سوره یس: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'نزدیک تر' به 'نزدیک‌تر') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات سوره قرآن | |||
| عنوان = سوره یس | |||
| تصویر = سوره یس.jpg | |||
| نام‌های دیگر سوره = | |||
| | | شماره سوره = ۳۶ | ||
|شماره سوره | |محل نزول = [[مکه|مکه]](مکی) | ||
| | | جزء = ۲۲ و ۲۳ | ||
| | | تعداد آیات = ۸۳ | ||
|جزء | }} | ||
|تعداد آیات | |||
'''سوره یس''' '''(سوره یاسین''') سی و ششمین سوره و از [[سوره‌های مکی]] قرآن که در جزء ۲۲ و ۲۳ [[قرآن]] جای گرفته است. این سوره چون با حروف مُقَطَّعهٔ «یاء و سین» آغاز شده، به این نام مشهور است. | '''سوره یس''' '''(سوره یاسین''') سی و ششمین سوره و از [[سوره‌های مکی]] قرآن که در جزء ۲۲ و ۲۳ [[قرآن]] جای گرفته است. این سوره چون با حروف مُقَطَّعهٔ «یاء و سین» آغاز شده، به این نام مشهور است. | ||
روایتی از منابع [[اهل سنت]] و [[شیعه]] برای سوره یاسین نقل شده است مبنی بر | روایتی از منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] و [[مذهب شیعه|شیعه]] برای سوره یاسین نقل شده است مبنی بر اینکه هر چیزی قلبی دارد و '''قلب قرآن''' «'''یس'''» است و معنای این سخن آن است که اگر انسان از نعمت‌های الهی از جمله گوش، چشم و ... برخوردار است و از هیچ‌کدام بی‌نیاز نیست اما قلب، موقعیت ممتازتری برای انسان دارد. از این رو آیات قرآن همگی رحمت، نور و برکت است اما یاسین و برکت برتری دارد. | ||
سوره یس به [[اصول دین]] [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] می‌پردازد و درباره زنده‌شدن مردگان و سخن‌گفتن اعضای بدن در [[قیامت]] سخن می‌گوید. | سوره یس به [[اصول دین]] [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] می‌پردازد و درباره زنده‌شدن مردگان و سخن‌گفتن اعضای بدن در [[قیامت]] سخن می‌گوید. همچنین داستان اصحاب قریه و مؤمن [[آل‌یس]] در این سوره آمده است. | ||
== یس == | == یس == | ||
از حروف مقطعه قرآن، از القاب [[ | از حروف مقطعه قرآن، از القاب [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله)]]. | ||
== مفهوم کلی سوره == | == مفهوم کلی سوره == | ||
| خط ۴۳: | خط ۲۴: | ||
== اسامی سوره == | == اسامی سوره == | ||
# | # یس؛ | ||
# قلب | # قلب القرآن؛ | ||
# | # معمّه؛ | ||
# | # دافعه؛ | ||
# قاضیه<ref>ترجمه الإتقان فی علوم‌القرآن، ج 1، ص 194.</ref> | # قاضیه<ref>ترجمه الإتقان فی علوم‌القرآن، ج 1، ص 194.</ref>؛ | ||
# العظیمه عندالله<ref>همان.</ref> | # العظیمه عندالله<ref>همان.</ref>؛ | ||
# حبیب نجار<ref>تمامی اسامی به غیر از مورد پنج و شش از تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 145 نقل شده است.</ref>. | # حبیب نجار<ref>تمامی اسامی به غیر از مورد پنج و شش از تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 145 نقل شده است.</ref>. | ||
== علت نام‌گذاری == | == علت نام‌گذاری == | ||
* «سوره یس»؛ نام‌گذاری این سوره به عبارت اول سوره که از حروف مقطعه و از القاب پیامبر( | * «سوره یس»؛ نام‌گذاری این سوره به عبارت اول سوره که از حروف مقطعه و از القاب [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] می‌باشد نام‌گذاری شده است. | ||
* «سوره قلب القرآن»؛ پیامبر اسلام( | * «سوره قلب القرآن»؛ پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) آن را قلب‌القرآن خوانده است<ref>ترجمه الإتقان فی علوم‌القرآن، ج 1، ص 194.</ref>. | ||
* «سوره معمّه»؛ بیهقی از ابوبکر مرفوعا روایت کرده که «سوره یس در [[تورات]] المعمّه خوانده می‌شود چونکه به خیر دنیا و آخرت عمومیت می‌دهد<ref>همان.</ref>. | * «سوره معمّه»؛ [[بیهقی]] از [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] مرفوعا روایت کرده که «سوره یس در [[تورات]] المعمّه خوانده می‌شود چونکه به خیر دنیا و [[آخرت]] عمومیت می‌دهد<ref>همان.</ref>. | ||
* «سوره دافعه»؛ علت نام‌گذاری سوره یس به این نام به خاطر این است که این سوره هر بدی را از صاحبش دور می‌کند<ref>همان.</ref>. | * «سوره دافعه»؛ علت نام‌گذاری سوره یس به این نام به خاطر این است که این سوره هر بدی را از صاحبش دور می‌کند<ref>همان.</ref>. | ||
* «سوره قاضیه»؛ به خاطر اینکه این سوره حوائج شخص قاری و مصاحبش را بر می‌آورد به این نام نام‌گذاری شده است<ref>همان.</ref>. | * «سوره قاضیه»؛ به خاطر اینکه این سوره حوائج شخص قاری و مصاحبش را بر می‌آورد به این نام نام‌گذاری شده است<ref>همان.</ref>. | ||
| خط ۷۳: | خط ۵۴: | ||
== محتوا و موضوعات == | == محتوا و موضوعات == | ||
سوره یس در [[مكه|مکه]] نازل شده است، بنابراین محتوای آن از نظر کلی همان محتوای عمومی سوره‌های مکی است که از توحید و معاد و وحی و قرآن و انذار و بشارت سخن می‌گوید، در این سوره چهار بخش عمده دیده می‌شود: | سوره یس در [[مكه|مکه]] نازل شده است، بنابراین محتوای آن از نظر کلی همان محتوای عمومی سوره‌های مکی است که از [[توحید]] و [[معاد]] و [[وحی]] و [[قرآن]] و انذار و بشارت سخن می‌گوید، در این سوره چهار بخش عمده دیده می‌شود: | ||
نخست سخن از رسالت [[ | نخست سخن از [[رسالت انبیاء|رسالت]] [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله)]] و [[قرآن|قرآن مجید]] و هدف از نزول این کتاب بزرگ آسمانی و گروندگان به آن است و تا آیه یازده آن را ادامه می‌دهد؛ | ||
بخش دیگری از این سوره از رسالت سه نفر از پیامبران الهی و چگونگی دعوت آنها به سوی توحید و مبارزه پی‌گیر و طاقت فرسای آنها با [[شرک]] سخن می‌گوید که در حقیقت یک نوع تسلی و دلداری به پیامبر( | بخش دیگری از این سوره از رسالت سه نفر از پیامبران الهی و چگونگی دعوت آنها به سوی توحید و مبارزه پی‌گیر و طاقت فرسای آنها با [[شرک]] سخن می‌گوید که در حقیقت یک نوع تسلی و دلداری به پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و ارائه طریق در انجام رسالت بزرگ او است؛ | ||
بخشی از این سوره که از آیه سی و دو شروع می‌شود و تا آیه چهل و چهارم ادامه دارد مملو از نکات جالب توحیدی و بیان گویا از آیات و نشانه‌های عظمت پروردگار در عالم هستی است، در قسمت‌های اخیر سوره نیز مجددا به همین بحث توحیدی و آیات الهی باز می‌گردد؛ | بخشی از این سوره که از آیه سی و دو شروع می‌شود و تا آیه چهل و چهارم ادامه دارد مملو از نکات جالب توحیدی و بیان گویا از آیات و نشانه‌های عظمت پروردگار در عالم هستی است، در قسمت‌های اخیر سوره نیز مجددا به همین بحث توحیدی و آیات الهی باز می‌گردد؛ | ||
| خط ۸۳: | خط ۶۴: | ||
بخش مهم دیگری از این سوره در مسائل مربوط به معاد و دلائل گوناگون آن و چگونگی حشر و نشر و سؤال و جواب در روز قیامت و پایان جهان و [[بهشت]] و [[دوزخ]] سخن می‌گوید، که در این قسمت نکته‌های بسیار مهم و دقیقی نهفته شده است؛ | بخش مهم دیگری از این سوره در مسائل مربوط به معاد و دلائل گوناگون آن و چگونگی حشر و نشر و سؤال و جواب در روز قیامت و پایان جهان و [[بهشت]] و [[دوزخ]] سخن می‌گوید، که در این قسمت نکته‌های بسیار مهم و دقیقی نهفته شده است؛ | ||
و در لابلای این بحث‌های چهارگانه آیاتی تکان‌دهنده برای بیداری و | و در لابلای این بحث‌های چهارگانه آیاتی تکان‌دهنده برای بیداری و هوشیاری غافلان و بی‌خبران آمده است که اثری نیرومند در دل‌ها و جان‌ها دارد. | ||
'''خلاصه اینکه:''' در این سوره انسان با صحنه‌های مختلفی از آفرینش و قیامت و زندگی و مرگ و انذار و بشارت روبرو می‌شود که مجموعه‌ای بیدار کننده و نسخه ای شفابخش را تشکیل می‌دهد<ref>تفسير نمونه، ج 18، ص 310-309.</ref>. | '''خلاصه اینکه:''' در این سوره انسان با صحنه‌های مختلفی از آفرینش و [[قیامت]] و زندگی و [[مرگ]] و انذار و بشارت روبرو می‌شود که مجموعه‌ای بیدار کننده و نسخه ای شفابخش را تشکیل می‌دهد<ref>تفسير نمونه، ج 18، ص 310-309.</ref>. | ||
== فضائل، خواص و ثواب قرائت == | == فضائل، خواص و ثواب قرائت == | ||
'''حدیث [[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از [[ | '''حدیث [[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] که فرمودند:''' | ||
هر کس سوره یس را برای خدای عزّ و جل قرائت کند [[خداوند]] او را آمرزیده و اعطاء کند از اجر و پاداش به او اجر کسی که دوازده مرتبه قرآن را تلاوت کرده و هر مریض و بیماری که نزد او پس قرائت شود به عدد هر حرفی از آن ده [[فرشته]] نازل شود و بر او که در جلوی او به صف‌ها می‌ایستند و برای او [[استغفار]] کنند و در موقع قبض روح او حاضر باشند و جنازه او را تشییع و بر آن [[نماز]] بخوانند و به دفنش نیز حاضر باشند و هر بیماری که آن را قرائت کند و یا در نزد او قرائت شود رضوان خازن [[بهشت]] با یک جام از آبهای بهشتی نزد او آید و به او بیاشامد و حال آنکه او در بستر بیماری است، پس می‌نوشد و سیرآب می‌میرد و سیرآب برانگیخته شود و دیگر نیازی به حوضی از حوض‌های پیامبران ندارد تا داخل بهشت شود و سیرآب شود. | هر کس سوره یس را برای خدای عزّ و جل قرائت کند [[خدا|خداوند]] او را آمرزیده و اعطاء کند از اجر و پاداش به او اجر کسی که دوازده مرتبه قرآن را تلاوت کرده و هر مریض و بیماری که نزد او پس قرائت شود به عدد هر حرفی از آن ده [[فرشته]] نازل شود و بر او که در جلوی او به صف‌ها می‌ایستند و برای او [[استغفار]] کنند و در موقع قبض روح او حاضر باشند و جنازه او را تشییع و بر آن [[نماز]] بخوانند و به دفنش نیز حاضر باشند و هر بیماری که آن را قرائت کند و یا در نزد او قرائت شود رضوان خازن [[بهشت]] با یک جام از آبهای بهشتی نزد او آید و به او بیاشامد و حال آنکه او در بستر بیماری است، پس می‌نوشد و سیرآب می‌میرد و سیرآب برانگیخته شود و دیگر نیازی به حوضی از حوض‌های پیامبران ندارد تا داخل بهشت شود و سیرآب شود. | ||
'''[[ | '''[[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) روایت کرده که فرمود:''' | ||
سوره یس در [[تورات]] معمه خوانده می‌شود، گفتند معمه چیست، فرمود صاحبش را خیر دنیا و آخرت فرا گیرد و | سوره یس در [[تورات]] معمه خوانده می‌شود، گفتند معمه چیست، فرمود صاحبش را خیر دنیا و آخرت فرا گیرد و تحمل کند از او بلای دنیا را و دفع کند از او هراس‌های [[آخرت]] را و به آن مدافعه و قاضیه هم گفته می‌شود که از صاحبش دفع می‌کند هر بدی را و آورده کند برای او هر حاجتی را و هر کس آن را قرائت کند برای او بیست [[حج]] نوشته شود و کسی که آن را بشنود برای او محسوب شود [[ثواب]] هزار دیناری که در سبیل اللَّه بدهد و کسی که بنویسد آنگاه بیاشامد داخل جوف او شود هزار دواء و هزار نور و هزار یقین و هزار برکت و هزار رحمت و از او برطرف شود هر درد و بیماری. | ||
از [[انس‌بن‌مالك|انس‌بن‌مالک]] از پیامبر( | از [[انس‌بن‌مالك|انس‌بن‌مالک]] از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) روایت شده که فرمود: «البته برای هر چیزی قلبی است و قلب قرآن سوره یس است». | ||
از انس‌بن‌مالک از پیامبر( | از انس‌بن‌مالک از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) رسیده که فرمود: «کسی که به گورستانی وارد شود و سوره یس را بخواند خدا در آن روز از عذاب ایشان تخفیف و برای او به عدد امواتی که در آنجاست حسناتی نوشته شود». | ||
[[ابوبصير|ابوبصیر]] از [[ | [[ابوبصير|ابوبصیر]] از [[جعفر بن محمد (صادق)|حضرت صادق (علیه‌السّلام)]] روایت کرده که فرمود: «البته برای هر چیزی قلبی است و قلب قرآن سوره یس است پس هر کس در روز پیش از آنکه شام کند بخواند در روز آن از حفظ شدگان و روزی داده شدگان باشد تا شب کند و هر کس در شب بخواند پیش از آنکه بخوابد خدا بر او هزار فرشته مأمور کند تا او را از هر شیطانی پلیدی و از هر آفتی حفظ نماید و اگر در خوابش بمیرد خدا او را در [[بهشت]] داخل کند و سی‌هزار [[ملائکه|فرشته]] برای [[غسل]] او حاضر و همگی برای او [[استغفار]] می‌کنند و او را تا قبرش تشییع می‌نمایند به استغفار کردن برای او، پس چون او را داخل قبرش می‌نمایند آنها در قبر او خدا را عبادت می‌کنند و [[ثواب]] عبادتشان برای اوست و قبرش تا دیدگاه چشم گشاد و وسیع می‌شود و از فشار قبر ایمن خواهد بود و همواره از قبرش نوری ساطع است تا فضاء آسمان تا آنکه خدا او را از قبرش بیرون آورد، پس چون از قبرش بیرون آمد فرشته‌ها پیوسته با او هستند و او را مشایعت نموده و با او گفتگو می‌کنند و در روی او خندیده و او را به هر خیری مژده می‌دهند تا او را از صراط و میزان عبور دهند و او را در مکانی از بهشت خدا اقامت دهند که نباشد نزد خدا خلقی که نزدیک‌تر از او باشد مگر فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل و او با پیامبران در مقابل خدا ایستاده و محزون نیستند با کسانی که در غم و غصه به سر می‌برند و با مهمومین مهموم نیستند و جزع و ناراحتی ندارند با مردمی که در ناراحتی و جزع می‌باشند، سپس خداوند تعالی به او می‌گوید: بنده من [[شفاعت]] کن در تمام آنچه می‌خواهی که شفاعت کنی من شفاعت تو را می‌پذیرم و از من بخواه به تو عطا کنم تمام چیزهایی که تو می‌خواهی، پس سؤال می‌کند و به او عطا می‌شود و شفاعت می‌کند، پس، قبول می‌شود و او را محاسبه نمی‌شود در میان کسانی که محاسبه می‌شوند و ذلیل و خوار نمی‌گردد و ملامت به گناهی و نه به چیزی از اعمال بدش نمی‌شود و از رفقاء [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|محمد (صلّی‌الله علیه وآله)]] می‌باشد». | ||
[[محمدبن‌مسلم]] از حضرت [[ | [[محمدبن‌مسلم]] از حضرت [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام محمد باقر (علیه‌السّلام)]] روایت کرده که «برای رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) دوازده اسم است، پنج اسم آن در قرآن است: محمد، احمد، عبد اللَّه، یس و نون»<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 361.</ref>. | ||
== محل و زمان و فضای نزول == | == محل و زمان و فضای نزول == | ||
# سوره یس نزد تمام | # سوره یس نزد تمام [[تفسیر|مفسرین]] [[مكی|مکی]] است، [[عبدالله ابن عباس|ابن عباس]] گوید: مگر یک آیه و آن آیه وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ که در [[مدينه|مدینه]] نازل شده است<ref>همان.</ref>. | ||
# تاریخ نزول سوره یس در ما بین [[هجرت]] مسلمین به [[حبشه]] و اسراء است و بعد از [[سوره جن]] نازل شده است<ref>حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص 24.</ref>. | # تاریخ نزول سوره یس در ما بین [[هجرت]] مسلمین به [[حبشه]] و اسراء است و بعد از [[سوره جن]] نازل شده است<ref>حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص 24.</ref>. | ||
# سوره یس در فضای انکار و | # سوره یس در فضای انکار و سمپاشی [[شرک|مشرکان]] مکه نازل شده است، مشرکان در آن زمان با صراحت مسأله معاد را انکار می‌کردند. خداوند متعال این سوره را در جواب آنها نازل فرمود. همچنین جواب‌های دیگری در این سوره برای شبهه‌ای که مشرکان در مورد [[انفاق]] به فقرا مطرح می‌نمودند که اگر خدا خودش می‌خواست آنها را غنی می‌کرد آمده است. و این جواب‌ها الی الأبد برای شبهه‌کنندگان کافی است<ref>تفسير احسن‌الحديث، ج 9، ص 54 با تغییر و تصرف.</ref>. | ||
== ویژگی == | == ویژگی == | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۹۳: | ||
سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>. | سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>. | ||
روایتی است که از رسول خدا( | روایتی است که از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئین را به جای [[انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | ||
سوره یس با حروف مقطعه آغاز شده است و ابتدای آن با قسم به قرآن می‌باشد محور مطالب سوره یس، نبوت، توحید و معاد است، این سه اصل با الفاظ بسیار رسایی بیان شده و بلاغت تا آنجا پیش رفته که این سوره به زبان رسالت، قلب‌القرآن نامیده شده است<ref>تفسير احسن‌الحديث، ج 9، ص 55.</ref>. | سوره یس با حروف مقطعه آغاز شده است و ابتدای آن با قسم به قرآن می‌باشد محور مطالب سوره یس، نبوت، توحید و معاد است، این سه اصل با الفاظ بسیار رسایی بیان شده و بلاغت تا آنجا پیش رفته که این سوره به زبان رسالت، قلب‌القرآن نامیده شده است<ref>تفسير احسن‌الحديث، ج 9، ص 55.</ref>. | ||
سوره یس یکی از پر فضیلت‌ترین سوره‌هاست و شاید کمتر سوره‌ای بتوان پیدا کرد که | سوره یس یکی از پر فضیلت‌ترین سوره‌هاست و شاید کمتر سوره‌ای بتوان پیدا کرد که اینهمه فضیلت برایش نقل شده باشد. | ||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[اصول دین]] | |||
* [[توحید]] | |||
* [[نبوت]] | |||
* [[معاد]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۰۹: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
[https://quran.inoor.ir/fa/surah/36/ برگرفته از سایت معرفی سوره - پایگاه جامع | [https://quran.inoor.ir/fa/surah/36/ برگرفته از سایت معرفی سوره - پایگاه جامع قرآن] | ||
{{سوره‌های مکی و مدنی}} | |||
[[رده:قرآن]] | [[رده:قرآن]] | ||
[[رده:سوره‌های قرآن]] | [[رده:سوره‌های قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۳۰
| سوره یس | |
|---|---|
 | |
 | |
| شماره سوره | ۳۶ |
| محل نزول | مکه(مکی) |
| جزء | ۲۲ و ۲۳ |
| تعداد آیات | ۸۳ |
سوره یس (سوره یاسین) سی و ششمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء ۲۲ و ۲۳ قرآن جای گرفته است. این سوره چون با حروف مُقَطَّعهٔ «یاء و سین» آغاز شده، به این نام مشهور است. روایتی از منابع اهل‌سنت و شیعه برای سوره یاسین نقل شده است مبنی بر اینکه هر چیزی قلبی دارد و قلب قرآن «یس» است و معنای این سخن آن است که اگر انسان از نعمت‌های الهی از جمله گوش، چشم و ... برخوردار است و از هیچ‌کدام بی‌نیاز نیست اما قلب، موقعیت ممتازتری برای انسان دارد. از این رو آیات قرآن همگی رحمت، نور و برکت است اما یاسین و برکت برتری دارد. سوره یس به اصول دین توحید، نبوت و معاد می‌پردازد و درباره زنده‌شدن مردگان و سخن‌گفتن اعضای بدن در قیامت سخن می‌گوید. همچنین داستان اصحاب قریه و مؤمن آل‌یس در این سوره آمده است.
یس
از حروف مقطعه قرآن، از القاب پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله).
مفهوم کلی سوره
- یادآوری توحید؛
- چگونگی رستاخیز و پاسخ گویی؛
- رسالت پیامبر اسلام؛
- هدف نزول قرآن؛
- اعجازهای علمی قرآن در زوجیت عمومی و حرکت‌های خورشید؛
- سرگذشت حبیب نجار و مردم انطاکیه[۱].
اسامی سوره
علت نام‌گذاری
- «سوره یس»؛ نام‌گذاری این سوره به عبارت اول سوره که از حروف مقطعه و از القاب پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) می‌باشد نام‌گذاری شده است.
- «سوره قلب القرآن»؛ پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) آن را قلب‌القرآن خوانده است[۵].
- «سوره معمّه»؛ بیهقی از ابوبکر مرفوعا روایت کرده که «سوره یس در تورات المعمّه خوانده می‌شود چونکه به خیر دنیا و آخرت عمومیت می‌دهد[۶].
- «سوره دافعه»؛ علت نام‌گذاری سوره یس به این نام به خاطر این است که این سوره هر بدی را از صاحبش دور می‌کند[۷].
- «سوره قاضیه»؛ به خاطر اینکه این سوره حوائج شخص قاری و مصاحبش را بر می‌آورد به این نام نام‌گذاری شده است[۸].
- «سوره العظیمه عندالله»؛ سیوطی در درالمنثور در ضمن حدیثی این نام را برای سوره یس آورده است[۹].
- «سوره حبیب نجار»؛ به خاطر قصه‌ای که از ایشان در این سوره (از آیه بیستم به بعد) آمده است[۱۰].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره یس هشتادوسه آیه دارد[۱۱].
- سوره یس هفتصدوبیست‌ونه کلمه دارد[۱۲]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
- سوره یس سه‌هزار حرف دارد[۱۳]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه‌ها
هدف‌های اساسی سوره یس عبارت‌اند از:
محتوا و موضوعات
سوره یس در مکه نازل شده است، بنابراین محتوای آن از نظر کلی همان محتوای عمومی سوره‌های مکی است که از توحید و معاد و وحی و قرآن و انذار و بشارت سخن می‌گوید، در این سوره چهار بخش عمده دیده می‌شود:
نخست سخن از رسالت پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) و قرآن مجید و هدف از نزول این کتاب بزرگ آسمانی و گروندگان به آن است و تا آیه یازده آن را ادامه می‌دهد؛
بخش دیگری از این سوره از رسالت سه نفر از پیامبران الهی و چگونگی دعوت آنها به سوی توحید و مبارزه پی‌گیر و طاقت فرسای آنها با شرک سخن می‌گوید که در حقیقت یک نوع تسلی و دلداری به پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و ارائه طریق در انجام رسالت بزرگ او است؛
بخشی از این سوره که از آیه سی و دو شروع می‌شود و تا آیه چهل و چهارم ادامه دارد مملو از نکات جالب توحیدی و بیان گویا از آیات و نشانه‌های عظمت پروردگار در عالم هستی است، در قسمت‌های اخیر سوره نیز مجددا به همین بحث توحیدی و آیات الهی باز می‌گردد؛
بخش مهم دیگری از این سوره در مسائل مربوط به معاد و دلائل گوناگون آن و چگونگی حشر و نشر و سؤال و جواب در روز قیامت و پایان جهان و بهشت و دوزخ سخن می‌گوید، که در این قسمت نکته‌های بسیار مهم و دقیقی نهفته شده است؛
و در لابلای این بحث‌های چهارگانه آیاتی تکان‌دهنده برای بیداری و هوشیاری غافلان و بی‌خبران آمده است که اثری نیرومند در دل‌ها و جان‌ها دارد.
خلاصه اینکه: در این سوره انسان با صحنه‌های مختلفی از آفرینش و قیامت و زندگی و مرگ و انذار و بشارت روبرو می‌شود که مجموعه‌ای بیدار کننده و نسخه ای شفابخش را تشکیل می‌دهد[۱۴].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
حدیث ابی‌بن‌کعب از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) که فرمودند: هر کس سوره یس را برای خدای عزّ و جل قرائت کند خداوند او را آمرزیده و اعطاء کند از اجر و پاداش به او اجر کسی که دوازده مرتبه قرآن را تلاوت کرده و هر مریض و بیماری که نزد او پس قرائت شود به عدد هر حرفی از آن ده فرشته نازل شود و بر او که در جلوی او به صف‌ها می‌ایستند و برای او استغفار کنند و در موقع قبض روح او حاضر باشند و جنازه او را تشییع و بر آن نماز بخوانند و به دفنش نیز حاضر باشند و هر بیماری که آن را قرائت کند و یا در نزد او قرائت شود رضوان خازن بهشت با یک جام از آبهای بهشتی نزد او آید و به او بیاشامد و حال آنکه او در بستر بیماری است، پس می‌نوشد و سیرآب می‌میرد و سیرآب برانگیخته شود و دیگر نیازی به حوضی از حوض‌های پیامبران ندارد تا داخل بهشت شود و سیرآب شود.
ابوبکر از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) روایت کرده که فرمود: سوره یس در تورات معمه خوانده می‌شود، گفتند معمه چیست، فرمود صاحبش را خیر دنیا و آخرت فرا گیرد و تحمل کند از او بلای دنیا را و دفع کند از او هراس‌های آخرت را و به آن مدافعه و قاضیه هم گفته می‌شود که از صاحبش دفع می‌کند هر بدی را و آورده کند برای او هر حاجتی را و هر کس آن را قرائت کند برای او بیست حج نوشته شود و کسی که آن را بشنود برای او محسوب شود ثواب هزار دیناری که در سبیل اللَّه بدهد و کسی که بنویسد آنگاه بیاشامد داخل جوف او شود هزار دواء و هزار نور و هزار یقین و هزار برکت و هزار رحمت و از او برطرف شود هر درد و بیماری.
از انس‌بن‌مالک از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) روایت شده که فرمود: «البته برای هر چیزی قلبی است و قلب قرآن سوره یس است».
از انس‌بن‌مالک از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) رسیده که فرمود: «کسی که به گورستانی وارد شود و سوره یس را بخواند خدا در آن روز از عذاب ایشان تخفیف و برای او به عدد امواتی که در آنجاست حسناتی نوشته شود».
ابوبصیر از حضرت صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده که فرمود: «البته برای هر چیزی قلبی است و قلب قرآن سوره یس است پس هر کس در روز پیش از آنکه شام کند بخواند در روز آن از حفظ شدگان و روزی داده شدگان باشد تا شب کند و هر کس در شب بخواند پیش از آنکه بخوابد خدا بر او هزار فرشته مأمور کند تا او را از هر شیطانی پلیدی و از هر آفتی حفظ نماید و اگر در خوابش بمیرد خدا او را در بهشت داخل کند و سی‌هزار فرشته برای غسل او حاضر و همگی برای او استغفار می‌کنند و او را تا قبرش تشییع می‌نمایند به استغفار کردن برای او، پس چون او را داخل قبرش می‌نمایند آنها در قبر او خدا را عبادت می‌کنند و ثواب عبادتشان برای اوست و قبرش تا دیدگاه چشم گشاد و وسیع می‌شود و از فشار قبر ایمن خواهد بود و همواره از قبرش نوری ساطع است تا فضاء آسمان تا آنکه خدا او را از قبرش بیرون آورد، پس چون از قبرش بیرون آمد فرشته‌ها پیوسته با او هستند و او را مشایعت نموده و با او گفتگو می‌کنند و در روی او خندیده و او را به هر خیری مژده می‌دهند تا او را از صراط و میزان عبور دهند و او را در مکانی از بهشت خدا اقامت دهند که نباشد نزد خدا خلقی که نزدیک‌تر از او باشد مگر فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل و او با پیامبران در مقابل خدا ایستاده و محزون نیستند با کسانی که در غم و غصه به سر می‌برند و با مهمومین مهموم نیستند و جزع و ناراحتی ندارند با مردمی که در ناراحتی و جزع می‌باشند، سپس خداوند تعالی به او می‌گوید: بنده من شفاعت کن در تمام آنچه می‌خواهی که شفاعت کنی من شفاعت تو را می‌پذیرم و از من بخواه به تو عطا کنم تمام چیزهایی که تو می‌خواهی، پس سؤال می‌کند و به او عطا می‌شود و شفاعت می‌کند، پس، قبول می‌شود و او را محاسبه نمی‌شود در میان کسانی که محاسبه می‌شوند و ذلیل و خوار نمی‌گردد و ملامت به گناهی و نه به چیزی از اعمال بدش نمی‌شود و از رفقاء محمد (صلّی‌الله علیه وآله) می‌باشد».
محمدبن‌مسلم از حضرت امام محمد باقر (علیه‌السّلام) روایت کرده که «برای رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) دوازده اسم است، پنج اسم آن در قرآن است: محمد، احمد، عبد اللَّه، یس و نون»[۱۵].
محل و زمان و فضای نزول
- سوره یس نزد تمام مفسرین مکی است، ابن عباس گوید: مگر یک آیه و آن آیه وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ که در مدینه نازل شده است[۱۶].
- تاریخ نزول سوره یس در ما بین هجرت مسلمین به حبشه و اسراء است و بعد از سوره جن نازل شده است[۱۷].
- سوره یس در فضای انکار و سمپاشی مشرکان مکه نازل شده است، مشرکان در آن زمان با صراحت مسأله معاد را انکار می‌کردند. خداوند متعال این سوره را در جواب آنها نازل فرمود. همچنین جواب‌های دیگری در این سوره برای شبهه‌ای که مشرکان در مورد انفاق به فقرا مطرح می‌نمودند که اگر خدا خودش می‌خواست آنها را غنی می‌کرد آمده است. و این جواب‌ها الی الأبد برای شبهه‌کنندگان کافی است[۱۸].
ویژگی
سوره یس از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند[۱۹].
سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر[۲۰].
روایتی است که از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۲۱].
سوره یس با حروف مقطعه آغاز شده است و ابتدای آن با قسم به قرآن می‌باشد محور مطالب سوره یس، نبوت، توحید و معاد است، این سه اصل با الفاظ بسیار رسایی بیان شده و بلاغت تا آنجا پیش رفته که این سوره به زبان رسالت، قلب‌القرآن نامیده شده است[۲۲].
سوره یس یکی از پر فضیلت‌ترین سوره‌هاست و شاید کمتر سوره‌ای بتوان پیدا کرد که اینهمه فضیلت برایش نقل شده باشد.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 143.
- ↑ ترجمه الإتقان فی علوم‌القرآن، ج 1، ص 194.
- ↑ همان.
- ↑ تمامی اسامی به غیر از مورد پنج و شش از تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 145 نقل شده است.
- ↑ ترجمه الإتقان فی علوم‌القرآن، ج 1، ص 194.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ الدر المنثور فی التفسير بالماثور، ج 5، ص 257.
- ↑ الكشف و البيان، ج 8، ص 118.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير نمونه، ج 18، ص 310-309.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 361.
- ↑ همان.
- ↑ حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص 24.
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 9، ص 54 با تغییر و تصرف.
- ↑ زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.
- ↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 9، ص 55.