات
|۱۵۸۹
|-
|تعداد حروف
|۶۵۵۰
|-
|}
</div>
 
'''سوره کَهْفْ''' هجدهمین سوره و از [[سوره‌های مکی]] قرآن که در جزء پانزدهم و شانزدهم [[قرآن]]. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سوره داستان [[اصحاب کهف]] و مقابلهٔ عده‌ای از جوانان در برابر حاکم ستمگر است. از داستان‌های دیگر این سوره، داستان [[موسی]] و [[خضر]] و بی‌صبری موسی در یافتن دلیل کارهای خضر و داستان [[ذوالقرنین]] و مقابلهٔ او با [[یاجوج و ماجوج]] است.
'''سوره کَهْفْ''' هجدهمین سوره و از [[سوره‌های مکی]] قرآن که در جزء پانزدهم و شانزدهم [[قرآن]]. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سوره داستان [[اصحاب کهف]] و مقابلهٔ عده‌ای از جوانان در برابر حاکم ستمگر است. از داستان‌های دیگر این سوره، داستان [[موسی]] و [[خضر]] و بی‌صبری موسی در یافتن دلیل کارهای خضر و داستان [[ذوالقرنین]] و مقابلهٔ او با [[یاجوج و ماجوج]] است.
سوره کهف نیز مانند دیگر سوره‌های قرآن، دارای فضایل و ویژگی‌های بسیاری است که این عظمت و فضیلت در روایات فراوانی از [[پیامبر(ص)]] و [[ائمه(ع)]] نقل شده است؛ مانند این‌ که هفتاد هزار [[فرشته]] به هنگام نزولش آن‌را بدرقه کردند؛ یا هر کس آن‌را در [[روز جمعه]] بخواند، خداوند تا جمعه دیگر او را می‌آمرزد، و یا کسى که در هر شب جمعه سوره کهف را بخواند، [[شهید]] از دنیا می‌رود، و با شهدا مبعوث می‌شود و... .
سوره کهف نیز مانند دیگر سوره‌های قرآن، دارای فضایل و ویژگی‌های بسیاری است که این عظمت و فضیلت در روایات فراوانی از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم)]] و [[ائمه|ائمه (علیه‌السلام)]] نقل شده است؛ مانند این‌ که هفتاد هزار [[فرشته]] به هنگام نزولش آن را بدرقه کردند؛ یا هر کس آن را در [[روز جمعه]] بخواند، خداوند تا جمعه دیگر او را می‌آمرزد و یا کسی که در هر شب جمعه سوره کهف را بخواند، [[شهید]] از دنیا می‌رود و با شهدا مبعوث می‌شود و... .
 
=كهف=
 
غار وسيع<ref>قاموس قرآن، ج6، ص154.</ref>.


=مفهوم کلی سوره=
== کهف ==
غار وسیع<ref>قاموس قرآن، ج6، ص154.</ref>.


# اثبات [[رستاخير]]؛
== مفهوم کلی سوره ==
# نمونه‌هاى عينى معاد، مثل زنده شدن [[اصحاب كهف]]؛
# اثبات [[رستاخیز]]؛
# عبرت آموزى از سرگذشت پيشينيان؛
# نمونه‌های عینی [[معاد]]، مثل زنده شدن [[اصحاب کهف]]؛
# آداب تعليم و تربيت<ref>تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 183.</ref>.
# عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان؛
#
# آداب تعلیم و تربیت<ref>تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 183.</ref>.
 
=اسامی سوره=


== اسامی سوره ==
# کهف،
# کهف،
# اصحاب کهف،
# اصحاب کهف،
# حائلة<ref>همان، ص 183</ref>.
# حائلة<ref>همان، ص 183</ref>.
== علت نام‌گذاری ==
*«سوره کهف» و «سوره اصحاب کهف»؛ کهْف به معنای غار و شکاف کوه است و نام‌گذاری این سوره به این دو نام بر اساس آیات نهم تا بیست‌وششم این سوره است که داستان اصحاب کهف، یعنی آن غارنشینان [[يكتاپرست]] را مطرح کرده است<ref>همان.</ref>.
*«سوره حائلة»؛ به خاطر اینکه این سوره میان آتش و قاری حائل می‌شود<ref>الموسوعة القرآنية، ج 2، ص 62.</ref>.
=تعداد آیات و کلمات و حروف=


=علت نام‌گذاری=
* سوره کهف صدوده آیه دارد<ref>]الكشف و البيان، ج 6، ص 144.</ref>.
 
* سوره کهف هزاروپانصدوهفتادوهفت کلمه دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).
*«سوره کهف» و «سوره اصحاب کهف»؛ كهْف به معناى غار و شكاف كوه است و نام‌گذارى اين سوره به اين دو نام بر اساس آيات نهم تا بيست‌وششم اين سوره است كه داستان اصحاب كهف، يعنى آن غارنشينان [[يكتاپرست]] را مطرح كرده است<ref>همان.</ref>.
* سوره کهف شش‌هزاروسیصدوشصت حرف دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).
*
*«سوره حائلة»؛ به خاطر اينکه اين سوره ميان آتش و قاری حائل مي شود<ref>الموسوعة القرآنية، ج 2، ص 62.</ref>.
=تعداد آيات و کلمات و حروف=
 
* سوره کهف صدوده آيه دارد<ref>]الكشف و البيان، ج 6، ص 144.</ref>.
* سوره کهف هزاروپانصدوهفتادوهفت كلمه دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).
* سوره کهف شش‌هزاروسيصدوشصت حرف دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).
 
=اهداف و آموزه‌ها=


== اهداف و آموزه‌ها ==
اهداف کلی سوره کهف عبارتند از:
اهداف کلی سوره کهف عبارتند از:
#
# توجه به مبدأ؛
# توجه به مبدأ؛
#
# توجه به [[معاد]] و اثبات آن؛
# توجه به [[معاد]] و اثبات آن؛
#
# عبرت آموزی از سرگذشت‌های عجیب پیشینیان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 183.</ref>.
# عبرت آموزى از سرگذشت‌هاى عجيب پيشينيان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 183.</ref>.
== محتوا و موضوعات ==
#
سوره کهف با حمد و ستایش [[خدا|خداوند]] آغاز می‌شود و با [[توحيد|توحید]] و [[ايمان|ایمان]] و عمل صالح پایان می‌یابد.
 
=محتوا و موضوعات=
 
سوره کهف با حمد و ستايش [[خداوند]] آغاز مى شود، و با [[توحيد]] و [[ايمان]] و عمل صالح پايان مى يابد.


محتواى اين سوره همچون ساير [[سوره‌هاى مكى]] بيشتر بيان مبدء و [[معاد]] و بشارت و انذار است، و نيز به مساله مهمى كه مسلمانان در آن روزها سخت به آن نياز داشتند اشاره مى كند، و آن اينكه يك اقليت هر چند كوچك باشد، در برابر يك اكثريت هر چند ظاهرا قوى و نيرومند باشند نبايد تسليم گردد، و در فساد محيط حل شود، بلكه همچون گروه كوچك اصحاب كهف بايد حساب خودشان را از محيط فاسد جدا كنند، و بر ضد آن قيام نمايند. آن روز كه توانايى دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم توانايى، هجرت نمايند.
محتوای این سوره همچون سایر [[سوره‌های مکی]] بیشتر بیان مبدء و [[معاد]] و بشارت و انذار است و نیز به مساله مهمی که مسلمانان در آن روزها سخت به آن نیاز داشتند اشاره می‌کند و آن اینکه یک اقلیت هر چند کوچک باشد، در برابر یک اکثریت هر چند ظاهرا قوی و نیرومند باشند نباید تسلیم گردد و در فساد محیط حل شود، بلکه همچون گروه کوچک اصحاب کهف باید حساب خودشان را از محیط فاسد جدا کنند و بر ضد آن قیام نمایند. آن روز که توانایی دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم توانایی، هجرت نمایند.


همچنين از جمله داستانهاى اين سوره، داستان دو نفر است كه يكى بسيار ثروتمند و مرفه اما بى‌ايمان و ديگرى [[فقير]] و تهيدست اما مؤمن بود، ولى او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بى ايمان از دست نداد، و تا آنجا كه مى توانست او را نصيحت و ارشاد كرد و سرانجام اعلام بيزارى نمود و پيروزى هم با او بود. تا مؤمنان در شرائطى همچون آغاز دعوت [[پيغمبر(ص)]] بدانند اگر ثروتمندان بى‌ايمان جنب و جوشى دارند موقت و خاموش‌شدنى است همانند فقر و تنگدستى افراد با ايمان.
همچنین از جمله داستان‌های این سوره، داستان دو نفر است که یکی بسیار ثروتمند و مرفه اما بی‌ایمان و دیگری [[فقير|فقیر]] و تهیدست اما مؤمن بود ولی او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بی ایمان از دست نداد و تا آنجا که می‌توانست او را نصیحت و ارشاد کرد و سرانجام اعلام بیزاری نمود و پیروزی هم با او بود. تا مؤمنان در شرائطی هم‌چون آغاز دعوت [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم)]] بدانند اگر ثروتمندان بی‌ایمان جنب و جوشی دارند موقت و خاموش‌شدنی است همانند فقر و تنگدستی افراد با ایمان.


بخش ديگرى از اين سوره به داستان موسى و خضر (هر چند نام خضر در اين سوره نيامده است) اشاره مى كند كه چگونه موسى عليه‌السلام در برابر كارهايى كه ظاهر آن زننده، اما باطنش پر مصلحت بود نتوانست صبر و حوصله به خرج دهد، ولى پس از توضيحات خضر به عمق مسائل كاملا آگاه شد و از بيتابى خود پشيمان گشت. اين نيز درسى است براى همه، تا به ظواهر حوادث و رويدادها ننگرند، و بدانند در زير اين ظواهر باطنى بسيار عميق و پر معنى وجود دارد.
بخش دیگری از این سوره به داستان موسی و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) اشاره می‌کند که چگونه موسی علیه‌السلام در برابر کارهایی که ظاهر آن زننده، اما باطنش پر مصلحت بود نتوانست صبر و حوصله به خرج دهد ولی پس از توضیحات خضر به عمق مسائل کاملا آگاه شد و از بیتابی خود پشیمان گشت. این نیز درسی است برای همه، تا به ظواهر حوادث و رویدادها ننگرند و بدانند در زیر این ظواهر باطنی بسیار عمیق و پر معنی وجود دارد.


بخش ديگرى از اين سوره ماجراى [[ذوالقرنين]] را شرح مي‌دهد كه چگونه شرق و غرب عالم را پيمود، و با اقوام گوناگونى كه سنن و آداب بسيار متفاوتى داشتند روبرو شد، و سرانجام با كمك گروهى از مردم به مقابله با توطئه [[ياجوج و ماجوج]] برخاست و سدى آهنين بر سر راه آنها كشيد، و نفوذشان را قطع كرد تا [[مسلمانان]] با بينش وسيعتر خود را براى نفوذ در شرق و غرب جهان آماده سازند و براى مبارزه با ياجوجها و ماجوجها دست اتحاد به هم دهند.
بخش دیگری از این سوره ماجرای [[ذوالقرنين|ذوالقرنین]] را شرح می‌دهد که چگونه شرق و غرب عالم را پیمود و با اقوام گوناگونی که سنن و آداب بسیار متفاوتی داشتند روبرو شد و سرانجام با کمک گروهی از مردم به مقابله با توطئه یاجوج و ماجوج برخاست و سدی آهنین بر سر راه آنها کشید و نفوذشان را قطع کرد تا [[مسلمانان]] با بینش وسیعتر خود را برای نفوذ در شرق و غرب جهان آماده سازند و برای مبارزه با یاجوجها و ماجوجها دست اتحاد به هم دهند.


جالب اينكه در اين سوره به سه داستان اشاره شده (داستان [[اصحاب كهف]]، داستان [[موسى]] و [[خضر]] و داستان [[ذو القرنين]]) كه بر خلاف غالب داستانهاى [[قرآن]] در هيچ جاى ديگر از قرآن سخنى از اينها به ميان نيامده است (تنها در [[سوره انبياء]] آيه 96 به مسئله ياجوج و ماجوج بدون ذكر نام ذوالقرنين اشاره شده است) و اين يكى از ويژگيهاى اين سوره است. و به هر حال محتوايش از هر نظر پر بار، و تربيت‌كننده مى باشد<ref>تفسير نمونه، ج 12، ص 338-.337.</ref>.
جالب اینکه در این سوره به سه داستان اشاره شده (داستان اصحاب کهف، داستان [[حضرت موسی]] و [[خضر]] و داستان ذو القرنین) که بر خلاف غالب داستان‌های [[قرآن]] در هیچ جای دیگر از قرآن سخنی از اینها به میان نیامده است (تنها در [[سوره انبياء|سوره انبیاء]] آیه 96 به مسئله یاجوج و ماجوج بدون ذکر نام ذوالقرنین اشاره شده است) و این یکی از ویژگی‌های این سوره است. و به هر حال محتوایش از هر نظر پر بار و تربیت‌کننده می‌باشد<ref>تفسير نمونه، ج 12، ص 338-.337.</ref>.


=فضائل، خواص و ثواب قرائت=
== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
[[ابی بن کعب|ابی‌بن‌کعب]]، از پیامبر گرامی اسلام روایت کرده است که هر کس سوره کهف را بخواند، تا هشت روز از هر فتنه ای آسوده است. اگر در این هشت روز، [[دجال]] ظهور کند، [[خدا|خداوند]] او را از فتنه وی حفظ کند و هر کس آیه آخر آن «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ ...» را هنگام رفتن به بستر خواب بخواند، از بستر او نوری به سوی [[كعبه|کعبه]] می‌درخشد که در کنار آن فرشتگانی از درگاه خدا برایش طلب رحمت می‌کنند، تا از خواب برخیزد. اگر در [[مكه|مکه]] باشد و این آیه را بخواند، نوری از بستر او به [[بیت المعمور|بيت‌المعمور]] می‌تابد، که در کنار آن فرشتگان برایش طلب رحمت می‌کنند، تا از خواب برخیزد.


[[ابى‌بن‌كعب]]، از پيامبر گرامى اسلام روايت كرده است كه هر كس سوره کهف را بخواند، تا هشت روز از هر فتنه اى آسوده است. اگر در اين هشت روز، [[دجال]] ظهور كند، [[خداوند]] او را از فتنه وى حفظ كند و هر كس آيه آخر آن «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ ...» را هنگام رفتن به بستر خواب بخواند، از بستر او نورى به سوى [[كعبه]] مى درخشد كه در كنار آن فرشتگانى از درگاه خدا برايش طلب رحمت مى كنند، تا از خواب برخيزد. اگر در [[مكه]] باشد و اين آيه را بخواند، نورى از بستر او به [[بيت‌المعمور]] مى تابد، كه در كنار آن فرشتگان برايش طلب رحمت مى كنند، تا از خواب برخيزد.
[[سمرة بن‌ جندب|سمرةبن‌جندب]] از آن بزرگوار روایت کرده است که: هر کس ده آیه از سوره کهف از حفظ بخواند، فتنه دجال به او زیانی نمی‌رساند و هر کس همۀ سوره را بخواند، داخل [[بهشت]] می‌شود. و فرمود: آیا سوره‌ای به شما نشان دهم که وقتی نازل شد، هفتاد هزار فرشته، آن را همراهی کردند و عظمت آنها آسمان‌ها و زمین را فرا گرفته بود؟ گفتند: آری. فرمود: سوره اصحاب کهف است. هر کس در روز جمعه، این سوره را بخواند، خداوند تا سه روز بعد از روز جمعه دیگر او را می‌آمرزد و به او نوری می‌بخشد که به آسمان می‌رسد و در فتنه دجال، از خطر محفوظ است.


[[سمرةبن‌جندب]] از آن بزرگوار روايت كرده است كه: هر كس ده آيه از سوره كهف از حفظ بخواند، فتنه دجال به او زيانى نمى رساند و هر كس همۀ سوره را بخواند، داخل [[بهشت]] مى شود. و فرمود: آيا سوره اى به شما نشان دهم كه وقتى نازل شد، هفتاد هزار فرشته، آن را همراهى كردند و عظمت آنها آسمانها و زمين را فرا گرفته بود؟ گفتند: آرى. فرمود: سوره اصحاب كهف است. هر كس در روز جمعه، اين سوره را بخواند، خداوند تا سه روز بعد از روز جمعه ديگر او را مى آمرزد و به او نورى مى بخشد كه به آسمان مى رسد و در فتنه دجال، از خطر محفوظ است.
[[واقدی|واقدی]] به اسناد خود از [[ابوالدرداء]]، از پیامبر گرامی اسلام روایت کرده است که: هر کس ده آیۀ اول سوره کهف را حفظ کند، اگر دجال را درک کند، ضرری نمی‌بیند. هر کس اواخر سوره کهف را از حفظ کند، در [[روز قيامت|روز قیامت]]، نوری با اوست. همچنین از آن بزرگوار روایت شده است که: هر کس سوره کهف را در روز جمعه بخواند، تا شش روز از هر فتنه ای آسوده است و اگر دجال بیرون آید، از شر او محفوظ است.


[[واقدى]] به اسناد خود از [[ابوالدرداء]]، از پيامبر گرامى اسلام روايت كرده است كه: هر كس ده آيۀ اول سوره كهف را حفظ كند، اگر دجال را درك كند، ضررى نمى بيند. هر كس اواخر سوره كهف را از حفظ كند، در [[روز قيامت]]، نورى با اوست. همچنين از آن بزرگوار روايت شده است كه: هر كس سوره كهف را در روز جمعه بخواند، تا شش روز از هر فتنه اى آسوده است و اگر دجال بيرون آيد، از شر او محفوظ است.
[[عياشی|عیاشی]] به اسناد خود از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السلام)]] روایت کرده است که: هر کس سوره کهف را در هر شب جمعه ای بخواند، شهید از دنیا می‌رود و خداوند او را با شهیدان [[مبعوث]] می‌کند و در روز قیامت، در موقف شهیدان می‌ایستد<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 15، ص 4-3.</ref>.


[[عياشى]] به اسناد خود از [[امام صادق(ع)]] روايت كرده است كه: هر كس سوره كهف را در هر شب جمعه اى بخواند، شهيد از دنيا مى رود و خداوند او را با شهيدان [[مبعوث]] مى كند و در روز قيامت، در موقف شهيدان مى ايستد<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 15، ص 4-3.</ref>.
== محل و زمان نزول ==


=محل و زمان نزول=
سوره کهف [[مكی|مکی]] است.
[[عبدالله ابن عباس|ابن عباس]] گوید: تنها آیه: وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ در داستان [[عيينة بن حصن|عیینة بن حصن]] فزاری در [[مدينه|مدینه]] نازل شده است<ref>همان.</ref>.
سوره کهف بعد از [[سوره غاشيه|سوره غاشیه]] و در حدود سال‌های هشت تا دوازده [[بعثت]] [[نزول قرآن|نازل]] شده است<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج 6، ص 166.</ref>.


سوره کهف [[مكى]] است.
== فضای نزول ==
امام صادق (علیه‌السلام) فرموده: «سبب نزول سوره کهف آن بود که [[كفار|کفار]] [[قریش|قريش]] سه نفر را به نام‌های نضربن‌حارث، عقبه‌بن‌ابی‌معیط و عاص‌بن‌وائل‌سهمی پیش نصارای نجران فرستادند تا از [[يهود|یهود]] و [[نصاری|نصاری]] مسائلی یاد بگیرند و از رسول خدا بپرسند (شاید آن حضرت نداند و مغلوب شود) آنها در نجران با علماء یهود ملاقات کرده و منظور خود را گفتند، یهود در جواب گفتند: سه مسئله را از او بپرسید اگر مطابق آنچه ما می‌گوئیم جواب داد، او راستگو است، آنگاه از یک مسئله دیگر بپرسید اگر گفت می‌دانم بدانید که دروغگو است. از او بپرسید از جوانانی که در زمان گذشته از دیار خود بیرون رفتند وخواب آنها را گرفت، چند وقت در خواب بودند تا بیدار شدند؟ و چند نفر بودند؟ و چه چیز با آنها بود که از خودشان نبود؟ و ماجرای آنها چگونه بود؟ و بپرسید از موسی وقتی که خدا به او امر کرد آن دانشمند را تعقیب کند و از او علم بیاموزد، او که بود؟ و چگونه از او پیروی کرد و جریانش از چه قرار بود؟ و بپرسید از او از مردی که به مشرق و مغرب رفت تا به سد یأجوج و مأجوج رسید او که بود و جریانش چیست؟ آن وقت این سه قضیه را خود به آنها شرح دادند و گفتند: اگر آن طوری که ما گفتیم جواب داد بدانید که راستگو است و الا تصدیقش نکنید. کفار گفتند: مسئله چهارم کدام است؟ گفتند: از او بپرسید [[قيامت|قیامت]] کی خواهد بود اگر گفت می‌دانم بدانید که دروغگو است زیرا وقت را جز خدا کسی نمی‌داند، آن سه نفر به [[مكه|مکه]] برگشته و بواسطه [[ابوطالب|حضرت ابوطالب]] با [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)]] تماس گرفته و از او جواب خواستند، سوره کهف در جواب آن مسائل نازل گردید»<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج6، ص 167 به نقل از تفسير برهان از تفسير قمی از امام صادق عليه‌السلام.</ref>.


[[ابن عباس]] گويد: تنها آيه: وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ در داستان [[عيينة بن حصن]] فزارى در [[مدينه]] نازل شده است<ref>همان.</ref>.
== ویژگی ==
سوره کهف بعد از [[سوره غاشيه]] و در حدود سالهاى هشت تا دوازده [[بعثت]] [[نازل]] شده است<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج 6، ص 166.</ref>.
سوره کهف یکی از پنج سوره‌ای است که با عبارت «الحمدلله» آغاز شده است این سوره‌ها عبارتند از [[سوره حمد|سوره فاتحه]]، [[سوره انعام]]، [[سوره کهف]]، [[سوره سبأ]]، [[سوره فاطر]] که همه آنها جزو سور مکی هستند.


=فضای نزول=
همچنین این سوره جزو سور مئین (صد آیه‌ای‌ها) است [[ابن قتیبه دینوری|ابن‌قتیبه]] می‌گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نام‌گذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده این عبارتند از «[[سوره بنی إسرائيل|سوره بنی إسرائیل]]، [[سوره كهف|سوره کهف]]، [[سوره مريم|سوره مریم]]، [[سوره طه]]، [[سوره أنبياء|سوره أنبیاء]]، [[سوره حج]] و [[سوره مؤمنون]]». برخی دیگر نیز [[سور مئين|سور مئین]] را «سوره توبه، سوره نحل، سوره هود، سوره یوسف، سوره کهف، سوره بنی اسرائیل، سوره انبیاء، سوره طه، سوره مؤمنون، سوره شعراء و سوره صافات» ذکر کرده‌اند<ref>التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.</ref>.
روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.


امام صادق(ع) فرموده: «سبب نزول سوره کهف آن بود كه [[كفار]] [[قريش]] سه نفر را به نامهاى نضربن‌حارث، عقبه‌بن‌ابى‌معيط و عاص‌بن‌وائل‌سهمى پيش نصاراى نجران فرستادند تا از [[يهود]] و [[نصارى]] مسائلى ياد بگيرند و از [[رسول خدا]] بپرسند (شايد آن حضرت نداند و مغلوب شود) آنها در نجران با علماء يهود ملاقات كرده و منظور خود را گفتند، يهود در جواب گفتند: سه مسئله را از او بپرسيد اگر مطابق آنچه ما مى گوئيم جواب داد، او راستگو است، آن گاه از يك مسئله ديگر بپرسيد اگر گفت مى دانم بدانيد كه دروغگو است. از او بپرسيد از جوانانى كه در زمان گذشته از ديار خود بيرون رفتند وخواب آنها را گرفت، چند وقت در خواب بودند تا بيدار شدند؟ و چند نفر بودند؟ و چه چيز با آنها بود كه از خودشان نبود؟ و ماجراى آنها چگونه بود؟ و بپرسيد از موسى وقتى كه خدا به او امر كرد آن دانشمند را تعقيب كند و از او علم بياموزد، او كه بود؟ و چگونه از او پيروى كرد و جريانش از چه قرار بود؟ و بپرسيد از او از مردى كه به مشرق و مغرب رفت تا به سد يأجوج و مأجوج رسيد او كه بود، و جريانش چيست؟ آن وقت اين سه قضيه را خود به آنها شرح دادند و گفتند: اگر آن طورى كه ما گفتيم جواب داد بدانيد كه راستگو است و الا تصديقش نكنيد. كفار گفتند: مسئله چهارم كدام است؟ گفتند: از او بپرسيد [[قيامت]] كى خواهد بود اگر گفت مى دانم بدانيد كه دروغگو است زيرا وقت را جز خدا كسى نمى داند، آن سه نفر به [[مكه]] برگشته و بواسطه [[حضرت ابوطالب]] با [[رسول خدا(ص)]] تماس گرفته و از او جواب خواستند، سوره كهف در جواب آن مسائل نازل گرديد»<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج6، ص 167 به نقل از تفسير برهان از تفسير قمى از امام صادق عليه‌السلام.</ref>.  
بخاری از ابن‌مسعود روایت کرده که دربارۀ سوره‌های: بنی اسرائیل، کهف، مریم، طه و الانبیاء گفت: «این سوره‌ها از سوره‌های کهن اول است و از دیرینه‌ها هستند» سپس به همین ترتیب آنها را ذکر کرد<ref>ترجمه الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 215.</ref>.


=ويژگي=
این سوره با حمد و ستایش خدا آغاز می‌گردد و با ذکر توحید و ایمان و عمل صالح پایان می‌یابد. و در این سوره از برخی داستان‌های عجیب تاریخ بشر پرده برداشته شده است و آیۀ آخر این سوره ویژگی خاصی دارد که هر کس آن را قبل از خواب با رعایت شرایطی بخواند، هر ساعتی که اراده کند، از خواب بیدار خواهد شد<ref>تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 184.</ref>.


سوره کهف يکی از پنج سوره‌ای است که با عبارت «الحمدلله» آغاز شده است اين سوره‌ها عبارتند از [[سوره فاتحه]]، [[سوره انعام]]، [[سوره کهف]]، [[سوره سبأ]]، [[سوره فاطر]] که همه آنها جزو سور مکی هستند.
نیمه اوّل قرآن با "فا" کلمۀ «وَ لْیَتَلَطَّفْ» از سوره کهف پایان می‌یابد و از آن پس، نیمه دوم قرآن آغاز می‌گردد.


همچنين اين سوره جزو [[سور مئين]] (صد آيه ای‌ها) است [[ابن قتيبه]] می‌گويد سور مئين سوره‌هايی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نامگذاری اين سوره‌ها به مئين نزديک بودن تعداد آيه‌های اين سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. [18] گفته شده اين عبارتند از «[[سوره بنی إسرائيل]]، [[سوره كهف]]، [[سوره مريم]]، [[سوره طه]]، [[سوره أنبياء]]، [[سوره حج]] و [[سوره مؤمنون]]». [19] برخی ديگر نيز [[سور مئين]] را «سوره توبه، سوره نحل، سوره هود، سوره يوسف، سوره کهف، سوره بنی اسرائيل، سوره انبياء، سوره طه، سوره مؤمنون، سوره شعراء و سوره صافات» ذکر کرده اند<ref>التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.</ref>.
== جستارهای وابسته ==
روايتى است كه از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
* [[اصحاب کهف]]
 
* [[خضر|حضرت خضر]]
بخارى از ابن مسعود روايت كرده كه دربارۀ سوره‌هاى: بنى اسرائيل، كهف، مريم، طه، و الانبياء گفت: «اين سوره‌ها از سوره‌هاى كهن اول است، و از ديرينه‌ها هستند» سپس به همين ترتيب آنها را ذكر كرد<ref>ترجمه الإتقان فى علوم القرآن، ج 1، ص 215.</ref>.
* [[حضرت موسی]]
 
* [[ذوالقرنین]]
اين سوره با حمد و ستايش خدا آغاز مى گردد و با ذكر توحيد و ايمان و عمل صالح پايان مى يابد. و در اين سوره از برخى داستان‌هاى عجيب تاريخ بشر پرده برداشته شده است، و آيۀ آخر اين سوره ويژگى خاصى دارد كه هر كس آن را قبل از خواب با رعايت شرايطى بخواند، هر ساعتى كه اراده كند، از خواب بيدار خواهد شد<ref>تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 184.</ref>.
 
نيمه اوّل قرآن با "فا" كلمۀ «وَ لْيَتَلَطَّفْ» از سوره كهف پايان مى‌يابد و از آن پس، نيمه دوم قرآن آغاز مى‌گردد.


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۱۲۴: خط ۹۱:


== منابع ==
== منابع ==
[https://quran.inoor.ir/fa/surah/18/ برگرفته از سایت معرفی سوره کهف - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir]
* [https://quran.inoor.ir/fa/surah/18/ برگرفته از سایت معرفی سوره کهف - پایگاه جامع قرآن]quran.inoor.ir
 
{{سوره‌های مکی و مدنی}}


[[رده:قرآن]]
[[رده:قرآن]]
[[رده:سوره‌های قرآن]]
[[رده:سوره‌های قرآن]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۱۰

سوره‌ کهف
سوره‌ کهف.jpg
نام‌های دیگر سورهسوره‌ کهف
شماره سوره۱۸
محل نزولمکه
جزء۱۵ و ۱۶
تعداد آیات۱۱۰

سوره کَهْفْ هجدهمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء پانزدهم و شانزدهم قرآن. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سوره داستان اصحاب کهف و مقابلهٔ عده‌ای از جوانان در برابر حاکم ستمگر است. از داستان‌های دیگر این سوره، داستان موسی و خضر و بی‌صبری موسی در یافتن دلیل کارهای خضر و داستان ذوالقرنین و مقابلهٔ او با یاجوج و ماجوج است. سوره کهف نیز مانند دیگر سوره‌های قرآن، دارای فضایل و ویژگی‌های بسیاری است که این عظمت و فضیلت در روایات فراوانی از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیه‌السلام) نقل شده است؛ مانند این‌ که هفتاد هزار فرشته به هنگام نزولش آن را بدرقه کردند؛ یا هر کس آن را در روز جمعه بخواند، خداوند تا جمعه دیگر او را می‌آمرزد و یا کسی که در هر شب جمعه سوره کهف را بخواند، شهید از دنیا می‌رود و با شهدا مبعوث می‌شود و... .

کهف

غار وسیع[۱].

مفهوم کلی سوره

  1. اثبات رستاخیز؛
  2. نمونه‌های عینی معاد، مثل زنده شدن اصحاب کهف؛
  3. عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان؛
  4. آداب تعلیم و تربیت[۲].

اسامی سوره

  1. کهف،
  2. اصحاب کهف،
  3. حائلة[۳].

علت نام‌گذاری

  • «سوره کهف» و «سوره اصحاب کهف»؛ کهْف به معنای غار و شکاف کوه است و نام‌گذاری این سوره به این دو نام بر اساس آیات نهم تا بیست‌وششم این سوره است که داستان اصحاب کهف، یعنی آن غارنشینان يكتاپرست را مطرح کرده است[۴].
  • «سوره حائلة»؛ به خاطر اینکه این سوره میان آتش و قاری حائل می‌شود[۵].

تعداد آیات و کلمات و حروف

  • سوره کهف صدوده آیه دارد[۶].
  • سوره کهف هزاروپانصدوهفتادوهفت کلمه دارد[۷]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است).
  • سوره کهف شش‌هزاروسیصدوشصت حرف دارد[۸]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).

اهداف و آموزه‌ها

اهداف کلی سوره کهف عبارتند از:

  1. توجه به مبدأ؛
  2. توجه به معاد و اثبات آن؛
  3. عبرت آموزی از سرگذشت‌های عجیب پیشینیان[۹].

محتوا و موضوعات

سوره کهف با حمد و ستایش خداوند آغاز می‌شود و با توحید و ایمان و عمل صالح پایان می‌یابد.

محتوای این سوره همچون سایر سوره‌های مکی بیشتر بیان مبدء و معاد و بشارت و انذار است و نیز به مساله مهمی که مسلمانان در آن روزها سخت به آن نیاز داشتند اشاره می‌کند و آن اینکه یک اقلیت هر چند کوچک باشد، در برابر یک اکثریت هر چند ظاهرا قوی و نیرومند باشند نباید تسلیم گردد و در فساد محیط حل شود، بلکه همچون گروه کوچک اصحاب کهف باید حساب خودشان را از محیط فاسد جدا کنند و بر ضد آن قیام نمایند. آن روز که توانایی دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم توانایی، هجرت نمایند.

همچنین از جمله داستان‌های این سوره، داستان دو نفر است که یکی بسیار ثروتمند و مرفه اما بی‌ایمان و دیگری فقیر و تهیدست اما مؤمن بود ولی او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بی ایمان از دست نداد و تا آنجا که می‌توانست او را نصیحت و ارشاد کرد و سرانجام اعلام بیزاری نمود و پیروزی هم با او بود. تا مؤمنان در شرائطی هم‌چون آغاز دعوت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بدانند اگر ثروتمندان بی‌ایمان جنب و جوشی دارند موقت و خاموش‌شدنی است همانند فقر و تنگدستی افراد با ایمان.

بخش دیگری از این سوره به داستان موسی و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) اشاره می‌کند که چگونه موسی علیه‌السلام در برابر کارهایی که ظاهر آن زننده، اما باطنش پر مصلحت بود نتوانست صبر و حوصله به خرج دهد ولی پس از توضیحات خضر به عمق مسائل کاملا آگاه شد و از بیتابی خود پشیمان گشت. این نیز درسی است برای همه، تا به ظواهر حوادث و رویدادها ننگرند و بدانند در زیر این ظواهر باطنی بسیار عمیق و پر معنی وجود دارد.

بخش دیگری از این سوره ماجرای ذوالقرنین را شرح می‌دهد که چگونه شرق و غرب عالم را پیمود و با اقوام گوناگونی که سنن و آداب بسیار متفاوتی داشتند روبرو شد و سرانجام با کمک گروهی از مردم به مقابله با توطئه یاجوج و ماجوج برخاست و سدی آهنین بر سر راه آنها کشید و نفوذشان را قطع کرد تا مسلمانان با بینش وسیعتر خود را برای نفوذ در شرق و غرب جهان آماده سازند و برای مبارزه با یاجوجها و ماجوجها دست اتحاد به هم دهند.

جالب اینکه در این سوره به سه داستان اشاره شده (داستان اصحاب کهف، داستان حضرت موسی و خضر و داستان ذو القرنین) که بر خلاف غالب داستان‌های قرآن در هیچ جای دیگر از قرآن سخنی از اینها به میان نیامده است (تنها در سوره انبیاء آیه 96 به مسئله یاجوج و ماجوج بدون ذکر نام ذوالقرنین اشاره شده است) و این یکی از ویژگی‌های این سوره است. و به هر حال محتوایش از هر نظر پر بار و تربیت‌کننده می‌باشد[۱۰].

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب، از پیامبر گرامی اسلام روایت کرده است که هر کس سوره کهف را بخواند، تا هشت روز از هر فتنه ای آسوده است. اگر در این هشت روز، دجال ظهور کند، خداوند او را از فتنه وی حفظ کند و هر کس آیه آخر آن «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ ...» را هنگام رفتن به بستر خواب بخواند، از بستر او نوری به سوی کعبه می‌درخشد که در کنار آن فرشتگانی از درگاه خدا برایش طلب رحمت می‌کنند، تا از خواب برخیزد. اگر در مکه باشد و این آیه را بخواند، نوری از بستر او به بيت‌المعمور می‌تابد، که در کنار آن فرشتگان برایش طلب رحمت می‌کنند، تا از خواب برخیزد.

سمرةبن‌جندب از آن بزرگوار روایت کرده است که: هر کس ده آیه از سوره کهف از حفظ بخواند، فتنه دجال به او زیانی نمی‌رساند و هر کس همۀ سوره را بخواند، داخل بهشت می‌شود. و فرمود: آیا سوره‌ای به شما نشان دهم که وقتی نازل شد، هفتاد هزار فرشته، آن را همراهی کردند و عظمت آنها آسمان‌ها و زمین را فرا گرفته بود؟ گفتند: آری. فرمود: سوره اصحاب کهف است. هر کس در روز جمعه، این سوره را بخواند، خداوند تا سه روز بعد از روز جمعه دیگر او را می‌آمرزد و به او نوری می‌بخشد که به آسمان می‌رسد و در فتنه دجال، از خطر محفوظ است.

واقدی به اسناد خود از ابوالدرداء، از پیامبر گرامی اسلام روایت کرده است که: هر کس ده آیۀ اول سوره کهف را حفظ کند، اگر دجال را درک کند، ضرری نمی‌بیند. هر کس اواخر سوره کهف را از حفظ کند، در روز قیامت، نوری با اوست. همچنین از آن بزرگوار روایت شده است که: هر کس سوره کهف را در روز جمعه بخواند، تا شش روز از هر فتنه ای آسوده است و اگر دجال بیرون آید، از شر او محفوظ است.

عیاشی به اسناد خود از امام صادق (علیه‌السلام) روایت کرده است که: هر کس سوره کهف را در هر شب جمعه ای بخواند، شهید از دنیا می‌رود و خداوند او را با شهیدان مبعوث می‌کند و در روز قیامت، در موقف شهیدان می‌ایستد[۱۱].

محل و زمان نزول

سوره کهف مکی است. ابن عباس گوید: تنها آیه: وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ در داستان عیینة بن حصن فزاری در مدینه نازل شده است[۱۲]. سوره کهف بعد از سوره غاشیه و در حدود سال‌های هشت تا دوازده بعثت نازل شده است[۱۳].

فضای نزول

امام صادق (علیه‌السلام) فرموده: «سبب نزول سوره کهف آن بود که کفار قريش سه نفر را به نام‌های نضربن‌حارث، عقبه‌بن‌ابی‌معیط و عاص‌بن‌وائل‌سهمی پیش نصارای نجران فرستادند تا از یهود و نصاری مسائلی یاد بگیرند و از رسول خدا بپرسند (شاید آن حضرت نداند و مغلوب شود) آنها در نجران با علماء یهود ملاقات کرده و منظور خود را گفتند، یهود در جواب گفتند: سه مسئله را از او بپرسید اگر مطابق آنچه ما می‌گوئیم جواب داد، او راستگو است، آنگاه از یک مسئله دیگر بپرسید اگر گفت می‌دانم بدانید که دروغگو است. از او بپرسید از جوانانی که در زمان گذشته از دیار خود بیرون رفتند وخواب آنها را گرفت، چند وقت در خواب بودند تا بیدار شدند؟ و چند نفر بودند؟ و چه چیز با آنها بود که از خودشان نبود؟ و ماجرای آنها چگونه بود؟ و بپرسید از موسی وقتی که خدا به او امر کرد آن دانشمند را تعقیب کند و از او علم بیاموزد، او که بود؟ و چگونه از او پیروی کرد و جریانش از چه قرار بود؟ و بپرسید از او از مردی که به مشرق و مغرب رفت تا به سد یأجوج و مأجوج رسید او که بود و جریانش چیست؟ آن وقت این سه قضیه را خود به آنها شرح دادند و گفتند: اگر آن طوری که ما گفتیم جواب داد بدانید که راستگو است و الا تصدیقش نکنید. کفار گفتند: مسئله چهارم کدام است؟ گفتند: از او بپرسید قیامت کی خواهد بود اگر گفت می‌دانم بدانید که دروغگو است زیرا وقت را جز خدا کسی نمی‌داند، آن سه نفر به مکه برگشته و بواسطه حضرت ابوطالب با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) تماس گرفته و از او جواب خواستند، سوره کهف در جواب آن مسائل نازل گردید»[۱۴].

ویژگی

سوره کهف یکی از پنج سوره‌ای است که با عبارت «الحمدلله» آغاز شده است این سوره‌ها عبارتند از سوره فاتحه، سوره انعام، سوره کهف، سوره سبأ، سوره فاطر که همه آنها جزو سور مکی هستند.

همچنین این سوره جزو سور مئین (صد آیه‌ای‌ها) است ابن‌قتیبه می‌گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نام‌گذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده این عبارتند از «سوره بنی إسرائیل، سوره کهف، سوره مریم، سوره طه، سوره أنبیاء، سوره حج و سوره مؤمنون». برخی دیگر نیز سور مئین را «سوره توبه، سوره نحل، سوره هود، سوره یوسف، سوره کهف، سوره بنی اسرائیل، سوره انبیاء، سوره طه، سوره مؤمنون، سوره شعراء و سوره صافات» ذکر کرده‌اند[۱۵]. روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۶].

بخاری از ابن‌مسعود روایت کرده که دربارۀ سوره‌های: بنی اسرائیل، کهف، مریم، طه و الانبیاء گفت: «این سوره‌ها از سوره‌های کهن اول است و از دیرینه‌ها هستند» سپس به همین ترتیب آنها را ذکر کرد[۱۷].

این سوره با حمد و ستایش خدا آغاز می‌گردد و با ذکر توحید و ایمان و عمل صالح پایان می‌یابد. و در این سوره از برخی داستان‌های عجیب تاریخ بشر پرده برداشته شده است و آیۀ آخر این سوره ویژگی خاصی دارد که هر کس آن را قبل از خواب با رعایت شرایطی بخواند، هر ساعتی که اراده کند، از خواب بیدار خواهد شد[۱۸].

نیمه اوّل قرآن با "فا" کلمۀ «وَ لْیَتَلَطَّفْ» از سوره کهف پایان می‌یابد و از آن پس، نیمه دوم قرآن آغاز می‌گردد.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. قاموس قرآن، ج6، ص154.
  2. تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 183.
  3. همان، ص 183
  4. همان.
  5. الموسوعة القرآنية، ج 2، ص 62.
  6. ]الكشف و البيان، ج 6، ص 144.
  7. همان.
  8. همان.
  9. تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 183.
  10. تفسير نمونه، ج 12، ص 338-.337.
  11. ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 15، ص 4-3.
  12. همان.
  13. تفسير أحسن‌الحديث، ج 6، ص 166.
  14. تفسير أحسن‌الحديث، ج6، ص 167 به نقل از تفسير برهان از تفسير قمی از امام صادق عليه‌السلام.
  15. التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.
  16. جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
  17. ترجمه الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 215.
  18. تفسير قرآن مهر، ج 12، ص 184.

منابع