شورای انقلاب اسلامی ایران
| شورای انقلاب اسلامی | |
|---|---|
 | |
| نام | شورای انقلاب اسلامی |
| مؤسس | سید روح‌الله موسوی خمینی |
| وابستگی به حاکمیت | با فرمان امام خمینی تأسیس شده |
شورای انقلاب اسلامی ایران، نهادی موقتی براساس ضرورت‌های دورۀ نخستین انقلاب بود که با هدف ساماندهی ادارۀ امور انقلاب و کشور در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۵۷ ش، به فرمان امام خمینی به‌طور علنی تشکیل شد. این شورا مهمترین نهاد انقلابی جمهوری اسلامی ایران در آغاز انقلاب اسلامی بود که مسئولیت قوهٔ قانون‌گذار و اجرایی را بر عهده داشت. تشکیل این شورا اولین اقدام عملی در جهت ادارۀ کشور به‌شمار می‌رفت. به علاوه زمینۀ انتقال حکومت از سلطنت به جمهوری اسلامی را فراهم نمود. با شروع کار مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان و دیگر نهادها، مسئولیت و ضرورت وجودی شورای انقلاب در سال 1359 ش، به پایان رسید[۱].
پیشینه
در جمهوری اسلامی ایران گسترش راهپیمایی‌ها و اعتصاب‌ها در سال ۱۳۵۷ ش، و حضور امام خمینی در خارج از کشور، لزوم هدایت و سازماندهی این جریان را در نظر رهبرِ نهضت و گروه‌های مختلف مبارز مشخص کرد. شرایط حاکم بر انقلاب و نیز گرایش شدید به شورا و دوری از شیوه‌های فردی در میان مبارزان، ضرورت تشکیل شورای انقلاب را به‌طور طبیعی آشکار می‌ساخت؛ بر همین اساس کسانی چون مرتضی مطهری، سید محمد حسینی بهشتی و مهدی بازرگان، برای مشورت با امام خمینی عازم پاریس شدند[۲].
اهداف
سه هدف ذیل را می‌توان از اصلی‌ترین و کلی‌ترین اهداف تأسیس شورای انقلاب دانست:
- ساماندهی انقلاب اسلامی ایران؛
- وارد آوردن آخرین ضربات به پیکر نیمه‌جان رژیم سفاک پهلوی؛
- کمک به ادارۀ کشور پس از پیروزی انقلاب.
رئیسان و دبیران
مسئولیت تشکیل و ادارهٔ جلسه‌ها در آغاز بر عهدهٔ مرتضی مطهری و سید محمود طالقانی بود. پس از درگذشت این دو، سید محمد بهشتی که با اصرار اعضا برای پذیرش ریاست شورا مواجه شده بود، پیشنهاد کرد به جای عنوان رئیس از عنوان «دبیر شورا» استفاده شود.
اعضا
ابتدا هسته‌ای مرکزی شورای انقلاب شکل گرفت که افرادی همچون: شهید بهشتی، شهید مطهری، هاشمی رفسنجانی، شهید باهنر، موسوی اردبیلی را شامل می‌شد. به تدریج و تا پیروزی انقلاب و پس از آن نیز افرادی به شورا افزوده شدند. تعدادی از اعضای شورا همچون مرتضی مطهری، سید محمود طالقانی، محمدجواد باهنر، سید محمد بهشتی و ولی‌الله قرنی در ماه‌های آغازین پیروزی انقلاب کشته شدند یا درگذشتند. برخی اعضای شورا که اعضای نهضت آزادی بودند (مهدی بازرگان، احمد صدر حاج سید جوادی، یدالله سحابی، عزت‌الله سحابی، ابراهیم یزدی، علی‌اکبر معین‌فر، صادق قطب‌زاده) و همچنین حبیب‌الله پیمان و ابوالحسن بنی‌صدر در سال‌های بعد از انقلاب فاصله گرفتند و برخی با مشکلات فکری و رفتاری با نظام جمهوری اسلامی زاویه پیدا کردند.
پایان کار
مأموریت شورای انقلاب پس از ۱۸ ماه در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ ش، اندکی پس از افتتاح اولین دورۀ مجلس شورای اسلامی پایان یافت. با شروع کار مجلس و شورای نگهبان و دیگر نهادها، مسؤولیت و ضرورت وجودی «شورای انقلاب» به پایان رسید؛ بنابراین در ۱۲ تیر ۱۳۵۹ ش، سید محمد بهشتی اعلام کرد مسئولیت شورای انقلاب دو هفتهٔ دیگر پایان می‌یابد. سپس آخرین جلسه شورا در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ برگزار شد.
جستارهای وابسته
- رژیم پهلوی
- شورای نگهبان
- انقلاب اسلامی ایران
- جمهوری اسلامی ایران
- مجلس شورای اسلامی
- نظام جمهوری اسلامی ایران
پانویس
- ↑ شورای انقلاب چگونه تشکیل شد؟ پرتال امام خمینی.
- ↑ اکبر هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، سال‌های ۱۳۵۷ – ۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، ص 122، به کوشش عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۳ ش.
منابع
- تشکيل شورای انقلاب، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: 22 دی‌ماه 1357 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 15 دی‌ماه 1403 ش.
- کتاب روزها و رویدادها: سال شمسی، مرکز فرهنگی تربیتی نور ولایت وابسته به موسسه انفاق ثلث.