سید ابوالحسن بنیصدر
| سید ابوالحسن بنیصدر | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | سید ابوالحسن بنیصدر |
| نامهای دیگر | بنیصدر |
| اطلاعات شخصی | |
| روز تولد | ۲ فروردین |
| محل تولد | باغچه کبودرآهنگ، همدان |
| روز درگذشت | ۱۷ مهر |
| محل درگذشت | بیمارستان سالپتریه، پاریس |
| دین | اسلام، شیعه |
| آثار |
|
| فعالیتها |
|
سید ابوالحسن بنیصدر، سیاستمدار و اقتصاددان ایرانی بود که بهعنوان نخستین رئیسجمهور جمهوری اسلامی ایران شناخته میشود. او در سال ۱۳۵۸ ش، در انتخاباتی آزاد به ریاست جمهوری انتخاب شد و در سال ۱۳۶۰ ش، به دلیل عدم کفایت سیاسی از سمت خود عزل گردید.
زندگینامه
سید ابوالحسن بنیصدر در سال ۱۳۱۲ ش، در شهر باغچه کبودرآهنگ در همدان به دنیا آمد. پدر او، سید نصرالله بنیصدر، از روحانیون با نفوذ این منطقه بود. بنیصدر پس از پایان تحصیلات ابتدایی و راهنمایی در کبودراهنگ، دیپلم خود را از دبیرستان شریعتی همدان دریافت کرد و سپس در دانشگاه تهران در رشتههای اقتصاد و حقوق اسلامی تحصیل کرد. او همچنین مدرک دکترا را از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد و به تدریس در این دانشگاه پرداخت. وی در سال ۱۳۳۹ ش، با عذرا حسینی ازدواج کرد و حاصل این ازدواج سه فرزند (دو دختر و یک پسر) بود. بنیصدر بهعنوان نمایندۀ دانشجویان دانشکدۀ حقوق در کنگرۀ جبهۀ ملی ایران در سال ۱۳۴۱ ش، شرکت کرد و مسئولیت سازمان دانشجویان جبهۀ ملی در دانشگاه تهران را بر عهده داشت. او به دلیل فعالیتهای سیاسی خود دو بار دستگیر و زندانی شد. بنیصدر در جریان واقعه پانزده خرداد سال ۱۳۴۲ زخمی شد و پس از آن کشور را ترک کرد و برای ادامه تحصیل به پاریس رفت.
دیدگاه
نزدیکی به جبهه ملی
در ابتدای حضورش در اروپا بیشتر به جبهۀ ملی نزدیک بود و برای نشریات سیاسی این جبهه مینوشت. در سال ۱۳۴۸ ش، «دوزخیان روی زمین» فرانس فانون را به زبان فارسی ترجمه کرد و بهتدریج با همراهی افرادی مثل صادق قطبزاده، ابراهیم یزدی و حسن حبیبی مبارزهای اسلامی ملی را پی گرفت. با شکست نهضت ملی و پس از وقایع خرداد ۱۳۴۲ ش، کوشید تئوریهای نوینی برای مبارزه تدوین کند.
تأثیرات فکری
تحصیلات بنیصدر در پاریس در زمینه اقتصاد و سرمایهگذاری بود. بری رابین در کتاب مشهور تجربه آمریکایی و ایران مینویسد که در پاریس او به کتاب و مکتب «کوچک زیباست» علاقهمند شد. کتابی که از صنایع کوچک و دخالت مردمی در اقتصاد و حمایت از تولیدهای خرد دفاع میکرد. تاثیر این مکتب بر بنیصدر در کتابهای اقتصادی او مشهود است.
ارتباط با امام خمینی و نظریههای حکومتی
بنیصدر در ۱۳۵۲ ش، برای مراسم خاکسپاری پدرش به نجف رفت و در آنجا با امام خمینی دیدار کرد. این دیدار زمینهساز ارتباطی طولانی بود که تا سال ۱۳۶۰ ش، ادامه داشت. امام به او توصیه کرد دربارۀ حکومت اسلامی بیاندیشد و حاصل اندیشههای بنیصدر نگارش کتاب «اصول پایه و ضابطههای حکومت اسلامی» بود. او در این کتاب هشتاد و پنج صفحهای در باب حکومت اسلامی و پایههای فکری آن بحث کرد، اما از ولایت فقیه امام خمینی ذکری به میان نیاورد.
نظریه شناخت
بنیصدر از حدود سال ۱۳۵۱ ش، با اتحادیۀ انجمنهای اسلامی اروپا و آمریکا ارتباط برقرار کرد و با طرح مباحث عجیب و غریبی که در واقع ملغمهای بود از اسلام سیاسی، فلسفههای تکاملگرای قرن نوزدهم و نوعی چپگرایی جهان سومی به اظهار نظر پرداخت. بنیصدر در بهار ۱۳۵۱ ش، نظریۀ شناخت خود را با عنوان روش شناخت بر پایۀ توحید ارائه کرد و این روش ساخته خودش را روشی «علمی» خواند که «قرآن معلم آن است». بنیصدر روش خود را حلال بسیاری از مسائل مبهم و ناگشوده تاریخ میدانست و معتقد بود روشش معضلات جهانی اقتصاد را حل خواهد کرد.
ادعای بزرگترین اندیشه زمان معاصر
بنیصدر خود را در قامت یک متفکر جهانی میدید و بنا داشت در رقابت با مارکسیسم، که دارای روش شناختی عام بر پایه تضاد طبقاتی بود، روش شناخت فراگیر و ویژهای را بر پایۀ توحید ارائه کند. او در دی ماه ۱۳۵۸ در جلساتی که برای گفت وگو با نامزدهای نخستین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری در دبیرخانه شورای انقلاب برگزار میشد، اندیشههایش را «بزرگترین اندیشه زمان معاصر» و کتاب تضاد و توحید خود را «بزرگترین اثر قرن» خواند. برای آشنایی بیشتر با این «روش علمی»، یکی از فرازهای کتاب تضاد و توحید (یعنی همان بزرگترین اثر قرن) ذکر میکنیم: «تخم مرغ یک مجموعه است که با اجزای محیط خود مانند حرارت و ... مطابق اصل توحید یک مجموعه میدهد. براساس اصل بعثت، تخم مرغ حرکت و رشد میکند. دینامیسم داخلی تخم مرغ و آنچه آن را به حرکت و رشد میکشاند، اصل امامت است. اگر حرکت و رشد تخم مرغ مطابق اصل عدالت نباشد، تخم مرغ میگندد؛ و اگر مطابق این اصل باشد، تخم مرغ تبدیل به جوجه میشود یا به عبارتی به معاد خود میرسد».
تأثیر شریعتی و اقتصاد توحیدی
تاثیر شریعتی در دیدگاههای اقتصادی بنیصدر نیز مشهود بود. بنی صدر با توجیه توحید از منظر اقتصاد، اقتصاد توحیدی را معرفی میکند. کتاب اقتصاد توحیدی بنیصدر حاصل همین تشویش فکری بود. در این کتاب جملات عجیبی وجود دارند که به خوبی نشانگر تفکر غیر سیستماتیک و به اصطلاح التقاطی او هستند. عباراتی، چون «امامت مازاد تولید را به صورت ابزار و اطلاعات و ... چنان در جامعه توزیع میکند که استعدادهای فردی با استفاده از امکانات بیشتر در تولید با استعدادهای فراتر برابری بجویند. به بیان دیگر کار سنگین رهبری و امامت اسلامی آن است که مانع تخریب نیروهای محرکه اقتصادی گردد» و «مقتضی اصل امامت این است که همه ما باید به عنوان مسلمان نقش امام را بازی کنیم.» که نمونه اخیر نشانگر تفکر پروتستانی اوست.
مفهوم «امامت و رهبری» در تفکرات اقتصادی
ستون اصلی تفکرات اقتصادی او مفهوم «امامت و رهبری» بود که اقتدار بسیاری داشت و مالک زمین و نیروهای کار بود. نکتۀ عجیبتر این است که بنیصدر این آش در هم جوش از مکاتب مختلف فکری که در نوشتههایش پخته بود را دستاوردی فکری میدانست و در مصاحبه با روزنامه اطلاعات گفته بود «اگر قرار باشد که من خودم بگویم کیستم، من خود را اینطور به شما معرفی میکنم: بزرگترین اندیشه زمان معاصرم... من همین تضاد و توحید را بزرگترین اثر قرن میدانم که از خودم است»[۱].
ریاست جمهوری
در سال ۱۳۵۸ ش، بنیصدر بهعنوان رئیسجمهور منتخب مردم ایران انتخاب شد. بهعنوان رئیسجمهور، وی با چالشهای زیادی مواجه بود، از جمله کارشکنیهای او در جنگ ایران و عراق. امام خمینی به دلیل این کارشکنیها، در پیامی او را از فرماندهی کل قوا عزل کرد. پس از این عزل، در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰، مجلس شورای اسلامی با تصویب طرح عدم کفایت سیاسی، بنیصدر را از ریاست جمهوری عزل کرد.
پس از عزل
پس از عزل، بنیصدر به گروهک تروریستی منافقین پیوست و به مبارزه مسلحانه علیه جمهوری اسلامی پرداخت. او در پی پیروزی محمدعلی رجایی در انتخابات ریاست جمهوری، به همراه مسعود رجوی از کشور گریخت و به فرانسه رفت.
درگذشت
سید ابوالحسن بنیصدر در ۱۷ مهر ۱۴۰۰ در سن ۸۸ سالگی در بیمارستان سالپتریه پاریس درگذشت[۲].
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- زندگینامه: سید ابوالحسن بنیصدر (۱۳۱۲ - ۱۴۰۰)، وبسایت همشهری، تاریخ درج مطلب: ۱۷ مهرماه 1400، تاریخ مشاهدۀ مطلب: ۱۳ آبانماه 1404 ش.
- بنیصدر که بود و چه عقایدی داشت؟، پایگاه خبری رویداد ۲۴، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ماه 140۳، تاریخ مشاهدۀ مطلب:۱۴ آبانماه 1404 ش.
