شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی
| شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی | |
|---|---|
 | |
| نام رویداد | شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی |
| تاریخ رویداد | 27 اردیبهشتماه سال 1382 ش، مصادف با 15 ربیعالاول 1424 ق، برابر با 17 می سال 2003 م، |
| روز رویداد | شنبه |
| مکان رویداد | تهران، سالن اجلاس سران |
| عوامل | مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی |
| دلیل اهمیت | جهانشمولی اسلام و جهانیسازی |
شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی، با موضوع «جهانشمولی اسلام و جهانیسازی» از روز شنبه، 27 اردیبهشتماه سال 1382 ش، مصادف با 15 ربیعالاول 1424 ق، برابر با 17 می سال 2003 م، با حضور جمع کثیری از اندیشمندان و مدعوین از 35 کشور جهان اسلام، از جمله آیتالله تسخیری، دبیر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، علیاکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، محمد اسحاق مدنی، عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهبی اسلامی، وهبه زحیلی، مفسر اهل سوریه، حامد احمد رفاعی، واعظ و متفکر اهل عربستان، قاضی حسین احمد، عالم و سیاستمدار برجسته پاکستانی، عبدالوهاب بن ابراهیم ابوسلیمان، فقیه و تاریخنگار سعودی، آیتالله محمدآصف محسنی، از مراجع تقلید شیعه افغانستان، دکتر عبدالرّزاق قسّوم، رئیس جمعیت علمای مسلمان الجزایر، شیخ نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزبالله لبنان، شیخ احمد بن حمد الخلیلی، مفتی اعظم عُمّان، دکتر محمد العاصی، اندیشمند مسلمان آمریکایی و رئیس مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن، شیخ عبدالمنعم الزین، عالم لبنانی و رئیس سابق مؤسسه اسلامی اجتماعی سنگال، و محمد حبش، محقق و نویسندۀ اهل سوریه به مدت سه روز به همت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در تهران برگزار گردید.
افتتاحیه کنفرانس
آیتالله تسخیری، دبیر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در افتتاحییه شانزدهمین كنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: ولادت پیامبر اسلام (صلیالله علیه وآله) شایستهترین مناسبت برای اعلام وحدت و همبستگی مسلمانان است و ضروری است كه مسلمانان خارج از هرگونه اختلاف جزئی و مربوط به فروع دین، هویت مشترک خود را تجلی بخشند و در چارچوب امت بزرگ اسلامی بر سرنوشت مشترک تأكید ورزند. وی با اشاره به كمرنگ شدن مرزهای جغرافیایی گفت: نباید اجازه داد صاحبان قدرت و ثروت با دخالت خود موجب محو ارزشهای اسلامی شوند. دبیر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی افزود: تازهترین میوه تلخ نظام تک قطبی استكباری، نسلكشی در عراق بود و این در حالی استكه شاهد غده سرطانی اسرائیل در قلب جهان اسلام هستیم. آیتالله تسخیری، خاطرنشان كرد: اندیشمندان اسلامی مسئولیت بزرگی برعهده دارند. چراكه شناخت پیامدهای جهانیسازی در عرصههای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی از اهمیت برخوردار است و موضع واحد جهان اسلام، ما را در ارزیابی از آثار مثبت آن یاری میكند.
سخنرانان
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
حجتالاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در شانزدهمین كنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی در محل سالن كنفرانس اسلامی سخنرانی میكرد، اظهار داشت: در تاریخ بشریت ادیان آسمانی پیشتاز تفكر جهانی شدن بودند و آیات قرآن و احادیث مربوط به رفتار پیامبر مؤید این مسأله است. وی افزود: مبانی اسلام زمینه را برای پیوند دنیا مساعد میكند. اما دنیای امروز این مبانی را در اختیار ندارد لذاست كه در عرصه عمل، بازو، اسلحه و فشار اقتصادی و سرمایه در راه جهانی شدن گام بر میدارند.
مقررات اسلام مطابق فطرت انسان
هاشمی رفسنجانی خاطرنشان كرد: تمام مقررات اسلام مطابق فطرت انسان است و این مهمترین ركن است چون اگر مطابق فطرت انسانها نباشد؛ اجرای نمیشود. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: انسانی كه اسلام معرفی میكند؛ مجموعهای از استعدادها و ویژگیهاست كه آغاز و خاتمه سرنوشت همه انسانها را از یکجا میداند لذا با توجه به این نگاه متوجه میشویم كه اختلافها،تفاوتها و تبعیضها عوارضی است كه خود بشر به وجود آورده است. رئیس مجمع تشخیص مصلحت، دانش، تقوا، جهاد و ایمان را ارزشهای مدنظر اسلام ذكر كرد و افزود: این ارزشها انحصاری نیست و همه انسانها با هر رنگ و نژادی در هر عصر و شرایطی میتوانند از آن برخوردار باشند.
امامت، محور اصلی جهانی شدن
حجتالاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی، امامت را محور مهمی در جهانی شدن دانست و افزود: طبق منابعی كه در اختیار داریم زمین خداوند هیچگاه از حجت خالی نمیشود و اینجاست كه بحث مهدویت مطرح میشود و انتظار روزی كه مستضعفان بر جهان حاكم میشوند و دنیا از ستم خالی میشود؛ معنی پیدا میكند. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به تأكید اسلام بر عدالت به عنوان یک اصل مهم خاطرنشان كرد: عدالت چیزی است كه در دنیا جای آن خالی است و اسلام با تاكید بر آن زمینه رسیدن به حكومت واحد جهانی و جهان شمولی را فراهم میآورد.
جهانی شدن و مبارزه با ترویسم، ابزار آمریکا در تسلط بر مسلمانان
وی با اشاره به پیشرفت جهان و تشكیل مجامع بینالمللی اظهار داشت: آمریكا ادعا دارد كه قلدرمآبانه قطار جهانی شدن را باید در اختیار بگیرد و آن را طبق خواست خود بچرخاند. اگر آمریكاییها بر مبانی اسلام تكیه میكردند مشكلی نبود و شاید همكاریها بیش از اینها بود ولی متأسفانه اینگونه نیست حتی آنها از مبانی مسیحیت نیز پیروی نمیكنند و صد در صد مادی و انحصارگرایانه میخواهند مسیر بشریت را تحت اراده خود درآورند. هاشمی رفسنجانی، ادامه داد: جهان اسلام با 1/5 میلیارد مسلمان و با نزدیك 60 رای در سازمان ملل كه در تصویب مقررات جهان مؤثر است میتواند در سطح جهانی تاثیرگذار باشد. به خصوص با منابع انرژی و فرهنگ غنی كه در اختیار دارند. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با ابراز تأسف از بروز برخی از موارد تفرقهانگیز در جهان اسلام، افزود:مشكلاتی كه در مدیریت كشورهای اسلامی وجود دارد؛ مانع از وحدت جهان اسلام شده است و این وظیفه متفكران جهان اسلام است كه از ظرفیت دنیای اسلام استفاده كرده و در حاكمیت جهانی و جهانی شدن تاثیرگذار باشند. حجتالاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی، با اشاره به ادعای آمریكا مبنی بر مبارزه با تروریسم افزود:هیچ كشوری در دنیا مخالف مقابله و مبارزه با تروریسم نیست و آمریكا با این بهانه و تبلیغات خود كه افكار دنیا را غبضه كرده است، وارد افغانستان شد ولی به هدف خود نرسید چون تروریسم جریانی است كه معلول ظلمها و ستمهای دنیاست و باید با علتها برخورد كرد. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه گفت: آمریكا در گام دوم وارد عراق شد و فاجعه آفرید. البته كسی شک ندارد كه آمریكا با وجود موشکها و بمبهای خوشهای مقتدر است اما در نهایت سر و كارش با مردم است كه مطمئنا مردم عراق آماده همكاری با او نیستند؛ لذا این جور دولتها و انسانها با مبانی استعماری نمیتوانند متولی جهانی شدن باشند. وی همچنین خاطرنشان كرد: اگر مسلمانها میخواهند در مسیر جهانی و جهانی شدن موفق باشند؛ باید به اسلام واقعی برگردند اسلام به عنوان خاتم ادیان بدون اجتهاد زنده نمیتواند جوابگو باشد. دانشمندان اسلامی با اجتهاد و بر مبنای عقلی باید مسائل دنیای اسلام را بررسی كنند و به دور از تعصاب، ارتجاعگری اصولی را كه با آینده تاریخ تناسب دارد به مردم معرفی كنند ولی اگر مسلمانها نخواهند با دنیا همراه شوند مسائل جدید را بشناسند نمیتوانند هدایتگر راه جهانیسازی باشند.
فقیه و تاریخنگار سعودی
عبدالوهاب بن ابراهیم ابوسلیمان، فقیه و تاریخنگار سعودی در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: جهانشمولی اسلام دلالت مکانی و دلالت زمانی دارد و اسلام در اصول و ارزشهای با فطرت سلیم انسانی هماهنگ بوده و این اصول مختص یک ملت یا ملت دیگر نیست و به مکان یا نسل خاصی از مردم محدود نمیشود و جهانی شدن اسلام، مبانی، علل و شرایط خاص خود را دارد که پایهها و ستون فقرات آن، عقیده توحید است و این عقیده با تغییر زمان یا مکان تغییر نمیکند. در امور مربوط به انسان و سلامت زندگی نیز، شریعت اسلام فضای وسیع متناسب با زمان و مکان را در چارچوب اصول و قواعد کلی که به کرامت انسانی احترام میگذارند و آن را از آسیب محافظت میکنند، ترسیم کرده است. وی در ادامه در پاسخ به این سوال که چرا شریعت اسلام جهان شمول است؟، افزود: حکمت خداوند متعال اقتضا میکند که از روی رحمت به انسان، در پیشرفت تدریجی زندگی و وجود مدنیاش بر روی زمین، به تدریج در آفرینش خود در تشریع پیش برود. خداوند انسان را خلیفه خود در زمین قرار داد و تمام وسائلی را که زندگی و پیشرفت آن را به بهترین شکل برای او تضمین و فراهم کرده و تمام وسائل مادی آن را در اختیار او قرار داده و ابزارهای پیشرفت معنوی را که او را از سایر موجودات متمایز میکند، برای او آماده نموده و پیامبران را به سوی امتهایشان در طول عصرها و نسلهای متمادی به عنوان الگو و اسوه در درستکاری ایمان و رفتار معرفی کرده است.
واعظ و متفکر اهل عربستان
حامد احمد رفاعی، واعظ و متفکر اهل عربستان در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: ارزشهایی مثل عدالت، خیرخواهی، فضیلت، رحمت، امنیت، افتخار و صلح و ضد آن مانند بیعدالتی، ستم، رذیلت، انتقام، عذاب، تحقیر و نابودی، و همچنین مبارزه بین عدالت و بیعدالتی از آغاز خلقت تاکنون ادامه داشته و نبرد بین آن بیپایان است. از اینرو وقتی عدالت حاکم باشد، رحمت وجود دارد، کرامت انسانی حفظ میشود و امنیت و آرامش در میان مردم حکمفرما میشود. و اگر این چرخه برای بیعدالتی باشد، با ظلم و رنج همراه خواهد بود و کرامت انسانی مورد توهین قرار میگیرد و فساد و تباهی گسترش مییابد و جنگ و دشمنی میان مردم شعلهور میشود. وی در ادامه افزود: اما اهل ظلم و حامیان آن چه کسانی هستند؟ آیا هیچ انسانی ادعای ظلم میکند و پرچم آن را به دوش میکشد؟ پاسخ معمول این است: خیر هیچ انسانی وجود ندارد که خود را با ظلم مرتبط بداند و یا ظلم را به خود نسبت دهد. همه مردم، از نظر ظاهری، نفرت خود را از ظلم و ظالم اعلام میکنند و در واقع، آنها جنگ خود را علیه ظلم و اهل آن اعلام میکنند و همه قبول دارند که ظلم ننگ و رذیلت است و بر زشتی، کراهت و نفرت آن اتفاق نظر دارند. پس چه کسی مسئول این بیعدالتی موجود است؟ و چه کسی آن را اجرا میکند و بار آن را به دوش میکشد؟ پس از تأمل و بررسی،می توان گفت که جوهره این معضل در این است که آشفتگی و سردرگمی معیارهای عدالت و بیعدالتی در میان مردم و آنچه برای برخی بیعدالتی است، برای دیگران چشم عدالت و انصاف مییابید و ویژگیها، صفات و اعمال عادل و ظالم و آنچه در نظر شما عادلانه است در نظر دیگران ناعادلانه و تجاوزگرانه است، به مغشوش شدن بینشها و ارزشها و تحریف اصول برمیگردید و از اینرو مردم در تشخیص ظالم از مظلوم... و متجاوز از متجاوز اختلاف نظر پیدا کردند... یا حداقل هوی و هوسهای آنها باعث شد که خوب به نظر برسند... بنابراین آنها به شدت از هم دور شدند... و به یکدیگر پشت کردند و بر سر این مسئله اساسی در زندگی مردم نزاع کردند که باعث شد همه آنها نتوانند با معیارها و ارزشهای ثابت و مشترک با این موضوع برخورد کنند، که متأسفانه مانع از درگیری و نزاع آنها بر سر آن میشد. این یک واقعیت تلخ است که وجود دارد و یک واقعیت دردناک که جوامع بشری امروز از آن رنج میبرند، همانطور که در طول تاریخ طولانی خود از آن رنج بردهاند و من تا حد امکان سعی کردهام مسیر بشر را با مسئله عدالت و بیعدالتی از سپیده دم تاریخ دنبال کنم و دریافتم که پدیده عدم تعادل ارزشها و معیارها در مورد عدالت و بیعدالتی قدمتی دیرینه دارد.
مؤسس و رئیس دارالتقریب عراق
فؤاد کاظم المقدادی، اندیشمند و مبارز برجستۀ عراقی، دبیرکل اتحادیه علمای مسلمان عراق، مؤسس و رئیس دارالتقریب عراق و عضو مجمع عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: شکی نیست که مفهوم جهانی شدن به عنوان یک وضعیت طبیعی، صرف نظر از مبانی و جهتگیریهایشان، به درک روشنی برای اهل اندیشه و فرهنگ تبدیل شده است. این امر مبتنی بر این واقعیت است که جهانی شدن محصول خودکار تحولات عظیم تکنولوژیکی در ارتباطات و همگرایی شدید بین کشورها و جوامع بشری مختلف است و در نتیجه مرحله جدیدی از تلاقی فرهنگی، تفاهم اجتماعی و سیاسی و ادغام اقتصادی با ابعاد انسانی خود را شکل میدهد که دایره بیعدالتی، استبداد، فقر و محرومیت را کاهش میدهد. این امر جامعه بشری را با تمام حلقهها و زوالهای ملی و فرهنگی خود، به ارزش مشترک انسانی بین ملتها و مردم پی میبرد و آنها را به سوی متحد کردن حرکت خود برای رفع بیعدالتی از بشریت و گشودگی بین خود و دیگران، بر اساس منطق گفتگو برای ایجاد مشترکات و گرد هم آوردن ویژگیهای خاص، سوق میدهد. با این حال، آنچه قدرتهای بزرگ، به رهبری ایالات متحده آمریکا، در مدیریت این جهانی شدن دنبال کردهاند، منحرف کردن آن از مسیر طبیعی خود، تبدیل آن به ابزاری جدید و استکباری برای مطیع کردن مردم و جوامع و تحمیل منطقی بیشتر شبیه منطق قانون جنگل به آن تا منطق تمدن بشری در مفهوم اولیهاش بوده است، تا جایی که به چهره جدیدی از استعمار به شیوه مدرن خود تبدیل شد و به حلقهای تعیینکننده برای تشدید چنگال آهنین استکبار بر کشورهای جهان و از بین بردن اکراه مردم و کشورها در پذیرش این استکبار، به عنوان یک عمل انجامشده و تسلیم شدن در برابر آن، حتی از طریق محاصره و بازدارندگی همهجانبه، تبدیل شد تا به رهبری جهانی و تسلط بر تواناییهای اقتصادی و جهتگیریهای سیاسی و فرهنگی آن دست یابند.
رئیس دفتر وزیر امور دینی و عضو شورای عالی اسلامی تونس
ابو القاسم العليوی، رئیس دفتر وزیر امور دینی و عضو شورای عالی اسلامی تونس در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: هیچ چیز مناسبتر از برگزاری شانزدهمین کنفرانس وحدت اسلامی نیست تا اهمیت تساهل در آسان کردن اختلافات و مرزهای بین فرقهها را برجسته کند، فرقههایی که در دقیقترین تعریف خود، صرفاً مکاتب فکری هستند که با تلاشهای فقیهان برجسته و برداشتهای آنها بر اساس سطوح آگاهی آنها از اصول و حقایق اسلامی که در قرآن کریم و سنت شریف نبوی بیان شده است، شکل گرفتهاند. زمان آن رسیده است که عالمان روشنفکر مسلمان به مسأله تقریب و ارتباط بین این فرقهها اهمیت کامل بدهند، مسألهای که با نیاز مسلمانان امروز به پرداختن به مسائل اساسی که حل آنها برای توسعه جوامعشان حیاتی است، برجسته شده است. این مسائل شامل آشتی منطقی لازم بین اصول و ارزشهای اسلام واقعی از یک سو و الزامات ادغام در مدرنیته و مشارکت در تضمین انسانی بودن آن از سوی دیگر است. همچنین شامل اصلاح سیستمهای آموزشی و تربیتی به گونهای است که بومیسازی دانش علمی و مشارکت در تولید آن را تسهیل کند، اعتماد به نفس را تقویت کند و گفتگوی بین فرهنگها و تمدنها را تقویت کند. واقعیت این جوامع نشان میدهد که وضعیت ضعف و وابستگی که آنها را متحد میکند، اوج پیامدهای ناشی از اشتغال به مسائل خیالی دیگر به جای این مسائل عینی است. این مسائل انباشته و تکثیر شدهاند تا جایی که وجدان جمعی را تحتالشعاع قرار دادهاند و آن را به مهمترین و شایسته توجه تبدیل کردهاند. مسئله اختلاف بین سنی و شیعه و بین مکاتب فکری سنی و شیعه، به میزان قابل توجهی بر تفکر اسلامی تسلط یافته است. این امر به ویژه در تعداد مطالعات و تحقیقاتی که به روشهای آن، چه باستانی و چه مدرن، اختصاص داده شده است و در دیدگاههای متفاوت ارائه شده توسط طرفداران آنها، که گاهی اوقات به سطح اختلاف عمیق میرسد، یعنی تکفیر صریح کسانی که دیدگاههای مخالف دارند، آشکار است، اعلامیهای که نه توسط دین مجاز است و نه توسط عقل قابل قبول است. برای رهایی از اسارت تفکر مطلقگرایانهای که مکاتب فکری را از هم دور کرده، پیروان آنها را متفرق ساخته و فرهنگ تشیع و حمایت از فرقهها و مذاهبی را که به نسبیت حقیقت و لزوم تمایز بین اصول و فروع اعتقاد ندارند، برقرار کرده است، لازم است نسلهای نوظهور مسلمانان را با تساهل و تسامح آشنا کنیم و آگاهی آنها را نسبت به اسلام واحد و جاودانه، با آموزههای تسامحآمیز، اصول والا و ارزشهای ناب خود که بدون آنها هیچ اختلاف و وحدتی وجود ندارد، عمیقتر سازیم. از طریق تساهل و آگاهی از حقیقت بیچون و چرای اسلام که مسلمانان را در ایمان، شریعت، تربیت و فرهنگشان متحد میکند، تفاوت بین دین و عقیده، وحی و اجتهاد، اصل ثابت و رأی فردی یا جمعی روشن میشود. دیدگاههای فقیهان باتجربه، همگرایی و ارتباط بین عقاید و مکاتب فکری نوظهور را میتوان از طریق مطالعه آنها ادغام کرد. معانی اساسی مرتبط با مفهوم تساهل را میتوان با این جمله خلاصه کرد که منظور از این اصطلاح، آگاهی از حق دیگری برای متفاوت بودن و اختلاف در باور، عقیده و انتخاب، و به رسمیت شناختن مشروعیت تنوع و اهمیت آن در غنیسازی تجربیات انسانی است، و تمدن جهانی را به عصارهای از اجتهاداتی تبدیل میکند که به گونهای انباشته و ادغام میشوند که حرکت تاریخ را به سمت تفاهم و تعامل بیشتر بین مردم تضمین میکند و گفتگوی مداوم لازم بین فرهنگها را ممکن میسازد.
نماینده گامبیا در امور کشورهای اسلامی
دکتر عمر جاه، نماینده گامبیا در امور کشورهای اسلامی در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: جهانی شدن، آنطور که اغلب توسط کشورهای پیشرفته اقتصادی ارائه میشود، بازتابی از روندهای فعلی در علم و فناوری مدرن است. جهانی شدن در طول دو دهه گذشته به عنوان یک مسأله عمدتاً اقتصادی، موضوع بحثهای گستردهای بوده است، هرچند که به وضوح هدف آن ایجاد یک جامعه جهانی واحد با یک فرهنگ واحد است. در این جامعه «جدید» پیشنهادی، فرهنگهای سنتی، از جمله دین و آداب و رسوم اجتماعی، باید کنار گذاشته شوند تا امکان توسعه بدون مانع یک فرهنگ جدید مبتنی بر مفاهیم مادیگرایی سکولار مدرن فراهم شود. اینکه تأثیر این فرهنگ، که به طور آشکار یا پنهان در محدوده جهانی شدن گنجانده شده است، بر جهان اسلام با فرهنگهای مختلف آن چیست؟، باید گفت که در اسلام، فرهنگ یکی از مؤلفههای دین است که پایه و اساس آن توحید است، به معنای اعتقاد به خدا و یگانگی صفات او به عنوان قادر مطلق، دانای کل و همیشه حاضر. واضح است که این سیستم اعتقادی با اهداف مادیگرایی سکولار مدرن در تضاد است. در تلاش خود برای جلب توجه گسترده به جلوههای غمانگیز بالقوه ذاتی عنصر فرهنگی جهانی شدن، به ویژه تأثیر منفی آن بر امت اسلامی، امیدواریم روشی ابداع کنیم که به وسیله آن، به عنوان مسلمان، بتوانیم با خطرات تحمیل این فرهنگ از طریق جهانی شدن مقابله کنیم. شکی نیست که اسلام نمیتواند این فلسفه سکولار منحرف را که به زور بر ملتهای ضعیف، به ویژه مسلمانان، تحمیل شده است، بپذیرد. مسلمانانی که مدتها پیش از ظهور تمدن غرب، سنتهای فرهنگی و نظامهای اجتماعی مبتنی بر اصل توحید و برادری بین همه انسانها را با موفقیت توسعه داده بودند. مسلمانان نمیتوانند و اجازه ندارند از جهانی شدن فرهنگی و جهانبینیای که سوءاستفاده از رفتارهای جنسی مانند همجنسگرایی و رابطه جنسی قبل از ازدواج، ملیگرایی فرهنگی تهاجمی، تبعیض نژادی، پاکسازی قومی و استثمار اقتصادی را مجاز میداند، حمایت کنند. همه اینها تهدیدی جدی برای بقای بشریت به عنوان یک کل هستند.
استاد دانشکده شریعت دانشگاه دمشق
دکتر وهبه مصطفی زحیلی، استاد دانشکده شریعت دانشگاه دمشق در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: جهانی شدن، که حدود دوازده سال است به طور برجسته و فشرده ظهور کرده است، یا آمریکایی شدن، چتر جدیدی برای تسلط قوی بر ضعیف است. این پدیده، استعمار را از طریق یک مفهوم علمی اقتصادی و یک طرح زیرکانه برای تأیید مفاهیم سرمایهداری، محافظت از انحصارهای بزرگ و فراهم کردن محیطی مساعد برای شرکتهای بزرگ یا ابرشرکتها جهت کنترل مناطق نفوذ و بازاریابی خدمات و محصولات غربی، به بازار عرضه میکند. در نهایت، به دلیل برتری و پیشرفت آنها، پس از فروپاشی نظام سوسیالیستی در اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۸۹ م، جایگزین صنایع محلی، فراتر از ملیگرایی و ترویج اقتصاد بازار آزاد خواهند شد. جهانی شدن همچنین یک روند بینالمللی تک قطبی است که با هدف تحمیل یک مدل اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خاص بر تمام نقاط جهان و کشورهای آن، فراتر از محدودیتهای حاکمیت دولت و حق آن برای سازماندهی امور خود، انجام میشود. این روند بر اساس اصل تسهیل حرکت کالاها، خدمات، پول، اطلاعات، نهادها، مردم، فناوری و فرهنگ در سراسر جهان است. این وضعیتی از عادیسازی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جهانی است که با هدف جایگزینی آداب و رسوم و سنتهای غربی، به ویژه ارزشها، اخلاق اسلامی و اخلاق دینی و روزمره ناشی از ریشهها و فرهنگهایی است که در مفهوم اسلامی، دین، اخلاق و الزامات زندگی مادی را بدون جداسازی دین از زندگی روزمره ترکیب میکنند. اخلاق جهانی شدن با مادیگرایی غالب آن مشخص میشود و مبتنی بر فلسفهای الحادی یا سکولار است که معنای واقعی ایمان به خداوند متعال را نادیده میگیرد. این ریشه در مفاهیم نژادپرستانه نفرتانگیزی دارد که با نژادپرستی رژیم صهیونیستی همگرا میشوند، جایی که مسیحیت افراطی و تروریستی با صهیونیسم مخرب در هم میآمیزد، که ارزشها، فرهنگها و اخلاق جهان را واژگون میکند. این امر آنچه را که پست است با آنچه خوب است جایگزین میکند و وجود دیگران را از نظر مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، رفتاری، اقتصادی و سیاسی از بین میبرد. این امر بر دو ویژگی یا پایه متکی است: استکبار جهانی و قدرت مادی و نظامی. بنابراین، اکثر مردم جهان با جهانی شدن مخالفند، حتی اگر برخی از نکات مثبت یا مزایا را داشته باشد، اما به قیمت تضعیف افراد ضعیف. این امر مستلزم تدوین یک طرح علمی برای مقابله با آن و محدود کردن نفوذ آن است.
استاد عالیرتبه علوم و روابط بینالملل اهل ایران
پرفسور مولانا، استاد عالیرتبه علوم و روابط بینالملل اهل ایران، در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: حمله و تهاجم آمریكا و انگلیس به عراق و تصرف و اشغال این كشور اسلامی بدون موافقت شورای امنیت سازمان ملل متحد و مخالفت و اعتراضات شدیدی كه از طرف دول مختلف و اكثریت قریب به اتفاق افكار عمومی دنیا در این مورد به عمل آمد، نشان داد كه پدیده به اصطلاح جهانیسازی و جهانیشدن نظام بین المللی امروزی اسطورهای بیش نیست.
وی در ادامه افزود: چهارده قرن قبل، ادوار طولانی پیش از اینكه اصطلاح امروزی جهانیسازی و جهانیشدن و جهانی كردن متداول و مد روز شود، اسلام برای اولین بار در تاریخ نه تنها چارچوب و نظریات و بنیاد جامع جهانشمولی را به جامعه بشری عرضه نمود بلكه در مدت بسیار كوتاهی توانست این جهانشمولی را بر مبنای عقیدتی و ایمان را در بستر و عرصه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی و فرهنگی پیاده كند. دستورات اسلام جهانشمول است: 
وَ مَا أَرسَلنك إلاّ رَحمَة لِلعالمین [اانبیاء–107] 
یعنی ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.
پرفسور مولانا تأکید کرد: انقلاب اسلامی ایران دو پدیده مهم قرن بیستم، یكی بنیاد و ساختار نظام «ملت ـ دولت» و دیگری مدرنیته یا تجدد و نوگرایی غربی را زیر سؤال برد و یک دید جهانی سازی و جهانی شدن اسلامی را كه فراسوی مرزهای سیاسی، نژادی، ملی و قومی باشد، تقویت و در دستور روز قرار داد. یكی از منابع بزرگ اقتدار در روابط بین الملل تعیین دستور روز است. هر گروهی، هر فردی و هر ملتی كه بتواند دستور روز را تعیین كند، او در دنیا اولویت پیدا می كند. امروز علیرغم مشكلات و سدهای بزرگی كه جهت جلوگیری از توسعه انقلاب اسلامی ایران در جهان ایجاد كردند، اسلام در دستور قرن بیست و یكم قرار گرفته، ولی در عین حال الگوی غالب مدرنیته در جلد و نقاب «جهانی سازی» و «جهانی شدن» احیاء گردیده و ممالكی مانند ایران تنها سنگر مقاومت علیه نظام جهانی شده اند. مسلمانان در سراسر دنیا به مقاومت و مبارزه خود، همانگونه كه در فلسطین اشغالی و در سایر نقاط در این چند دهه مشاهده كرده ایم، ادامه می دهند ولی متأسفانه آنها فاقد یک سیستم حكومتی و دولتی اسلامی هستند. این خود یك سؤال بزرگی را مطرح می كند: آیا دنیای امت اسلامی در مقابل جریان جهانشمولی اقتصادی، فرهنگی و تكنولوژی امروزی كه ادامه سلطه گرائی گذشته است سكوت اختیار كرده و بی تفاوت خواهد ماند و در نتیجه بیش از بیش در نظام جهانی استكباری امروز ادغام خواهد شد و یا اینكه با اتحاد و وحدت و واقع شناسی بجای واكنش و انعكاسهای آنی و پروژه های پراكنده و متفرقه و تزئینی كه این روزها اغلب از طرف برخی از دولتها و گروههای ممالک اسلامی دیده می شود، مأموریت تاریخی خود را انجام داده و با درایت كاملی مدلولات فكری و عملی خود را در چارچوب جهانشمولی اسلام به دنیا ارائه خواهد كرد.
ایشان در ادامه طرح تشكیل اتحادیه امت اسلامی را قدمی است در مسیر و در پی آمد و ساختار جهانشمولی اسلام و در تشكیل یك نظام جهانی جدید فراسوی نظام كنونی ملت ـ دولت و سفسطههای جهانیسازی آن، دانسته و تصریح کرد: اتحادیه امت اسلامی به عنوان یک واحد جهانی رهایی بخش و وحدتگرا متشكل از جامعه و حكومت اسلامی است. مفهوم امت ثقل و مركزیت این اتحادیه را تشكیل میدهد و در حقیقت چارچوب جامعه شناسی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، تكنولوژی و نظامی جهانشمولی و نظام اسلامی می باشد. مفهوم امت در اینجا متصل به مفهوم جامعه یا مترادف آن در معرفت شناسی و انسان شناسی و جامعه شناسی غرب نیست. مفهوم امت ابعاد مردم، اجتماع، جامعه، دولت و اقتصاد را در بردارد بنابراین اتحادیه امت اسلامی واحد حكومتی، دولتی، مردم سالاری و بالاتر از هم مكتبی و خداشناسی و ایدئولوژی مسلمانان میباشد. اتحادیه امت اسلامی نه شبیه «اتحادیه اروپا» و نه چیزی مانند «ایالات متحده آمریكا» است و بنابراین با چنین عنوانهایی مانند «اتحادیه كشورهای اسلامی»، «جماهیر كشورهای اسلامی» و با سازمانهایی مانند «سازمان كنفرانس ممالك اسلامی» كاملا تفاوت دارد.
سخنرانی رهبر ایران در دیدار با میهمانان کنفرانس
حضرت آیتالله خامنهای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اندیشمندان و عالمان کشورهای اسلامی شرکتکننده در شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی، ضمن تبریک خجسته سالروز مبعث پیامبر اعظم اسلام (صلیاللهعلیه وآله) و سالروز ولادت حضرت امام صادق (علیهالسّلام) تصريح كردند: تنها راه دنياى اسلام براى تجديد عزت و هويت واقعى خود بازگشت به دستورات و تعاليم اسلام ناب محمدى است. ايشان با تأكيد بر اينكه ولادت پيامبر طليعه و سرآغاز رحمت الهى براى تاريخ بشريت در ابعاد تعليم، تزكيه، هدايت و پيشرفت انسانها در زمينههاى مادى و معنوى بود، افزودند: متأسفانه امت اسلامى در طول قرنهاى متمادى بدليل دور شدن از اسلام واقعى و اختلافات درونى و تسلط حكومتهاى طاغوتى بر مسلمانان، به آن هدفى كه پيامبر اسلام (صلیاللهعلیه وآله) براى مسلمانان پيشبينى كرده بودند، نرسيد.
شروع نهضت عظيم بيدارى اسلامى
مقام معظم رهبرى اوضاع كنونى دنياى اسلام را متفاوت از گذشته ارزيابى و خاطرنشان كردند: برغم عقب ماندگيهاى دنياى اسلام درگذشته، اكنون نهضت عظيم بيدارى اسلامى و بازگشت به اصول و مبانى اسلام كه هدايتگر مسلمانان بسوى عزت و هويت اسلامى مىباشد آغاز شده است. حضرت آيتالله خامنهاى حركت بيدارى اسلامى را به نفع دولتهاى اسلامى و موجب عزتمندى اين دولتها دانستند و افزودند: نمونه بارز بازيابى عزت واقعى، پيروزى انقلاب اسلامى درايران است كه امام خمینی با تمسک به اسلام ناب توانست عزت و هويت اسلامى را بعد از سالهاى طولانى استبداد و سلطه بيگانگان به ملت و كشور ايران بازگرداند. رهبر معظم انقلاب اسلامى تأكيد كردند: در هر نقطه ديگر از دنياى اسلام نيز چنين حركت و بيدارى اسلامى آغاز شود، تجديد عزت و هويت اسلامى بوجود خواهد آمد لذا وظيفه مهم روشنفكران، انديشمندان و سياستمداران كشورهاى اسلامى تقويت حركت بيدارى اسلامى در ميان مردم و جوانان است.
آمريكا؛ شر و شيطان مجسم
ايشان با اشاره به مخالفت دشمنان اسلام و در رأس آن آمريكا با حركت بيدارى اسلامى و بازگشت به عزت و هويت اسلامى، از آمريكا بعنوان شر و شيطان مجسم ياد كردند و افزودند: فجايع فلسطين و قضاياى عراق آزمايشگاه تاريخى و سياسى در مقابل ديدگان امت اسلامى است كه بايد از آن درس بگيرند زيرا آمريكا با شعار دموكراسى و آزادى از جنايتهاى رژيم صهيونيستى در فلسطين حمايت مىكند و با همين شعار مردم عراق را از حقوق مسلم خود محروم كرده است. حضرت آيتالله خامنهاى با اشاره به توجيه مقامات آمريكايى براى حمله به عراق تحت عنوان كشف سلاحهاى كشتار جمعى خاطرنشان كردند: اكنون اين سؤال اساسى مطرح است كه سلاحهاى شيميايى و ديگر سلاحهاى پيشرفته را چه كسانى در اختيار صدام قرار داده بودند و هدف آنها از دادن اين سلاح ها به رژيم صدام چه بود؟ مقام معظم رهبرى افزودند: هدف اصلى آمريكا از تجهيز رژيم بعث عراق، مقابله با انقلاب اسلامى ايران و جلوگيرى از گسترش حركت بيدارى اسلامى در جهان بود. ايشان با تأكيد بر اينكه حركت فراگير بيدارى اسلامى در جهان موجب وحشت و سراسيمگى دشمنان اسلام شده است، خاطرنشان كردند: برغم هياهوى تبليغاتى استكبار، امت اسلامى رو به بيدارى است و قوه قهريه هم موجب توقف اين حركت عظيم اسلامى نخواهد شد. حضرت آيتالله خامنهاى در پايان با اشاره به تأكيد امام خمینی مبنى بر لزوم تفكيک ميان اسلام ناب محمدى و اسلام آمريكايى تصريح كردند: اسلامى آمريكايى، اسلام متحجرانه و آميخته به خرافات و يا اسلام تطبيق داده شده با اصول آمريكايى و مورد نظر غربیها است و امت اسلامى تنها با تمسک به اسلام ناب محمدى، كه اسلام توحيد و وحدت مسلمانان و اسلام ايستادگى در مقابل مستكبران است، آيندهاى روشن و درخشان خواهد داشت[۱].
بیانیۀ پایانی
در بیانیه پایانی شانزدهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی در تهران آمده است که این کنفرانس به مدت سه روز چند موضوع کنفرانس را بررسی کرده و در پایان نشستهای خود تصمیمات و توصیههای زیر را صادر نمود:
- شرکتکنندگان در این کنفرانس، تأکید کردند که اسلام به عنوان آخرین پیام هدایت از سوی خالق یكتای جهان ، برای انسانهای تمامی اعصار پیامی توحیدی و جهانی دارد و پیروان خود را به استقبال از گفتگو ، همفكری و همدلی برای وحدت جامعه بشری فرا خوانده است.
- این بیانیه تأکید کرد: نگاه اسلام به آینده جهان مثبت است. اسلام، جهانگرایی، نزدیك شدن انسانها به یكدیگر و گرایش مشترک و فطری آنان به حق و عدالت را تقویت خواهد كرد و پیروزی نهایی حق بر باطل را تحقق خواهد بخشید .
- شرکتکنندگان در این کنفرانس در مورد جریان انسانی و فنی جهانی شدن تأکید کردند که افزایش آگاهی و درک مردم جهان از مسائل و دیدگاههای یكدیگر در سایه گسترش ارتباطات جهانی در كنار اوج گیری توجه و اشتیاق به نیازهای معنوی و اخلاقی در میان روشنفكران و گروههای مختلف در جهان ، زمینه ایجاد احساس مشترک و واكنش گسترده تر وجدان عمومی بشری را نسبت به ظلم و فساد فراهم كرده است كه میتواند زمینهساز اعتلای ارزش های مشترک اخلاقی شود .
- شرکتکنندگان در کنفرانس، جهانیسازی مادی در مسیر تحمیل سلطه سیاسی ابرقدرتها و نفی حاكمیت ملی كشورها گام بر میدارد .
- در زمینه راهكارهای سیاسی جهانشمولی اسلام، مبارزه ملتها برای دستیابی به استقلال وحق تعیین سرنوشت و ایستادگی در برابر ستم و اشغالگری امری مشروع و مورد تأیید ادیان الهی، عرف و قوانین بین المللی است .
- همكاری علمی و فنی بین دانشگاهها و مراكز تحقیقاتی كشورهای مسلمان، تخصیص بودجه های تحقیق و توسعه برای انجام پروژه های مشترک اقتصادی ، ضرورت همكاری در تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص وایجاد بانكهای اطلاعاتی و تقویت ارتباط بین فرهیختگان مسلمان برای تقویت توسعه پایدار، مواردی است كه این بیانیه درزمینه راهكارهای اقتصادی جهانشمولی به آنها اشاره كرده است.
- در مورد راهكارهای فرهنگی جهانشمولی اسلام، محققان، نویسندگان و هنرمندان میتوانند با ارائه نمونههای غنی فرهنگ اسلامی و تولید آثار هنری در اشكال مختلف به خودآگاهی و خود باوری نسل جوان مسلمان كمک كنند . تشویق برنامهسازی با تأكید بر اصالتهای فرهنگی و تاریخی باید از اولویتهای دولتهای مسلمان قرار گیرد .
- مسیر كنونی جهانی شدن نیاز به تصحیح دارد . جوامع ، فرهیختگان و دولتمردان مسلمانان وظیفه دارند با استفاده از قابلیتهای فرهنگ غنی اسلامی برای كمک به این تصحیح مسیر، اقدام كنند[۲].
جستارهای وابسته
- اسلام
- جهان اسلام
- وحدت اسلامی
- محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)
- کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی
- مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
پانویس
منابع
- ديدار مسؤولان و كارگزاران نظام اسلامى و ميهمانان خارجى كنفرانس وحدت اسلامى، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ درج مطلب: 29 اردیبهشتماه 1383 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 26 مهرماه 1404 ش.
- شانزدهمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی/ تهران ـ 1382، وبسایت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تاریخ درج مطلب: بیتا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 26 مهرماه 1404 ش.
