روز ملی مبارزه با استعمار
| روز ملی مبارزه با استعمار | |
|---|---|
 | |
| نام رویداد | روز ملی مبارزه با استعمار |
| تاریخ رویداد | ۱۲۹۴ ش |
| روز رویداد | 12 شهریورماه |
| مکان رویداد |
|
| عوامل |
|
| دلیل اهمیت |
|
| پیامدها |
|
روز ملی مبارزه با استعمار، به پاس یادآوری و بزرگداشت دلاوریها و رشادتهای رئیسعلی دلواری و مردم تنگستان در مبارزه با استعمار انگلیس به دلیل تجاوز به جنوب کشور، در تقویم جمهوری اسلامی ایران روز ۱۲ شهریورماه با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به نام «روز ملی مبارزه با استعمار» ثبت گردید.
تاریخچه
نفوذ انگلیس در ایران، از سال ۱۸۰۰ م، آغاز شد. پس از قرارداد ۱۹۰۷، جنوب ایران رسماً به حوزۀ نفوذ و سلطۀ دولت ملکه تبدیل شد. با شروع جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴، جنوب ایران از بندر بوشهر مورد هجوم نیروهای انگلیسی قرار گرفت. در روز یکشنبه 8 اگوست 1915 م، مطابق با 26 رمضان 1333 ق، نیروهای انگلیسی بدون مقدمه و اخطار قبلی و اعلام جنگ به دولت ایران، در بوشهر پیاده شدند. آنان که قبلاً جزایر خلیج فارس را به تصرف درآورده بودند، بوشهر را علاوه بر موقعیت ژئوپولتیک، مرکز عمده مبادلات تجاری و صادرات و واردات با شبه جزیره هند و شیخ نشینهای حوزۀ خلیج فارس و کشورهای اروپایی بهویژه انگلستان و آلمان بود، به اشغال درآوردند.
قیام دلیران تنگستان
این اقدام نیروهای انگلیسی، مرزنشینان غیور تنگستانی را که در گذشتۀ نه چندان دور تا یکی دو سال قبل از جنگ جهانی اول سابقۀ برخورد و مقابله با نیروهای تجاوزگر داشتند، به عکسالعمل واداشت. رئیسعلی دلواری در نوک پیکان حمله به اشغالگران قرار گرفت. دلیران تنگستان به رهبری رئیسعلی دلواری با گرفتن حکم جهاد از علمای نجف، به دفاع از بوشهر پرداختند. انگلیسیها پس از دادن تلفات زیادی در این جبهه، از عراق و هند نیروهای کمکی به بوشهر اعزام کرده و دلوار را به شدت بمباران کردند. دلیران تنگستان مقاومت جانانهای در مقابل پیشروی نیروهای متجاوز انگلیسی از خود نشان دادند و رئیسعلی دلواری سرانجام در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ ش، برابر با ۳ سپتامبر ۱۹۱۵ م، به شهادت رسید[۱].
تأثیرات قیام مردم تنگستان
تأثیرات اجتماعی قیام
- تقویت روحیۀ مقاومت در برابر استعمار: رئیسعلی دلواری با شجاعت و پایداری خود در مبارزه علیه نیروهای اشغالگر انگلیس، توانست الگویی از مقاومت و مبارزه برای استقلال و آزادی ایران ارائه دهد. این الگو در سایر مناطق ایران، بهویژه در جنوب کشور، تأثیر زیادی داشت و موجب شد که مردم این مناطق نیز در برابر سلطۀ خارجی مقاومت کنند.
- تحریک و تقویت جنبشهای مردمی: شهادت رئیسعلی دلواری و مبارزات او علیه انگلیسیها موجب شد که موجی از آگاهی و خشم در میان مردم ایران به وجود آید. این آگاهی و در کنار آن احساسات به خروش آمده مردم منجر به شکلگیری و تقویت جنبشهای مردمی علیه نیروهای خارجی و حکومتهای مستبد داخلی شد.
- ایجاد وحدت و همبستگی میان مبارزان: مبارزات رئیسعلی دلواری نشان داد که با اتحاد و همبستگی میتوان در برابر قدرتهای بزرگ ایستاد. این درس موجب شد که در قیامهای بعدی، مانند نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان و نهضت ملی شدن صنعت نفت، اهمیت وحدت میان مبارزان بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
- تأثیر بر هویت ملی و بیداری ایرانیان: داستان رئیسعلی دلواری به مرور زمان به بخشی از هویت ملی ایرانیان تبدیل شد و در بازتعریف هویت ملی و بیداری مردم در برابر سلطهگریهای خارجی و حفظ استقلال کشور صاحب جایگاهی خاص شد.
تأثیرات قیام بر جنبشهای ضداستعماری
نفوذ رئیسعلی دلواری بر افکار و جنبشهای استعمارستیزانه بعدی در ایران و حتی فراتر از مرزهای آن بسیار عمیق و گسترده بود. او با رهبری مقاومت در برابر نیروهای استعمارگر انگلیسی در جنوب ایران، بهعنوان نماد مبارزه برای آزادی و استقلال شناخته شد و تأثیرات مهمی بر دیگر مبارزان و جنبشهای ضداستعماری در سراسر کشور گذاشت. برخی از این تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عبارتند از:
- نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی: رئیسعلی دلواری با ایجاد یک نمونه موفق از مقاومت مردمی در برابر اشغالگران خارجی، الهامبخش جنبشهای دیگر مانند نهضت جنگل شد. میرزا کوچک خان جنگلی، که یکی از رهبران برجسته مقاومت علیه نیروهای خارجی (روسیه و بریتانیا) و حکومتهای مستبد داخلی بود، از روحیه استقلالطلبی و مبارزات رئیسعلی دلواری تأثیر گرفت. میرزا کوچک خان، مانند رئیسعلی، به اتحاد میان نیروهای محلی برای مقابله با نفوذ خارجی اعتقاد داشت.
- جنبش ملی شدن صنعت نفت: مبارزات رئیسعلی دلواری در برابر استعمار انگلیس، در کنار دیگر مبارزات مردمی، بستری را برای رشد و توسعه ایدههای ملیگرایانه و ضداستعماری در ایران فراهم کرد. این روحیه مبارزه و استقلالطلبی بعدها در جنبش ملی شدن صنعت نفت به اوج خود رسید. دکتر مصدق و یارانش، که به دنبال پایان دادن به نفوذ و استثمار انگلیس در ایران بودند، به نوعی ادامهدهنده راه مبارزانی چون رئیسعلی دلواری بودند.
- جنبشهای محلی و عشایری: رئیسعلی همچنین تأثیر زیادی بر جنبشهای محلی و عشایری داشت. روحیهای که او در میان مردم بوشهر و تنگستان برای مبارزه با اشغالگران ایجاد کرد، الهامبخش دیگر رهبران عشایری و محلی شد که در برابر سلطهگریهای خارجی مقاومت کنند. نمونههایی از این مقاومتها را میتوان در جنوب ایران و مناطق دیگر در برابر نفوذ خارجی مشاهده کرد.
- روحیۀ ضداستعماری در جنبشهای اسلامی: در دهههای بعد، جنبشهای اسلامی و انقلابیون ایران نیز از مبارزات و روحیه استقلالطلبی رئیسعلی دلواری تأثیر پذیرفتند. این جنبشها با تکیه بر الگوهای تاریخی مقاومت، از جمله مبارزات رئیسعلی دلواری، به مخالفت با هرگونه نفوذ خارجی و استعمار به مخالفت پرداختند[۲].
روز ملی مبارزه با استعمار
در ایران با مصوبۀ شورای عالی انقلاب در سال ۱۳۸۹ ش، سالروز شهادت رئیسعلی دلواری برابر با روز ۱۲ شهریورماه، به نام «روز ملی مبارزه با استعمار» نامگذاری شده است.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس، وبسایت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: 12 شهریورماه 1402 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 12 شهریورماه 1404 ش.
- رئیسعلی دلواری، نماد فرهنگ مقاومت ایرانی، وبسایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تاریخ درج مطلب: 13 شهریورماه 1403 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 12 شهریورماه 1404 ش.
