سوره احزاب: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۸: خط ۸:
| تعداد آیات = 73
| تعداد آیات = 73
}}
}}
'''سوره اَحزاب''' [[مدنی]] است و نام‌گذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات [[غزوه خندق|جنگ احزاب]]([[غزوه خندق|خندق]]) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ ظِهار و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش [[نفاق|منافقان]]، به مسئلهٔ همسران [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر]] می‌پردازد و آنان را الگوی زنان [[مسلمان]] معرفی می‌کند. سپس به داستان [[زینب بنت جحش]] اشاره می‌کند و در مورد [[حجاب]] نیز سخن می‌گوید. موضوع [[معاد]] آخرین مبحث این سوره است.
'''سوره اَحزاب''' [[مدنی]] است و نام‌گذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] (خندق) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ [[ظهار|ظِهار]] و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش [[نفاق|منافقان]]، به مسئلهٔ همسران [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر]] (صلّی‌الله علیه وآله) می‌پردازد و آنان را الگوی زنان [[مسلمان]] معرفی می‌کند. سپس به داستان [[زینب بنت جحش]] اشاره می‌کند و در مورد [[حجاب]] نیز سخن می‌گوید. موضوع [[معاد]] آخرین مبحث این سوره است.
سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌های [[جاهلیت|جاهلی]] و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جریان [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش [[نفاق|منافقان]] در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد.
سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌های [[جاهلیت|جاهلی]] و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جریان [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش [[نفاق|منافقان]] در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد.


== احزاب ==
== احزاب ==
جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» یازده مرتبه در [[قرآن]] مبین آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های اهل کتاب و [[مشركان|مشرکین]] و تکذیب کنندگان پیامبران است<ref>قاموس قرآن، ج 2، ص 126.</ref>.
جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» یازده مرتبه در [[قرآن]] مبین آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های [[اهل کتاب]] و [[مشركان|مشرکین]] و تکذیب کنندگان [[پیامبران]] است<ref>قاموس قرآن، ج 2، ص 126.</ref>.


== مفهوم کلی سوره ==
== مفهوم کلی سوره ==
* ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان قوانین؛
* ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان قوانین؛
* پاکسازی خرافات [[جاهلیت]] از میان مسلمانان؛
* پاکسازی خرافات [[جاهلیت]] از میان مسلمانان؛
* آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و [[بنی‌قريظه|بنی‌قریظه]]؛
* آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و [[بنی‌قریظه]]؛
* خاتمیت [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)]] و الگو بودن ایشان؛
* خاتمیت [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله)]] و الگو بودن ایشان؛
* پاکی و [[عصمت]] [[اهل بیت|اهل‌بیت(علیه‌السلام)]]؛
* پاکی و [[عصمت]] [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)]]؛
* آداب معاشرت و حجاب زنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.</ref>.
* آداب معاشرت و [[حجاب]] زنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.</ref>.


== علت نام‌گذاری ==
== علت نام‌گذاری ==
خط ۲۷: خط ۲۷:
== اهداف و آموزه‌ها ==
== اهداف و آموزه‌ها ==
اساسی ترین هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:
اساسی ترین هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:
# سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان؛
# سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان؛
# هدایت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشرکان و خیانت [[يهود|یهودیان]] طی دو جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
# هدایت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشرکان و خیانت [[يهود|یهودیان]] طی دو جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
# مبارزه با رسوبات خرافات جاهلی در میان مسلمانان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.
# مبارزه با رسوبات [[خرافات]] جاهلی در میان مسلمانان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.
 
== محتوا و موضوعات ==
== محتوا و موضوعات ==
سوره احزاب یکی از پربارترین سوره‌های [[قرآن مجيد|قرآن مجید]] است و مسائل متنوع و بسیار مهمی‌ را در زمینه اصول و فروع [[اسلام]] تعقیب می‌کند.
سوره احزاب یکی از پربارترین سوره‌های [[قرآن|قرآن مجید]] است و مسائل متنوع و بسیار مهمی‌ را در زمینه اصول و فروع [[اسلام]] تعقیب می‌کند.


بحث‌هایی را که در این سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد:
بحث‌هایی را که در این سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد:


* بخش اول سرآغاز سوره است که [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)]] را به اطاعت [[خداوند]] و ترک تبعیت از [[كافران|کافران]] و پیشنهادهای [[نفاق|منافقان]] دعوت می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که در برابر کارشکنی‌های آنها از وی حمایت خواهد فرمود.
* '''بخش اول''': سرآغاز سوره است که [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله)]] را به اطاعت [[خداوند]] و ترک تبعیت از [[کافر|کافران]] و پیشنهادهای [[نفاق|منافقان]] دعوت می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که در برابر کارشکنی‌های آنها از وی حمایت خواهد فرمود.
*  
* '''بخش دوم''': به پاره‌ای از خرافات زمان [[جاهلیت]] مانند مساله [[ظهار]] که آن را وسیله [[طلاق]] و جدایی زن و مرد از هم می‌دانستند و هم‌چنین مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره کرده و قلم بطلان بر آنها می‌کشد، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر می‌سازد.
* بخش دوم به پاره‌ای از خرافات زمان [[جاهلیت]] مانند مساله ظهار که آن را وسیله [[طلاق]] و جدایی زن و مرد از هم می‌دانستند و هم‌چنین مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره کرده و قلم بطلان بر آنها می‌کشد، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر می‌سازد.
* '''بخش سوم''': که مهم‌ترین بخش این سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان‌دهنده آن و پیروزی اعجاز‌آمیز مسلمین بر [[كفار|کفار]] و کارشکنی‌ها و بهانه‌جوئی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد و در این زمینه دستورهای جامع و جالبی بیان شده است.
*  
* '''بخش چهارم''': مربوط به همسران پیامبر است که باید در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند و در این زمینه دستورات مهمی‌ به آنها می‌دهد.
* بخش سوم که مهمترین بخش این سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان دهنده آن و پیروزی اعجاز‌آمیز مسلمین بر [[كفار|کفار]] و کارشکنی‌ها و بهانه‌جوئی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد و در این زمینه دستورهای جامع و جالبی بیان شده است.
* '''بخش پنجم''': به داستان زینب‌ دختر جحش که روزی همسر [[زید بن حارثه|زید]] پسر‌خوانده پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) [[ازدواج]] کرد و دستاویزی برای منافقان گشت قرآن در این زمینه پاسخ کافی به بهانه‌جویان می‌دهد.
*  
* '''بخش ششم''': از مساله [[حجاب]] سخن می‌گوید که با بخش‌های گذشته نیز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با [[ايمان|ایمان]] را به رعایت این دستور اسلامی توصیه می‌کند.
* بخش چهارم مربوط به همسران پیامبر است که باید در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند و در این زمینه دستورات مهمی‌ به آنها می‌دهد.
* '''بخش هفتم''': که آخرین بخش را تشکیل می‌دهد، اشاره‌ای به مساله مهم [[معاد]] دارد و راه نجات در آن عرصه عظیم و همچنین مساله امانت‌داری بزرگ [[انسان]] یعنی مساله تعهد و تعهد و تکلیف و مسئولیت او را شرح می‌دهد<ref>تفسير نمونه، ج 17، ص 184</ref>.
*  
* بخش پنجم به داستان زینب‌دخترجحش که روزی همسر [[زید بن حارثه|زید]] پسر خوانده پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج کرد و دستاویزی برای منافقان گشت قرآن در این زمینه پاسخ کافی به بهانه‌جویان می‌دهد.
*  
* بخش ششم از مساله حجاب سخن می‌گوید که با بخش‌های گذشته نیز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با [[ايمان|ایمان]] را به رعایت این دستور اسلامی‌توصیه می‌کند.
*  
* بخش هفتم که آخرین بخش را تشکیل می‌دهد، اشاره‌ای به مساله مهم معاد دارد و راه نجات در آن عرصه عظیم و همچنین مساله امانت‌داری بزرگ انسان یعنی مساله تعهد و تعهد و تکلیف و مسئولیت او را شرح می‌دهد<ref>تفسير نمونه، ج 17، ص 184</ref>.


== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] روایت نموده که آن حضرت فرمود: «کسی که سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر کس که در تحت تملّک اوست تعلیم نماید خداوند متعال او را از [[عذاب قبر]] ایمنی دهد».
[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] روایت نموده که آن حضرت فرمود: «کسی که سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر کس که در تحت تملّک اوست تعلیم نماید خداوند متعال او را از [[عذاب قبر]] ایمنی دهد».


[[عبد اللَّه‌بن‌سنان]] از [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام صادق(علیه‌السلام)]] روایت کرده که فرمودند: «کسی که زیاد [[سوره احزاب]] را قرائت کند [[روز قيامت|روز قیامت]] در همسایگی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.</ref>».
[[عبدالله بن سنان|عبد اللَّه‌بن‌سنان]] از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السّلام)]] روایت کرده که فرمودند: «کسی که زیاد [[سوره احزاب]] را قرائت کند [[روز قيامت|روز قیامت]] در همسایگی پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.</ref>».


== محل و زمان نزول ==
== محل و زمان نزول ==
# سوره احزاب در مدینه بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) [[نزول قرآن|نازل]] شده است<ref>همان</ref>.
# سوره احزاب در مدینه بر پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) [[نزول قرآن|نازل]] شده است<ref>همان</ref>.
# سوره احزاب در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299</ref>.
# سوره احزاب در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299</ref>.


== فضای نزول ==
== فضای نزول ==
با توجه به اینکه سوره احزاب در [[مدینه]] و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:
با توجه به اینکه سوره احزاب در [[مدینه]] و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است. آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است. با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:


اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نیستند، احکام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را باید با نام پدران اصلی‌شان صدا کرد.
اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نیستند، احکام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را باید با نام پدران اصلی‌شان صدا کرد.
خط ۷۲: خط ۶۶:
پنجم: جریان زید و زینب و طلاق زینب و اینکه خدا بعد از طلاق زید زینب را به رسولش تزویج کرد تا مردم در تزویج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.
پنجم: جریان زید و زینب و طلاق زینب و اینکه خدا بعد از طلاق زید زینب را به رسولش تزویج کرد تا مردم در تزویج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.


ششم: مطالب مفصلی درباره زنان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)]] در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان که خواهد آمد.
ششم: مطالب مفصلی درباره زنان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله)]] در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان که خواهد آمد.


هفتم: آداب دخول و خروج به محضر رسول(صلی الله علیه و آله و سلم).
هفتم: آداب ورود و خروج به محضر رسول (صلّی‌الله علیه وآله).


هشتم: بررسی حالات و تفتین‌های [[نفاق|منافقان]] [[مدینه]] و تهدید آنان به [[تبعید]] و اعدام و تعقیب.
هشتم: بررسی حالات و تفتین‌های [[نفاق|منافقان]] [[مدینه]] و تهدید آنان به [[تبعید]] و اعدام و تعقیب.
خط ۸۱: خط ۷۵:


== ویژگی ==
== ویژگی ==
سوره احزاب از سور مثانی می‌باشد. مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه [[سوره|سور مئین]] مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند<ref>زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>.
* سوره احزاب از [[سور مثانی]] می‌باشد. مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از [[سوره|سور مئین]] قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه [[سوره|سور مئین]] مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند<ref>زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>.
* سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>.
* روایتی است که از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئین را به جای [[انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
* آیۀ مهم تطهیر که در مورد [[اهل بیت |اهل‌البیت (علیه‌السّلام)]] و پاکی آنان نازل شده آیۀ سی‌ودوم همین سوره است و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.


سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>.
== جستارهای وابسته ==
 
* [[غزوه خندق|جنگ احزاب]]
روایتی است که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئین را به جای [[انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
* [[غزوه خندق|خندق]]
 
* [[حجاب]]
آیۀ مهم تطهیر که در مورد [[اهل بیت |اهل‌البیت (علیهم‌السلام)]] و پاکی آنان نازل شده آیۀ سی‌ودوم همین سوره است و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.
* [[طلاق]]
* [[ازدواج]]


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۹۳: خط ۹۱:


== منابع ==
== منابع ==
[https://quran.inoor.ir/fa/surah/33/ برگرفته از سایت معرفی سوره احزاب - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir]
* [https://quran.inoor.ir/fa/surah/33/ برگرفته از سایت معرفی سوره احزاب - پایگاه جامع قرآن] quran.inoor.ir
 
{{سوره‌های مکی و مدنی}}


[[رده:قرآن]]
[[رده:قرآن]]
[[رده:سوره‌های قرآن]]
[[رده:سوره‌های قرآن]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۲۶

سوره احزاب
سوره احزاب.jpg
شماره سوره33
محل نزولمدینه‌(مدنی)
جزء21 و 22
تعداد آیات73

سوره اَحزاب مدنی است و نام‌گذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات جنگ احزاب (خندق) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ ظِهار و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش منافقان، به مسئلهٔ همسران پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) می‌پردازد و آنان را الگوی زنان مسلمان معرفی می‌کند. سپس به داستان زینب بنت جحش اشاره می‌کند و در مورد حجاب نیز سخن می‌گوید. موضوع معاد آخرین مبحث این سوره است. سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌های جاهلی و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جریان جنگ احزاب و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش منافقان در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد.

احزاب

جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» یازده مرتبه در قرآن مبین آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های اهل کتاب و مشرکین و تکذیب کنندگان پیامبران است[۱].

مفهوم کلی سوره

علت نام‌گذاری

«سوره احزاب» تنها نام این سوره، احزاب به معنای حزب‌ها و گروه‌هاست و سبب نام‌گذاری آن آیات بیست و بیست ‌ودوم این سوره است که در آنها سخن از احزاب و گروه‌ها گفته شده است[۳].

اهداف و آموزه‌ها

اساسی ترین هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:

  1. سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان؛
  2. هدایت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشرکان و خیانت یهودیان طی دو جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
  3. مبارزه با رسوبات خرافات جاهلی در میان مسلمانان[۴].

محتوا و موضوعات

سوره احزاب یکی از پربارترین سوره‌های قرآن مجید است و مسائل متنوع و بسیار مهمی‌ را در زمینه اصول و فروع اسلام تعقیب می‌کند.

بحث‌هایی را که در این سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد:

  • بخش اول: سرآغاز سوره است که پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) را به اطاعت خداوند و ترک تبعیت از کافران و پیشنهادهای منافقان دعوت می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که در برابر کارشکنی‌های آنها از وی حمایت خواهد فرمود.
  • بخش دوم: به پاره‌ای از خرافات زمان جاهلیت مانند مساله ظهار که آن را وسیله طلاق و جدایی زن و مرد از هم می‌دانستند و هم‌چنین مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره کرده و قلم بطلان بر آنها می‌کشد، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر می‌سازد.
  • بخش سوم: که مهم‌ترین بخش این سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان‌دهنده آن و پیروزی اعجاز‌آمیز مسلمین بر کفار و کارشکنی‌ها و بهانه‌جوئی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد و در این زمینه دستورهای جامع و جالبی بیان شده است.
  • بخش چهارم: مربوط به همسران پیامبر است که باید در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند و در این زمینه دستورات مهمی‌ به آنها می‌دهد.
  • بخش پنجم: به داستان زینب‌ دختر جحش که روزی همسر زید پسر‌خوانده پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) ازدواج کرد و دستاویزی برای منافقان گشت قرآن در این زمینه پاسخ کافی به بهانه‌جویان می‌دهد.
  • بخش ششم: از مساله حجاب سخن می‌گوید که با بخش‌های گذشته نیز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با ایمان را به رعایت این دستور اسلامی توصیه می‌کند.
  • بخش هفتم: که آخرین بخش را تشکیل می‌دهد، اشاره‌ای به مساله مهم معاد دارد و راه نجات در آن عرصه عظیم و همچنین مساله امانت‌داری بزرگ انسان یعنی مساله تعهد و تعهد و تکلیف و مسئولیت او را شرح می‌دهد[۵].

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پیغمبر (صلّی‌الله علیه وآله) روایت نموده که آن حضرت فرمود: «کسی که سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر کس که در تحت تملّک اوست تعلیم نماید خداوند متعال او را از عذاب قبر ایمنی دهد».

عبد اللَّه‌بن‌سنان از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده که فرمودند: «کسی که زیاد سوره احزاب را قرائت کند روز قیامت در همسایگی پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود[۶]».

محل و زمان نزول

  1. سوره احزاب در مدینه بر پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شده است[۷].
  2. سوره احزاب در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است[۸].

فضای نزول

با توجه به اینکه سوره احزاب در مدینه و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است. آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است. با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:

اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نیستند، احکام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را باید با نام پدران اصلی‌شان صدا کرد.

دوم: پیامبر برای مؤمنان از خودشان مقدم‌تر است، زنان پیامبر مادران مؤمنان هستند، ازدواج با آنان حرام می‌باشد حتی بعد از رحلت آن حضرت.

سوم: جریان جنگ احزاب به طور مفصل.

چهارم: اجلاء یهود بنی‌قریظه از مدینه و تصرف اراضی آنها.

پنجم: جریان زید و زینب و طلاق زینب و اینکه خدا بعد از طلاق زید زینب را به رسولش تزویج کرد تا مردم در تزویج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.

ششم: مطالب مفصلی درباره زنان رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان که خواهد آمد.

هفتم: آداب ورود و خروج به محضر رسول (صلّی‌الله علیه وآله).

هشتم: بررسی حالات و تفتین‌های منافقان مدینه و تهدید آنان به تبعید و اعدام و تعقیب.

نهم: آیۀ امانت و حمل انسان امانت خدا را[۹].

ویژگی

  • سوره احزاب از سور مثانی می‌باشد. مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند[۱۰].
  • سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر[۱۱].
  • روایتی است که از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۲].
  • آیۀ مهم تطهیر که در مورد اهل‌البیت (علیه‌السّلام) و پاکی آنان نازل شده آیۀ سی‌ودوم همین سوره است و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است[۱۳].

جستارهای وابسته

پانویس

  1. قاموس قرآن، ج 2، ص 126.
  2. تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.
  3. همان، ص 299.
  4. تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.
  5. تفسير نمونه، ج 17، ص 184
  6. ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.
  7. همان
  8. تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299
  9. تفسير احسن‌الحديث، ج 8، ص 304 با اندکی تصرف در ابتدای عبارت.
  10. زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141
  11. التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.
  12. جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
  13. تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.

منابع