جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
| جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم | |
|---|---|
 | |
| نام | جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم |
| مؤسس | حسینعلی منتظری، آذری قمی، ربانی شیرازی، هاشمی رفسنجانی |
| مدیر فعلی | سید هاشم حسینی بوشهری |
| مدیران سابق | محمد یزدی |
| میزان تأثیرگذاری | بسیار بالا در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران |
| اهداف | مبارزه سیاسی، شناساندن اسلام حقیقی، اجرای تعالیم اسلام، حفظ و گسترش ارزشهای اسلامی |
| وابستگی به حاکمیت | وابسته به نظام جمهوری اسلامی ایران |
| وضعیت اقتصادی | وابسته به کمکهای مردمی و نهادهای دولتی |
| وبگاه | وبسایت جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم |
جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم، که به اختصار به آن «جامعهٔ مدرسین» گفته میشود، در سال 1337 هجری شمسی، توسط گروهی از علما و استادان حوزۀ علمیۀ قم تأسیس گردید. این گروه به رهبری حسینعلی منتظری و با همکاری آذری قمی، ربانی شیرازی و هاشمی رفسنجانی شکل گرفت. فعالیتهای اولیهٔ این جامعه معطوف به مبارزه با رژيم پهلوى بود. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این تشکل نقش فعالی در تأسیس و تثبیت حکومت اسلامی ایفا کرد.
شکلگیری و فعالیتها
مرحلۀ اول: از زمان تأسیس تا زمان تبعید امام خمینی
جامعۀ مدرسين را جمعى از علما و استادان بزرگ حوزۀ علميۀ قم، در سال 1337 ش، پايهگذارى کردند و از آغاز بهصورت پنهانى فعالیت مىکرد و یک تشکل کاملاً مخفى بود. در سال ۱۳۴۲ ش، که مبارزات اسلامى ملت مسلمان ايران به رهبرى امام خمينى و همکارى علما، طلاب و ساير اقشار مردم آغاز شد، جامعه مدرسين که يک تشکل حوزوی بود، دعوت امام خمينى را لبيک گفت و تمام توان خود را در تأييد و ادامه مبارزات به کار گرفت.
جامعۀ مدرسین همگام با ساير اقشار، در چاپ، تکثير، پخش و ارسال اطلاعيههاى امام خمينى و ساير علما، به شهرستانها، اعزام طلاب به مراکز مختلف جهت سخنرانى در مجامع عمومى، صدور اعلاميههایی مبنى بر تأييد امام خمينى و بهطور کلى انجام هر کارى که در آن زمان به مبارزات کمک مىنمود، فعاليت داشت.
در قیام ۱۵ خرداد ماه سال ۱۳۴۲ هنگامی که امام خمينى به وسيله رژيم پهلوى بازداشت و به تهران اعزام و در پادگان نظامى زندانى شد، جامعه مدرسين در تشويق مردم به قيام، نقش مهمى را بر عهده داشت.
به منظور جلوگیری از تصمیم رژيم پهلوى مبنی بر محاکمه و به تبع آن اعدام امام خمينى در دادگاه نظامى، علماى بزرگ و برجستهای همچون آیتالله سید محمد هادی حسینی میلانی و آیتالله روحالله کمالوند از قم و ديگر شهرها، به تهران آمدند و به فعاليت پرداختند؛ جامعه مدرسين در این حرکت سهم بزرگى را بر عهده داشت و تعدادى از اعضاى آن نيز در جلساتی که توسط علما در حمایت از امام خمینی برگزار میشد، شرکت نموده و در هدايت و نتيجه بخش بودن این جلسات نقش مهمى را ايفا نمودند. در همين زمان و به کوشش برخى از اعضاى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چند نفر از فقها و مراجع بزرگ طى اطلاعيهاى مرجعيت امام خمينى را تأييد نمودند؛ در اثر همین قيام همگانى مردم و تلاش علما و مراجع تقليد بود که رژيم پهلوی نتوانست تصمیم خود را عملی کند و نهایتاً در ۱۷ فروردين سال 1343، بهناچار برخلاف ميل خود، ایشان را آزاد و به قم باز گردانيدند.
امام خمینی بعد از آزادى و ورود به قم، به رهبرى مبارزات ادامه دادند و جامعه مدرسين نیز، همگام با سايرین بلکه پيشاپيش آنان، به فعاليتهاى خويش ادامه داد تا ایشان در چهارم آبان همان سال طى نطق شديدى، مصوبه کاپيتولاسيون را مورد حمله قرار داده و طى اعلاميهاى آن را محکوم نمودند. به همين جهت نیز، در تاريخ ۱۳ آبان ماه، ایشان مجدداً بازداشت و به تهران منتقل شدند و این بار به ترکیه تبعید گشته و بعد از چندی به عراق و سپس به فرانسه انتقال یافتند.
مرحلۀ دوم: از زمان تبعید تا زمان پیروزی انقلاب
امت قهرمان و مبارز ايران، بعد از تبعيد امام خمينى، از رهبریهاى مستقيم ایشان محروم شد و رژيم پهلوى به هدف خود از این تبعید رسید، چرا که مىخواست رفته رفته ایشان به فراموشى سپرده شود و مردم از مبارزات خود خسته و مأيوس گردند. در اين زمان وظيفۀ جامعۀ مدرسين دشوارتر شد زيرا میبایست مردم را در صحنه مبارزه نگاه میداشت و در عین حال از حادثه تبعيد امام بهره گرفته و بر عليه رژیم پهلوی روشنگری میکرد.
در اواسط سال ۱۳۴۴ ش، با انتقال امام خمینی از ترکیه به نجف و دستگیری جمعی از مدرسین در آغاز سال ۱۳۴۵ ش، و نیز در شرایطی که رژیم پهلوی، ضمن افزایش خفقان و سرکوب توانسته بود به اقتدار نسبی دست یابد، فعالیتهای تشکیلاتی جامعه مدرسین رو به کاهش گذاشت ولی در عین حال، اعضا در متن مبارزه فعالیت چشمگیری داشتند.
اعضاى جامعه مدرسين همگام با ساير علما، طلاب، دانشگاهيان و سایر اقشار مبارز، در غياب امام خمينى در دو بُعد فعاليت داشتند: يکى ترويج و گسترش دائره مرجعيت امام خمينی و زنده نگهداشتن نام ایشان و دوم افشاگرى بر عليه بیعدالتیها و ظلمهای رژيم پهلوی؛ جامعه مدرسین در انجام اين مسؤوليت خطیر کاملاً فعال بوده و به وسيله، تلگراف، نامه، تلفن يا افرادی، با امام خمينى در تماس بودند تا از رهنمودهاى ایشان، در زمینه هدایت مبارزات، استفاده کنند.
بعد از ارتحال آیتالله سید محسن حکیم در خرداد سال ۱۳۴۹ که زعامت شیعه را پس از آیتالله بروجردی به مدت ۹ سال بر عهده داشتند، رژیم شاه در پی آن بود که مرجعیت امام مطرح نشود. در این میان جامعه مدرسین اقدامات مهمی برای تبلیغ مرجعیت امام خمینی انجام دادند که از جمله آنها می توان به تهیه اطلاعیهای مبنی بر اعلمیت امام خمینی به امضای دوازده نفر از علما و فقها اشاره کرد که با همت و کوشش جامعه مدرسین و امضای تعدای از اعضای آن میسر شد و البته به دستگیری و تبعید حدود ۲۵ نفر از اعضای جامعه مدرسین منجر شد.
در آبان سال ۱۳۵۶ ش، سید مصطفی خمینی به طرز مشکوکی از دنیا رفت و پس از آن در ۱۹ دی، با قیام مردم قم، فصل جدیدی در تحولات سیاسی ایران رقم خورد. با اینکه در آن زمان، برخی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در زندان و برخی دیگر نیز طی حوادث پیش آمده تبعید شده بودند، تشکل جامعه مدرسین فعّالتر شد و جلسات با همان افراد حاضر و با نظم و انسجام بهتری ادامه یافت. ارتباط اعضای جامعه مدرسین با مبارزان شهرهای تابعه خود و برخی شهرهای دیگر، باعث شده بود که شبکهی گستردهی مبارزاتی با محوریت جریان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پدید آید.
مرحلۀ سوم: بعد از پیروزی انقلاب
در دوازدهم بهمن سال 1357، در زمان اوج مبارزات، امام خمينى به ايران بازگشت و در اثر رهبریهاى امام و مبارزات مردم ايران، سرانجام در روز بيست و دوم همان ماه، رژيم شاهنشاهى سقوط کرد و انقلاب اسلامى پيروز شد. در اين زمان مسئوليت جامعه مدرسين تغيير کرد و از صورت مبارزه با رژيم پهلوی به صورت مشارکت در تأسيس و تثبیت حکومت اسلامى تبديل شد.
مهمترین فعالیتها
قبل از پیروزی انقلاب
از مهمترين فعاليتهاى جامعه مدرسين همگام با ساير علما و اقشار مردم ايران میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱) اطلاعیهها و بیانیهها؛ از جمله:
- بیانیه خلع شاه از سلطنت و پیشنهاد تأسیس حکومت اسلامی در سال ۱۳۵۷ ش؛
- انتشار اعلامیه در محکومیت بازداشت روحانیان و دانشگاهیان و شکنجه آنان در اوایل سال ۱۳۵۰؛
- محکوم نمودن اهانت دو نفر از سناتورهای مجلس سنا به امام با انتشار اعلامیهای در اواخر دیماه سال ۱۳۵۰.
۲) مبارزه با مصوبه قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی؛ ۳) مخالفت و مبارزه با انقلاب سفید شاه؛ ۴) دعوت و تشویق مردم به شرکت در تظاهرات؛ ۵) رسيدگى به اعتصاب کنندگان، خانواده زندانيان، تبعيد شدگان و شهدا؛ ۶) تلاش در جهت آزادی امام در سال ۱۳۴۲ ش؛ ۷) همکاری و فعالیت در طرح ولایت فقیه و مرجعیت امام در سال ۱۳۴۹ ش؛ ۸) همکاری در نشریه سری بعثت؛ ۹) برقراری ارتباط و همکاری مستمر با امام خمینی در زمان تبعید؛ ۱۰) مخالفت و مبارزه با کاپیتولاسیون؛ ۱۱) برنامه ریزی سیاسی جلسات مذهبی؛ ۱۲) اعزام طلاب به شهرستانها؛ ۱۳) جلسات هفتگی طلاب و فضلا؛ ۱۴) جلسات سری نشریه انتقام؛ ۱۵) نامه سرگشاده به هویدا؛ ۱۶) نامه سرگشاده به کمیسیون حقوق بشر؛ ۱۷) تحصن برای نجات گروه مؤتلفه و پایان دادن به تبعید امام خمینی.
بعد از پیروزی انقلاب
۱) فعالیت در جهت تدوین پیش نویس قانون اساسی؛ ۲) خلع مرجعیت آیتالله شریعتمداری؛ ۳) شناسایی و معرفی مراجع تقلید؛ نمونه بارز آن پس از درگذشت آیتالله العظمی حکیم بود که امام خمینی توسط جامعه مدرسین بهعنوان مرجع تقلید معرفی شد؛ ۴) مخالفت با اجرای طرح واگذاری و احیای اراضی در سال ۱۳۵۸ ش، که با حق مالکیت در تضاد بود؛ ۵) تشکیل شورای مدیریت حوزه در سال ۱۳۵۹ ش؛ ۶) حضور در شورای عالی اقتصاد در سال ۱۳۶۰ ش؛ ۷) تشکیل شورای عالی حوزه در سال ۱۳۷۱ ش؛ ۸) تشکیل مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم؛ ۹) تشکیل ستاد زمینه سازی اجرای فرمان امام؛ ۱۰) تشکیل ستاد پیگیری رهنمودهای مقام معظم رهبری؛ ۱۱) حمایت از محمد علی رجایی در دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری؛ ۱۲) حمایت از آیتالله خامنهای در سومین و چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری؛ ۱۳) حمایت از حجتالاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی در پنجمین و ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری؛ ۱۴) تشکیل دفتر همکاری حوزه و دانشگاه؛ ۱۵) گزینش قضات تا سال ۱۳۸۲ ش؛ ۱۶) تأسیس دفتر انتشارات اسلامی؛ ۱۷) تأسیس دانشگاه قم؛ ۱۸) حمایت از سید ابراهیم رئیسی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
اهداف و چشم اندازها
هدف از تشکیل مجموعهای تحت عنوان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مبارزه سیاسی، شناساندن اسلام حقیقی و اجرای تعالیم آن در ایران و سپس گسترش آن در دیگر کشورها و استقامت در این راه است. در واقع میتوان گفت: محوریت سیاسی فعالیتها، در شکلگیری جامعه مدرسین، از ابتدا مدنظر بوده است. رسیدن به این هدف سترگ، در طول مبارزات تا پیروزی انقلاب اسلامی، به شیوههای مختلفی صورت پذیرفت که به برخی از آنها اشاره شد.
در زمان تأسیس
۱) دفاع از اسلام و قرآن؛ ۲) مبارزه با طاغوت وستمگران و دفاع از حقوق محرومين و مستضعفين؛ ۳) تبليغ و گسترش اسلام در داخل و خارج از کشور؛ ۴) تلاش در جهت اجراى احکام و قوانين سياسى، اجتماعى، قضائى، اقتصادى و فرهنگى اسلام؛ ۵) تحقيق در علوم و معارف اسلامى؛ ۶) اصلاح و تکميل برنامههاى درسى حوزههاى علوم اسلامى و پرورش طلاب.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
۱) پذيرفتن مسئوليتهاى مربوط به نظام؛ در همين رابطه، تعدادی از اعضای جامعه مدرسین در نهادهای مختلفی همچون: شوراى انقلاب، مجلس خبرگان تدوين قانون اساسى، مجلس شوراى اسلامى، شوراى نگهبان قانون اساسى، مجلس خبرگان رهبرى، دستگاه قضایى، مجمع تشخيص مصلحت نظام و شوراى عالى انقلاب فرهنگی حضور پیدا کردند. ۲) تأييد نظام و مبارزه با توطئه دشمنان در بزنگاهها؛ ۳) تبيين و تحقيق در مسائل مورد نياز نظام، مانند مسائل اقتصادى، قضایى و حقوقى، جزایى، فرهنگى، سياسى و اجتماعى؛ ۴) اصلاح و برنامه ريزى براى حوزههاى علمیه، به گونهاى که با نياز نظام و جهان اسلام هماهنگ باشد، بهويژه تشکيل شوراى مديريت در حوزه علميه قم که اکنون تحت عنوان شورای عالی حوزههای علمیه فعالیت میکند. ۵) کمک به تأمين قضات مورد نياز. (این فعالیت هم اکنون متوقف شده است)؛ ۶) حضور فعال در سمينارها و مجامع علمى داخل و خارج کشور؛ ۷) تبليغ و گسترش اسلام در داخل جمهورى اسلامى ايران و ساير کشورها؛ ۸) تربيت مبلّغ براى داخل و خارج از کشور؛ ۹) پرورش استاد جهت تدريس معارف اسلامى در دانشگاهها؛ ۱۰) تدريس علوم و معارف اسلامى و تأليف کتب مورد نياز؛ ۱۱) اعزام هیئت به حوزههای علمیه سراسر کشور.
نهادهای وابسته به جامعۀ مدرسین
- شورای عالی حوزههای علمیه؛
- مجمع عمومی جامعه مدرسین؛
- دانشگاه قم؛
- مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم؛
- دفتر انتشارات اسلامی.
جستارهای وابسته
منابع
- تاریخچه فعالیت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، پایگاه اطلاع رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تاریخ درج مطلب: بیتا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 1 آذرماه 1404 ش.
