پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی

پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی
نام رویداد	پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی
تاریخ رویداد	22 تا 24 شهریورماه سال 1371 ش، برابر با 15 الی 17 ربیع الاول سال 1413 ق
مکان رویداد	تهران
عوامل	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و مجمع جهانی اهل‌بیت

پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، به‌ مدت سه روز از تاریخ 22 تا 24 شهریورماه سال 1371 ش، برابر با 15 الی 17 ربیع الاول سال 1413 ق، با حضور 250 تن از دانشمندان و متفکران شیعه و اهل‌سنت داخل کشور و بیش از 40 تن از پیشوایان و اندیشمندان مسلمان 20 کشور و با هدف شناسایی بیانات و نظرات وحدت‌آمیز دانشمندان شیعه و سنی در حوزه‌های مختلف فقه، کلام، عرفان، فلسفه و تفسیر توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی و مجمع جهانی اهل بیت برگزار شد. حمایت و ابراز همدردی با مسلمان‌های زیر ستم بوسنی و هرزگوین، فلسطین، آذربایجان، کشمیر، عراق، سومالی، الجزایر، لبنان و دیگر نقاط اسلامی، پرهیز ار تفرقه و اختلاف، محترم بودن عمل فقهی یک مذهب برای مذاهب فقهی دیگر و تأکید بر رهبری اسلام و واحد بودن رهبری در حاکمیت اسلامی از دستاوردهای این کنفرانس بود.

زمان و مکان

پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی از تاریخ 22 تا 24 شهریورماه سال 1371 ش، برابر با 15 الی 17 ربیع الاول سال 1413 ق، در تهران با مشارکت میهمانان و سخنرانان داخلی و خارجی توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی و مجمع جهانی اهل بیت برگزار شد.

سخنرانی دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی با موضوع طلایه داران و پیشگامان تقریب و با هدف شناسایی بیانات و نظرات وحدت‌آمیز دانشمندان شیعه و سنی در حوزه‌های مختلف فقه، کلام، عرفان، فلسفه و تفسیر برگزار شد. دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، محمد واعظ زاده خراسانی، با اشاره به ارسال 40 مقاله در زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و اردو، پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی را دارای مزایایی دانست که در کنفرانس‌های قبلی وجود نداشت.

1. نخست اینکه این کنفرانس بین‌المللی بوده و به دستور مقام معظم رهبری برگزاری آن به مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی محول شده و دانشمندان شیعه و اهل‌سنت از کشورهای مختلف در آن حضور دارند و در حالیکه کنفرانس‌های قبلی به شکل داخلی و با حضور علمای شیعه و اهل‌سنت داخل کشور برگزار می‌شد.
2. این کنفرانس به طور مستقیم توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی و مجمع جهانی اهل بیت برگزار می‌شود
3. در چند استان کشور عین این کنفرانس در اوایل هفته وحدت برگزار شده و علمای شیعه و اهل‌سنت از داخل کشوردر آن حضور داشته و در موضوع آن، طلایه داران و پیشگامان تقریب، به بحث و گفتگو پرداخته و پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی به همین دلیل در اواخر هفته وحدت وحدت برگزار می‌شود.

سخنرانان

در پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، سخنرانان داخلی و خارجی از شیعه و اهل‌سنت، از 35 کشور مختلف اسلامی حضور داشتند. برخی از این سخنرانان عبارت بودند از:

• سید احمد خمینی
• علی‌اکبر ناطق نوری
• محمد علی تسخیری
• مولوی محبی
• کلیم صدقی
• وهبه زحیلی
• سید محمد‌باقر حکیم
• سید مصطفی جمال الدین
• محمود محمدی عراقی
• ابراهیم جناتی
• هادی آونگ
• ابراهیم زکزاکی
• احمد فاروقی
• احمد راجح
• مظفر برنی
• ابراهیم عقله
• محمد جعفر شمس الدین
• حسن التل
• محمد اشرف
• عبد‌الرحمان خلیفه
• عبد‌الکریم بی‌آزار شیرازی

دستاوردهای کنفرانس

دبیر کل وقت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، محمد واعظ زاده خراسانی در پایان این کنفرانس با اشاره به مزایای این کنفرانس: بین‌المللی بودن وبرگزاری توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به دستور رهبر، ارتباط مستقیم مجمع در برگزاری آن با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی و مرکز جهانی اهل بیت و برگزاری کنفرانس‌های جنبی در استان‌های مختلف داخل کشور در کنار این کنفرانس، به مهمترین دستاوردهای پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی را به شرح زیر بیان کردند:

• در بحث معاملات، عمل فقهی یک مذهب برای مذاهب فقهی دیگر محترم است.
• در بحث عبادات، مانند نماز چون یک مذهب نمازش را صحیح می‌داند، دیگر مذاهب هم باید نمازش را صحیح یدانند و به او اقتدا کنند.
• تأکید بر رهبری اسلام ، اسلام باید رهبری واحد داشته باشد.

سخنرانی رهبر ایران در دیدار با میهمانان کنفرانس

سخنران پایانی پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای بود که در خصوص اهمیت و لزوم وحدت اسلامی بر نکات زیر تاکید داشت:

پرجاذبه‌ترین پدیدۀ اسلام

نام مقدس پیامبر محمدبن‎ عبدالله (صلی‌الله علیه وآله) یکی از پُرجاذبه‌ترین پدیده‌های اسلامی برای کلیه مسلمانان عالم است؛ چون مسأله، مسأله عاطفه و ایمان با هم است. لذا قوت عملکرد این یاد و این نام برای صحنه‌های مربوط به مسلمین، از بسیاری از پدیده‌های دیگر اسلامی که فقط بر ایمان متکی است و عواطف در آن نقشی ندارد، بیشتر است. به همین خاطر، بعضی از متفکران بزرگ عالم اسلام، در دورۀ قبل از ما گفته‌اند که محور وحدت مسلمین و اتحاد عملی آنها، می‌تواند نام مقدس این بزرگوار و ایمان به آن حضرت و یاد آن نبی معظم باشد. این، حرف درستی است.

تشکیل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

خوشبختانه امسال این مراسم، با اعلام رسمی تشکیل «مجمع‌التقریب بین‌المذاهب الاسلامیه»، که برادران ما همت کردند و این کار شروع شد و باید ان‌شاءاللَّه در جهت اهداف عالیه اسلام حرکت کند، همراه است.

دو نکته اساسی در وحدت اسلامی

در مسأله وحدت، دو نکته یا دو جهت‌گیری اساسی وجود دارد که هر کدام به تنهایی، حائز اهمیتند. وقتی ما شعار وحدت را می‌دهیم، این دو نکتۀ اساسی باید مورد توجه ما باشد و همین‌هاست که برای زندگی عملی مسلمین، کارساز است:

رفع اختلافات، درگیری‌ها وکارشکنی‌ها

یکی از این دو نکته، عبارت از رفع اختلافات و تناقض‌ها و درگیری‌ها و تضاد‌ها و کارشکنی‌هاست که از قرن‌ها پیش تا امروز، میان طوایف و فِرَق مسلمین وجود داشته است و همیشه هم این تناقض‌ها به ضرر مسلمین تمام شده است. اگر به تاریخ اسلام برگردیم، خواهیم دید که زمام و مبدأ همه و یا قسمت اعظم این تعارض‌ها و تناقض‌ها، به دستگاه‌های قدرت مادی برمی‌گردد. تاریخ اسلام را ملاحظه کنید، خواهید دید که از اختلافات اولیه، یعنی مسأله خلق قرآن و امثال آن، تا بقیۀ اختلاف‌هایی که در طول زمان، بین فِرَق اسلامی، مخصوصاً در زمان‌های بیشتری بین شیعه و سنی، اتفاق افتاده است، تقریباً سرنخ این اختلافات در تمام بلاد اسلامی، دست قدرت‌هاست.

البته جهالت‌های عمومی و تعصب‌های غیرمتکی به منطق و تحریک احساسات یکدیگر اثر دارد، اما اینها زمینه است و هیچ‌کدام، آن حوادث خونین بزرگی را که ما در تاریخ مشاهده می‌کنیم، به وجود نمی‌آورد. آن حوادث بزرگ، به دستگاه ارباب قدرت برمی‌گردد که از این اختلاف، دنبال فایده می‌گشتند. استعمار که وارد کشورهای اسلامی شد، بعضی مستقیم و بعضی غیرمستقیم، واضح شد که او هم دنبال همین قضیه است. رفتار بعضی از شخصیت‌های معروف اروپایی، چه سیاسی و چه فرهنگی ، خیلی عبرت‌انگیز است. به مصر که می‌رفتند، یک‌طور صحبت می‌کردند؛ به باب عالی کشور عثمانی که می‌رفتند، یک طور صحبت می‌کردند؛ به ایران شیعی که می‌آمدند، طور دیگر صحبت می‌کردند. هدفشان هم به‌هم‌ریختن نظام وحدت بود که استعمار اروپا و سردمداران تمدن صنعتی، از آن می‌ترسیدند؛ حق هم داشتند که بترسند. کار خودشان را هم کردند و بین مسلمین، اختلاف عمیق و عجیبی را به وجود آوردند.

وحدتی که ما اعلام می‌کنیم و شعار می‎دهیم و به آن دلبسته هستیم و دنبال آن، حرکت و کار می‌کنیم، اولین نکته‌اش باید ناظر به رفع این تعارض‌ها و تناقض‌ها و اختلاف‌ها و درگیری‌ها باشد، که خدای متعال به این راضی است و مؤمنان و مخلصان و اولیا و عقلا، از آن خشنودند. باید مقدمات و زمینه‌های این کار فراهم بشود. اختلاف عقیدتی دارند، داشته باشند؛ اختلاف قومی دارند، داشته باشند؛ تغایر نژادی دارند، داشته باشند. اینها، مستلزم و مستوجب تنافس و تعارض و درگیری و جدال بین مسلمین نشود. باید همه مخلصانه کار کنند. علمای بزرگ، متفکران، روشنفکران، نویسندگان، شعرا، هنرمندان، واقعاً این را واجب الهی بدانند. این آیه شریفه قرآن: وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ^{[آل‌عمران–103]} ‎. و آیات دیگر، خطاب به ما و همه مسلمین در مقابل دشمنان اسلام است. به این آیات عمل کنیم.

وحدت در جهت حاکمیت اسلام

نکتۀ دوم این است که این وحدت باید در خدمت و در جهت حاکمیت اسلام باشد؛ و الا پوچ و بی‌معنی خواهد بود. اگر علمای اسلام قبول می‌کنند که قرآن فرموده است: وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ ^{[نساء–64]} ‎، پیامبر نیامد که نصیحتی بکند، حرفی بزند، مردم هم کار خودشان را بکنند و به او هم احترامی بگذارند؛ آمد تا مورد اطاعت قرار بگیرد، جامعه و زندگی را هدایت کند، نظام را تشکیل بدهد و انسان‌ها را به سمت اهداف زندگیِ درست پیش ببرد. اگر علمای اسلام قبول دارند که قرآن کریم می‌فرماید: لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ^{[حدید–25]} ‎، اقامۀ قسط و عدل و رفع ظلم و ایجاد زندگی صحیح برای بشر، هدف ادیان است، پس باید حرکت به سمت حاکمیت اسلام باشد و حاکمیت اسلام در کشورها و جوامع اسلامی، امری ممکن است.

تشکیل جمهوری اسلامی ایران، تایید امکان حاکمیت اسلام

پانزده سال قبل، تردید بود که آیا اصلاً حاکمیت اسلام، ممکن است یا نه؟ انقلاب اسلامی، تشکیل نظام اسلامی در ایران، حرکت حیات‌بخش و عظیم امام خمینی، قدرتی که آن مرد الهی و ملکوتی، در مقابل قدرت‌های مادی از خود نشان داد و ثابت کرد که قدرت دین و معنویت، از قدرت مادّیت و پول و سلاح بیشتر است، باید تردید را از ذهن‌ها زدوده باشد. بله، تشکیل نظام اسلامی در اقطار عالم اسلامی، امری ممکن است. البته جامعۀ اسلامی و حکومت اسلامی، دردسرهایی دارد. زندگی، دردسر دارد. زندگیِ بی دردسر در دنیا که ممکن نیست. این دردسر، بهای چیست؟ اگر بهای آزادی و استقلال و عزت و قرب به خدا و عمل به احکام و تعالیم اسلامی است، باشد. نظام جمهوری اسلامی، این دوازده سال را با عزت و عظمت و قدرت ایستاد، مبارزه کرد و طبیعتاً مشکلاتی هم داشت. کشورهایی هم بودند که در ظل سنگین و نامیمون حکومت و نفوذ قدرت‌های خارجی زندگی کردند. مگر مردم آنها، کمتر از ملت ایران مشکل و دردسر داشتند؟ اگر بیشتر نداشتند، کمتر نداشتند. تازه در مقابل چه چیزی مشکلات داشتند؟ در مقابل اینکه امروز را به شب برسانند، شب را به صبح برسانند و زندگی روزمره و بی‌هدف و بی‌عزت و بی‌نور خود را سپری کنند. دردسرهای جمهوری اسلامی، همان دردسرهایی است که نبی مکرم اسلام (صلّی اللَّه‌ علیه‌ وآله‌) در طول حکومت مبارک خود تحمل کرد. تبلیغات و محاصره و تهاجم دشمن بود، ولی از اینها پیروز بیرون آمد؛ ما هم پیروز بیرون آمدیم.

البته دشمنان نمی‌خواهند دست بردارند و به همین خاطر، این سنگ پرانی را می‌کنند. این حرکتی است که کاروان اسلام می‌کند و از پشت سر، سنگی هم پرتاب می‌کنند که ساق پایی را هم مجروح خواهد کرد؛ ولی جلوی راه را نمی‌توانند بگیرند. در طول این دوازده سال، دشمنان علیه ما تبلیغ کردند؛ سعی نمودند که چهرۀ زشتی از اسلام و نظام جمهوری اسلامی نشان دهند؛ تلاش کردند که چیزهایی را قلب کنند و مجعولاتی را در بین مردم دنیا منتشر نمایند؛ ولی واقعیت‌ها غیر از اینهاست. واقعیت، عبارت از یک کشور قوی مصممِ بزرگِ آبادِ رو به آبادی هرچه بیشتر و در زیر سایۀ اسلام و به سمت عدل اسلامی و عزت و قدرت ناشی از اعلای کلمه اسلام و مورد توجه و تعطف عامۀ مسلمین در اکناف عالم است. حالا دشمن تبلیغی هم بکند، حرف بی‌ربطی هم بزند، تعرضی هم بکند، یکجا یک نیش اقتصادی یا سیاسی هم بزند، چه تأثیری می‌کند؟ دائم از این کارها کردند، باز هم می‌کنند.

مجادله و مناقشه برادرانه؛ عاملی برای وحدت

دو نفر برادر در جمهوری اسلامی، سر قضیه‌ای با هم مجادلۀ لفظی می‌کنند که خیلی چیز عادی است و نبودنش عجیب و مایۀ بهت و سوءظن است و ناشی از خمودگی خواهد بود. سر قضیۀ خبرگان، سر قضیۀ امور سیاسی، سر قضیۀ امور اقتصادی، برادران در مجلس و در جای دیگر می‌ایستند، یکی این می‌گوید، یکی آن می‌گوید. اختلاف نظر و مجادله، برای پیدا کردن حق است. گفتگو، برای روشن شدن راه است. هر کدام، نظر خودشان را بیان می‌کنند. هیچ‌چیزی هم نیست، برادر هم هستند. هر کس هم که می‌خواهد امتحان کند، امتحان کند. اندک تعرضی به نظام جمهوری اسلامی بشود، همین برادرانی که سر قضیه‌ای با هم مجادله می‌کنند، دست در دست هم، مشت‌ها گره کرده، به استقبال خطر خواهند رفت، تا از اسلام و نظام اسلامی دفاع کنند. همین مجادله و مناقشه برادرانه را ببینید، رادیوها جنجالی درست می‌کنند که حادثۀ مهمی در جریان است! نخیر، آن حادثه‌ای که در ایران در جریان است، عبارت از تصمیم قاطع ملت ایران به تعقیب اهداف نظام اسلامی است؛ آن‌چنانی که امام عزیز ما ترسیم کرده‌اند. آن حادثه‌ای که در ایران در حال انجام است، ان‌شاءاللَّه حرکت سریع‌تر و دقیق‌تر به سمت هدف‌های اسلامی است. آن حوادثی که آنها و دل‌های کینه‌ورز و مریض می‌خواهند، از محیط اسلامی ما بحمداللَّه دور بوده و دور خواهد ماند. اینها دردسرهای نظام اسلامی است؛ اینها چیزی نیست.

حرکت جوامع و کشورهای اسلامی در جهت حاکمیت اسلام

اگر در جوامع و کشورهای اسلامی، علما و روشنفکران و متفکران و بزرگان و پیشگامان وحدت، جهت حرکتشان به سمت حاکمیت اسلام باشد، این حرکت، حرکت موفقی است؛ والا اگر این‌طور نباشد و در مقابل حاکمیت طواغیت و کفار و حکومت‌های سرسپرده و بی عُرضه، تابع و تسلیم باشند، معلوم است که وحدت تضمینی نخواهد داشت. شما از این طرف، شعار وحدت بدهید، جوش بزنید، غصه بخورید؛ از آن طرف، پول‌های به ناحق بذل ‌و خرج‌شده و یک عده آدم سست‌عنصرِ قلم‌به‌مزدِ نوکرصفت هم پیدا می‌شوند و اندوخته‌های شما را به باد خواهند داد و رشته‌ها را پنبه خواهند کرد. این «مجمع‌التّقریب بین‌المذاهب الاسلامیّة» که ما اینجا درصدد هستیم و برادران ما همت کردند - و من از کسانی که همکاری کردند و خواهند کرد، صمیمانه متشکرم - باید زمینه‌های تقریب را در جنبه‌های اعتقادی، کلامی، فکری، فقهی، اصولی و علمی فراهم بکند؛ لیکن آن هدف اساسی باید به یاد متفکران اسلام باشد. دشمنان اسلام، این را نمی‌خواهند؛ اما آنچه که خدا می‌خواهد، آن خواهد شد. وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَىٰ أَمْرِهِ ^{[یوسف–21]} ‎. امیدواریم که خداوند متعال آقایان را مشمول توفیق و رحمت و فضل خود قرار بدهد. ما را در راه اسلام و خدمت به اهداف اسلامی، توفیق ادامۀ راه بدهد. روح مقدس امام بزرگوارمان را از آنچه می‌گذرد، شاد و خشنود بفرماید و ما را مشمول دعا و رضای ولیّ‌عصر (ارواحنا فداه) قرار بدهد.

بیانیۀ پایانی کنفرانس

بسم الله الرحمن الرحیم

إِنَّ هَٰذِهِۦٓ أُمَّتُكُمۡ أُمَّةࣰ وَٰحِدَةࣰ وَأَنَا۠ رَبُّكُمۡ فَٱعۡبُدُونِ ^{[انبیاء–92]} ‎

به مناسبت خجسته سالروز میلاد رسول‌اکرم رسول رحمت و وحدت محمد مصطفی (صلی الله علیه وآله و صحبه) و همچنین تولد حضرت صادق (علیه‌السلام) پنجمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی از طرف مجمع تقریب بین المذاهب الاسلامیه در هفته‌ وحدت از تاریخ 15 تا 17 ربیع‌الاول 1413 ق، برابر با 22 تا 24 شهریورماه سال 1371 ش، در تهران برگزار شد. در این کنفرانس حدود 250 تن از دانشمندان و متفکران شیعه و اهل‌سنت داخل کشور و بیش از 40 تن از پیشوایان و اندیشمندان مسلمان 20 کشور شرکت داشتند و طی آن موضوعات متنوع را تحت عنوان طلایه داران تقریب در سه اجلاس عمومی و شش جلسه‌ تخصصی مورد نقد و بررسی قرار دادند و با توجه به نتایج سخنرانی‌ها و پیشنهادات مطرح‌شده مطالب زیر را تایید و تصویب کردند.

1. کنفرانس پیروان مذاهب اسلامی را که به اصول کلی اسلام معتقد و عامل هستند امت واحده اسلامی می‌داند. کتاب آسمانی آنان قرآن و قبله شان کعبه و همه پیرو کتاب و سنت‌اند. و اعلام می‌دارد که اختلافات مذهبی مذاهب اسلامی منحصرا در مسایل جنبی و اجتهادی است که با وحدت آنان منافات ندارد. همچنین اختلافات نژادی و قومی و قبیله‌ای و لسانی نباید موجب تفرقه آنان گردد.
2. بر اساس آیه کریمه إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ... ^{[حجرات–10]} ‎ و حدیث شریف نبوی «هُمْ يَدٌ على مَن سِواهُم»، کنفرانس ضمن تاکید بر برادری و برابری امت اسلامی از همه‌ی مسلمانان می‌خواهد که در غم و شادی یکدیگر شریک و در برابر مخالفان و بدخواهان و تهاجم فرهنگی توطیه‌گران چون بنیانی مرصوص پایدار و مقاوم باشند.
3. کنفرانس از مسلمانان می‌خواهد هفته‌ وحدت 12 تا 17 ربیع‌الاول همزمان با میلاد مسعود رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) را همواره گرامی بدارند و به همین نام وحدت مراسمی در کشورهای خود برگزار کنند و همانطور که در سمینار وحدت مکه مکرمه تصویب گردیده روز دوم ذی‌الحجه را به عنوان روز تقریب مذاهب بنامند.
4. همان‌طور که در اساسنامه مجمع التقریب پیش‌بینی گردیده کنفرانس بر تشکیل کمیته‌های علمی در رشته‌های فقه، کلام، تفسیر، حدیث و غیره مرکب از علمای مذاهب اسلامی زیر نظر مجمع التقریب تاکید دارد و از این کمیته‌ها می‌خواهد مسایل مورد وفاق و خلاف را از نو مورد بررسی قرار داده نتیجه‌ تحقیقات و بررسی‌های خود را به زبان‌های مختلف منتشرکنند تا هر یک از مذاهب به آرا و دلایل یکدیگر آشنا و در نتیجه سوء تفاهمات برطرف گردد.
5. کنفرانس تاکید دارد که جمعیت‌های اسلامی رابطه‌ی خود را با یکدیگر و با مجمع تقریب مستحکم نموده از طریق تبادل فرهنگی مسلمانان را از حال یکدیگر با خبر سازند.
6. کنفرانس از علما اندیشمندان و پیشوایان جهان اسلام می‌خواهد که رسانه‌های‌گروهی و همچنین نویسندگان و خطبا را هدایت کنند تا از سخنان و مطالب تفرقه انگیز خودداری نمایند.
7. کنفرانس ضمن تاکید بر لزوم پایبندی به آداب و اخلاق اسلامی از همه مسلمانان جهان می‌خواهد که در برابر تهاجم فرهنگی غرب از سنن و رسوم و دیگر جنبه‌های فرهنگ اصیل اسلام پاسداری کنند.
8. با توجه به اهمیت و ارزش رهبری در نظام اسلامی کنفرانس از همه‌ علما، متفکران و پیشوایان اسلامی می‌خواهد که در راه تحقق رهبری واحد امت اسلامی کوشا باشند.
9. کنفرانس ضمن حمایت و ابراز همدردی با مسلمان‌های زیر ستم بوسنی هرزگوین، فلسطین، آذربایجان، کشمیر، عراق، سومالی، الجزایر، لبنان و دیگر نقاط اسلامی همه توطئه‌های استکبار جهانی را محکوم نموده از مسلمان‌ها می‌خواهد در قبال توطئه‌ها پایداری نمایند.
10. کنفرانس از رهایی کشورهای اسلامی آسیای‌ میانه و افغانستان از شر کمونیست استقبال نموده پیوستن آنان را به امت اسلامی واحد تبریک گفته، محو کامل آثار شوم استعمار را از این کشورها خواستار است.
11. کنفرانس توطیه‌های تفرقه‌انگیز اخیر استکبار جهانی را در جزایر خلیج‌فارس شدیدا محکوم نموده و آن را گامی در جهت ایجاد نفاق و اختلاف در میان ملل اسلامی می‌داند.
12. کنفرانس حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی از بزرگترین طلایه‌داران تقریب بین مذاهب اسلامی عصر حاضر دانسته و از خلف صالح ایشان ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه‌ای که با تاسیس مجمع التقریب این مذاهب الاسلامیه خط اون امام بزرگوار را دنبال نموده مراتب سپاس خود را اعلام می‌دارد.

بند یازده را تکرار می‌کنم، کنفرانس توطیه‌های تفرقه‌انگیز اخیر استکبار جهانی را در جزایر ایرانی خلیج فارس شدیدا محکوم نموده و آن را گامی در جهت ایجاد نفاق و اختلاف در میان ملل اسلامی می‌داند.

تهران هفدهم ربیع‌الاول هزار و سیصد و چهارده هجری قمری بیست و دوم بیست و چهارم شهریور ماه هزار و سیصد و هفتاد و یک شمسی در جوار مرقد مطهر حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه و السلام علیکم و رحمت الله

منابع

• آیت الله شیخ محمد واعظ زاده خراسانی، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 21 شهریورماه 1403 ش.
• آیت الله شیخ محمد واعظ زاده خراسانی - ارائه جمع بندی کنفرانس، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 21 شهریورماه 1403 ش.
• قرائت بیانیه پایانی - دکتر تبرائیان، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 21 شهریورماه 1403 ش.

بیانات در دیدار مسئولان کشوری و لشکری و میهمانان شرکت کننده در کنفرانس وحدت‌اسلامی، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 16 مهر ماه سال 1369 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 21 شهریورماه 1403 ش.