سوره انسان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات سوره قرآن | |||
| عنوان = سوره انسان | |||
| تصویر = سوره انسان.jpg | |||
| نام‌های دیگر سوره = {{فهرست جعبه افقی |سوره هَلْ أَتَیٰ |سوره دَهْر |سوره ابرار }} | |||
| | | شماره سوره = ۷۶ | ||
|شماره سوره | |محل نزول = [[مدینه|مدینه]]( مدنی) | ||
| جزء = ۲۹ | |||
| | | تعداد آیات = ۳۱ | ||
}} | |||
'''سوره انسان''' یا '''هَلْ أَتَیٰ''' یا '''دَهْر'''، هفتاد و ششمین سوره و از [[سوره‌های مدنی]] [[قرآن]] است که در جزء ۲۹ جای دارد و دارای ۳۱ آیه است. سوره انسان درباره خلقت و هدایت انسان، اوصاف ابرار (نیکوکاران) و نعمت‌هایی که [[خدا|خداوند]] به آنان می‌دهد و همچنین اهمیت قرآن و مشیت پروردگار سخن می‌گوید. | |||
برخی از مفسرین [[مذهب شیعه|شیعه]] از جمله [[سید محمد حسین طباطبایی|علامه طباطبایی]] بر اساس روایات متعدد معتقدند این سوره در شأن [[اهل بیت|اهل‌بیت]] [[نزول قرآن|نازل]] شده‌است. | |||
بنابر نظر برخی از مفسرین [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] از جمله [[جلال الدین سیوطی|جلال‌الدین سیوطی]] در کتاب الاتقان فی علوم القرآن نقل می‌کند که آیه {{متن قرآن |و یطعمون الطعام علی حبه… |سوره = انسان |آیه = 8 }} در شأن [[علی بن ابی طالب]] و [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه]] دختر [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول‌الله]] نازل شده‌است. | |||
| | |||
| | |||
|تعداد آیات | |||
'''سوره انسان''' یا '''هَلْ أَتَیٰ''' یا '''دَهْر''' هفتاد و ششمین سوره و از [[سوره‌های مدنی]] [[قرآن]] است که در جزء ۲۹ جای دارد و دارای ۳۱ آیه است. سوره انسان درباره خلقت و هدایت انسان، اوصاف ابرار (نیکوکاران) و نعمت‌هایی که [[خداوند]] به آنان می‌دهد و همچنین اهمیت قرآن و مشیت پروردگار سخن می‌گوید. | |||
برخی از مفسرین [[شیعه]] از جمله [[علامه طباطبایی]] بر اساس روایات متعدد معتقدند این سوره در شأن [[اهل بیت]] نازل شده‌است. | |||
بنابر نظر برخی از مفسرین [[اهل سنت]] از جمله [[ | |||
== انسان == | == انسان == | ||
کلمه [[انسان]] شصت‌وپنج بار در [[قرآن|قرآن مجید]] به‌کار رفته است، با مراجعه به موارد آن معلوم می‌شود که از آن جسد ظاهری و صورت ظاهری مراد نیست چنانکه در بشر مراد است، بلکه باطن و نهاد و استعداد و انسانیت و عواطف او در نظر است<ref>قاموس قرآن، ج 1، ص 131.</ref>. | |||
== مفهوم کلی سوره == | == مفهوم کلی سوره == | ||
* یادآوری | * یادآوری [[قیامت|رستاخیز]]؛ | ||
* بهشت و نعمت‌های آن؛ | * [[بهشت]] و نعمت‌های آن؛ | ||
* سرمشق ایثار ([[نذر]] [[ | * سرمشق [[ایثار]] ([[نذر]] [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه‌السلام)]] و خانواده‌اش)<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 361.</ref>. | ||
سوره انسان، سوره دهر، سوره هل أتی، سوره ابرار<ref>همان، ص 363.</ref>، سوره امشاج<ref>دايرةالمعارف قرآن كريم، ج 4، ص 500.</ref>. | == اسامی سوره == | ||
* سوره انسان، | |||
* سوره دهر، | |||
* سوره هل أتی، | |||
* سوره ابرار<ref>همان، ص 363.</ref>، سوره امشاج<ref>دايرةالمعارف قرآن كريم، ج 4، ص 500.</ref>. | |||
* | |||
== علت نام‌گذاری == | == علت نام‌گذاری == | ||
# «سوره انسان»؛ به جهت ذکر نام انسان در آیۀ اول و بیان اینکه خداوند متعال انسان را از عدم خلق نموده است. | # «سوره انسان»؛ به جهت ذکر نام [[انسان]] در آیۀ اول و بیان اینکه خداوند متعال انسان را از عدم خلق نموده است. | ||
# «سوره دهر»؛ به خاطر وجود | # «سوره دهر»؛ به خاطر وجود واژه دهر در آیه اول سوره به این نام مشهور شده است. | ||
# «سوره هل أتی»؛ به سبب شروع سوره با این عبارت به این نام مشهور گشته است. [[روایات]] هم بیشتر از نام هل اتی برای این سوره استفاده نموده‌اند<ref>همانند روایتی در مجمع‌البيان في تفسيرالقرآن، ج 10، ص 608.</ref>. | # «سوره هل أتی»؛ به سبب شروع سوره با این عبارت به این نام مشهور گشته است. [[حدیث|روایات]] هم بیشتر از نام هل اتی برای این سوره استفاده نموده‌اند<ref>همانند روایتی در مجمع‌البيان في تفسيرالقرآن، ج 10، ص 608.</ref>. | ||
# «سوره ابرار»؛ به جهت آنکه خداوند در این سوره صحبت از ابرار و نعمت‌های خداوند بر آنان نموده است به این اسم مشهور شده است. | # «سوره ابرار»؛ به جهت آنکه خداوند در این سوره صحبت از ابرار و نعمت‌های خداوند بر آنان نموده است به این اسم مشهور شده است. | ||
# «سوره امشاج»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ دوم این سوره می‌باشد. این لفظ در هیچ جای دیگر قرآن وجود ندارد<ref>التحرير و التنوير، ج 29، ص 343.</ref>. | # «سوره امشاج»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ دوم این سوره می‌باشد. این لفظ در هیچ جای دیگر قرآن وجود ندارد<ref>التحرير و التنوير، ج 29، ص 343.</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۴۰: | ||
== اهداف و آموزه‌ها == | == اهداف و آموزه‌ها == | ||
اساسی‌ترین هدف‌های سوره انسان عبارت‌اند از: | |||
# یادآوری [[ | # یادآوری [[قیامت|رستاخیز]] و عذاب‌ها و نعمت‌های فراوان آن؛ | ||
# ارائۀ یک برنامۀ خودسازی همراه با ایثار و عبادت<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص 364.</ref>. | # ارائۀ یک برنامۀ خودسازی همراه با ایثار و [[عبادت]]<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص 364.</ref>. | ||
== فضائل، خواص و ثواب قرائت == | == فضائل، خواص و ثواب قرائت == | ||
[[ | [[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] روایت نموده که فرمود: «هر کس سوره هل اتی را قرائت کند پاداش او بر [[خدا|خداوند]] [[بهشت]] و حریر است». | ||
حضرت [[امام محمد باقر( | حضرت [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام محمد باقر(علیه‌السلام)]] فرمود: «هر کس در هر [[نماز صبح]] (روز پنجشنبه) یا در صبح پنجشنبه سوره هل اتی را قرائت کند خداوند صد تا [[حورالعین]] باکره (دست نخورده) و چهار هزار حورالعین (دست خورده) به او [[ازدواج|تزویج]] نموده و با [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|حضرت محمد رسول اللَّه(صلی الله علیه و آله و سلم)]] بوده باشد»<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 26، ص 136-135.</ref>. | ||
== محل نزول == | == محل نزول == | ||
سوره انسان در [[مكه|مکه]] نازل شده | سوره انسان در [[مكه|مکه]] نازل شده مفسرین اختلاف کرده‌اند بعضی گفته‌اند تمام آن مکّی و [[مجاهد]] و [[قتاده]] گفته‌اند. تمام آن مدنی حسن و [[عکرمه]] و [[کلبی]] گفته‌اند مدنی است مگر آیه {{متن قرآن |وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً |سوره = انسان |آیه 24= }}که آن مکی است. | ||
و برخی گفته‌اند: که از آیه | و برخی گفته‌اند: که از آیه {{متن قرآن |إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزِیلًا |سوره = انسان |آیه = 23 }}تا آخر سوره مکی که 8- آیه است و از اوّل سوره تا آیه مذکور که بیست و دو آیه است مدنی است<ref>همان، ص 135.</ref>. | ||
== زمان نزول == | == زمان نزول == | ||
تاریخ نزول سوره انسان ما بین [[صلح حديبيه|صلح حدیبیه]] و [[جنگ تبوك|جنگ تبوک]] است و بعد از [[سوره الرحمن]] نازل شده است<ref>حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص 31.</ref>. | تاریخ [[نزول قرآن|نزول]] سوره انسان ما بین [[صلح حديبيه|صلح حدیبیه]] و [[جنگ تبوك|جنگ تبوک]] است و بعد از [[سوره الرحمن]] نازل شده است<ref>حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص 31.</ref>. | ||
== فضای نزول == | == فضای نزول == | ||
سوره انسان در شهر [[مدینه]] و در جریان بیماری [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهماالسلام نازل شده است، زیرا که [[ | سوره انسان در شهر [[مدینه]] و در جریان بیماری [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن]] و [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین]] (علیهماالسلام) نازل شده است، زیرا که [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] سفارش کردند که [[علی بن ابی طالب|علی(علیه‌السلام)]] نذری برای شفای آنان بنماید و امام علی(علیه‌السلام) و [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت فاطمه(سلام الله علیها)]] و [[فضّه]] خادم آنان (و طبق برخی احادیث حسن و حسین علیهماالسلام) نذر کردند که پس از [[شفا]] سه روز [[روزه]] بگیرند. پس از شفای آن دو عزیز، همۀ خانواده روزه گرفتند و امام علی(علیه‌السلام ) مقداری جو قرض کردند و نان پختند، ولی در هنگام افطار نیازمندی بر در خانه آمد و غذا خواست و آنان ثلث غذای خود را به او دادند، سپس یتیمی آمد و ثلث دیگر را به او دادند و بعد از آن اسیری آمد و ثلث آخر غذای خود را به او دادند. پیامبر(صلی الله علیه) از این جریان مطلع شدند و به خانه فاطمه(سلام الله علیه) آمدند و در این هنگام سوره انسان (یا هجده آیۀ آن) نازل شد<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص 369 با اندکی تغییر و تصرف.</ref>. | ||
== ویژگی == | == ویژگی == | ||
سوره انسان از [[سور مفصلات]] می‌باشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313</ref> [[ابن قتیبه]] می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از [[سور مثانی]] آمده‌اند. اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند<ref>جامع البيان | * سوره انسان از [[سور مفصلات]] می‌باشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313</ref> [[ابن قتیبه]] می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از [[سور مثانی]] آمده‌اند. اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | ||
* روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئین را به جای [[انجيل|انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>همان.</ref>. | |||
* سوره انسان [[نذر]] [[علی بن ابی طالب|امام علی]] و [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه]] (علیهماالسلام) و ایثار آنان را می‌ستاید و برخی مفسران نوشته‌اند که این سوره با آن که مطالب زیادی در مورد [[بهشت]] دارد، از آنجا که در آن ذکری از فاطمه (علیهاالسلام) شده، از حوری‌های [[بهشت|بهشتی]] سخنی به میان نیامده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص 363.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[قیامت|رستاخیز]] | |||
* [[انسان]] | |||
* [[بهشت]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۸۷: | خط ۷۵: | ||
=منابع= | =منابع= | ||
[https://quran.inoor.ir/fa/surah/76/ برگرفته از سایت معرفی سوره انسان - پایگاه جامع | * [https://quran.inoor.ir/fa/surah/76/ برگرفته از سایت معرفی سوره انسان - پایگاه جامع قرآن] quran.inoor.ir | ||
{{سوره‌های مکی و مدنی}} | |||
[[رده:قرآن]] | [[رده:قرآن]] | ||
[[رده:سوره‌های قرآن]] | [[رده:سوره‌های قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۰۹
| سوره انسان | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام‌های دیگر سوره |
|
| شماره سوره | ۷۶ |
| محل نزول | مدینه( مدنی) |
| جزء | ۲۹ |
| تعداد آیات | ۳۱ |
سوره انسان یا هَلْ أَتَیٰ یا دَهْر، هفتاد و ششمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء ۲۹ جای دارد و دارای ۳۱ آیه است. سوره انسان درباره خلقت و هدایت انسان، اوصاف ابرار (نیکوکاران) و نعمت‌هایی که خداوند به آنان می‌دهد و همچنین اهمیت قرآن و مشیت پروردگار سخن می‌گوید.
برخی از مفسرین شیعه از جمله علامه طباطبایی بر اساس روایات متعدد معتقدند این سوره در شأن اهل‌بیت نازل شده‌است.
بنابر نظر برخی از مفسرین اهل‌سنت از جمله جلال‌الدین سیوطی در کتاب الاتقان فی علوم القرآن نقل می‌کند که آیه 
و یطعمون الطعام علی حبه… [انسان–8] 
در شأن علی بن ابی طالب و فاطمه دختر رسول‌الله نازل شده‌است.
انسان
کلمه انسان شصت‌وپنج بار در قرآن مجید به‌کار رفته است، با مراجعه به موارد آن معلوم می‌شود که از آن جسد ظاهری و صورت ظاهری مراد نیست چنانکه در بشر مراد است، بلکه باطن و نهاد و استعداد و انسانیت و عواطف او در نظر است[۱].
مفهوم کلی سوره
اسامی سوره
علت نام‌گذاری
- «سوره انسان»؛ به جهت ذکر نام انسان در آیۀ اول و بیان اینکه خداوند متعال انسان را از عدم خلق نموده است.
- «سوره دهر»؛ به خاطر وجود واژه دهر در آیه اول سوره به این نام مشهور شده است.
- «سوره هل أتی»؛ به سبب شروع سوره با این عبارت به این نام مشهور گشته است. روایات هم بیشتر از نام هل اتی برای این سوره استفاده نموده‌اند[۵].
- «سوره ابرار»؛ به جهت آنکه خداوند در این سوره صحبت از ابرار و نعمت‌های خداوند بر آنان نموده است به این اسم مشهور شده است.
- «سوره امشاج»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ دوم این سوره می‌باشد. این لفظ در هیچ جای دیگر قرآن وجود ندارد[۶].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره انسان سی‌ویک آیه دارد[۷].
- سوره انسان دویست‌وچهل کلمه دارد[۸]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
- سوره انسان هزارچهارصد و پنجاه حرف دارد[۹]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه‌ها
اساسی‌ترین هدف‌های سوره انسان عبارت‌اند از:
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌کعب از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت نموده که فرمود: «هر کس سوره هل اتی را قرائت کند پاداش او بر خداوند بهشت و حریر است».
حضرت امام محمد باقر(علیه‌السلام) فرمود: «هر کس در هر نماز صبح (روز پنجشنبه) یا در صبح پنجشنبه سوره هل اتی را قرائت کند خداوند صد تا حورالعین باکره (دست نخورده) و چهار هزار حورالعین (دست خورده) به او تزویج نموده و با حضرت محمد رسول اللَّه(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده باشد»[۱۱].
محل نزول
سوره انسان در مکه نازل شده مفسرین اختلاف کرده‌اند بعضی گفته‌اند تمام آن مکّی و مجاهد و قتاده گفته‌اند. تمام آن مدنی حسن و عکرمه و کلبی گفته‌اند مدنی است مگر آیه وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً [انسان–؟] که آن مکی است.
و برخی گفته‌اند: که از آیه إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزِیلًا [انسان–23] تا آخر سوره مکی که 8- آیه است و از اوّل سوره تا آیه مذکور که بیست و دو آیه است مدنی است[۱۲].
زمان نزول
تاریخ نزول سوره انسان ما بین صلح حدیبیه و جنگ تبوک است و بعد از سوره الرحمن نازل شده است[۱۳].
فضای نزول
سوره انسان در شهر مدینه و در جریان بیماری امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) نازل شده است، زیرا که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) سفارش کردند که علی(علیه‌السلام) نذری برای شفای آنان بنماید و امام علی(علیه‌السلام) و حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و فضّه خادم آنان (و طبق برخی احادیث حسن و حسین علیهماالسلام) نذر کردند که پس از شفا سه روز روزه بگیرند. پس از شفای آن دو عزیز، همۀ خانواده روزه گرفتند و امام علی(علیه‌السلام ) مقداری جو قرض کردند و نان پختند، ولی در هنگام افطار نیازمندی بر در خانه آمد و غذا خواست و آنان ثلث غذای خود را به او دادند، سپس یتیمی آمد و ثلث دیگر را به او دادند و بعد از آن اسیری آمد و ثلث آخر غذای خود را به او دادند. پیامبر(صلی الله علیه) از این جریان مطلع شدند و به خانه فاطمه(سلام الله علیه) آمدند و در این هنگام سوره انسان (یا هجده آیۀ آن) نازل شد[۱۴].
ویژگی
- سوره انسان از سور مفصلات می‌باشد[۱۵] ابن قتیبه می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده‌اند. اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند[۱۶].
- روایتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۷].
- سوره انسان نذر امام علی و فاطمه (علیهماالسلام) و ایثار آنان را می‌ستاید و برخی مفسران نوشته‌اند که این سوره با آن که مطالب زیادی در مورد بهشت دارد، از آنجا که در آن ذکری از فاطمه (علیهاالسلام) شده، از حوری‌های بهشتی سخنی به میان نیامده است[۱۸].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج 1، ص 131.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 361.
- ↑ همان، ص 363.
- ↑ دايرةالمعارف قرآن كريم، ج 4، ص 500.
- ↑ همانند روایتی در مجمع‌البيان في تفسيرالقرآن، ج 10، ص 608.
- ↑ التحرير و التنوير، ج 29، ص 343.
- ↑ الكشف و البيان، ج 10، ص 93.
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص 364.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 26، ص 136-135.
- ↑ همان، ص 135.
- ↑ حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص 31.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص 369 با اندکی تغییر و تصرف.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313
- ↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص 363.
منابع
- برگرفته از سایت معرفی سوره انسان - پایگاه جامع قرآن quran.inoor.ir